Endokrin Sistem???

ENDOKRİN SİSTEM
HASTALIKLARI VE
HEMŞİRELİK BAKIMI
Endokrin Sistem???
Gland???
• Latince “glans” kelimesinden köken almıştır.
• Salgı yapan bez anlamına gelir.
Vücudumuzda iki tip gland bulunmaktadır.
Ekzokrin glandlar (Dış salgı bezleri): Bunlar salgılarını kanallar
yoluyla vücudun içine veya deriye ilerletirler. Örneğin
gastrointestinal bezler, tükrük bezleri, memeler, karaciğer ve
prostat.
Endokrin bezler (İç salgı bezleri): Hormon adı verilir.
• Salgılarını doğrudan kana verirler. Örneğin hipofiz, tiroid,
paratiroid…
Endokrin Sistem???
• Hormon adı verilen kimyasal maddeleri üretip kan
dolaşımına salgılayarak uzaktaki hedef organlara
kimyasal uyaranlarla haber gönderen organlardır.
• Endokrin sistem bir ya da birden fazla hormonu
doğrudan kan akımına salgılayan bezlerden oluşur.
• Sinir sistemi ile karşılıklı ilişki içinde çalışır.
• İki sistem birlikte çalışarak hemen hemen bütün
metabolik aktiviteleri düzenler.
• Endokrinolojinin başlıca uğraş alanı, kan dolaşımına
salgılanan hormonlardır…
Endokrin Sistem???
Hormonlar
• Hedef hücrelere kimyasal işaretler verir.
• Metabolizma, büyüme, gelişme ve homeostasizi (iç
denge) düzenler.
Hormon salgılanması iki yolla kontrol edilir
1-Kimyasal Kontrol
2- Nörolojik Kontrol
1- Kimyasal Kontrol
• Gün içinde çeşitli uyaranlara bağlı olarak
hormonun kandaki düzey azalır.
• Negatif feed-back (geri bildirim)
2- Nörolojik Kontrol
• Santral sinir sistemi ve otonom sinir sistemi
çevreden gelen uyaranlara göre hormon
salgılanmasını başlatır ya da durdurur.
• Amaç homeostazisi dengede tutmak
Vücudumuzda Bulunan Başlıca Hormonlar,
Etki Mekanizmaları
Hedef
Hücre/
Organlar
En Önemli
Fonksiyonu
Endokrin
Gland
Hormon
Hipotalamus
Hipotalamik Ön Hipofiz
Ön ve arka
Releasing ve Arka Hipofiz hipofiz
İnhibiting
hormonlarını
Hormon
düzenler.
Posterior
Antidüretik
Böbrekler
Hipofiz (Arka Hormon
Hipofiz)
(ADH,
vazopressör)
Oksitosin
Uterus
Meme
dokusu
Böbrekler
tarafından
suyun geri
emilmesini
sağlar /uyarır.
Hastalıkları
ADH ↑ Düşük Na
sendromu
ADH ↓ Diyabetes
Insipitus
Uterusun kas kontraksiyonunu
sağlar.
Meme dokusundan süt salgısını
uyarır.
Endokrin
Gland
Anterior
Hipofiz
(Ön
Hipofiz)
Hormon
Hedef Hücre/
Organlar
En Önemli Fonksiyonu
Tiroidi uyarır.
Tiroid bezinden T3, T4
salgılanmasını uyarır.
Bütün dokuların metabolik
faaliyetlesini etkiler.
Hastalıkları
Tiroid Stimulan Hormon
(TSH)
Tiroid
TSH↑
TSH↓
Adrenokortikotropik
Hormon (ACTH)
Adrenal
korteks
Adrenal korteksi uyarır.
ACTH↑
ACTH↓
Gonodotropik Hormon
1.Folikül Stimüle
Hormon (FSH)
2.Luteinizing Hormon
(LH)
Gonadlar
Yumurta ve sperm üretimi
Seks hormonlarının üretimi
Kadın Hastalıkları
Doğum Dersi 3. Sınıf
Prolaktin
Meme dokusu
Süt üretimi
Hiperprolaktinemi
Hipoprolaktinemi
Somatotropik Hormon
(STH, Büyüme
Hormonu (BH), Growth
Hormon (GH))
Yumuşak
doku ve
kemikler
Protein sentezi, glikozdan
glikojen sentezi, kemik
büyümesi
STH ↓
Puberte öncesi hipofizer
cücelik
STH ↑
Puberte öncesi
jigantizm; puberte
sonrası akromegali
Melanosit Stimule Edici
Hormon (MSH)
Ciltteki
melonositler
Adrenal korteksi uyararak
pigmentasyonu stimule
eder.
Triidotironin
(T3)
Tiroksin
(T4)
Tiroid
Paratiroid
Bütün
dokular
T4 bütün
dokularda
metabolik
aktiviteyi artırır.
Metabolik hızı
artırır,
büyüme ve
gelişmeyi
düzenler.
Tiroid bezin büyümesi
•Guatr
•Enfeksiyonu: Tiroiditis
•Malign ve selim tümörleri
Tiroid hormon↑: Hipertiroidizm
Tirotoksikoz
Graves Hastalığı (Diffüz Toksik
Guatr, Ekzoftalmik guatr)
T3 protein, CHO
ve yağ
metabolizmasını
artırır.
Kalsitonin
Kemik, böbrek ve Kan kalsiyum
bağırsaklar
düzeyini
düşürür, fosfat
düzeyini
artırır.
Parathormon
Kemikler
Böbrekler
Bağırsaklar
Kalsiyum
düzeyini
yükseltir,
fosfat düzeyini
azaltır.
Tiroid hormon ↓: Hipotiroidi
1) Kretinizm (Konjenital)
2) Miksödem
Hipoparatiroidizm
Hiperparatiroidizm
Adrenal
Korteks
Adrenal
medulla
Glukokortikoid
(Kortizon)
ACTH kontrolü
altındadır.
Bütün dokular
Kan glikoz düzeyini
yükseltir.
Proteinlerin
parçalanmasını
uyarır…
Mineralokortikoid
(Aldesteron)
ACTH kontrolü
altındadır.
Böbrekler
Sodyumun geri
emilmesi,
Potasyumun
atılması
Seks hormonları
(Androjen, östrojen,
progesteron)
Gonadlar, cilt,
kas, kemik
Üreme organlarını
uyarır ve seks
karakterlerinin
ortaya çıkmasını
sağlar.
Epinefrin (adrenalin)
ve norepinefrin
(noradrenalin)
(sempatomimetikler)
Kalp ve diğer
Acil durumlarda
kasları etkiler… salgılanır, kan glikoz
düzeyini yükseltir…
Hipofonksiyonu
Akut: Adrenal Kriz
Kronik: Addison
Hastalığı
Hiperfonksiyonu
Cushing sendomu
Hiperfonksiyonu
Feokromasitoma
İnsülin
Pankreas
Gonadlar Testis
Karaciger
Kas
Adipoz
doku
Kan glikoz düzeyini düşürür.
Glikojen formasyonunu artırır.
Glukagon
Kan glikoz düzeyini artırır.
Somatostatin
İnsülin, glukagon ve büyüme
hormonu, gastrin, sekretin
salgısını azaltır.
Androjenler
(Testesteron)
Gonadlar,
kas, cilt
kemik
Erkek seks karakterlerini
belirginleştirir.
Östrojen ve
progesteron
Gonadlar,
kas, cilt
kemik
Kadın seks karakterlerini
belirginleştirir.
Timus
T
Lenfositler
T lenfositlerin olgunlaşmasını ve
üretimini stimule eder.
Pineal Gland
Beyin
Seratonin
Melatonin
Overler
Diyabetes
Mellitus
Hastanın Değerlendirilmesi
1-Hastanın özgeçmişi
• Geçmiş yaşamı ile ilgili sağlık durumu, büyüme ve
gelişme
• Seks karakterleri (kıllarda azalma, memelerde
büyüme, küçülme vb.)
• İştah, kilo, deri, terleme, saç ve idrar değişiklikleri
• Hafıza kusurları, durgunluk, psikolojik durum
• Geçmiş hastalıkları
• Yaşam biçimi, stres durumu
• Yakınmaların günlük yaşama etkisi
2-Fizik muayene
• Genel görünüm, vücut şekli, yağ dağılımı,
büyüme durumu, kilo
• Hayati bulgular
• Cilt muayenesi
• Genital organ muayenesi
• Nörolojik değerlendirme
• Tiroid bezin palpasyonu…
Hipofiz Bezi???
• Beyinde sella tursika adı
verilen bir kemik üzerine
yerleşmiş ve bir sap ile
hipotalamusa bağlıdır.
• İki lobdan oluşmuştur (Ön
lob, arka lob).
• Hormonları hipotalamus
tarafından kontrol edilir.
• Küçük bir bez olmasına
rağmen diğer endokrin
bezleri kontrol eder.
Hipofiz Bezi???
Hipofiz Hastalıklarının Temel Nedenleri
• Ön lobun fonksiyonel
tümörleri
• Fonksiyonel olmayan
tümörler
• Hipofiz infarktüsü
• Genetik bozukluklar
• Travmalar
3 temel patolojik durum
oluşur
• Hipofizin hipersekresyonu
• Hipofizin hipofonksiyonu
• Tümör dokusunun
büyüyerek beyin
dokusuna baskı yapması
HİPOFİZ ARKA LOB
(NÖROHİPOFİZ) HASTALIKLARI
Arka Hipofiz???
Hormonları hipotalamustan salgılanır ve arka
hipofizde depolanır.
•ADH
•Oksitosin
ARKA HİPOFİZ HASTALIKLARI
1-Antidiüretik Hormon= ADH
ADH↑= Düşük Sodyum Sendromu (Ekstrasellüler sıvı
fazlalığı ve dilüsyonel hiponatremi)
Belirti ve Bulgular
•Hiponatremi belirti ve bulguları
•Halsizlik, güçsüzlük, durgunluk
•Merkezi sinir sistemi ile ilgili değişiklikler
Tedavi
•Sıvı kısıtlaması, hipertonik solüsyonlar
Hemşirelik Bakımı
•Ödemli hasta bakımı
ARKA HİPOFİZ HASTALIKLARI
ADH↓ salgılanması (Hipofonksiyonu)=
Diyabetes Insipitus
• ADH salınımı ↓ sonucu böbreklerden suyun geri emilimi
gerçekleşmez ve günde 15 lt.’ye kadar varabilen idrar çıkışı
olur.
Etyoloji
• Tümör (%50), kafa travması (%10), hipofiz bezine cerrahi ya
da radyoterapi uygulanması…
Belirti ve Bulgular
• Poliüri: Aşırı miktarda idrar yapma
• Polidipsi: Aşırı miktarda su içme
• Dehidratasyon belirtileri
• Semptomlar kontrol altına alınmazsa kollaps, şok, koma ve
ölüm
• İdrar dansitesi 1001-1005
• Hematokritte yükselme
ARKA HİPOFİZ HASTALIKLARI
ADH↓ salgılanması (Hipofonksiyonu)
Diyabetes Insipitus
Tedavideki Amaç
Dehidratasyon, elektrolit
dengesizliği ve vasküler
kollapsı önlemek
• ADH’ı yerine koymak
• Etkeni ortadan kaldırmak
• Pitressin=vazopressin
(inhalasyon yolu ile günde 1
veya 2 kez 10-20
mikrogram ya da 2
mikrogram IM)
Hemşirelik Bakımı
• Dehidratasyon belirti ve
bulguları öğretilmeli
• İlaçları nasıl kullanacağı
hakkında bilgi verilmeli
• Hastalığını gösteren bir
kart taşıması gerektiği
anlatılmalı
• Kontrollerini düzenli
olması gerektiği
anlatılmalı…
ARKA HİPOFİZ HASTALIKLARI
HİPOFİZ ÖN LOB
HASTALIKLARI???
Ön Hipofiz???
Hipotalamustan hipotalamik releasing hormon (HRH)
ya da hipotalamik inhibiting hormon salgılanır. Bu
hormonlar hipofiz ön lob hormonlarının salınmasını
uyarır ya da inhibe eder. Bu şekilde hipofiz ön lob
hormonları dolaşıma salınır.
1- Somatotropik Hormon
2- Prolaktin
3- TSH
4- ACTH
5- Gonodotropik Hormonlar
1-Somatotropik Hormon
(STH, Büyüme hormonu (BH), Growth Hormon (GH))
Hipofonksiyonu= Dwarfizm=
Hipofizer cücelik
–
–
–
–
Konjenital
Kafa travması
Menejit
Kranial tümör
• Vücut kısımları oranlı bir
şekilde gelişir fakat
yetersizdir (10 yaşında bir
çocuk 4-5 yaş
görünümünde)
• Zeka normal
• Seksüel gelişim gecikir,
fakat normal…
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
Dwarfizm=
Hipofizer
cücelik
1-Somatotropik Hormon
Hiperfonksiyonu
• Puberteden önce gelişirse Jigantizm= Devlik
• Erişkin dönemde ortaya çıkarsa Akromegali
adını alır.
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
Jigantizm= Devlik???
•Büyüme hormonu hiperfonksiyonu
puberteden önce kemik kartilajları
kapanmadan başlamıştır.
•Büyüme normalden daha hızlı
olur, uzun kemikler boyuna uzar.
•Boy 2 - 2.5 metreye kadar
uzayabilir.
•Kemiklerin uzamasına bağlı kifoz
oluşur.
•Bazal metabolizma artmıştır.
•Hiperglisemi ve DM gelişebilir ve
hasta erken yaşta DM nedeniyle
kaybedilebilir.
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
Akromegali???
Belirti ve Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tanı ve Tedavi
Kemiklerde kalınlaşma
•
Yumuşak dokuda hipertrofi
El, ayak ve başta büyük görünüm •
Mandibulada büyüme
•
Vertebralarda büyüme ve kifoz
Artrit ve sırt ağrısı
Dudaklar kalın, burun etli
görünümde
İkincil seks karakterlerinde kayıp
(amenore, impotans)
İç organlarda büyüme ve
komplikasyonlar
Değişiklikler geriye dönüşümsüzdür.
Yavaş gelişir (10-20 yıl).
MR, tomografi
Neden ortadan kaldırılmalı
Neden tümör ise cerrahi
tedavi, radyoterapi
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
2- Prolaktin Hormonu
• Normalde prolaktin seviyesi gebelik sırasında
yükselerek, memelerin gelişmesini sağlar.
• Doğum sonrası süt oluşumunu artırır.
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
Hiperprolaktinemi
Belirti ve Bulgular
• Galaktore (Gebelik dışında memelerden süt gelmesi)
• Kadınlarda amenore, infertilite
• Erkeklerde empotans ve infertilite
Tanı ve Değerlendirme
• Sabah aç karnına prolaktin ölçümü yapılır.
• Kesin tanı tomografi ya da nükleer manyetik rezonans
(MR) ile konur (En sık hipofiz tümörü nedeniyle oluşur).
Tedavi
• İlaç (dopamin agonistleri) ya da cerrahi girişimdir.
ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI
TİROİD HASTALIKLARI???
Tiroid Bezi
• Tiroid bezi boynun ön tarafında C5 ve T1 omurları
arasına yerleşmiş kırmızı-kahve renkte bir organdır.
• Endokrin bezlerin en büyüğüdür
• Ortalama ağırlığı 25-30 gr, boyu 5 cm ve eni 3cm’dir.
• Bezin iki lobu vardır ve ortada istmus adı verilen bir
oluşum birleştirir ve H görünümü verir.
• Kan damarları yönünden çok zengindir.
TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid Hormonun Salgılanması
• Hipotalamus ve ön hipofiz bezi yoluyla işleyen
özel bir feed-back mekanizması kontrol eder.
• Kanda T3 ve T4 düzeyi 
• Hipotalamusdan tirotropin serbestleyici hormon
(TRH) salgılanır.
• TRH hipofiz ön lobundan TSH salgısını uyarır.
• TSH (Tiroid Stimulan Hormon ya da tirotropin)
tiroit bezinden T3 ve T4 salgılanmasını başlatır.
TİROİD HASTALIKLARI
1. Hipotalamusa kanda düşük
miktarda hormon olduğu
bildirilir.
2. Hipotalamus
3. Kan damarı
4. Hipotalamus ön hipofiz
bezine uyarı gönderir (TRH).
5. Ön hipofiz bezi dolaşım
sistemine daha fazla
hormon salgılanmasını
sağlar (TSH)
6. Tiroid bezi
7. Ön hipofiz bezi
8. Hedef dokular
Tiroid bezinde 3 hormon salgılanır.
•Trioksin (T4)
•Triidotironin (T3)
•Kalsitonin
Tiroid hormonunun sentezlenmesi için gerekli olan temel
element iyottur.
Tiroid hormonları tiroid bezinde sentezlenip, tiroid hücresi
proteinlerine bağlanarak depolanır ve gereksinim halinde
kan akımına geçer.
Hormon sentezi
• Yeterli miktarda iyodun tiroid içine girmesine
• Tiroid içinde normal iyot metabolizmasına
• Normal trioglobulin sentezine bağlıdır.
TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid Hormonun Görevleri???
• Tiroid hormonlarının öncelikli fonksiyonları hücresel
metabolik aktiviteyi kontrol etmektir.
• T3 ve T4 metabolik süreci hızlandırır.
• Troid hormonları hücre çoğalmasını etkiler ve beynin
gelişmesinde önemlidir.
• Zeka gelişiminde, sinir sisteminin fonksiyonlarını
düzenlemede etkilidir.
• Normal büyümede görev alır.
TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid Hormonun Görevleri???
• Tüm hücrelerde karbonhidrat yağ ve protein
metabolizmasını düzenler. Protein sentezi ve
yıkımında görev alır, yağ asidi oksidasyonunda
görev alır.
• Kalp ve solunum hızını arttırır, barsaklardan glikoz
emilimini arttırır.
• Vücut ısısını düzenler.
• İnsülin antagonistidir.
• Kas tonusü ve kuvveti için gereklidir.
• Gastointestinal sekresyonu sürdürür.
TİROİD HASTALIKLARI
Kalsitonin???
• Yüksek düzeyde kalsiyuma tepki olarak
salgılanır ve kalsiyumun kemiklerde
depolanmasını hızlandırarak
plazmadaki kalsiyum düzeyini düşürür.
TİROİD HASTALIKLARI
Tiroidin Fiziksel Muayenesi???
• Guatr varsa boyunda çene altında fark edilebilir.
• Muayene esnasında baş hafifçe kaldırılır. Su içerek
yutması söylenir. Bu arada boyundaki kıkırdak dokunun
hareketi, kasların durumu, kitlenin sınırları ve büyüklüğü
tespit edilebilir.
• Palpasyonla muayenede: İki elin parmakları boyun
kenarına yerleştirilir. Hastanın yutkunması sırasında
bezin yapısı hakkında bilgi edilir, nodüllerin varlığı
araştırılır.
TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid Bezi Fonksiyon Testleri
• Serum T 3, T 4 düzeyi: Bu testler periferal venöz kan
alınarak yapılır.
• Radyoaktif iyot tutulma testi (I-131): Tiroid bezinin iyot
tutma yeteneğini ölçmek için sık yapılan bir testtir. Ağız yolu
ile verilen I-131'in 24 saatte % 15-30'unun tiroid tarafından
absorbe edilmesi normaldir.
• Tiroid sintigrafisi: Sık kullanılan bir testtir. Tiroid
hiperplazileri ve nodüllerinin belirlenmesi için hastaya verilen
I-131'in bez üzerindeki dağılımının özel bir aletle
resmedilmesidir.
TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid Bezi Fonksiyon Bozuklukları
A-Troid bezinin
büyümesine bağlı
hastalıklar
• Basit Guatr
• Tiroid tümörleri
B-Enfeksiyona bağlı
• Tiroidit
C-Tiroid hormonlarının
yapım bozukluğuna bağlı
hastalıklar
• Hipotiroidizm: Tiroid
hormonun (T3 ve T4) az
yapılması
• Hipertiroidizm: Tiroid
hormonun fazla yapılması
TİROİD HASTALIKLARI
A- Guatr: Tiroid Büyümesi
Tiroid bezinin her türlü büyümesidir. Tiroid bezinin genellikle
normal olduğu, iltihabi bir durum ya da habis bir olayın
olmadığı durumlardaki tiroid büyümeleri basit guatr, ötiroid
guatr ya da toksik olmayan guatr adını alır.
Basit Guatr: Tiroid fonksiyonunda artma ya da azalma söz
konusu değildir. Diyette düşük iyot alımı ya da iyot emilimini
engelleyen kalsiyum ve florürün içme sularında yüksek olması
neden olabilir. Tiroid hormonu herhangi bir nedenle yetersiz
salgılanırsa tiroid bunu kompanse edebilmek için büyür.
TİROİD HASTALIKLARI
A- Guatr: Tiroid Büyümesi-2
Basit Guatr’ın 2 şekli vardır.
Endemik guatr: Beli coğrafi bölgelerdeki kullanılan tuz ve
sulardaki iyot düşüklüğüne bağlıdır. Karadeniz bölgesinde
yüksektir. Endemik guatr iyotlu tuz alımı ile önlenebilir.
Sporadik guatr: Belli bölgelere özgü değildir. Nedeni
genetik defektlere bağlı iyot metabolizması bozuklukları,
yüksek guadrojen besinlerin (lahana, şalgam, şeftali,
ıspanak, havuç, bezelye vb) alınması ve düşük miktarda
iyot alınmasıdır. Bu besinler tiroksin yapımını engeller.
Guadrojen ilaçlar (aminotazol, talbutamid) de bu hastalığa
neden olabilir.
A-Guatr: Tiroid Büyümesi-3
Belirti ve Bulgular
• Tiroid bezi büyümesi
• Büyüyen bezin larinks ve trakeaya baskısı sonucu solunum
güçlüğü, özefagusa baskısı sonucu yutma güçlüğü görülür.
• I-131 tutulması yüksektir.
Tedavi
• Amaç bezin büyümesini engellemek ve küçülmesini
sağlamaktır.
• Tiroid bezindeki büyüme iyot eksikliğine bağlı ise iyot verilir.
İyot solüsyonu ya da potasyum iyodür şeklinde verilir.
• İyot tedavisinin yetersiz olduğu durumlarda tiroid bezi
çıkarılır.
B- Tiroiditler
• Tiroid bezinin bakteri veya virüslere bağlı olarak
gelişen inflamasyonudur.
• Boyunda şişlik, ağrı ve enfeksiyon ile karakterizedir.
• Tedavide dinlenme, tiroid hormonu, kortikosteroid
önerilir. Genellikle 3-4 ayda iyileşme görülür.
• En sık görülen şekli Haşimato tiroiditidir. İdiyopatiktir,
kadınlarda daha fazla görülür. Solunum güçlüğü,
ağrısız tiroid bezi büyümesi ve disfaji (yutma
güçlüğü) olur. Vakaların 1/3’ünde hipotiroidi gelişir.
Tedavide tiroid hormonu verilir.
TİROİD HASTALIKLARI
C-Tiroid hormonlarının yapım
bozukluğuna bağlı hastalıklar???
Hipotiroidi / Hipertiroidi Nedenleri
Hipotiroidi
Nedenleri
Primer (tiroid yetersizliği)
Tiroidektomi
Radyoaktif iyot tedavisi
Enfeksiyon
İyot eksikliği
Konjenital
Sekonder
Hipofiz adenomları
Hipofiz cerrahisi
Radyoterapi
TİROİD HASTALIKLARI
Hipertiroidiye
•Toksik adenom
•Multinodüler toksik guatr
•Tiroidit
•Kanser
•Tiroid ilaçları
Tiroid Bezin Hipo ve Hiper Sekresyonunda Görülen Semptomlar
Hipotirodi
Hipertiroidi
Kardiyovasküler Nabız yavaş, bradikardi
Kalp yetersizliği ve
büyümesi
Hiperlipidemi
Taşikardi (90-160/dk)
Nabız hızlı ve sıçrayıcıdır
Sistolik kan basıncı yüksek
Kardiyak aritmiler
Solunum
Solunum sayısında
azalma
Solunum sayısında artma
Cilt
Kuru, kalın
Yüzde ödem
Dudaklar kalın, dil kaba
İnterstisyel ödem
Saçlar kaba, sert,
seyrek
Sıcak ve nemli
Terlemede artma
Göz kapaklarının ileri doğru
fırlaması=Egzoftalmi
İnce telli saçlar, saç dökülmesi
TİROİD HASTALIKLARI
Hipotirodi
Hipertiroidi
Gastrointestinal
sistem
İştahta azalma
Kilo kazanılması
Konstipasyon
İştah artması
Kilo kaybı
Diyare
Kas-iskelet
Halsizlik, yorgunluk
Hareketlerin
yavaşlaması
Kaslarda kuvvet azalması
Sinir sistemi
Soğuğa hassasiyet
Zihin faaliyetlerinde
durgunluk
Uykuya eğilim
Konuşma zorluğu
Depresyon
Mental bozukluklar
Entellektüel ve motor
aktivitelerde yavaşlana
Sıcağa hassasiyet
Sinirlilik, huzursuzluk
Psikolojik dengesizlik
Ellerin titremesi
Görme bozukluğu
Kişilik değişiklikleri
Akut anksiyete
TİROİD HASTALIKLARI
Hipotirodi
Hipertiroidi
Tanı
T4 düzeyi düşer, TSH düzeyi
primer hipotiroidide yüksek,
sekonder hipotiroidide ise
normal ya da düşüktür.
T3 ve T4 yükselir.
TSH düşük ya da baskılanmış
Radyoaktif iyot tutulumunda iyot
tutulumunun artması.
Tedavi
Levotiroksin replasman
tedavisi yapılır.
Radyoaktif iyot preparatları (Lugol
solüsyonu)
Antitiroid İlaçlar: Propycil
Beta adrenarjik blokerler: Betabloker
Hastalıkları
Miksödem
Tirotoksik kriz
Graves hastalığı
Hemşirelik
Tanıları
Aktivite intoleransı
Beden ısısında değişiklik
Soğuk intoleransı
Konstipasyon
Bilgi eksikliği
Solunum biçiminde yetersizlik
riski
Düşünce sürecinde değişiklik
Beden imajında bozulma
Beslenmede değişiklik
Bireysel baş etmede yetersizlik
Benlik saygısında azalma
Beden ısısında değişiklik
TİROİD HASTALIKLARI
Hipotiroidi
• 1- Konjenital hipotirodizm
• 2- Iyatrojenik hipotiroidzm
Kretinizm (zeka özürlü)
Miksödem
Miksödem ölüme neden olabilen tiroid hormon
düzeyinin ciddi şekilde azalması ile karakterize
yaşamı tehdit eden bir durumdur.
TİROİD HASTALIKLARI
Miksödemde Laboratuvar Bulguları
•
•
•
•
T3, T4
Glikoz
Serum ozmolaritesinde
Serum Na
• TSH
• İdrar ozmolaritesi
• İdrar Na
TİROİD HASTALIKLARI
Belirti ve Bulgular
•Metabolizmanın yavaşlamasına bağlı belirti ve bulgular
•Kişilik değişiklikleri
•Generalize interstisyel ödem
Soğuğa duyarlılık artar, apati, hafıza kaybı, halsizlik,
depresyon, farenks mukozası kalınlaşır, dil büyür, ses
kalınlaşır. Sindirim sıvıları azalır, konstipasyon olur.
Hipotansiyon, bradikardi, hipotermi, hiponatremi, hipoglisemi,
hipoventilasyon görülür. Konuşma kaybı, ovülasyonda azalma,
böbrekte dolaşım yavaşlamasına bağlı oligürü, ödem, dilde
ödeme bağlı hava yolu tıkanıklığı, deri kuru kalın ve parşomen
kağıdı gibidir. Komplikasyon olarak ateroskleroz, psikoz ve
miksödem koması gelişebilir.
Belirti ve Bulgular-2
• Metabolik Asidoz
• Göğüs röntgeninde kardiyomegali, perikardiyal
effüzyon, konjestif kalp yetmezliği bulguları
TİROİD HASTALIKLARI
Tedavi İlkeleri
• Solumun desteğinin sağlanması
• Hemodinamik stabilizasyonun sağlanması (Kalp ritmi, aldığıçıkardığı sıvı kontrolü, arter kan gazları ve elektrolit değerleri)
• Tiroid replasman tedavisi (IV tiroksin yavaş bir şekilde verilir)
• Hiponatreminin düzeltilmesi (Hiponatremide hidrasyon iyi ise
sıvı kısıtlaması, hiponatremi ağırsa hipertonik NaCl solüsyonu)
• Hipogliseminin düzeltilmesi (IV glikozlu sıvılar)
• Hipoterminin düzeltilmesi
TİROİD HASTALIKLARI
Kretinizm???
• Fetal ve neonatal dönemde yetersiz salgılanması
metabolik aktivitede genel çöküntüye neden olur
fiziksel ve mental gelişme engellenir.
Hipertiroidizm
•T3 ve T4’ün salgılanmasının artışı ile karakterize bir
durum.
•En sık 20-40 yaş kadınlarda görülür.
Tirotoksikoz: Tiroid bezinin çok fazla miktarda
hormon salgılanmasıyla ortaya çıkan yaşamı tehdit
eden bir çok sistemin yetmezliği ile sonuçlanan
hipermetabolik ve hiperaktif bir durumdur.
TİROİD HASTALIKLARI
Tirotoksikoz Nedenleri???
• Tiroid cerrahisi sonrası: Hormonun aşırı salgılanmasına neden
olabilir.
• Hipertiroidizmin kontrollünün yetersiz olması (antitiroid ilaçların
yetersiz alınması)
 İyotun kontrast madde olarak kullanıldığı tanı çalışmaları
• Hipotiroidizm tedavisi
• Hipertiroidizm
• Hipertiroidizmi olan hastada cerrahi, infeksiyon, travma, ciddi
hastalık, emosyonel stres sonrası
• Tiroid bezinin toksik adenomu, toksik nodülü
• Kanser
• Miksödem tedavisinde fazla miktarda tiroid hormonu kullanılması
• Hipofiz adenomu
TİROİD HASTALIKLARI
Belirti ve Bulgular???
• Vücut ısısı > 38-41°C
Hastada ateşe neden
olacak herhangi bir neden
yok.
• Taşikardi, nb >130/dk
üzerinde ve ateşle orantılı
olmayacak şekilde
yüksektir.
• Aritmiler ve konjestif kalp
yetmezliği
• EKG’de ventriküller erken
atımlar, proksismal atrial
taşikardi, supraventriküller
taşikadi
• Taşikardi, tremor, terleme
• Diffüz guatr, göz bulguları,
hipertiroidi
• İştahsızlık, karın ağrısı,
bulantı- kusma, diyare,
hepatomegali ve ikter
• Huzursuzluk, ajitasyon,
mani, deliryum, akut
psikoz, stupor ve koma
TİROİD HASTALIKLARI
Tanı???
• Tiroid hormon düzeyini belirlemek için kan örneği
alınır ve sonuç beklenmeden tedaviye
başlanır!!!!
TİROİD HASTALIKLARI
Tedavi???
•
•
•
•
Tiroid hormon sentezinin inhibe edilmesi
(antitiroid ilaç: propycil)
Hipertiroidinin periferik bulgularının engellenmesi
(beta bloker)
Tiroid hormonun kandan temizlenmesi (periton
diyalizi veya plazmaferez)
Radyoaktif iyot tedavisi (aktif olan tiroid hücreleri
tahrip edilir)
•
Tiroidektomi (tiroidin 5/6’sı çıkarılır)
TİROİD HASTALIKLARI
Genel Durumun Düzeltilmesi
1.Ateşin düşürülmesi (asetominofen)
2. Sıvı-elektrolit dengesinin sağlanması
3. Beslenmenin sağlanması
4. Sedasyonun sağlanması (FenobarbitalLuminal)
TİROİD HASTALIKLARI
Graves Hastalığı???
(Diffüz Toksik Guatr-Egzoftalmik Guatr)
• Tiroid bezi diffüz olarak büyümüştür.
• Hastada tirotoksikoz belirtileri görülür.
• Otoimmun bir hastalıktır. Hastanın plazmasında
TSH’a benzer maddeler vardır ve bunlar TSH’ın
bağlandığı membran reseptörlerine bağlanan Ig’lerdir.
Bu antikorlara troid stimule edici immunglobulin adı
verilir (TSI).
• Bu antikorlar tiroid bezi üzerine TSH’ın saatlik etkisine
karşın, 12 saat süren uyarıcı etki gösterir. TSI’nın yol
açtığı yüksek tiroid hormonu salgısı ön hipofizin TSH
salgısını baskılar.
TİROİD HASTALIKLARI
Belirti ve Bulgular
• Sinir Sistemi: Çabuk sinirlenme, heyecanlanma, sıcak
basması, uyku bozuklukları, dudak ve ellerde titreme
• Deri: Terli, nemli, ince; saçlar ince yumuşak, düz
• Kemikler: Osteoporoz
• Karbonhidrat metabolizması: Diyabetes mellitus
• Kardiyovasküler sistem: Taşikardi, hipertansiyon,
fibrilasyon, kalp yetmezliği
• Solunum sistemi: Kas kontraksiyonlarına bağlı dispne,
vital kapasitede düşme
• Sindirim sistemi: HCl artar, gastrit, diyare, iştahta
artma, kilo kaybı
• Sıcaga intolerans, kilo kaybı, avuçlarda terleme
• Boyunda tiroid bezi 3-4 kat büyür.
Tedavi???
– Antitiroid ilaçlar (18 yaş altında ve gebelerde
kullanılmaz).
– Radyoaktif iyot tedavisi
– Cerrahi tedavi
• İlaç tedavisine hasta olumlu yanıt verdikçe,
toksisite gelişmedikçe ve guatr büyümedikçe
devam edilir. Aksi halde cerrahi tedavi yolu seçilir.
Egzoftalmi???
• Hipertiroidili hastaların çoğunda göz küresinin
arkasında oluşan ödem nedeniyle gözlerin ileri doğru
çıkmasıdır.
• Göz damarları genişler, kırmızılık olur, göz kapakları
kapanmaz.
• Bu durum optik sinirleri gerip görme yeteneğini
bozabilir.
• Hasta uykuda gözlerini kapatamadığı için gözler
zedelenir, gözlerin epitel yüzeyi kurur, tahriş olur ve
sıklıkla enfekte olur…
Egzoftalmiye Yönelik Bakım
• Enfeksiyondan korumak için göz bakımı
• Göz içi basıncını düşürmek için; diüretik, hipertonik
solüsyonlar
• Enflamasyonu azaltmak için glikokortikoidler
• İrritasyonu azaltmak için %1-4’lük metil selülozlu göz
damlaları
• Ülserasyon ve enfeksiyonu önlemek için göz bandı, koyu
camlı gözlük, uyurken başın yüksekte tutulması, tuz
kısıtlaması, göz egzersizleri, ileri vakalarda gözün cerrahi
olarak dikilmesi yoluna gidilir.
Paratiroid Hastalıkları
9. Paratiroid Bezleri
Paratiroid bezleri kanda
kalsiyum miktarı
düştüğünde parathormon
salgılar.
PARATİROİD HASTALIKLARI
PARATİROİD HASTALIKLARI
Hipoparatiroidizm???
Paratiroid hormonunun yetersizliği sonucu kalsiyum kandan
kemiklere geçer ve plazma kalsiyum seviyesi düşer.
Nedenleri
Primer olarak hamile annelerde kalsiyumun fazla olması ve
dolayısıyla bebeğin kanında yeterli miktarda kalsiyumun
bulunması, kalsiyumunun intrauterin hayatta paratiroid
fonksiyonlarını baskılaması ile primer hipoparatiroidi
görülür.
Sekonder olarak cerrahi girişimler sırasında paratiroid
bezlerinin zarar görmesi veya yanlışlıkla alınması sonucu
oluşur.
Belirti ve Bulgular
Tiroid ameliyatlarından sonra paratiroid bezinin
fonksiyonlarını değerlendirmek çok önemlidir!!!!
• Ağrılı kas krampları, halsizlik ve yorgunluk,
• Ellerde ve yüzde seyirme
• Mental ve emosyonel değişiklikler
• Kuru cilt ve sık idrara çıkma
• Chvostek bulgusu (Kulak önünde, fasiyal sinir üzerine
muayene çekici ile vurulduğunda, o tarafın kasılması)
• Trousseau bulgusu (Tansiyon aletinin manşetinin şişirilip
3-4 dakika bekletilmesinden sonra ebe elinin meydana
gelmesi)
• Ciddi hipokalsemide aritmiler, konvülsiyonlar ve larinks
spazmı nedeniyle solunum yollarında obstrüksiyon...
Tanı???
• Hastada var olan belirti ve bulgular ve
laboratuvar testleri hipoparatiroidizm tanısı
koymada önemlidir.
• Serum kalsiyum seviyesinde düşüklük, fosfat
düzeyinde yükseklik ve bazen de magnezyum
seviyesinde düşüklük vardır.
• Chvostek ve trousseau bulguları hipokalsemi
tanısını doğrulayan iki klasik bulgudur.
Tedavi???
• Akut hipoparatiroidizm bazen paranteral paratiroid
hormonu verilmesiyle tedavi edilir (seyrek kullanılmakta;
pahalı, etki süresi bi kaç saat, hormona karşı antikor
üretilebilmekte…).
• Şiddetli hipoparatiroidizm intravenöz kalsiyum tuz
uygulaması ile (% 10’luk 10 ml Kalsiyum glukonat
solüsyonu) tedavi edilir.
• Uzun süreli tedavide kronik hipoparatiroidizmli hasta oral
kalsiyum tuzları ve D vitamini ile tedavi edilir.
• Barsaklardan fosfat emilimini azaltmak için yemeklerle
birlikte alimunyum hidroksil alması sağlanabilir.
Hiperparatiroidzm???
Aşırı paratiroid hormon salınımı sonucu kemiklerden
kana kalsiyum geçer, plazmadaki kalsiyum seviyesi
artar.
Nedenleri
• Sıklıkla adenoma olarak adlandırılan tümörler
nedeniyle oluşur.
• Hipokalsemi nedeniyle yüksek paratiroid hormon
salınımı nedeni ile oluşur (D vitamini eksikliği,
malabsorbsiyon, kronik renal yetmezlik nedeniyle)
PARATİROİD HASTALIKLARI
Belirti ve Bulgular
• Halsizlik, laterji, reflekslerde azalma
• Bulantı-kusma, karın ağrısı, anoreksiya,
konstipasyon..
• Depresyon, mental değişiklikler ve kişilik
değişiklikleri
• Kardiyak aritmiler, hipertansiyon
• Poliüri, idrar yollarında taş
• Kas tonüsünde azalma, zayıflık
• Kemik ağrıları, kemiklerden mineral kaybı, kırıklar,
• Konfüzyon, koma
• Nemli cilt diğer belirtilerdedir.
Tanı
• Serum kalsiyum seviyesi, parathormon düzeyi
• 24 saatlik idrarda kalsiyum seviyesi artar.
• Ciddi durumlarda röntgende mineral kaybı görülür.
Bazen de spontan kırıklar olana kadar fark edilmez.
Tedavi
• Eğer neden bir tümör ise cerrahi olarak çıkarılır.
• Hastalara bol sıvı alması ve kalsiyum alımını
sınırlandırması istenir. Oral fosfat verilmesi de
gerekebilir.
• İdrarla kalsiyum atımını arttırmak amacıyla Lasix
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI
Adrenal Bezler
1-Medulla
• Epinefrin
• Norepinefrin
2- Korteks
• Glikokortikoidler (Kortizol)=
Steroid
• Mineralokortikoidler
(aldesteron) = Streoid
• Seks Steroidleri
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI
Adrenal korteks vücuttaki aşırı
baskıyı azaltmada önemli rol
oynar.
Vücut ağır baskı altındayken,
hipotalamus hipofiz bezine ACTH
hormonu salgılaması için emir
gönderir.
ACTH hormonu da adrenal
korteksi uyararak kortikosteroid
üretmesini sağlar.
Kortikosteroid vücudun proteinler
gibi karbonhidrat olmayan
moleküllerden glikoz yapmasını
sağlar.
Böylece vücut ekstra enerji elde
ederek, baskıyı azaltmış olur.
Adrenal Korteks Hormonları ve Fonksiyonları
Glukokortikoid
(Kortizon)
Kan glikoz seviyesini yükseltir.
Protein katabolizması
Sodyum ve su retansiyonu
Gastrik asit ve pepsin üretimi artırır.
Antienflamatuar etki
Yeni antikor salımını azaltır.
Emosyonel değişiklik yapar.
Mineralokortikoidler Su ve sodyum retansiyonu
(Aldesteron)
Kan basıncını yükseltir.
Potasyum, magnezyum ve amonyum
iyonlarının atılımını sağlar.
Adrojenler
Erkeklerde ses kalınlaşması, kıllanma
yapar, kas tonüsünü etkiler.
Kadınlarda cinsiyet iç güdüsünü etkiler.
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI
Adrenal Medulla Hormonları ve Etkileri
Epinefrin (Adrenalin)
Norepinefrin (Noradrenalin)
Kalp hızı
Artırır
Artırır
Kardiyak out-put
(Kalb debisi)
Artırır
Normal veya azaltır
Aritmiler
Yapar
Yapar
Kan basıncı
Yükseltir
Yükseltir
Kan şeker
Yükseltir (Karaciğerde Normal veya yükseltir
glikojeni glikoza çevirir)
İnsülin salınımı
Yapar
Yapar
GİS motilitesi
Azaltır
Azaltır
Bronşları
Genişleme
Solunum
Hız ve derinliğini artırır
Kandaki yağ asitlerinin
oranını artırır.
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI
Resimdeki kadın, yılan görüp
korktuğunda, vücudundaki
alarm düğmesine basılmış olur.
Beyin, böbrek üstü bezlerine
yıldırım gibi bir emir gönderir
ve acil olarak adrenalin
hormonu salgılarlar.
Adrenalin molekülleri kana
karışır ve vücudun çeşitli
bölgelerine dağılarak vücudun
tehlike durumuna uygun
tepkiler vermesini sağlar.
Kadının kalbi daha hızlı atar,
kan şekeri yükselir, böylece
kaslara ekstra güç sağlanmış
olur ve tehlikeden kaçabilir…
Glokortikoidlerin
Az salınımı sonucu akut
olarak adrenal kriz,
kronik olarak addison
hastalığı gelişir.
Fazla salınımı sonucu
Cushing sendromu
Mineralokortikoidlerin
Az salınımı sonucu
osmotik diürez ve
dehidratasyon gelişir.
Fazla salınımı sonucu
Feokromasitoma
Adrenal Kriz???
• Adrenal korteks hormonlarının ani bir şekilde düşmesi ile
oluşan akut hayatı tehdit eden bir komplikasyondur.
• Adrenal cerrahi, pitutuvar yıkım, kortizol tedavisinin aniden
kesilmesi ve stres tetikleyen faktörler arasında yer alır.
Belirtiler
• Adrenal yetmezlik bulguları oldukça şiddetli olarak ortaya
çıkar. Hipotansiyon, taşikardi, hızlı solunum, solgunluk,
hiperkalemi, hipoglisemi, ateş, bulantı, karın ağrısı ve
mental durum değişikliği, konfüzyon, huzursuzluk...
• Eğer tedavi edilmezse sıvı elektrolit dengesizliği sonucu
kardiyak aritmiler, vasküler kollaps, kardiyak arrest, koma
ve ölüm görülebilir.
Tedavi
• Tedaviye başlamadan öce, tam kan sayımı, elektrolitler,
BUN ve plazma kortizol seviyesi ölçülür.
• Öncelikle başlangıç tedavisi olarak 100-300 mg kortizol IV
verilir, daha sonra 100 mg kortizol 8 saatte verilir.
• Bunlara ilaveten 12 saatte bir 50 mg kortizol IM olarak
uygulanır. Kriz sonrasında oral kortizol tedavisine geçilir ve
doz yavaş yavaş azaltılır.
• Addison krizinde sık ararla hastayı değerlendirmek, sıvı
elektrolit seviyesini izlemek ve günlük kilo takibi son drece
önemlidir.
Addison Hastalığı???
Primer adrenal yetmezlik sonucu ortaya çıkan, aldesteron ve
kortizol yetmezliği ile karakterize bir hastalıktır.
Nedenleri
En sık neden otoimmun olaya bağlı olarak adrenal korteksin
idiyopatik atrofisidir. Adrenalektomi, kortizol tedavisinin aniden
kesilmesi ve uzun süreli kortizol tedavisine bağlı adrenal
supresyon yer alır.
Belirti ve Bulgular
Kortizol yetersizliğine bağlı hipotansiyon, bulantı, kusma,
hipoglisemi, mental semptomlar (laterji ve konfüzyon) ve
hiperpigmentasyon (ciltte deri kıvrımlarında, dirsekte, dizde,
parmak eklemlerinde,mukoz membranlarda, güneşe maruz
kalan bölgelerde ve basınç alanlarında).
Aldesteron yetersizliğinde hipovolemi, kardiyak outputta
düşme, hipotansiyon; potasyum retansiyonuna bağlı
hiperkalemi ve kardiyak aritmiler görülür.
Tanı
• Kesin tanı ACTH testi ile konur.
• ACTH IM olarak uygulanır. Normal adrenaller ACTH’ya yanıt olarak
kortizol salgısını arttırırken adrenal yetmezliğinde bu artış olmaz.
• Bunun dışında serum kortizol seviyesinde düşme, hiponatremi,
hiperkalemi, hipoglisemi gibi bulgular da ortaya çıkar.
Tedavi
• Eksik olan kortizol dışardan verilir.
• Kortizol sabah ve akşam dozları şeklinde verilir.
• Sabah tedavi dozunun 2/3’ü akşam ise 1/3’ü verilir.
• Stres varlığında stres yoğunluğuna bağlı olarak doz arttırılır.
• Hipotansiyon, halsizlik, serum sodyumunun düşük, potasyumun
yüksek olduğu durumlarda kortizole ilave olarak aldesteron verilir.
• Aldesteron ise genellikle öğleden sonra ve akşam verilir.
Kortizon (Steroid) Alan Hastada Neler Görülür?
• Sıvı elektrolit dengesizliği: Sodyum ve su retansiyonu
• Mideden HCl sekresyonunu artırdığı için mide,
duedonumda ülser yapıcı etkiye sahiptir.
• Karaciğerden glikojeni glikoza çevirip kana verdikleri için
kan şekeri yükselir.
• Proteinlerin aminoasitlere parçalanmasını artırır. Bu
nedenle kaslarda incelmeler meydana gelir.
• Kalsiyumun kemiklerden kana geçmesini artırır bu
nedenle osteoporoz gelişme riski vardır.
• Enfeksiyon belirtilerini gizler.
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ BEZ)
HASTALIKLARI
Kortizon (Steroid) Alan Hastada Neler Görülür?
Karbonhidratların kullanımını artarak yağların
depolanmasına neden olur (Bunun
sonucunda hastada aydede yüz, servikal,
dorsal ve abdominal bölgede yağ birikimi
olur. Akneler gelişir)
Beynin uyarılabilirliğini artırır hastada öfori, depresyon, hatta
ajitasyon ve halüsinasyonlar görülebilir.
Dışardan steroid alan hasta herhangi bir stresörle
karşılaştığında steroid dozu artırılmalıdır.
Steroid tedavisi birden kesilmemelidir (Dışardan verildiği sürece
sürrenal bezde tembellik atrofisi gelişir. Atrofiye olan bezden
sekresyon olmayacağı için adrenal kriz gelişebilir!!!)
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ BEZ)
HASTALIKLARI
Cushing Sendromu???
Adrenal korteksin hipersekresyonu sonucu dolaşımda aşırı
kortizol ve diğer glukokortikoidlerin bulunması ile oluşur.
Nedenleri
• Adrenal bezin hiperplazisi
• Adrenal bez adenom ve karsinomu: Vakalar yaklaşık %25
oranında adrenal tümörler nedeni ile oluşur.
• Hipofiz ön lob tümörleri
• Akciğer ve diğer dokuların karsinomuna bağlı olarak
kortikotropinin fazla salgılanması
• İyatrojenik olarak tedavi amacıyla ACTH’ın fazla verilmesi
Belirti ve Bulgular
Görünüş
• Aydede yüz (yanaklar yağlı ve
kırmızı, dudaklar kalın)
özellikle omuzlarda ve
boyunda yağ depoları, yassı
şişmanlık
Deri
• İnce ve zayıflamış cildin alttaki
yağ dokusu tarafından
gerilmesi sonucu pembe mor
strialar
• Kapiller frajiletinin artışına
bağlı ekimoz ve peteşiler
Kardiyovasküler
• Sıvı völüm artışı
• Hipertansiyon, kalp
bozuklukları
Kas ve kemikler
• Kas harabiyetinden dolayı
ekstremitelerle yapılan işler
sırasında çabuk yorulma
• Sırt ağrısı
• Kemik katabolizmasının
artışına ve kortizolün kollajen
sentezi ve kalsiyum emilimi
üzerine olan inhibitör etkisi
nedeniyle osteoporoz
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ BEZ)
HASTALIKLARI
Belirti ve Bulgular-2
Gastrointestinal Sistem
• HCl sekresyonunda artış
Metabolizma
• Hiperglisemi
İmmün Sistem
• İnflamasyon ve immün
cevabın baskılanması
Emosyonel durum
• Öfori veya irritabilite
• Depresyon
Sıvı ve elektrolit
• Sodyum ve su retansiyonu,
hipokalemi
Üreme sistemi
• Androjen fazlalığı sonucu
kadınlarda hirsutizm,
menstruasyon bozukluğu
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ BEZ)
HASTALIKLARI
Tanı
Laboratuar testleri
• Plazma kortizol ve ACTH seviyesinin yüksek
olması, hipokalemi, hiperglisemi, lökositoz,
hipokalsemi…
• Serum ve idrar kortizol seviyeleri artar, bazen
normal değerler de görülebilir.
BT veya MR
• Tümörden şüpheleniliyorsa tömörün yerleşimini
ve boyutlarını değerlendirmek için yapılabilir.
Tedavi
• Hastalığın nedenine ve hastanın özelliklerine göre cerrahi,
radyoterapi ve ilaç tedavisi şeklinde olabilir.
• Eğer bu durum dışardan kortizol verilmesi ile oluşmuş ise
kortizol kademeli olarak azaltılır.
• Bir tümör nedeni ile oluşmuş ise cerrahi girişim uygulanır.
Bilateral adrenalektomi hastanın yaşamı boyunca hormon
tedavisi gerektirir.
• ACTH’ın fazla salınımına neden olan hipofiz adenomlarında
radyoterapi uygulanır.
• Hasta ameliyata alınamıyorsa ACTH salınımını ve adrenal
hormon sentezini engelleyen bazı ilaçlar kullanılabilir.
Adrenal fonksiyonları baskılayan ilaçları alan hasta akut
adrenal kriz yönünden risk altında olabilir!!!
Hemşirelik Girişimleri
• Kas yorgunluğuna bağlı aktivite azlığına yönelik bakım
verilir.
• Su ve sodyum tutulumuna yönelik bakım verilir.
• Yaralanma ve enfeksiyon riskine yönelik bakım verilir.
• Beslenme bozukluğuna yönelik bakım verilir. Asitli gıdalar
kısıtlanır.
• Hiperglisemi ve hipertansiyon yönünden özel dikkat
gerekir!!!
• Psikolojik destek sağlanır. Depresyona yönelik bakım
verilir.
ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ
HASTALIKLARI