teknoloji mühendislik - Galvanoteknik Yüzey İşlemler ve

EJDER
YÜZEY TEKNOLOJİLERİ
BEKİR EJDER
ALÜMİNYUM VE ELOKSAL DÜNYASI
ELEKTRO POLİSAJ (PASLANMAZ-PRİNÇ –
ALÜMİNYUM-BAKIR)
SICAK GALVANİZ
AKIMSIZ NİKEL PRİNÇ KAPLAMA
A.B.S. ALTIN VE GÜMÜŞ KAPLAMA
TESİS KURULUMU VE YENİLENMESİ
GSM: 0534 294 37 32
[email protected]
PRİNÇ KAPLAMA (SARI) KAPLAMA
Bu yazım prinç kaplayanlara ve imalatçılara saygı ile sunulur. Sevgi ve saygılarımla
Bekir EJDER.
Günümüzde prinç (sarı) metali ile kaplama üç değişik şekilde uygulanmaktadır.
Elimden geldiğince yaşadığım tecrübelerle sorunları aydınlatmaya çalıştım. Ancak üzülerek
söyleyebilirim ki bazı imalatçıların kendilerine verilen yanlış bilgiler sonucu prinç
kaplamanın sorunlarından bıkarak, çok pahalı maliyeti olan altın kaplamaya döndüğünü
görmekteyim. Oysa diğer kaplamalar gibi prinç kaplamanın da kuralları vardır. Bunlara
uyulduğu sürece çok kolaydır. Yeter ki sizler gerçek bilenden bu işi öğrenmeniz.
1) SOĞUK SARI
2) TOZ SARI
3) SICAK SARI
1) SOĞUK SARI: Kaplama sektöründe en çok kullanılan eski bir yöntem olup, avize
piyasasında antik sarı olarak kullanılma alanı vardır. Ben pek başarılı olanı görmedim.
Gördüğüm uygulamalarda hep renk problemi yaşanmakta sık sık ve azar azar
kimyasal ilave edilerek çözüm ve renk dengesi aranmaktadır. Kimyasalları
siyanürlüdür.
2) TOZ SARI : Genellikle nikel ve flaş nikel üzerine, prinç veya flaş prinç olarak
(çözünmeyen anodlarla) kaplama yapılır. Proses çözünmeyen anod (paslanmaz çelik)
ile çalıştığı için elektrolitteki kimyasallarla kaplama yapmakta ve kimyasalları
eksiltmektedir.Sık sık analiz , hulsar yapılır ve buna göre ilaveleri takviye edilir.
Kimyasalları siyanürlüdür. Proseste en büyük problem renk sabitlenmesi için yapılan
kaplamanın daha sonra çıkması renksiz ve az kaplanmış bir yüzey oluşturmasıdır.
3) SICAK SARI: Üç siyanürlü 30oC sabit sıcaklık ve sabit akımla ister çözünen anod
(prinç anod) ister çözünmeyene anod paslanmaz çelikten yapılsın. Yapılan kaplama
bilinçli yapıldığı sürece hiçbir sorun yaşanmaz. Her zaman istenilen renk ve parlaklık
elde edilir. Aşağıda bu konu ile ilgili bilgi sunmaktayım.
PRİNÇ (SARI) KAPLAMA
Prinç metali bir bakır ve çinko alaşımıdır. Elektrolit olarak siyanürlü kimyasallar
kullanılır. Banyodaki kimyasalların oranları, sabit sıcaklık, sabit akım yoğunluğu ile
istediğiniz renk ve kalitede akım yoğunluğu elde edebilirsiniz.
Elektrokimyasal (Ae) bir sorundur. Çünkü çift metalle kaplama yapmaktasınız. Bu
prinç anod ve kullanılan kimyasalın yüzdesine bağlıdır. Akım randımanı % 50-75 arasında
değişir. Bilinçli olarak yapılan prinç (sarı) kaplamada aşağıda renkler parlak olarak elde
edilebilir.
ANOD ve KİMYASAL YÜZDESİ İLE ELDE EDİLEN RENKLER
1) Bakır pembesi 2) Açık pembe 3) Limon sarısı 4) Saman sarısı 5) Altın rengi
6) Mat ve açık pembe 7) Gümüş beyazı
ANODLAR: Çözünen anod kullanıldığı zaman (prinç anod) metaldeki Bakır (Cu) ve çinko
(Zn) yüzdeleri ve kimyasal oranları rengi belirler. Katot verimi anot veriminden daha küçük
olduğu için prinç anotla beraber yardımcı anot kullanılır. Çözünmeyen anotla kaplama
yapılacaksa 18/8 paslanmaz çelik tercih edilmelidir. Genişliği 15 cm büyük olmamalı.
Anot/katot oranı 1/1 – 2/1 , anot katot mesafesi (15-25) cm olmalıdır. Yeni prinç anotların
üzerindeki kabuk 1/20 sülfürik asit (H2So4) ve daha sonra birkaç saniye konsantre nitrik asit
(HNo3) temizlenip yıkanmalıdır. Askı banyolarda anod kılıfı iyi netice verir.
KAPLAMAYI KONTROL EDEN FAKTÖRLER
SICAKLIK: Oda sıcaklığından 37 oC kadar çalışma aralığında daha düzgün ve temiz pinç
rengi elde etmek için daima sabit sıcaklık tercih edilmeli ve termostatlı ısıtıcılarda ısı kontrol
edilmelidir.
PH: Tavsiye edilen PH çalışma aralığı (10,5-11,5) dir. PH yükselmesi genellikle kaplamada
çinko yüzdesinin artmasına sebep olur. En çok çinkonun hem siyanürlü bileşik hem de zinkat
bileşiği olarak banyo içinde mevcut olur. PH yükselmesi çinkonun az iyonize siyanür formuna
doğru geçmesine neden olur. Bu durumda daha hızlı iyon kaplanması yapabilmesine imkan
sağlar. İyi bir renkle çalıştığınız zaman PH ı not edin. Daha sonra aynı PH ile çalışılmalıdır.
BANYONUN ÇALIŞMASI VE AKIMLARI YOĞUNLUĞU
Elektrolitle yapılan metal kaplama ile yapılan prinç kaplama ile aynı oranlı alaşımdan
yapılmış hadde anot ile arasında renk farkları olabilir. Bunun nedeni prinçle hadde anotu
kristal yapısıdır. Akım yoğunluğunu yükseltmek çinko (Zn) içeriğini yükseltir. Rengi
soluklaştırır. Akım yoğunluğunun ters etkisi vardır. Daha pembe renk oluşturur.
AMONYAK
Prinç çözeltisinde amonyak çok önemlidir ve oldukça önemli rol oynar. Amonyağı
arttırmak çinko(Zn) içeriğini arttırmak eğilimindedir. Çünkü siyanürden daha düşük
iyonlaşma oranı olan bakırla karışık bir form oluşturur. Amonyağın düzenli katılması, renk ve
bileşimli kaplama elde edileceği aralıklarla genişleme özelliği vardır. Bu şekilde katot
verimini düzeltir.
SİYANÜR
Yeni kurulan banyolara eski çözeltiden %5 oranında katılır. Serbest siyanürü arttırmak
kaplamadaki çinko (Zn) arttırır. Aşağıdaki gibi sodyum çinko siyanür, sadece aşırı çinko
varken çözülür.
SERBEST SİYANÜR → 2 NaCN + 2 Zn(CN)2 →Na2 Zn (CN) hapsedilmiş siyanür. Bu da
bir kısım serbest siyanürü (CN) çıkardınız demektir ve daha fazla bakır kaplanacaktır daha
fazla siyanürle akım artacaktır. Bu yüzden daha düşük akımla kaplayabilirsiniz.
KİMYASAL BİLEŞİM
Kimyasal bileşim (elektrolitteki kimyasallar) kaplamanın bileşimini çok açık bir
şekilde kontrol eder. Çünkü çeşitli kimyasal bileşimleri kullanarak temel metallerin
iyonlarının, iyonlaşması ve üretimi arttırır ve azaltır.
DÖKME DEMİR
Bazı dökme demirleri prinç kaplamak zordur. Bunun için dökme demir üzerine flaş
kalay, kadmiyum veya flaş bakır kaplanır. Ancak bakır çinko oranı analiz için iyi bir sonuç
elde edilmesini engeller.
PRİNÇ PROSESLERİ
1) Prinç (sarı) limon sarısı altın sarısı veya istenilen renk
2) Beyaz prinç – free nikel
3) Bronz
PROSES ADIMLARI













ALKALİ SICAK YAĞ ALMA 60-70 OC
AKARLI YIKAMA
ELEKTRİKLİ YAĞ ALMA
AKARLI YIKAMA
NÖTRLEME
AKARLI YIKAMA
PRİNÇ KAPLAMA
AKARLI YIKAMA
AKTİVASYON
AKARLI YIKAMA
PASİVASYON
AKARLI YIKAMA
KURUTMA