medine`de hac yolcuları eğitim programı

HAC YOLCULARI
EĞİTİM PROGRAMI
ANKARA- 2015
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .......................................................................................................................................................................................................................................... 4
PROGRAMIN ÖZELLİKLERİ ............................................................................................................................................................................................................ 5
PROGRAMIN YAPISI...................................................................................................................................................................................................................... 7
UYGULAMA ESASLARI .................................................................................................................................................................................................................. 8
A-
YOLCULUK ÖNCESİ ÜLKEMİZDE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI ............................................................................................................................... 11
PROGRAM YÖNETİM VE DENETİMİYLE İLGİLİ İLKELER ........................................................................................................................................................... 11
A)
HAC HAZIRLIK KURSLARI EĞİTİM PROGRAMI................................................................................................................................................................. 13
B)
TANIŞMA VE BİLGİLENDİRME TOPLANTILARI EĞİTİM PROGRAMI ................................................................................................................................ 17
B)
C)
YOLCULUK ESNASINDA MEKKE VE MEDİNE’DE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI ....................................................................................................... 19
A)
MEKKE’DE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI ............................................................................................................................................................ 19
B)
MEDİNE’DE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI ...................................................................................................................................................... 27
HAC SONRASI ÜLKEMİZDE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI ....................................................................................................................................... 30
EKLER........................................................................................................................................................................................................................................... 32
EK 1: HAC HAZIRLIK KURSLARI TAKİP VE DEVAM CETVELİ ......................................................................................................................................................... 32
EK 2: TANIŞMA VE BİLGİLENDİRME TOPLANTILARI TAKİP VE DEVAM CETVELİ ......................................................................................................................... 32
EK 3: HAC HAZIRLIK KURSLARI ÇİZELGESİ ................................................................................................................................................................................... 32
EK 4: TANIŞMA VE BİLGİLENDİRME TOPALNTILARI ÇİZELGESİ................................................................................................................................................... 32
ÖNSÖZ
Hayat; amacı sınama olan bir yolculuktur. Cennet ya da cehennem ile neticelenecek olan bu yolculukta, iman eden insanların temel
sorumluluğu ise ibadettir. İbadet en geniş anlamıyla; müminin, bütün hayatını Allah’ın arzu ettiği şekilde düzenlemesidir. Dar anlamı ile ise
namaz, oruç, zekât, cihat, hac ve kurban gibi çeşitli farzlarla Allah’a yöneliştir. Her bir ibadetin kendine has özellikleri, uygulama esasları ve tabi
hikmetleri bulunur. Bütün bunların bilinmesi, ibadetin kulluk şuuru ile yapılması ve ondan elde edilecek maddi ve manevi kazanımların
yakalanabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle çoğu insan için ömürde sadece bir defa yaşanılabilecek bir tecrübe olarak hac
ibadeti; yolculuk öncesi, yolculuk esnasında ve yolculuk sonrasında bir bilgi ve şuur seferberliği haline dönüştürülmelidir. Haccın yolcular için;
tarihi, ahlaki ve kültürel boyutlarıyla ele alındığı bir eğitim süreci haline getirilmesi bir zorunluluktur.
Sınırlı mekânlarda ve sınırlı zamanlarda yapılması nedeniyle hac ibadetinin ifasında bazı zorluklar vardır. Bu sebeple olmalı ki
Peygamberimiz hacca niyet ederken diğer ibadetlerden farklı olarak Yüce Allah’tan kolaylık istemiştir. Çağımızın imkânları sayesinde ulaşım,
iaşe ve ibate gibi hizmetler kısmen kolaylaşmış ise de yolculuğun getirdiği stres, kutsal mekânların fiziki şartları, Tavaf, Sa’y, Arafat, Müzdelife
ve Mina’daki izdihamdan kaynaklanan sıkıntılar devam etmektedir.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında hac ibadetinin ifasına yönelik herhangi resmi bir organizasyon olmadığından kişisel gayretlerle ve küçük
gruplar halinde sınırlı sayıda vatandaşımız bu ibadeti yerine getirebilmiştir. 1950 yılından itibaren kısmen de olsa hac yolcularının kılık kıyafet,
pasaport ve döviz temini gibi işleriyle ilgili bir takım önlemler alınmaya başlanmıştır. İlerleyen yıllarda hem ülkemizde hem Suudi Arabistan’da
sorunların artması üzerine yetkililer, yeni tedbirler aramaya başlamışlardır. Nihayet yapılan değerlendirme sonuncunda, 26 Nisan 1979 tarih ve
7/17. 439 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla hac organizasyonunu düzenleme yetkisi Diyanet İşleri Başkanlığına verilmiştir. 30 yılı aşkın sureden
bu yana hac organizasyonu ile ilgili bütün işlemler Başkanlığımızca yürütülmektedir. Zamanla kararlarda yapılan kısmi değişikliklerle yine
Başkanlığımızın genel gözetim ve denetiminde, A Grubu Seyahat Acentelerine de hac organizasyonu düzenleme imkânı sağlanmıştır.
Aynı anda ve aynı mekânlarda milyonlarca insanla birlikte hareket etmek durumunda olan ve hayatında ilk defa buralara gelen hac
yolcularının hangi görevi, ne zaman, nerede ve nasıl yapacaklarını öğrenmeleri sağlamak da Başkanlık olarak bizim görevimizdir. Hac
yolcularımızın eğitim düzeyleri, sosyo-ekonomik durumları göz önünde bulundurulduğunda bunu başarmanın pek de kolay olmadığı
anlaşılacaktır. Ancak yolcuların gerekli bilgi ve beceri donanımına sahip olmadan, bu görevleri gereği gibi yerine getirmeleri de mümkün
değildir. Üstelik hac ibadetini hakkıyla yaparak onu hayatında bir dönüm noktasına dönüştürmesi gereken Müslüman bireyin, bu ibadetle
kazandıklarını devam ettirebilmesi için İslâm’ın inanç, ibadet ve ahlak öğretisine ilişkin yeterli bilgiyle donanarak iyi bir bilince kavuşması
gerekmektedir. Bunun temelinin de hac yolculuğunda atılması gerekmektedir. Onun için Başkanlık, vatandaşlarımızın hac ibadetini sahih
biçimde yerine getirmeleri için önlemler almakla birlikte, hac ibadetini onları İslâm hakkında aydınlatmanın vesilesi olarak görüp
değerlendirmek ve haccı bir eğitim seferberliğine dönüştürmek durumundadır.
Hac yolcularına yönelik planlı, programlı, disiplin ve bütünlük içinde bir eğitim faaliyeti yürütülmesinin gerekmektedir. Ayrıca bu eğitim
faaliyetleri sayesinde hac yolcularına haccın ibadet ve hikmet boyutu yanında organizasyonu oluşturan hac takvimi, kafile düzeni, yurt içi ve
yurt dışındaki hizmetleri kapsayan ulaşım, iskân, sağlık ve ayniyat hizmetleri ve İslâm’ın inanç, ibadet ve ahlak öğretisi hakkında yazılı ve
görsel ortamda detaylı bilgiler verilebilecektir. Böylece yolcuların daha birikimli ve donanımlı bir şekilde hac ibadetine hazırlanmaları, sahih bir
hac ifa etmeleri ve İslâmî bilinç düzeyleri yükselmiş olarak, haccı hayatlarında bir milada dönüştürerek yurda dönmeleri sağlanmış olacaktır.
Elinizdeki bu program, arzu edilen nitelikte uygulanması durumunda hac organizasyonumuza olabildiğince bir canlılık ve kalite
kazandıracaktır. Bu çalışmanın hedefine ulaşması için il ve ilce müftülüklerimize, yurt dışı Din Hizmetleri Müşavirlik/Ataşeliklerimize, Hac
Hazırlık Kursları öğreticilerine, hac öncesi, yolculuk esnasında ve hac dönüşü kendilerine emanet edilen yolculara birer mürşit olacak olan kafile
başkanları, din görevlileri ve bayan irşat görevlilerine önemli görevler düşmektedir. Konunun bütün muhataplarının özveriyle emek
vereceğinden şüphe duymuyoruz. Gerekli güncellemeleri yapabilmek ve işlevselliği temin edebilmek açısından program hakkında olumlu ya da
olumsuz eleştiri, görüş ve tekliflerin birimimize ulaştırılacağını ümit ediyor ve teşekkür ediyoruz.
HAC VE UMRE HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
PROGRAMIN ÖZELLİKLERİ
Bu programla hac yolcularının eğitimi öngörülmektedir. Bu yüzden programın adı, “Hac Yolcuları Eğitim Programı” şeklinde
belirlenmiştir. Yolcuların hac ibadetlerini usulüne uygun bir şekilde yerine getirmek suretiyle hacdan beklenen kazanımları elde edebilmeleri,
İslam’ın itikat, ibadet ve ahlak öğretisine ilişkin bilgi ve bilinç düzeylerini daha da geliştirmeleri hedeflenmiştir. Ayrıca yolcuların Türkiye’de
iken hacca iyi hazırlanmalarını sağlamaya yönelik almaları gereken eğitimi içermekle beraber, mukaddes topraklarda yapacakları hac ibadeti
konusunda onlara bilgi ve beceri kazandırmayı ve onların hac ibadeti üzerinden kulluk bilinçlerini ve İslâm anlayışlarını, dindarlık algılarını
geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu program, sözü edilen bu hedeflerin bir bütün olarak gerçekleştirilmesi düşünülerek geliştirilmiştir. Bu eğitim
programındaki içerik, hem Türkiye’de hem de kutsal mekânlarda verilmesi gereken bilgileri içermektedir. Programın uygulanması, hac ibadetine
hazırlıkla başlayıp ülkemize dönünceye kadar bir bütünlük içerisinde sürmekte ve dönüşten sonraya ilişkin de yönlendirme yapmaktadır.
Yetişkinlere yönelik geliştirilmiş olan bu program, “çerçeve-esnek” bir programdır. Çerçeve programdır; çünkü program yürürlükte
olduğu sürece temel amaçları ve vizyonundan uzaklaşılmayacak, onun çizdiği çerçevenin dışına çıkılamayacaktır. Eğiticiler, bütün eğitsel
etkinliklerini bu çerçeve dâhilinde düzenlemeye çalışacaklardır. Bu program esnektir; çünkü programın temel amaçları çerçevesinde yer alan
konuların öncelik ve içeriklerinde katılımcıların bilgi ve beceri düzeylerine, yerel şartlara göre ilgililerin bilgileri dâhilinde değişiklikler
yapılabilecektir. Yani bu programı uygulayanlar, başına buyruk hareket edemeyecekler; bu programın belirlediği doğrultuda ve çerçevede eğitim
faaliyetlerini yerine getireceklerdir. Aynı zamanda bu program uygulayıcıları esir almamakta, ellerini kollarını bağlamamakta; çizdiği çerçeve
dışına çıkmamak şartıyla eğitim açısından ihtiyaç duyulan değişiklikleri yapma esnekliğini, manevra imkânını uygulayıcılara vermektedir.
Programın bu özelliği, programın içeriği ve eğitim süreci konusunda düşünme, yeni bilgiler üretme, yeni materyaller geliştirme, kısacası eğitimi
düzenlemeye ilişkin yeni imkânları devreye sokma sorumluluğunu uygulayıcılara yüklemektedir.
Program sadece hacı adaylarına verilecek konuların sıralanmasını değil, aynı zamanda bu eğitimi verecek eğiticilere öğrenme-öğretme
surecinde rehberlik edebilecek bilgi, yönlendirme ve öğretim materyallerini de içerdiği için bir “Eğitici Kılavuzu” özelliği de taşımaktadır.
Dolayısıyla süreçte görev alacak eğiticilerin program içerisinde yer alan eğitim süreciyle ilgili amaç, yöntem, öğretim materyalleri gibi
konularda verilen bilgileri dikkate alıp onların gösterdiği doğrultuda ve onlardan hareketle eğitim faaliyetlerini düzenlemeleri, programın
başarısı açısından önemlidir.
“Hacı (Adayı) Eğitim Programı” yetişkinlere yöneliktir. Dolayısıyla programın gerektirdiği bütün eğitim etkinliklerinin yetişkinlere göre
düzenlenmesi, başarı açısından önemlidir. Bu sebeple eğiticilerin, yetişkin eğitiminin özellikleri ve gerekleri konusunda yeterli formasyona sahip
olmaları bir zorunluluktur. Nitekim yetişkin eğitimiyle ilgili aşağıda özet bilgilere yer verilmekte; eğiticilerin bunları geliştirmeleri
beklenmektedir.
PROGRAMIN YAPISI
“Hac Yolcuları Eğitim Programı”, hac yolcularına hac ibadeti ile ilgili gerekli bilgi ve becerileri kazandırmak, bu ibadeti tamamen
Allah’ın rızasına kilitlenmiş olarak, yani ihlasla, aynı zamanda sağlık ve güvenlik içinde yaparak haccın kazanımlarını elde edip devam
ettirmelerini sağlayabilmek amacıyla geliştirilmiştir.
Bu programda konular dönem esasına göre hazırlanmıştır. Bu programın eğitim süreci dört dönemi kapsamaktadır. Konular her dönemin
özellikleri ve gerekleri gözetilerek belirlenmiştir. Konular arasında ön koşulluluk gibi ilişkilerde hesaba katılarak sıralanmış ve şematik olarak
yönlendirilmiştir.
İlgili şemada her dönem için şu kısımlar yer almaktadır:
 Süre(ders saati),
 Konu,
• Konunun öğretimiyle hac yolcularına kazandırılması hedeflenen amaçlar. Konuyu öğretime başlamadan önce, hac yolcularının bu
öğretim sonunda kazanacağı amaçları eğitimcinin çok iyi kavraması gerekmektedir. Eğitimci bunları iyi kavradıktan sonra,
-
Hangi bilgileri ne kadarıyla öğreterek,
-
Hangi araç-gereç ve materyalleri kullanarak,
-
Hangi yöntem ve tekniklere yer vererek vb. … o amaçları kazandırabileceğini düşünüp gerekli ön hazırlıklarını ona göre yapacaktır.
• Bu konuların işlenişinde dikkat edilmesi gereken kritik öğrenmeler ile öğrenme sürecinde dikkat edilmesi gereken hususlar ve
benzerlerinin yer aldığı açıklamalar.
• Konuların işlenişinde yararlanılabilecek kaynaklar.
UYGULAMA ESASLARI
Hac Yolcuları Eğitim Programı’nın başarıyla yürütülebilmesi ve hedeflerine ulaşabilmesi için eğitim sürecinde aşağıda yer alan esaslara
uyulması önemlidir.
Öğrenme-Öğretme Sürecine İlişkin Esaslar:
Hac Yolcuları Eğitim Programı bir bakıma irşat programıdır. Geleneksel İslamî bir kavram olan irşat; Kur’an ve Sünnet’e dayalı dini
bilgilerin doğru ve anlaşılır bir şekilde alıcıyla paylaşılması, muhatabın dini duygularının kuvvetlendirilmesi, inanç, ibadet, ahlak ve sosyal
konularda yönlendirilmesi, haramlardan ve kötülüklerden bilinçli olarak sakınmasının kılavuzlanması işidir. İnsanın öğüt almaya,
yönlendirilmeye ve kötülüklerden sakındırılmaya ihtiyacı vardır. “Sen öğüt ver, çünkü öğüt müminlere fayda verir.” (Zariyat, 51/55), “Eğer öğüt
fayda sağlarsa öğüt ver. Allah’a karşı derin saygısı olan kimse öğüt alacaktır…” (A’la, 87/ 9–11) anlamındaki ayetler bu gerçeği ifade eder. İrşat
boyutuna işaret etmekle bu programın öngördüğü eğitimin özelliklerine dikkat çekilmektedir.
Hac ibadeti ile ilgili eğitim/irşat hizmetini sunacak görevliler, Başkanlığın ilgili birimleri tarafından belirlenmektedir. Eğitim/irşat
hizmetini alacak olanlar ise kadını ve erkeği, genci ve yaşlısı, zengini ve fakiri, eğitimlisi ve eğitimsizi ile bütün hac yolcularıdır. Yani,
birbirinden oldukça farklı özelliklere sahip gayr-i mütecanis/heterojen bir muhatap kitle söz konusudur. Her birinin ön öğrenmeleri, öğrenme
özellikleri, ihtiyaç ve beklentileri birbirinden çok farklıdır. Aynı ortamda ve aynı anda her birinin öğrenmesini kılavuzlamak, pek kolay bir iş
değildir.
İrşat/eğitim hizmeti verilirken dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır:
1- Hac yolcularının; yaş, eğitim, kültür ve sosyal yapıları ile bulundukları mekân, yaşadıkları duygu ve beklentileri dikkate alınmalıdır.
2- Eğitimde/irşatta sade ve anlaşılır bir dil, duygulandırıcı, düşündürücü ve yumuşak bir üslup kullanılmalıdır.
3- Zihni karıştıracak, tartışmaya ve yanlış anlaşılmalara yol açabilecek açıklama ve ifadelerden kaçınılmalıdır.
4- Konuların sistematik biçimde öğrenilmesini düzenlemek şarttır. Daldan dala atlayarak değil de; konuyu alt birimlerine ayırarak birim
birim ilerlemek suretiyle konunun bütünü gözler önüne serilmeli, fark ettirilmelidir.
5- Eğitimci, öğreteceği konuya çok iyi hâkim olmalıdır.
6- Eğitimci, öğretiminde usandırıcı, zorlaştırıcı ve nefret ettirici olmamalıdır.
7- Eğitimci, kişileri eleştiren, azarlayan, kızan, itham eden ve aşağılayan bir üslup kullanmaktan kesinlikle kaçınmalıdır.
8- Eğitimci, ses tonu, jest ve mimiklerinde ölçülü olmalıdır.
9- Eğitimci, hem akla hem de duyguya yeterince hitap etmelidir. Sadece akla veya sadece duyguya hitap edici bir üslup sağlıklı değildir.
10- Eğitimci, ayet ve hadislerin Arapça metinlerini mümkün olduğunca okumalıdır.
11- Eğitimci, dini kavramları alıcının anlayacağı bir şekilde açıklığa kavuşturmak için önlemler almalıdır.
12- Eğitimci, muhataplarına itibar ettiğini ve onlara değer verdiğini hem ifadeleri hem de tutum ve davranışları ile hissettirmelidir.
13- Öğretim konusu, birimlere ayrılarak sırayla adım adım yürüyerek öğretilmek üzere planlama yapılmalıdır.
14- Konunun içeriği, programın temel amaçlarıyla uyum içinde ve konunun özel amaçlarına ulaştırıcı olmalıdır. Dolayısıyla eğitici,
içeriğin boyutlarını ve sınırlarını buna göre belirlemeli; o konuda bildiği her şeyi orada öğretime konu etmeye kalkışmamalıdır.
15- Öğrenme-öğretme sürecinde kullanılacak ders araç ve gereçlerinde Başkanlık tarafından önerilen öğretim materyalleri ve onlarla
uyumlu olan başka materyallerden yararlanılmalıdır.
16- Programda yer alan konular, önkoşul öğrenmeler dikkate alınarak oluşturulmuştur. Dolayısıyla bir önceki atlandığı zaman, ona bağlı
olan ikinci konunun anlaşılması zorlaşacak veya imkânsız olacaktır. Bu yüzden konulardaki yer değişiklikleri, bu durum dikkate alınarak
yapılacaktır. Şayet imkânlar elverir de yeni konular da programa ilave edilmek istenirse, o takdirde de bu özellikler dikkate alınmalıdır.
17- Öğretim programı teorik bilginin salt aktarımını öngörmeyip, bilginin anlaşılmasını/kavranmasını ve bunun uzantısı olarak
uygulamayı önemsemektedir. Onun için yolculuk öncesinde Türkiye’de uygulanacak “Hac Hazırlık Kursları” ve “Tanışma ve Bilgilendirme
Toplantıları” mümkün olduğunca sınıf ortamında ve küçük gruplarla işlenecek; olabildiğince katılımcıların aktif katılımı sağlanacaktır.
18- Katılımcılar yetişkin olduğundan, yetişkin eğitiminin özellikleri dikkate alınarak derslerin işlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
Yetişkinlerin öğrenmesi, çocuk ve gençlerin öğrenmesinden farklılaşabilmektedir. Dolayısıyla programdaki eğitim etkinliklerinin tümünün,
yetişkinlere göre düzenlenmesi ve aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi önemlidir:
• Yetişkinlerin öğrenmeye yönelimleri, hayat merkezlidir. Bu nedenle, yetişkin öğrenmesini düzenlerken onun yaşama durumları konu
edilmeli; verilecek bilgiler onların hayatlarıyla, karşılaştıkları ve hemen yakında karşılaşacaklarını bildikleri sorunlarla ilişkilendirilerek
bütünleştirilmeli, bunlar üzerinden verilmeye özen gösterilmelidir. Bu yüzden eğitimin içeriği soyut kalmamalı, hac yolcularının
hayatı/tecrübeleri/sorunları, öğretilecek konunun içeriği ve materyali olarak kullanılmalı, onlar irdelenip değerlendirilirken dini bilgi ve
değerlerle buluşmaları, onları keşfetmeleri sağlanmalıdır. Böylece konular somutlaştırılarak kolay öğrenilir hale getirilmiş olmaktadır.
• Yetişkinler, ilerde hatırlayıp kullanacakları bir öğrenmeye pek ilgi duymazlar. Onlar yaşadıkları zaman diliminde ihtiyaç duydukları,
hemen kullanabilecekleri bir öğrenmeye daha istekli yönelirler. Onun için hac yolcularına öğretmek istenilen içerik, onların ihtiyaçlarıyla
ilişkilendirilerek, öğrenecekleri içerikle/bilgilerle onları nasıl karşılayacakları açıklanarak verilmelidir. Ayrıca, onlar, bazen aslında ihtiyaç
duyması gereken bir hususa ihtiyaç hissetmeyebilirler. Bu durumda önce bu ihtiyaç hissettirilip ondan sonra ona yönelik eğitim düzenlenmelidir.
• İnsanlar arasında bireysel farklılıklar, yaş ilerledikçe artar. Dolayısıyla, yetişkin eğitiminde biçim, zaman, yer, öğrenme hızı ve
yaklaşımındaki farklılıklar çeşitlenir ve çoğalır. Muhatapların arasındaki bu bariz farklılıklar göz önünde bulundurularak her birinin farklı
öğrenmesinin gerçekleşmesi için önlemler almak gerekir. Bu çerçevede, mesela tek bir yöntem değil yöntemler, tek bir araç veya materyal değil
çoklu araç-gereç ve materyaller… vb. eğitim sürecinde yer almalıdır.
• Yetişkinler, öğrenme sürecine soru sorma, cevap verme vb. eylemlerle dâhil olmak isterler. Bu nedenle, öğrenme-öğretme sürecinde
olabildiğince aktif öğrenme yöntem ve tekniklerinin kullanılması önemlidir. Ancak bunun zaman öldürmeye dönüşmemesi için toplantıyı iyi
yönetmek gerekir ki bu da gerekli bilgi ve beceri olmadan başarılamaz. Ayrıca hangi konularda buna ne kadar yer verileceği iyi belirlenmelidir.
19- Bu programda belirtilen öğrenme hedeflerine ulaşabilmek için, eğitim sürecinin her safhasında çağdaş teknolojik imkânlardan
olabildiğince yararlanılması gerekmektedir. Bilgisayar, projeksiyon, film, VCD, broşür gibi bütün işitsel ve görsel eğitim materyalleri
hazırlanarak veya temin edilerek kullanılmalıdır. Böylece eğitim daha ilgi çekici, dolayısıyla daha etkin, verimli ve daha kolay hale getirilir.
Örneğin, tavaf gibi hac menasiki, film izletilerek öğretilebilir. Kutsal topraklardaki tarihi mekânlar gezdirilirken, herkesin eline yazılı
metinler/broşürler verilebilir. Hac yolcularının uçağa, asansöre ve otobüslere binerken ve inerken vb. konumlarda takındıkları tutum ve
davranışları daha önceden kayda alınmak suretiyle perdeye yansıtılıp/veya slaytlar hazırlanıp onlar üzerinde birlikte analizler yapılarak konular
işlenmeye çalışılabilir. Ancak bu yapılırken asla kişiler öne çıkarılmamalıdır.
20- Hac yolcuları; tavaf, sa’y, Arafat ve Müzdelife vakfeleri ile cemeratta karşılaşılabilecek sıkıntı ve zorluklara başlangıçta genel olarak,
bu görevlerin yapılmasının hemen öncesinde ise özel olarak ruhen ve zihnen hazırlanmalıdır.
21- Eğitim programında yer alan konular ehliyetli eğiticiler tarafından verilmelidir. Neyi, kime, ne kadar, nerede, niçin, nasıl öğreteceğini
bilip beceremeyen kişiler, yararlı olmak isterken zarar verebilirler. Bu nedenle, program öğretim sürecinde yer alacak kişilerin eğiticilik ve
öğreticilik nitelikleri özellikle göz önünde bulundurulmalıdır. Diğer taraftan eğitimcilerin, tutum ve davranışlarıyla iyi örnek olmaları son derece
önemli bir işleve sahiptir. Eğitimciler, ne söylediklerinden ziyade ne olduklarıyla muhataplarını etkilemektedirler. Bu nedenle eğitimciler, tutum
ve davranışlarına, hatta jest ve mimiklerine bile dikkat etmekle yükümlüdürler.
22- Eğitim etkinliklerinde musikinin gücü mutlaka devreye sokulmalıdır. Bu bağlamda, öğretime Kur’an-ı Kerim tilavetiyle başlanılması,
aralarda hac esnasında okunacak telbiye, tekbir ve tehlillerin grup halinde tekrarlatılması önemlidir. Arada çok bilinen, sözleri katılımcılarca
anlaşılan ve grupla kolayca söylenebilen ilahilere yer verilmesi iyi olur. Bunun profesyonelce yapılması önemsenmelidir. Bu amaçla yeterli
sayıda eleman imkânı olmaması durumunda bu eksiğin, CD vb. görsel ve işitsel materyallerle kapatılması gerekir.
A- YOLCULUK ÖNCESİ ÜLKEMİZDE HAC YOLCULARI
EĞİTİM PROGRAMI
PROGRAM YÖNETİM VE DENETİMİYLE İLGİLİ İLKELER
Hac yolcularının Türkiye’deki eğitim/irşat faaliyeti hac takvimine göre Başkanlıkça uygun görülen bir tarihte başlar ve hac yolculuğu
başlayana kadar devam eder. Yolculuk öncesi Türkiye’de verilen eğitim iki aşamada yürütülür;
a) “Hac Hazırlık Kursları”
b) Uçuş programı ve kafile düzeni oluştuktan sonra gerçekleştirilecek olan “Kafile Başkanları ve Din Görevlileri Tanışma ve
Bilgilendirme Toplantıları”
Ülkemizde yolculuk öncesi düzenlenecek eğitim/irşat, yolculuk esnasında ve yolculuk sonrasında verilecek olan eğitimin/irşadın da
temelini teşkil etmektedir. Bu itibarla gerek “Hac Hazırlık Kurslarında” gerekse “Tanışma ve Bilgilendirme Toplantılarında” şu
hususlara dikkat edilmelidir:
 İl ve ilçelerde kadın-erkek veya Diyanet-acenta ayrımı yapılmaksızın hac yolcularının tamamının “Hac Hazırlık Kurslarına”
katılımları sağlanmalıdır. Yolcularının eğitime katılımının devamlılığı, eğitimin verimliliğini ve başarısını olumlu etkilemektedir.
Bu nedenle onların gönüllü katılımını sağlamak amacıyla çok yönlü önlemler alınır, hazırlıklar yapılır; bu çerçevede il ve ilçe
müftülükleri, eğitime başlamadan önce bütün hac yolcularına sözlü, hatta gerekirse yazılı duyuruda bulunurlar. Bu duyuruda
kursun önemi, ne zaman ve nerede başlayacağı, ne tür hazırlıklar yapıldığı belirtilir. Ayrıca “Hac Hazırlık Kurslarının” yer ve
tarihlerine ilişkin güncel duyurular müftülüklerin internet sitelerinde mutlaka yer almalıdır.
 Eğitimin etkin ve verimli yürütülmesi açısından eğitim ortamının uygun özelliklere sahip olması, çekiciliği çok önemli bir
faktördür. İl ve ilçe merkezlerinde eğitim düzenlenecek yerlerin seçimi ve hazırlanmasına özen gösterilir. Bu konuda
müftülüklerimizce gerekli çalışmalar çok önceden başlatılır ve uygun mekânlar belirlenir.
 Eğitim mekânlarının belirlenmesinde, yolcuların ulaşım imkânları, park durumu ve diğer sosyal ihtiyaçları dikkate alınır.
 “Tanışma ve Bilgilendirme Toplantılarından” ayrı olarak, uçuş programı ve kafile düzenleri oluştuktan sonra yapılacak olan “Hac
Hazırlık Kurslarına” da kafile başkanları ve din görevlilerinin katılımı sağlanır.
 Her gün yoklama yapılarak ek-1 ve ek-2 tabloya uygun “Hac Hazırlık Kursları Takip ve Devam Cetveli” ile “Tanışma ve
Bilgilendirme Toplantıları Takip ve Devam Cetveli” oluşturulur. Devamsızlık yapanlar, Müftülükler veya kafile başkanı/din
görevlileri tarafından hemen uyarılarak teşvik edilmelidir.
 Hac Hazırlık Kurslarında ders verecek görevliler, İl Müftülüklerince Başkanlık talimatları ve liyakat esasına göre belirlenmelidir.
 Her bir ders 45 dakika olup blok halinde yapılır.
 “Hac Hazırlık Kurslarına” ve “Tanışma ve Bilgilendirme Toplantılarına” dair bilgiler ek-3 ve ek-4 tabloya uygun olarak
oluşturulacak çizelgelere işlenir. Bu şekilde kayıt altına alınan istatiksel bilgilerin Başkanlık tarafından talep edilmesi durumunda
zamanında ve doğru bir şekilde Başkanlığımıza ulaştırılması İl ve İlçe Müftülüklerimizin sorumluluğundadır.
 “Hac Hazırlık Kurslarının” ve “Tanışma ve Bilgilendirme Toplantılarının” verimlilik denetimi, gerektiğinde Başkanlık tarafından
veya Başkanlığın talimatları doğrultusunda il müftülerince oluşturulacak komisyonlar tarafından nitel (mülakat vb.) ve nicel
(anket) değerlendirme yöntem ve tekniklerine göre yapılabilir.
 “Hac Hazırlık Kurslarının” sonunda bir değerlendirme yapılır. Kurslara az katılanlar veya hiç katılmayanlar tekrar aranır ve en
azından “Kafile Başkanları ve Din Görevlileri Tanışma ve Bilgilendirme Toplantılarına” katılmaları ısrarla talep edilir. Gerekirse
bu toplantılarda onlara özel, kısa süreli, özet bir eğitim semineri uygulanır.
A) HAC HAZIRLIK KURSLARI EĞİTİM PROGRAMI
DERS
SAATİ
2X45
2X45
KONULAR
AMAÇLAR
AÇIKLAMALAR
KAYNAKLAR
Hac yolcusu,
İbadetin ve bu bağlamda hac ibadetinin
nasıl bir bilinçle yapılması gerektiğini, bu
bilinç halinin tutum ve davranışlarla
ilişkisini kavrar.
- İbadet bilinci, ibadette niyetin hasbiliği,
Allah’ın hoşnutluğu dışında hiçbir amaç
gütmeme ve haccın da bu hususlar
gözetilerek bilinçle nasıl yapılacağı ve
böyle yapmanın tutum ve davranışları
yönlendirici gücü vb. konular örneklerle
somutlaştırılarak öğretilecektir.
Hac yolcusu,
- Hac organizasyonu çerçevesinde
yapması gerekenleri bilir,
- Hakkıyla hac yapabilmek için daha işin
başında tevbe etme, bu bağlamda ilgili
kişilerle helalleşme, ruhen ve madden
hazırlıklı olarak yola çıkmanın önemini
- Hac yolculuğuna çıkmadan helalleşme, dua,
tövbe ve istiğfar,
- Kendi grubundan sorumlu görevlilerle ve
hacı arkadaşlarıyla tanışma, yolculuk süresince
kimlerle ne şekilde irtibat kurulabileceği
meselesi,
- Yolculuk esnasında ve kutsal topraklarda
- Hac Hazırlık
Kursları Eğitici El
Kitabı: ilgili bölüm
- İlmihal I, s. 217219;
-Hac İrşat Görevlileri
İçin Örnek Metinler:
Hac İbadeti, Fazileti
ve Hikmetleri, s. 2433; Allah İçin Hac s.
34-44.
- Hadislerle İslam, I,
s. 345-353; II, s.2334, s.331-388, s.541575; III, s. 111-166.
- Hac Hazırlık
Kursları Eğitici El
Kitabı: ilgili bölüm
İbadet Bilinci ve
Hac İbadeti
Yolculuğa
Çıkmadan Önce
Maddi ve Manevi
Hazırlık
- Hac İrşat Görevlileri
İçin Örnek Metinler:
Tövbe ve İstiğfar, s.
229-238; İbadetin Özü
2X45
Hac İbadetinin
Gereği Olarak Bir
Arada Yaşama
Bilinci
fark eder ve bu hazırlık konusunda
duyarlı olur.
karşılaşılabilecek sorunlara karşı sabır ve
tahammül hazırlığı,
- Yolculukta her yolcunun yanında
bulundurması gereken ilaç, eşyalar öğretime
konu edilecektir.
Sabır, s. 184-191;
Maddi ve Manevi
Temizlik ve Çevre
Bilinci, s. 210-219;
- Haccı Anlamak, s.
104-107.
- Hadislerle İslam, II, s.
91-112; VII, s.437-468,
s. 513-522.
Hac yolcusu,
- İslâm kardeşliğinin ve buna bağlı olarak
kardeşlik hukuku ve ahlakının mahiyetini
ve bunun insanı olgunlaştırıcı rolünü fark
eder, herkese kardeşçe davranmaya
istekli olur.
- Hac organizasyonu boyunca bu
kardeşliği ve beraber yaşama bilincini;
intikallerde, kalınacak yerlerde,
yemekhanelerde, servislerde ve ibadet
yerlerinde uygulamayı bir hayat tarzı
haline getirir.
- İslam kardeşliği ve onun gerektirdiği
ahlakî sorumlulukların ne olduğu;
dolayısıyla hac süresince farklı ülke ve
yörelerden gelen hacılarla iyi ilişkiler
kurmanın, onları rahatsız etmeme, zarar
vermemenin, hep yapıcı olmanın
gerekliliği ve bunların kardeşlikle ilişkisi
somut örneklerle öğretime konu
edilecektir.
- Hac Hazırlık
Kursları Eğitici El
Kitabı: ilgili bölüm
- Hac İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler:
İnsanî İlişkiler
Açısından Hac, s.
109-120; Sevgi,
Saygı ve Hoşgörü,
s.166-174; Kul hakkı
ve hakka riayet
etmek, 121-130.
- Hadislerle İslam,
III, s. 269-280,
s.349-368, s.403426; IV, s. 297-322,
s.335-386, s. 417444; V, s.233-242,
s.399-412; VI, s.
467-475, s. 605-616.
Hac yolcusu,
- İhrama girmenin, ihram yasaklarının,
tavaf ve sa’yin ne olduğunu, umrenin
nasıl yapılacağını, İhramdan nasıl
çıkılacağını açıklar,
2X45
Ana Hatlarıyla Hac
ve Umre Menasiki
- Haccın çeşitlerini bilir ve onların
birbirinden farklarını ana hatlarıyla
söyler.
- Haccın çeşitleri, tercih edilecek hac türü,
umre niyeti ve telbiye, ihram ve ihram
yasakları, umre tavafı ve sa’yi, ihramdan
çıkış, hac için ihrama giriş, Arafat ve
Müzdelife vakfeleri, şeytan taşlama,
kurban, ziyaret ve veda tavafları görsel ve
işitsel materyallerden de yararlanmak
suretiyle somutlaştırılarak öğretilecektir.
- Hac Hazırlık
Kursları Eğitici El
Kitabı: ilgili bölüm
- Hac İlmihali, s.
162-199;
- Haccı Anlamak, s.
77-98.
- İlmihal I, 518-526;
- Hanım hac yolcularının; ihram, tavaf,
sa’y, şeytan taşlama görevlerini yaparken
özellikle dikkat etmeleri gereken farklı
hususlar (ihramda giysi farklılığı, telbiye
ve tavafta sesi yükseltmeme, hervele ve
ıztıba yapmama vb.),
- Özel hallerinde bulunan kadınların hac
menasikinden yapıp yapamayacağı
görevler,
- Özel hallerinde bulunan kadınların
mescid ziyaretleri,
- Bayram, Cuma ve cenaze namazı kılma
hakkında bilgiler verilir.
- Hac İlmihali, s.
190-191;
- İlmihal I, 554-555;
- Haccı Anlamak, s.
74-75;
- Hac Sıkça
Sorulanlar, s. 87-97;
- Umre Rehberi, s.
21.
- Yapacağı haccın çeşidini ve şartlarını
bilir.
- Okunması/ezberlenmesi gereken
duaları, telbiyeyi öğrenmeye istekli olur.
Hac yolcusu,
- Hacda erkeklerden farklı olarak
bayanlara özel uygulamaları,
2X45
Kadınlara Özgü
Konular
- Hac yolculuğu esnasında bayanların
karşılaşacağı özel hallerde neleri nasıl
yapacağını kavrar.
- Tereddüt ettiği hususlarda kimlerden
nasıl yararlanacağını bilir.
2X45
2X45
Haccın Hikmeti ve
Hacdaki
Sembollerin Anlamı
Hz. Peygamber
(s.a.s.), Mescid-i
Nebevî ve Medine
Temel Sağlık
Bilgileri
1X45
(Bu ders Sağlık
Müdürlüklerince
görevlendirilecek
uzmanlar tarafından
verilecektir. Ayrı bir
ders olarak
Hac yolcusu,
Haccın sembolik yönü hakkında bilgi
sahibi olur. Hac görevlerinin anlam ve
hikmetlerini kavrar.
Hac görevleri arasında bulunan ihram ve
ihram yasakları, telbiye, tavaf, sa’y, şeytan
taşlama, kurban vb. fiillerin mana ve
hikmetleri, görsel ve işitsel materyallerden
de yararlanmak suretiyle somutlaştırılarak
öğretilecektir.
- Haccı Anlamak, s.
15-54, 59-72
- Hac İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler: Hac
fiillerinin anlam ve
hikmeti, s. 45-56
- Umre Rehberi, s.
12-24; 26-36.
Hac yolcusu,
Hz. Peygamber ve ashabını tanıma ve
onların hayatını anlamanın, Medine’yi
tanımanın, Mescid-i Nebevi’de namaz
kılma, Kur’an okuma, kitap okuma,
tefekkür etme, tövbe, istiğfar, dua ve
zikrin önemini fark eder,
Bunları yapmaya, Ravzayı ve mücavir
kabirleri ziyarete istekli olur,
- Hz. Muhammed ve Ashabu’r-Rasul
sevgisi,
- Ravza ve mücavir kabirleri ziyaret adabı
- Mescidi Nebevi’nin fiziki özellikleri ve
fazileti,
- Mescid-i Nebevi’de namaz kılma, Kur’an
okuma, kitap okuma, tefekkür etme, tövbe,
istiğfar, dua ve zikrin önemi,
- Medine’nin manevi atmosferi vb. konular
öğretime konu edilecektir.
Hac yolcusu,
Sağlığını korumanın önemini, kutsal
topraklarda sağlığı ile ilgili dikkat etmesi
gerekli hususları kavrar.
- Sağlığın korunması ile ilgili alınması
gereken önleyici tedbirler,
- Yolculuk boyunca yaşanılan herhangi bir
sağlık şikâyeti durumunda izlenecek yol,
- Mer-Cov gibi bulaşıcı hastalıklardan
korunma yöntemleri öğretime konu edilir.
- Hac İrşat Görevlileri
İçin Örnek Metinler:
Tarihimizde
Peygamber ve
Haremeyn Sevgisi ve
Ecdadımızın Kutsal
Beldelere Yaptığı
Hizmetler, 69-76;
- Haccı Anlamak, s.
101-119;
- Umre Rehberi, s. 92107; 121-125.
Sağlık El Kitabı ve
Sağlık Bakanlığı
tarafından hazırlanmış
broşürler
yapılabileceği gibi,
diğer derslerin sonunda
kısa süreli
bilgilendirmeler
şeklinde zamana
yayılarak da
verilebilir.)
B) TANIŞMA VE BİLGİLENDİRME TOPLANTILARI EĞİTİM PROGRAMI
DERS
SAATİ
2X45
2X45
KONULAR
AMAÇLAR
Hac yolcusu,
- Yolculuk öncesinde ve yolculuk
esnasında karşılaşacağı iş ve işlemler
Yolculuk Öncesi
Türkiye’de, Türkiye hakkında genel hatları ile bilgi sahibi
ve Suudi Arabistan olur.
Havalimanlarında - Farklı bir ülkede gerçekleştirilen
Yerine Getirilmesi organizasyonun başarısı açısından resmi
işleyişin yerine getirilmesinin önemini
Gereken İş ve
kavrar.
İşlemler ile Otele
- Organizasyonumuzdan kaynaklanmayan
İntikal ve Kafile
Hareket Programı problemler ve aksamalardan dolayı
soğukkanlılığını
muhafaza
etmesi
gerektiğinin farkında olur.
Hac yolcusu,
Umre İbadetinde
Yapılması Gereken - Havaalanında ihram elbisesine nasıl
bürüneceğini, ihram namazını, niyet ve
Görevler
AÇIKLAMALAR
- Havaalanı öncesi yapılacak işler,
- Havaalanında yapılacak işler,
- Çıkış bekleme salonunda yapılacak işler,
- Uçakta yapılacak işler,
- Medine veya Cidde havaalanında
yapılacak işler,
- Havaalanlarından otele geçişte yapılacak
işler,
- Otele girişte yapılacak işler,
- Kafilenin muhtemel programı öğretime
konu edilecektir.
- Bavula konulması gereken malzemeler,
yanlarında bulundurulması gerekenler
- İhrama hazırlık, vedalaşma ve havaalanına
hareket, ihrama giriş esnasında ihram
KAYNAKLAR
Kafile Başkanı ve
Din Görevlileri İçin
Hac Kılavuzu’nun
ilgili bölümleri
- Hac İlmihali, s. 5394; s.153-194.
- Haccı Anlamak, s.
77-86.
2X45
(Doğrudan Mekke’ye telbiyeyi bilir,
Gidecek Kafileler
- İhrama girdiği andan itibaren ihram
İçin)
yasaklarına uyması gerektiğinin farkında
olur.
- İlk tavaf için otelden hareket, tavaf,
tavaf namazı, zemzem içme, say ve
ihramdan çıkma aşamalarını nasıl
gerçekleştireceğini kavrar.
elbiselerine bürünme, ihram namazı, yapacağı
hacca göre edeceği niyet ve telbiye,
- Genel hatlarıyla ihram yasakları,
- Yolculuk adabı öğretime konu edilecektir.
Hac yolcusu,
Hz. Peygamber’in kabrine yaptığı
ziyareti; dirinin ölüyü ziyareti gibi değil
dirinin diriyi ziyareti olarak değerlendirir,
Ravza-i Mutahhara’da ve Mescid-i
Nebevi’nin diğer bölümlerinde kılınan
namazın önemini fark eder,
Medene-i Münevvere’de İslam Tarihinin
hatıralarını hissetmeye istekli olur,
- Hz. Peygamber’in kabrini ziyarete
hazırlık, ziyaret adabı ve ziyaret sonrası
yapılacaklar,
- Mescidi Nebevi’nin fiziki özellikleri ve
fazileti,
- Mescid-i Nebevi’de namaz kılma, Kur’an
okuma, kitap okuma, tefekkür etme, tövbe,
istiğfar, dua ve zikrin önemi,
- Medine’nin manevi atmosferi vb. konular
öğretime konu edilecektir.
Hz. Peygamber’in
Kabrini Ziyaret,
Ravza-i
Mutahhara’da
Namaz ve Medine-i
Münevvere’de
İkamet Adabı
(Doğrudan
Medine’ye Gidecek
Kafileler İçin)
- Hac İrşat Görevlileri
İçin Örnek Metinler:
Tarihimizde
Peygamber ve
Haremeyn Sevgisi ve
Ecdadımızın Kutsal
Beldelere Yaptığı
Hizmetler, 69-76;
- Haccı Anlamak, s.
77-86;
- Umre Rehberi, s. 92107; 121-125.
B) YOLCULUK ESNASINDA MEKKE VE MEDİNE’DE HAC
YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI
Yolculuğun başlangıcından yurda dönünceye kadar sürecek eğitim faaliyetleri, Başkanlıkça belirlenen organizasyona göre yürütülür. Başkanlığımız bu amaçla
Fetva, İrşat ve Eğitim Ekibi görevlendirir. Fetva, irşat ve eğitim hizmetleri ile ilgili planlamaları yapmak, dini konularla ilgili soruları cevaplandırmak ve yapılan
programa göre gerektiğinde Kafile Başkanı ve kafilelerde bulunan Bayan İrşat Görevlisi ve Din Görevlilerinden de istifade ederek, hac yolcularının iskân
edildikleri bölgelerde eğitim ve irşat hizmetlerini gerçekleştirmek bu ekibin görev alanı içerisindedir. Ancak “Hac Yolcuları Eğitim Programının” kutsal
topraklarda uygulanacak kısmından birinci derecede kafile başkanları, kafile bayan irşat görevlileri ve din görevlileri sorumludur. Kafile görevlileri bu
sorumluluklarını Fetva ve İrşat Ekibi ile işbirliği yaparak ve onlardan yardım alarak yerine getirmeye çalışır. Fetva ve İrşat Ekibi ise eğitim faaliyetlerin etkin ve
verimli bir şekilde yerine getirilebilmesi için Kafile Başkanları ile işbirliği içerisinde planlamalar yapar. Ayrıca kafile başkanlarının bu eğitim programını ne
kadar uygulayıp uygulamadıklarını takip ederek gerekli tedbirleri alır.
A) MEKKE’DE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI
DERS
SAATİ
2X45
KONULAR
Tevhidin Sembolü
Kâbe ve İbrahim
Ailesi
AMAÇLAR
AÇIKLAMALAR
KAYNAKLAR
Hac yolcusu,
- Kâbe’nin ve burada yapılan ibadetlerin
sembolik ve tarihi anlamlarını kavrar,
- İbrahim Ailesinin imtihanını ve bu
imtihandan
çıkarılacak
dersleri
değerlendirir,
- Kıblenin Müslümanlar için bir istikamet
olduğunu anlar,
- Kâbe’ye peygamberî bir şuurla
yönelmeye istekli olur.
- Hz. İbrahim’in hayatından ve Mekke
tarihindeki önemli olaylardan alınacak
mesajlar,
- Mescid-i Haram’ın fiziki özellikleri,
fazileti ve orada ibadet etmenin önemi
öğretime konu edilecek,
- Kâbe’nin kıble oluşu, Kabe’nin
bölümleri; Mültezem, Haceru’l-Esved,
Altınoluk, Hicr-i İsmail, Makam-ı İbrahim
vb. hakkında bilgi verilecektir.
- Hicaz Albümü, s. 948;
- Hz. Muhammed ve
Evrensel Mesajı, s.
19-56
- İslam
Ansiklopedisi, TDV,
“Kabe” Maddesi,
XXIV, 14-26.
2X45
2X45
2X45
Hz. Peygamber’in
Mekke Hayatı ve
İslam’a Davet
Vahyin Diyarında
Kur’an’la
Buluşmak
Hac İbadetinde
Yapılması Gereken
Görevler
(Bu Ders Arafat’a
Çıkış Öncesi Uygun
Hac yolcusu,
- Hz. Peygamber’in risalet öncesi ve
sonrası Mekke hayatını kavrar,
- İslam’a davetin önemini ve Hz.
Peygamber’in İslam’a davet metodunu
fark eder,
- O’nun İslam’a davet metodundan kendi
hayatı ve yaşadığı toplum açısından
dersler ve ibretler çıkarır.
- Cahiliye mantığı ve Mekke’nin sömürüye
dayalı toplumsal yapısı,
- Hz. Peygamber’in çocukluğu, gençliği,
evlenmesi, Hılfu’l-Fudul çerçevesinde iyiliğin
yaygınlaşması ve kötülüklerin önlenmesi
doğrultusunda mücadelesi, “el-Emin” lakabını
alışı ve ahlaki kişiliği,
- Risalet sonrası çekilen sıkıntılar, Habeşistan
Hicreti, Taif hamlesi, Akabe biatları,
- İslam’a davetin temel esasları öğretime konu
edilecektir.
- Hz. Peygamber’in
izinde, s. 34-95;
- Hz. Muhammed ve
Evrensel Mesajı, s. 57116;
- İslam’a Giriş “Temel
Esaslar”, s. 54-64;
- Hadislerle İslam, V,
s. 389-398; VI, s. 161604.
Hac yolcusu,
- İbadet amacıyla hazır bulunduğu bu
kutsal coğrafyanın aynı zamanda Kur’anı Kerim’in nazil olduğu mekânlar
olduğunu kavrar,
- Yolculuk boyunca bulduğu her fırsatta
Kur’an-ı Kerim okumaya, Kur’an-ı
Kerim’i kendisine hayat rehberi haline
getirmeye istekli olur.
- Kur’an-ı Kerim’in inananlar için bir
hayat rehberi oluşu,
- Kur’an-ı Kerim’i okumayı öğrenmenin
ve okumanın fazileti,
- Kutsal topraklarda Kur’an-ı Kerim ile
olabildiğince çok meşgul olmanın önemi
öğretime konu edilir.
Hadislerle İslam, I, s.
384-410;
İslam Ansiklopedisi,
TDV, “Kur’an”
Maddesi, s. 383-388.
- Hac için ihrama girme,
- Arafat’a intikal ve vakfe,
- Tavaf, Sa’y, Arafat ve Müzdelife
- Müzdelife vakfesi,
Vakfelerinin ne olduğunu, şeytan
- Şeytan taşlama,Tıraş olma, Kurban
taşlama, kurban ve tıraş görevlerinin nasıl kesme
Hac yolcusu,
- Hac İlmihali, s. 62128;
- İlmihal I, 526-544;
- Haccı Anlamak, s.
28-50
Bir Zamanda
Yapılacaktır)
2X45
2X45
Beden Ülkesinin
Sultanı Kalp ve
Kalbi Diri Tutma
Gayreti; Dua, Zikir,
Tövbe
Hac Yolculuğunda
Nafile İbadetlere
Önem Verme
yapılacağını açıklar,
- Bu Görevlerin Mana ve hikmetlerini
kavrar,
- Bunları hikmetlerine uygun yapmaya
istekli olur.
Hac yolcusu,
- Kalbin önemini, dua, zikir ve tövbenin
kula kazandırdıklarını kavrar,
- Dua, zikir ve tövbenin anlamlarını
açıklar,
- Dua, zikir ve tövbenin niçin ve nasıl
yapılacağını anlar,
- Ziyaret tavafı ve sa’yinin mahiyeti ve
önemi,
- Bu görevler yerine getirilirken
karşılaşılabilecek sıkıntı ve zorluklara
ruhen hazır olma,
-Bu görevlerin sembolik anlamları ve
hikmetleri, görsel işitsel materyallerden de
yararlanılarak öğretime konu edilecektir.
- Hac yolculuğu boyunca ve yolculuk
sonrası hayat boyu dua, zikir ve tövbe ile
diri bir kalp sahibi olmaya istekli olur.
- Ayet ve hadisler çerçevesinde kalbin
önemi,
- Dua, zikir ve tövbenin mahiyeti ve
anlamı,
- Dua, zikir ve tövbede amaç,
- Dua, zikir ve tövbenin nasıl yapılacağı,
- Kul için faydaları örneklerle
somutlaştırılarak öğretime konu
edilecektir.
Hac yolcusu,
- Nafile tavaf, nafile umre, nafile namaz,
nafile oruç, sadaka gibi ibadetleri
hikmetlerine uygun olarak yapmaya
istekli olur,
- Nafile ibadetleri Allah’a yaklaşmanın
- Nafile tavaf ve nafile umre,
- Nafile namaz, nafile oruç ve sadaka,
- Bu görevler yerine getirilirken ihlas ve
samimiyetin önemi,
- Bunların sembolik anlamları ve
hikmetleri görsel, işitsel materyallerden de
- Hadislerle İslam,
s.331-388.
- Hadislerle İslam, II,
s. 34-102; III, s. 5584,
- Dualar, 23-97;
- Hac İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler:
Tövbe, s. 229-238;
Dua, s. 239-249.
- Hac İlmihali, s. 6292, 193-204;
- İlmihal, I, 315-322,
385-388, 547-548;
- Umre Rehberi, s.
12-36;
2X45
İman, İslam ve
İhsan Kavramları
Çerçevesinde
Müslümanca Hayat
2X45
Mekke Ziyaret
Yerleri
2X45
Dindarlığımızı
Ahlak Eksenli
vesilesi olarak görür,
- Bundan sonraki hayatında da nafile
ibadetlerde hassasiyet sahibi olmaya
kendisini alıştırır.
yararlanılarak öğretime konu edilecektir.
Hac yolcusu,
- İman, İslâm ve ihsan kavramlarının
anlamlarını açıklar,
- Allah’ı görüyormuşçasına yaşamanın
anlamını ve bunun nasıl
gerçekleştirileceğini kavrar,
- İman amel ilişkisinin farkına varır,
- Müslümanca yaşama hususunda istekli
olur.
- Bu kavramlar Cibril hadisi çerçevesinde
bir bütünlük içerisinde,
- İmanın mahiyeti,
- İslam’ın ana esasları,
- İhsanın anlamı ve mü’minin hayatına
yansıma biçimi,
- Günlük hayattan örneklerle
somutlaştırılarak öğretime konu
edilecektir.
Hac yolcusu,
- Mekke’nin, İslâm’ın doğduğu ve ilk
olarak tevhit mücadelesinin verildiği yer
olarak önemini kavrar,
- Mekke’deki ziyaret edilmesi gereken
mekânları daha yakından tanıyarak Hz.
Peygamber ve onun ashabını, yaşadıkları
hayatı derinlemesine kavrar,
- Oradan kendi hayatı için çıkarılacak
mesajları/dersleri anlar.
Hac yolcusu,
- İyi Müslüman olmanın ancak güzel
- Hadislerle İslam, II,
241-254; III, 31-54.
- İslam
Ansiklopedisi, TDV,
“İman” Maddesi,
XXII, 212-214;
“İslam” Maddesi,
XXIII, 1-10; “İhsan”
Maddesi, XXI, 544546.
- İlmihal I, 75-76
- Hadislerle İslam, I,
475-640, II, 147-156
- Hira Nur dağı, Sevr dağı, Arafat,
- Hicaz Albümü, s.
Müzdelife ve Mina, Hayf mescidi, Akabe, 9-100;
Cennet-i Mualla, Cin Mescidi, Efendimizin - Hac ve İrşat
doğduğu evin yeri,
Görevlileri İçin
- Gezi-gözlem yöntemi ve/ya görsel-işitsel Örnek Metinler: Hac
materyaller ile öğretime konu edilecektir.
ve Umre Ziyaret
Yerleri, s. 250-261;
- Umre Rehberi, s.
38-89.
- Dindarlık kalitesinin ahlakî olgunluk
olarak tezahür edeceği,
- Hac ve İrşat
Görevlileri İçin
Yaşamanın Önemi
2X45
2X45
Söz Söyleme Ahlakı
ve Dil İmtihanımız
İslam Kardeşliği ve
Ümmet Bilinci
ahlak sahibi olmakla mümkün
olabileceğini kavrar,
- İyi Müslüman olmak ve ahlak eksenli
bir dindarlık yaşamak için istekli olur.
- Dolayısıyla bireyin imanı ve ibadet
hayatının kalitesiyle ahlak güzelliği
arasında bağ olduğu,
- Hz. Peygamber’in hayatından ve günlük
hayattan somut örneklerle öğretilecektir.
Örnek Metinler:
Ahlak Eksenli
Dindarlık, s. 175183; Mü’minlerin
Özellikleri, s. 148156.
- Hadislerle İslam,
III, s.11-20.
Hac yolcusu,
- Allah’ın lütfettiği en önemli
nimetlerden biri olan dili yerli yerinde
kullanması gerektiğini bilir,
- İbadetin özü olan güzel ahlakın dili
yanlışlardan korumakla gerçekleşeceğinin
farkına varır,
- Ya hayır söylemeye ya da susmaya
istekli olur.
- Doğru sözlü olmanın ve her zaman doğru
konuşmanın önemi,
- Dil nimetinin şükrünün onu hayırlı
kullanmakla mümkün olacağı,
- Boş konuşma ve malayani sözlerden
uzak durma,
- İnsanlar arasında söz taşıma, kötü söz,
yalan, gıybet, başkaları ile alay etme gibi
kötü davranışlardan uzak durma
hassasiyeti gerekçeleri ile ve günlük
hayattan somut örneklerle öğretime konu
edilecektir.
- Kardeşlik hukuku ve ahlakı,
- İslam ahlakının temel ilkelerinin ve temel
insan haklarının muhafaza edilmesinin
önemi,
- Bir arada yaşama bilincinin artırılarak
muhafaza edilmesi,
- Tarih boyunca İslam coğrafyasının parça
parça olduğu dönemlerde Müslümanların
zayıf ve savunmasız duruma düştükleri,
- Hac İrşat
Görevlileri İçin
örnek Metinler:
Güzel söz, s. 192199; Dilin Afetleri, s.
200-209;
- Hadislerle İslam,
III, s.369-402.
Hac yolcusu,
- İslam kardeşliğinin mahiyet ve anlamını
açıklar,
- Kardeşliğin Müslüman bireye yüklediği
hukukî ve ahlakî yükümlülükleri anlar,
- Ümmet olma bilincini kavrar ve buna
göre hareket eder,
- Hac ibadetinin İslam Birliği’ni
sembolize ettiğini, farklı coğrafyalardan
Hac İrşat Görevlileri
İçin Örnek Metinler:
Kul Hakkı ve Hakka
Riayet, s. 121-130;
Din Kardeşliği ve
Önemi, s. 131-139;
Hadislerle İslam, IV,
s. 297-322.
2X45
2X45
İslam’da Dünya ve
Ahiret Algısı
Dine Zarar Veren
Dindarlık; Bidat ve
Hurafeler
gelen, ırkları ve dilleri farklı
Müslümanların bu ibadeti, kardeşliklerini
pekiştirme vesilesi olarak görmeleri
gerektiğini bilir,
- Ümmete karşı yükümlülükleri yerine
getirmeye istekli olur.
Hac yolcusu,
- Dünyanın ahirete nazaran değersiz
olduğunu ancak ahirette güzel bir hayatın
dünya imtihanımıza bağlı olacağını bilir,
- “Dünyadan da nasibini unutmama”
“dünyada da ahirette de iyiliklere talip
olmanın” önemini kavrar.
- Dünyayı ahiretinin tarlası olarak
değerlendirir.
Hac yolcusu,
- Genel olarak dinin, özel olarak
ibadetlerin sadece Allah tarafından ihdas
edilebileceğini, kulların dinde olmayan
bir şeyi dindarlık adına bile olsa dine
ekleme yetkilerinin olmadığını kavrar,
- Bidat ve hurafenin ne olduğunu bilir,
- Günlük hayatta karşılaştığı bidat ve
hurafeleri hayatından uzak tutmaya istekli
olur.
- Müslümanların ümmet bilinciyle hareket
etmedikleri sürece zillet içerisinde
yaşamaya mahkûm kalacakları,
- Tarihten ve günlük hayattan somut
örneklerle öğretilecektir.
- İslam’ın hem dünyada hem de ahirette
güzel yaşamayı kılavuzladığı,
- İnsan hayatındaki dünya ve ahiret
bütünlüğü,
- Ahiret hayatının dünyada iken
kazanılacağı, dolayısıyla dünya hayatının
oyun gibi geçici olmasına karşın işlevleri
bakımından önemli olduğu ve dünya
hayatının ahirete endeksli yaşanması
gerektiği,
- Ahiret hayatının gerçek yaşanılacak yer
(ücretinin daha iyi) olduğu öğretime konu
edilecektir.
- Bidat ve hurafelerin bir inanç problemi
olduğu,
- Dindarlığın Allah’ın çizdiği sınırlar
içerisinde yaşanabileceğini; aşırılıkların,
bidat ve hurafelerin sahih dindarlığa zarar
verdiği günlük hayattan somut örneklerle
öğretime konu edilecektir.
- İslam’a Giriş
“Gençliğin İslam
Bilgisi”, s. 261-276;
-İslam’a Giriş “Ana
Konulara Yeni
Yaklaşımlar”, s. 166178;
- Hadislerle İslam,
VII, s. 544-677.
- İslam
Ansiklopedisi, TDV,
“bidat” maddesi, VI,
s. 129-131; “hurafe”
maddesi, XVIII, s.
381-384;
- İlmihal, II, s. 143163;
- İslam’a Giriş “Ana
Konulara Yeni
Yaklaşımlar”, s. 141-
155;
- Hadislerle İslam, I,
s. 691-699.
- Ölümün bir yok oluş olmadığı, ölüm ile
yeni bir hayata başlandığı,
- Ölümün, sonsuzluğun başlangıcı
- Ölüm öncesi hayatın hesabının ölüm
olduğunu, kabir ziyaretinin esas amacının ötesinde verileceği,
ölümü hatırlamak ve ondan ibret almak
- Her an ölüme hazırlıklı olma bilinci ile
olduğunu, kabir ehline selam verilmesi ve dünya hayatını düzenlemenin gerekliliği,
kabirde yatanlar için dua edilmesi
- Bu bilinç ile dünyada yaşayan Müslüman
gerektiğini bilir,
için ölümün korkulacak bir olgu olmadığı
- Dünyada güzel yaşayanların ölümünün
- Ölümü çokça hatırlamanın bir peygamber
de güzel olacağını fark eder,
tavsiyesi olduğu,
- Dünyada her yaptığının ahrette
- Kabir ziyareti adabı,
karşılığını göreceği bilinciyle yaşamaya
- Kabir ziyareti esnasında bidat ve
istekli olur.
hurafelerden uzak durmak gerektiği
öğretime konu edilecektir.
Hac yolcusu,
2X45
2X45
Selam, Dua ve
İbret; Kabir
Ziyareti ve Ölüm
Müslüman ve
Hicret
Hac yolcusu,
- Hicretin amaç ve anlamlarını açıklar,
- Hicretin tüm peygamberlerin ortak
sünneti olduğunu,
- Hz. Peygamber’in hicretinden alınması
gereken dersleri kavrar,
- Muhacirin “Allah’ın yasaklarını terk
eden kişi” olduğunu bilerek tüm hayatını
bir hicret yolculuğu haline getirmenin
öneminin farkına varır.
- Başta Hz. İbrahim olmak üzere hicret
eden peygamberlerden örnekler verilir,
- Hicreti doğuran şartlar ve hicretin
aşamaları,
- Hicretin devleti ve büyük fetihleri netice
vermesi,
- Günahları terk etme anlamında hicretin
günümüz Müslümanları açısından da
devam eden bir süreç olduğu öğretime
konu edilir.
- İslam’a Giriş
“Gençliğin İslam
Bilgisi”, s. 265-267;
- İslam
Ansiklopedisi, TDV,
“Ölüm ” Maddesi,
XXXIV, 32-40;
- Hadislerle İslam,
VII, s. 545-620.
- Hz. Peygamber’in
İzinde, s. 64-83;
- Hz. Muhammed ve
Evrensel Mesajı, s.
118-127;
- Hadislerle İslam, VII,
23-34.
2X45
2X45
Hz. Peygamber’in
Kabrini Ziyaret,
Ravza-i
Mutahhara’da
Namaz ve Medine-i
Münevvere’de
İkamet Adabı
(Bu ders Mekke’den
Medine’ye Gidecek
Kafilelere Otobüste
Yolculuk Esnasında
Yapılacaktır.)
Hacda Elde Edilen
Manevi
Kazanımların
Korunup
Geliştirilmesi ve
Dönüş Hazırlıkları
(Bu Ders Mekke’den
Ülkemize Dönecek
Kafilelere Dönüş
Öncesi Yapılacaktır.)
Hac yolcusu,
Hz. Peygamber’in kabrine yaptığı
ziyareti; dirinin ölüyü ziyareti gibi değil
dirinin diriyi ziyareti olarak değerlendirir,
Ravza-i Mutahhara’da ve Mescid-i
Nebevi’nin diğer bölümlerinde kılınan
namazın önemini fark eder,
Medene-i Münevvere’de İslam Tarihinin
hatıralarını hissetmeye istekli olur,
Hac yolcusu,
- Hac ibadetiyle kazandığı
olgunluğu/güzel ahlakı koruyarak
geliştirmenin gerekliliğini fark eder,
- Bunu yapabilmek için bu kutlu
yolculuğun hep güzel yönlerini
hatırlamanın olumlu etkisini anlar,
- Hac yolculuğunda birlikte hareket ettiği
yol arkadaşları ile helalleşmeye, bu
arkadaşlığı, kafile başkanı ve din
görevlisi hocaları ile kurduğu güzel
ilişkiyi hacdan sonra da devam ettirmeye,
hacdan sonraki hayatını daha iyi bir
Müslüman olarak yaşamaya istekli olur.
- Hz. Peygamber’in kabrini ziyarete
hazırlık, ziyaret adabı ve ziyaret sonrası
yapılacaklar,
- Mescidi Nebevi’nin fiziki özellikleri ve
fazileti,
- Mescid-i Nebevi’de namaz kılma, Kur’an
okuma, kitap okuma, tefekkür etme, tövbe,
istiğfar, dua ve zikrin önemi,
- Medine’nin manevi atmosferi vb. konular
öğretime konu edilecektir.
- Veda tavafı ve dönüş yoluna hazırlık,
- Hac ibadeti ile kazanılan güzel hasletlerin
korunarak daha da geliştirilmesinin
gerekliliği,
- Yol arkadaşları ve hocaları ile
helalleşmenin, burada kurulan dostlukların
Türkiye’de de devam ettirilmesinin önemi
- Yolculuk boyunca karşılaşılan nahoş
durumlardan söz edilmemesi,
- Haccı kendimiz için bir milada
dönüştürmek, her konuda hata ve
günahlardan uzak durup iyi, doğru ve
güzel olanı yapma gayreti içerisinde
olmak, yani “hacı olmak” ve “hacı
kalmak” konuları hayattan örneklerle
- Hac İrşat Görevlileri
İçin Örnek Metinler:
Tarihimizde
Peygamber ve
Haremeyn Sevgisi ve
Ecdadımızın Kutsal
Beldelere Yaptığı
Hizmetler, 69-76;
- Haccı Anlamak, s.
77-86;
- Umre Rehberi, s. 92107; 121-125
- Hz. Peygamber’in
İzinde, s. 98-227.
- Hac ve İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler:
Hacca Gitmek, Hacı
Olmak, Hacı
Kalmak, s. 57-68;
Sevgi, Saygı ve
Hoşgörü, 166-174;
- Haccı Anlamak, s.
91-97.
somutlaştırılarak öğretilecektir.
D
B) MEDİNE’DE HAC YOLCULARI EĞİTİM PROGRAMI
DERS
SAATİ
KONULAR
2X45
Medine’yi
Yaşamak, Hz.
Peygamber’in
Sünneti ve
Örnekliği
2X45
Ensar ve Muhacir
Kardeşliği
Temelinde
Toplumsal
Dayanışma ve Ülfet
AMAÇLAR
AÇIKLAMALAR
Hac yolcusu,
- Hz. Peygamber’in ilk İslam neslini
yetiştirdiği, onun ve güzide sahabelerinin
hatıralarıyla dolu bir şehirde
bulunduğunu, Medine’de onların
maneviyatını hissederek ikamet etmek
gerektiğini fark eder,
- Hz. Peygamber’in ve onun bize
bıraktığı sünnetinin Müslüman için ne
derece bağlayıcı ve vazgeçilmez
olduğunu bilir ve Hz. Peygamber’i örnek
alarak sünneti yaşamaya istekli olur.
- Sünnet kavramının anlamları ve sünnete
ittiba,
- Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in
ümmetine örnekliği, sahabe hayatından
somut örneklerle öğretilecektir.
Hac yolcusu,
- Hicret sonrası Medine’de Müslüman
toplumun nasıl oluşturulduğunu ve
özelliklerini açıklar,
- Birbirlerine kardeş ilan edilen Ensar ve
Muhacirinin fedakârlıklarını, yürek
birlikteliği sağlayarak nasıl örnek bir
- Hz. Peygamber’in Mus’ab b. Umeyr’i
Medine’ye öğretmen olarak gönderişi ve
sonrasında gelişen olaylar,
- Medine’de mescid, çarşı ve okulun yan
yana kurulması,
- Te’sis edilen İslam kardeşliği ve gayr-i
Müslimlerle vatandaşlık anlaşması
KAYNAKLAR
- Hac İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler:
Sevgili
Peygamberimizi
Anlamak ve
Getirdiği Prensipleri
Yaşamak, s. 77-88;
Hz. Peygamberi
Örnek Almanın
Mahiyeti, s. 89-98;
Allah ve Peygamber
Sevgisinin Anlam ve
Önemi, s. 99-108.
- Hz. Muhammed ve
Evrensel Mesajı, s.
117-145;
- Hadislerle İslam,
IV, s. 297-323.
2X45
2X45
Medine’deki
Ziyaret Yerlerini
Tanıma
Umre İbadetinde
Yapılması Gereken
Görevler
(Medine’den
Mekke’ye Gidecek
Kafileler İçin)
dayanışma gösterdikleri, bütün bunların
günümüz Müslümanları için hangi
mesajları içerdiğini kavrar,
- Toplumsal dayanışma ve ülfetin
Müslümanca yaşama sanatı olduğunu
fark eder.
Bunları gerçekleştirmeye istekli olur.
Hac yolcusu,
- Medine’yi, oradaki ziyaret edilmesi
gereken mekânları daha yakından
tanıyarak Hz. Peygamber ve onun
ashabını, yaşadıkları hayatı derinlemesine
kavrar, oradan kendi hayatı için
çıkarılacak dersleri fark eder.
çerçevesinde barış içinde bir arada yaşama
kültürünün geliştirilmesi, yaşanmış
örneklerle somutlaştırılarak öğretime konu
edilecektir.
- Cennetü’l-Beki’, Uhud, Kuba Mescidi,
Kıbleteyn Mescidi, Hendek, Yedi
Mescitler, Gamame, Hz. Ebubekir ve Hz.
Ali Mescidi, Cuma mescidi, Mikat mescidi
gezi-gözlem yöntemi ve/ya görsel
materyaller ile öğretime konu edilecektir.
- Hicaz Albümü, s.
101-159;
- Hac ve İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler: Hac
ve Umre Ziyaret
Yerleri, s. 261-268; - Haccı Anlamak, s.
86-89;
- Umre Rehberi, s.
108-120.
Hac yolcusu,
- Otelde ihram elbiselerine nasıl
bürüneceğini, Zulhuleyfe’de ihrama nasıl
girileceğini, ihram namazını, niyet ve
telbiyeyi bilir,
- İhrama girdiği andan itibaren ihram
yasaklarına uyması gerektiğinin farkında
olur,
- İlk tavaf için otelden hareket, tavaf,
tavaf namazı, zemzem içme, say ve
ihramdan çıkma aşamalarını nasıl
- İhrama hazırlık, ihram elbiselerine bürünme,
otobüslerle Medine’ye hareket, Zulhuleyfe’de
ihrama giriş esnasında ihram namazı, yapacağı
hacca göre edeceği niyet ve telbiye,
- Genel hatlarıyla ihram yasakları,
- Yolculuk adabı öğretime konu edilecektir.
- Hac İlmihali, s. 5394; s.153-194.
- Haccı Anlamak, s.
77-86.
gerçekleştireceğini kavrar.
Hac Yolcusu,
2X45
2X45
Hac Fiillerinin
Anlam ve Hikmeti
(Bu ders Medine’den
Mekke’ye Gidecek
Kafilelere Otobüste
Yolculuk Esnasında
Yapılacaktır.)
- Haccın sembollerle örülü bir ibadet
olduğunu bilir,
- Hac ibadetinin her bir menasikinin
bilinçli olarak yapılmasının gereğini
kavrar,
- Bu yolculukla Zihnini ve gönlünü
yeniden inşa etme gayret ve niyetinde
olur.
Hac yolcusu,
- Hac ibadetiyle kazandığı
olgunluğu/güzel ahlakı koruyarak
Hacda Elde Edilen
geliştirmenin gerekliliğini fark eder,
Manevi
- Bunu yapabilmek için bu kutlu
Kazanımların
yolculuğun hep güzel yönlerini
Korunup
hatırlamanın olumlu etkisini anlar,
Geliştirilmesi ve
- Hac yolculuğunda birlikte hareket ettiği
Dönüş Hazırlıkları
yol arkadaşları ile helalleşmeye, bu
(Bu Ders Medine’den
arkadaşlığı, kafile başkanı ve din
Ülkemize Dönecek
görevlisi hocaları ile kurduğu güzel
Kafilelere Dönüş
ilişkiyi hacdan sonra da devam ettirmeye,
Öncesi Yapılacaktır.)
hacdan sonraki hayatını daha iyi bir
Müslüman olarak yaşamaya istekli olur.
- Hac İrşat
- Yol boyunca otobüste sık sık tekrarlanacak Görevlileri İçin
olan telbiyenin anlamı, niçin söylendiği, neyi Örnek Metinler: Hac
ifade ettiği açıklanır,
Fiillerinin (Menasik)
Anlam ve Hikmeti, s.
45-56;
- Kabe, Kabe’yi kalp tarafımıza alarak tavaf - Haccı Anlamak, s.
etme, Haceru’l-Esved, Safa ve Merve, Arafat, 7-75.
- İhrama girmenin anlam ve mahiyeti,
Müzdelife, şeytan taşlama vb. menasikin
sembolik ve tarihi boyutu öğretime konu edilir.
- Dönüş yoluna hazırlık,
- Hac ibadeti ile kazanılan güzel hasletlerin
korunarak daha da geliştirilmesinin
gerekliliği,
- Yol arkadaşları ve hocaları ile
helalleşmenin, burada kurulan dostlukların
Türkiye’de de devam ettirilmesinin önemi
- Yolculuk boyunca karşılaşılan nahoş
durumlardan söz edilmemesi,
- Haccı kendimiz için bir milada
dönüştürmek, her konuda hata ve
günahlardan uzak durup iyi, doğru ve
güzel olanı yapma gayreti içerisinde
olmak, yani “hacı olmak” ve “hacı
kalmak” konuları hayattan örneklerle
- Hac ve İrşat
Görevlileri İçin
Örnek Metinler:
Hacca Gitmek, Hacı
Olmak, Hacı
Kalmak, s. 57-68;
Sevgi, Saygı ve
Hoşgörü, 166-174;
- Haccı Anlamak, s.
91-97.
somutlaştırılarak öğretilecektir.
D
C) HAC SONRASI ÜLKEMİZDE HAC YOLCULARI EĞİTİM
PROGRAMI
Hac yolculuğu kısa bir süre içinde gerçekleşmekle beraber görülen yerler ve yaşanan hatıralar açısından insan üzerinde derin izler bırakır. Her bir hac yolcusu
hocalıklarını, eğiticilikleri göstermeleri, onlara emek verip İslami bir bilinç sahibi yapmaları için kafile başkanı, din görevlisi ve bayan irşat görevlisine verilmiş
birer emanettir. Yolculuk öncesinde ve yolculuk esnasında olduğu gibi yolculuktan sonra da bir ömür boyu onların hocası olabilmek, kafile başkanları, din
görevlileri ve bayan irşat görevlilerinin sorumluluğundadır.
Bu itibarla;
1- Daha Türkiye’ye dönmeden adres telefon ve e-mail listeleri hazırlanmalıdır.
2- Dönüşten belli bir müddet sonra çeşitli etkinlikler planlanmalı gerekirse organize ve koordinasyon için hacılar arasından sorumlular tespit
edilmelidir.
3- Hacıların düğün, cenaze vb. özel durumları bir araya gelme vesilesi olarak değerlendirilmelidir.
4- Hacılar arasındaki ve hacılarla hocaları arasındaki dostluk bağı güçlendirilmelidir.
5- Her buluşma ve bir araya gelme bir irşat ve eğitim aracı haline getirilmeli; hacılar şu hususlarda sık sık uyarılmalıdır:
a)
Halk arasında “haccı tutmak” diye bir tabir kullanılır. Hac; haram kazanca, her türlü olumsuz davranışa, nefsine, şehvetine ve şeytana karşı
sahibini tutarsa, hac tutulmuş olacaktır. Aksi takdirde oruç tuttuğu hâlde, kendini tutamayan kişinin durumu ne ise, haccettiği hâlde hac
tarafından korunmayan kişinin durumu da aynıdır. Müslüman olmak kadar, Müslüman ölmek nasıl şart ise, hac yapmak kadar hacdan
döndükten sonra orada kazanılan güzel hasletlerin korunması da o derece önemlidir.
b) İnsanlar hacıyı örnek bir Müslüman olarak görmek isterler. Bu bakımdan bilhassa olumsuz tutum ve davranışlarının İslam’ın aleyhinde
propaganda malzemesi yapılacağını göz önüne alarak hac yapma nimetini elde etmiş bir Müslüman kesinlikle doğruluktan, dürüstlükten taviz
vermemeli, hakkı hukuku gözetmelidir.
c) Her Müslüman’ın görevi olmakla birlikte özellikle hacı, İslam’ın güzelliğini yaşantısıyla fiilen göstermelidir. Bu sebeple İslam’a aykırı düşecek tavır
ve davranışlardan şiddetle sakınmalıdır. Bunun için yalan, haksızlık, hıyanet, ahde vefasızlık, aldatma, kandırma, eksik ölçme ve tartma gibi
ahlaka aykırı tutum ve davranışlardan daima uzak durmalıdır.
d) Gerek dürüstlük, doğruluk, özü sözü bir olmak gibi ahlakî nitelikler açısından, gerekse İslamî bilinçlenme noktasından hacdan sonraki hayatının,
hac öncesine kıyasla daha ileride olması, makbul haccın en açık belirtisidir. Yaptığı hac, Müslüman’ın Allah’a saygısını, takvasını ve âhiret
hayatına daha iyi hazırlanma şevkini ne derece artırmışsa, Allah nezdinde haccı o derece kabul görmüş demektir. Bundan dolayı hacı, hacdan
sonraki hayatını hac günlerinde yoğunlaştığı İslamî yaşantı doğrultusunda sürdürme çabası içinde olmalıdır. Allah’a verdiği sözü daima hatırında
tutarak İslam’ın onaylamadığı her türlü kötü söz, fiil ve davranıştan uzak durmalıdır. Hacer-i Esved’de yaptığı sözleşmeyi, ahdi bozmamalıdır.
Çünkü orada bundan böyle Allah’ın emir ve yasaklarına karşı gelmeyeceğine dair söz vermiş olmaktadır. Kısacası şeytanın ya da hevâ ve
hevesinin peşine takılarak ahde vefasızlık etmemelidir.
e) Hac, Müslüman’a, din kardeşlerinin derdini dert edinme bilincini kazandırmış olmalıdır. Çünkü Müslümanların derdini dert edinmeyen, onlardan
değildir. Kâbe’nin etrafında, Arafat’ta, Müzdelife’de, Mina’da, müminler denizinden bir damla olarak onlarla aynı kalıba girip de hacdan sonra bu
denizin bir damlası olmayı reddetmek, bir hacı için nasipsizliğin en büyüğü olur. Bu yüzden hacının gönlünde din kardeşine karşı en ufak bir kin,
husumet ve nefret kalmamalıdır. Ayrıca hacı, her gün beş vakit Kâbe’ye ve Rabbine yönelirken Kâbe’ye manevî bir yolculuk yapabilme bilincini
kazanmış olmalıdır.
EKLER
EK 1: HAC HAZIRLIK KURSLARI TAKİP VE DEVAM CETVELİ
EK 2: TANIŞMA VE BİLGİLENDİRME TOPLANTILARI TAKİP VE DEVAM CETVELİ
EK 3: HAC HAZIRLIK KURSLARI ÇİZELGESİ
EK 4: TANIŞMA VE BİLGİLENDİRME TOPALNTILARI ÇİZELGESİ