Ye+şkin Kök Hücre
advertisement
Ye#şkinKökHücre BölünmeKapasitelerineGöre HücreÇeşitleri 1. Değişkenhücreler(Labilecells) - Süreklibirkayıpveyenilenmevardır. - Skuamözvesalgıbezihücreleri - Kemikiliğindekihematopoe>khücreler BölünmeKapasitelerineGöre HücreÇeşitleri 1. Durağanhücreler(Stablecells) - Normalzamanlardabölünmezler. - Hasaryadazararolduğuzamanbölünmelerite>klenir. - Endotelhücreler,hepatositler,osteoblastlar BölünmeKapasitelerineGöre HücreÇeşitleri 1. Kalıcıhücreler(Permanentcells) - Gelişiminilkevrelerisonrasındabölünmeözellikleri yoktur. - Nöronhücreleri,kardiyakvesinirkashücreleri Ye#şkinKökHücre • Embriyonikgelişimsonrasındabireydedokuveorganlardayer alanfarklılaşmalarınıtamamlamamışkökhücrelerdir. • Simetrikveasimetrikbölünmelerlebulunduklarıdokuve organlarınfonksiyonelliğinidevameFrenkısıtlısayıdaki hücrelerdir. Ye#şkinKökHücre • Kendiniyenilemevefarklılaşmapotansiyellerivardır. • VücuHahücrepopülasyonununvarlığınındevamlılığıiçin önemlidirler. • Yaralanmalardaiyileşmeye>şkinkökhücrelervasıtasıyla gerçekleş>rilir. • Yaşlanmadarolalırlar. Ye#şkinKökHücreÇeşitleri Farklılaşmakapasiteleri sınırlıdır. • Hematopoe>k • Mezenkimal • Nöral • Endotelyal • Tes>küler • Meme • Kokualmadan sorumluhücreleri oluşturan(olfactory) Ye#şkinKökHücrelerNerede Bulunurlar? • Dokuveorganların hemenhemenhepsinde varlıklarıgösterilmiş>r. • Ye>şkinkökhücrelerher dokuverorgandaözel birmikroçevreiçerisinde yeralırlar. • Bumikroçevre‘kök hücrenişi’olarak tanımlanır. KökHücreNişleri Ye#şkinKökHücrelerve Homeostasis Homeostasis, ü Hücredışıgerçekleşenolaylarkarşısındahücreninkendi metabolizmasınıkorumaeğilimidir. ü Sağlıklıvefonksiyonelyaşamındevamıiçinorganizmanıniç ortamınınsabittutulmasıdır. • Homeostasisinbirşeklideyaşlı,zarargörmüşyadaölmüşhücrelerin yenileriyledeğiş>rilmesidir. • Bugöreviye>şkinkökhücreler‘rejenerasyon’aracılığıylayerine ge>rir. Ye#şkinKökHücrelerve Homeostasis ü Ye>şkinkökhücrelernormalde‘quiescent’olarakadlandırılan bölünmeninolmadığıdinlenmehalindedirler. ü Budinlenmedurumundageçensüreye>şkinkökhücretürüne görefarklılıkgösterebilir. ü Belirlisinyallerinvarlığındaye>şkinkökhücrelerdinlenme halindençıkarveak>fleşerekasimetrikbölünmeyle homeostasisindevamlılığınısağlarlar. Hematopoe#kKökHücreler ü Kandabulunanbütünhücreçeşitlerini oluşturur; - Myeloid(monositler, makrofajlar,nötrofiller, bazofiller,eozonofiller, eritrositler,megakaryositler, trombositler,dentri>k hücreler) - Lenfoid(Thücreleri,B hücreleri,NKhücreleri) ü Gelişiminbaşlangıçaşamasından i>barenplasentaldokularda,kordon kanındavekemikiliğindebulunur MezenkimalKökHücreler ü Mezenkimalkökhücrelerçokgeniş yelpazedehücreçeşidioluştururlar; - Kıkırdakhücreleri(kondrositler) - Kashücreleri(miyositler) - Yağhücreleri(adipositler) - Tendon,ligamentvebağdoku hücreleri - Kemikhücreleri(osteoblastlar) ü Vücudunhemenhemenher sokusundabulunur. - Kemikiliği,yağvekordonkanında kolaycaizoleedilebilir. NöralKökHücreler ü Nöralkökhücreler; - SubventrikülerBölge;burada oluşansinirhücrelerigöçederek koklamaduyusunungerçekleş>ği yeregelir. - SubgranularBölge;hipakampüs içerisindedentatgirusolarak adlandırılanbölge ü Nöral kök hücreleri; - Nöron - Astrosit - Oligodentrositler Mavi:Nöralkökhücre Kırmızı:Nöron EpitelyalKökHücreler ü Epitelyalkökhücrelervücudun yaklaşık%60’ınıoluşturanepitel hücrelerioluştururlar. ü Vücudun iç (ince ve kalın bağırsak iç yüzeyi...) ve dışındaki (deri...) yüzeylerin kaplanmasından sorumludurlar. ü Saçkökündedeçokmiktarda bulunur Ye#şkinKökHücrePlas#sitesive Transdiferansiyasyon ü Kökhücrelerinfarklılaşmapotansiyeliharicindekihücrelere farklılaşabilmekabiliyetlerineplas#sitedenir. ü Bufarklılaşmasüreciisetransdiferansiyasyonolaraktanımlanır. ErişkinKökHücrelerinTedavide Kullanımları ü Kökhücretedaviyaklaşımları,ilgilihücreleredönüşebilecekkök hücrelerinteminedilmesi,uygunşartlardaözelliklerinikaybetmeden çoğal^lması,veyineuygunşartlardaspesifikhücreleredönüştürülerek kullanılmalarıişlemlerindenoluşur. ü Yaşlanma,hasargörmeyadadoğumdangelenbirkısımdefektlerden kaynaklıfonksiyonelolmayandokuveyaorganlarıntamiredilmesiniyada değiş>rilmesihedeflenir. ü Buşekildedahauzunbirsağlıklıyaşamhedeflenir. ErişkinKökHücrelerinTedavide Kullanımları Pozi#f Nega#f ü Erişkinkökhücrelerdenözellikle hematopoe>kkökhücrelerintemin edilmesikolayvesüreklitemin edilebilir. ü Nöralkökhücrelergibibirkısım ye>şkinkökhücrelerintemin edilmesizor. ü İmmünrejeksiyonlakarşılaşılmaz. ü Çokfazlae>kkaygıyok. ü Mul>potentolduklarıiçinterapi sürecindetümöroluşturmariski düşük. ü Mul>potentolduklarıiçin indüklenmeprosesleridahakolay. ü Özelliklekalıtsalhastalığıolan bireylerdekullanımıuygundeğil. ü Hücrekültürortamında farklılaşmadanyaşa^lmalarızor. ü Plas>sitelerikısıtlı. ErişkinKökHücrelerinTedavide Kullanımları ü Mevcutvarolan; - Lösemitedavisindekemikiliğinakli ü Kısaveortavadede; - Kompleksolmayanreplasmanlar;örneğin Parkinsonhastalarındadopaminüreten sinirhücresinakli,şekerhastalarında insülinüretenhücrenakli - Kalpvekoronerhastalıklarıntedavisi - Diğersinirsistemihastalıklarınıntedavisi ü Uzunvadede; - Dokumühendisliği;vücutyedekparça üre>mi KlinikDenemeler ü Klinikdenemelerfazlarhalindeyapılır.Herfazınayrıbirmisyonu vardırvefarklısorularıncevaplarıaranır - Faz1denemeleri;küçükbirdenekgrubunda(20-80hasta), deneyselbirilacınyadatedaviyaklaşımınıngüvenlikaçısındantest edilmesi,ilaçkullanımdozununbelirlenmesiveolasıyanetkilerinin tespitedilmesiamacıylayapılır. KlinikDenemeler ü Klinikdenemelerfazlarhalindeyapılır.Herfazınayrıbirmisyonu vardırvefarklısorularıncevaplarıaranır - Faz2denemeleri;dahabüyükbirdenekgrubunda(100-300hasta), deneyselbirilacınyadatedaviyaklaşımınınetkinliğininolup olmadığıbelirlenirveileridüzeydegüvenlikdeğerlendirmesiyapılır. KlinikDenemeler ü Klinikdenemelerfazlarhalindeyapılır.Herfazınayrıbirmisyonu vardırvefarklısorularıncevaplarıaranır - Faz3denemeleri;büyükbirdenekgrubunda(1000-3000hasta), deneyselbirilacınyadatedaviyaklaşımınınetkinliğitestedilir,yan etkileridahadetaylıincelenirvevarolanilaçlarlakarşılaş^rma yapılır. KlinikDenemeler ü Klinikdenemelerfazlarhalindeyapılır.Herfazınayrıbirmisyonu vardırvefarklısorularıncevaplarıaranır - Faz4denemeleri;ilaçpiyasayasürüldüktensonratakipleryapılarak ilacınyadatedaviyaklaşımınınolasıriskleri,faydalarıveop>mal kullanımşartlarıdeğerlendirilir. KlinikDenemeler–Hastaiçin OlasıRiskveFaydaları Risk Fayda ü Hastadenemedenöncetakip ü Potansiyelfaydalıbirilaçdaha eFğidiğertedaviuygulamalarını piyasayaçıkmadantedavi bırakmalı. amacıylakullanılabilir. ü Deneyselilaçyadaterapininölümde ü Tedavisürecindealanındauzman dahilçokağıryanetkileriolabilir. kişilertarajndantakipedilme ü Deneysel ilaç ya da terapi faydalı olmayabilir ya da hasta plasebo grubuna düşebilir. ü Tedavi süreci bir protokol takip edilmesini gerektirdiği için olması gerekenden çok daha fazla zaman alabilir (hastanede kalma süresi artabilir...). imkanıolur. ü Plasebogrubundadahiolunsa deneyselsüreçbi>nceilacın faydasıgörülürseilaçhastaya verilir. ü Bilimdünyasınakatkıyapılmış olunur. KökHücreTurizmi ü Hastalartedaviolanaklarınaerişebilmekiçindahaazkısıtlamaolan diğerülkeleregiderler. - Bahsi geçen ülkelerde tam olarak onaylanmamış ve deneysel aşamada olan tedavi yaklaşımları uygulanır. - Bu denemeler bazen tehlikeli ve zararlı olabilir.
