FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 8. SINIF NOTLARI Atomları bir arada

FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 8. SINIF NOTLARI
Atomları bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağlar denir. Kimyasal bağlar aynı tür ya da
farklı tür atomlar arasında bulunabilir. Kimyasal bağların oluşmasında etkili olan tanecik
elektronlardır.
Kimyasal bağlar iki çeşittir:
1-) İyonik Bağlar:
En dış yörüngelerinde 1,2 ve 3 elektron taşıyan atomlar metal atomlarıdır. Bu atomlar
kararlı yapıya ulaşmak için(soygaz düzeyine ulaşmak)için elektronlarını vererek (+) yüklü
iyon oluştururlar. En dış yörüngelerinde 4.5.6 ve 7 elektron bulunduran atomlar ametal
atomlarıdır. Bu atomlar ise elektron alırlar ve (-) yüklü hale gelirler. Zıt yüklü iyonlar bir
araya geldiklerinde aralarında bir çekim kuvveti oluşur.(+) ve (-) yüklü taneciklerin
(iyonların) elektriksel çekim kuvvetinden doğan bu bağa iyonik bağ denir.
Zıt yükler birbirini çeker, benzer yükler birbirini iter.
ÖNEMLİ: iyonik bağlar metal-ametal atomları arasında oluşur. Örneğin; NaCl, KCl, FeS
Bütün tuzlar iyonik katılardır. İyonik katılar elektrik akımını iletmezler ancak sulu
çözeltilerinde veya erimiş halde elektrik akımını iletirler. Metalik özelliği en fazla olan
element ile ametallik özelliği en fazla olan elementin oluşturduğu iyonik bağ en kuvvetli olur.
2-) Kovalent Bağlar:
Ametaller hem elektron vererek hem alarak soygaz düzeyine ulaşabilir. Bu özellik ametallerin
kendi aralarında da bileşik oluşturmalarını sağlar. Ametaller kendi aralarında yaptıkları
bileşiklerde elektronlarının bir kısmını veya tamamını başka ametallerle ortaklaşa kullanırlar.
Atomlar arasında elektronların ortaklaşa kullanılması sonucu oluşan bağlara kovalent bağlar
denir.

Aynı cins iki atomun elektron ortaklığı sonucu
oluşturdukları kovalent bağlara apolar
(kutupsuz) kovalent bağ denir. Cl2, N2, F2, gibi.

Farklı cins iki atomun elektron ortaklığı sonucu
oluşturdukları bağlara polar (kutuplu) kovalent
bağlar denir. H2O, NH3, gibi.
 Kovalent bağlı bileşikler molekül yapılıdır.
KİMYASAL TEPKİMELER
Maddedeki değişiklikler fiziksel ve kimyasal değişimlere olarak ikiye ayrılır.
 Değişim maddenin yalnızca fiziksel görüntüsünde yani dış görünüşünde meydana
geliyorsa böyle değişmelere fiziksel değişmeler denir. Suyun buharlaşması,
gökkuşağının oluşması, camın kırılması…
 Maddelerin kendi özelliklerini kaybederek farklı özellikleri olan yeni maddelere
dönüştüğü değişimlere kimyasal değişme denir. Kimyasal değişmelerde geri dönüşüm
olmaz. Örneğin; demirin paslanması, suyun oluşması, odunun yanması, yaprağın
sararması gibi.
Kimyasal olay maddenin kimyasal yapısında oluşan değişmelerdir. Bu tür değişmeler
atomların veya moleküllerin birbirleriyle etkileşmesi sonucu gerçekleşir. Bir kimyasal
değişmede, olaya giren maddelerdeki atomları bir arada tutan bağlar genellikle kopar ve
atomlar arasında yeni bağlar oluşur. Bu da farklı özellikteki bir maddenin oluşması
demektir. Maddedeki bu kimyasal değişim süreci kimyasal tepkime olarak adlandırılır.
1-) Tepkimelerde Kütlenin Korunumu:
Na+Cl  NaCl
Girenler  Ürünler
Na + Cl (girenler)  NaCl (ürün)
Bir tepkimede, tepkimeye giren maddeler yok olmazlar. Kimyasal tepkimelere giren
maddeler ürünleri oluştururken kütle korunur. Bir kimyasal tepkimede tepkimeye giren
maddelerin kütleleri toplamı, tepkimede oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir.
Yani madde eklenmesine ya da kaçırılmasına izin verilmedikçe kütle tamamen korunur.
Bu genellemeye kütlenin korunumu yasası denir. Örneğin; 4 gram Na ile 7 gram Cl
tepkimeye girerse 4+7= 11 gram NaCl oluşur. Kimyasal tepkimelerde:
Kütle korunur.
Atom sayıları korunur.
Yükler korunur.
Çekirdek yapısı korunur.
Toplam proton, nötron ve elektron sayıları korunur.
Mol sayıları korunmayabilir.
Molekül sayıları korunmayabilir.
Hacimleri korunmayabilir.
Toplam potansiyel enerjileri korunmayabilir.
2-) DENKLEM DENKLEŞTİRME:
Bir tepkimede denklemin her iki yanındaki atom tür ve sayılarının eşit olması gerekir.
Bu eşitliği sağlamak için tepkimeye giren ve çıkan maddelerin formülleri önüne(!) uygun
sayılar yazılır. Bu işleme denklem denkleştirme denir. Denklem denkleştirilirken bir
maddenin formülü kesinlikle değiştirilmemelidir, yani formüllün sağ alt köşesindeki sayı
kesinlikle değiştirilmez.
Örneğin; H2O olan suyun formülü HO olarak değiştirilemez.
3-) KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ:
Birleşme (sentez) tepkimeleri: iki ya da daha çok element veya molekülün birleşerek
daha büyük ve karmaşık molekül oluşturdukları tepkimelerdir.
A + B  AB
Fe + S  FeS gibi.
Bozuşma(ayrışma) tepkimeleri: birleşme tepkimesinin tersidir. Büyük ve karmaşık
moleküller parçalanır.
AB  A + B
FeS  Fe + S
Yer değiştirme tepkimeleri:
A + BC  AB + C
AC + BD  AD + BC
Yanma tepkimeleri: Bir maddenin oksijenle verdiği tepkimelerdir.
3Fe + 2O2 Fe3O4
İyonik Tepkimeler: Sulu çözeltilerde gerçekleşen tepkimeler iyonların etkileşmesine
dayanır.
Zn (k) + 2H+ (suda) Zn+2 (suda) + H2(g)
4-) TEPKİMELERDE ISI ALIŞVERİŞİ:
Dışarıya ısı enerjisi veren tepkimelere ekzotermik, dışarıdan ısı alan tepkimelere ise
endotermik tepkimeler denir. Başka bir deyişle, ısı (kkal) girenlerin tarafındaysa endotermik,
ürünlerin tarafında ise ekzotermik tepkimeler denir.
A + B  AB + 100 kkal
(ekzotermik)
AB + 78 kkal  A + B
(endotermik)
kkal= ısı enerjisi birimi
Katalizör: Bir tepkimenin hızlı ve ekonomik olmasını sağlamak için katalizör adı verilen
maddeler kullanılır. Katalizör, tepkimenin hızını değiştiren ve tepkimeden değişikliğe
uğramadan çıkan maddedir. Katalizörler tepkimede ok işaretiyle gösterilen kısmın üzerine
yazılırlar.
MnO2
KClO3(k)  KCl (k) + 3/2 O2 (g)
Katalizörler tepkime denklemlerinde yer almaz çünkü tepkimeye katılmazlar. Girenlerin ve
ürünlerin türlerini değiştirmezler. Oluşacak olan toplam ürün miktarını etkilemez yalnız
ürünün daha kısa sürede oluşmasını sağlar.bu doküman www.testindir.com sitesinden
indirilmiştir.