Yıl 2014ve 4.Onkoloji Eczacılığı Kongresi
advertisement
Ocak 2014 Sayı 2 ONKOECZA O Üç ayda bir, E-dergi formatında yayınlanır. Her hakkı saklıdır. Yıl 2014 ve 4.Onkoloji Eczacılığı Kongresi Editörden Merhaba, ONKOECZA ikinci sayısı ile karşınızda. Bu sayımız aşina olduğunuz dergi formatından daha büyük sürprizler barındırıyor. Az sonra karşılaşacağınız sayfalar sizi yepyeni ve dinamik bir tasarımla karşılayacak. Üstüne her faaliyetimizdeki gibi dopdolu bir içerik daha ekleyin. ONKOECZA'nın vizyonu, kongremizin mottosu ile aynı. "Paylaşılan her bilgi pazartesi işimize yaramalı" O yüzden tüm yazı başvuruları bu bakış açısı ile irdelendi, uzatılan cümleler kısaltıldı, hedeften uzaklaşan başlıklar dikkatle elendi. Bir nevi konsantre çözelti kıvamında yazılar hazırlandı. Size kalansa okumak, kendi bilgi ve deneyimlerinizi ilave ederek, istenilen kıvama getirmektir. Sonrasında tercih sizin. İster kendiniz kullanırsınız, ister ekibinize ikram edersiniz, isterseniz meraklıları ile paylaşırsınız. 4 Kongre Konularımız, • 5-FU/RES Protokolü ve İlaç Etkileşimleri, İnteraktif Şimdi arkanıza yaslanın. Sizi her mânada harika bir dergi bekliyor. Ahmet S. Boşnak @ ONKOECZA Onkoloji Eczacıları Derneği Yönetimi olarak, sizlere 4.Onkoloji Eczacılığı Kongremizi duyurmaktan mutluluk duyuyoruz. Ülkemiz Eczacılık Hizmetleri içerisinde, Onkoloji Eczacılığı ve Kemoterapi Hazırlama Uygulamaları büyük bir atılım göstermektedir. Her geçen gün yenisi faaliyete geçen üniteler, ülkemiz Eczacıları tarafından yönetilmekte, bu konuda sertifikalı eğitimler düzenlenmekte, yurtdışında temsil edilmekte ve uluslararası kabul görmektedir. Onkoloji Eczacılığı konusunda deneyimli Hastane Eczacıları, bilgi ve deneyimleri ile örnek çalışmalara imza atmış, genç meslektaşlarımıza ve meslek geleceğimize büyük ve parlak bir kapı açmışlardır. Her yıl olduğu gibi, 2014 yılında da biraraya geliyoruz ve aşina olduğunuz, bize özgü paylaşımcı bir ortamda yeni uygulamalarımızı, bilimsel çalışmalarımızı, sektörel gelişmeleri, yeni ilaçları ve teknikleri konuşuyoruz. Oturum • Oral Antineoplastikler ve İlaç-Besin Etkileşimleri • Kanser Kaynaklı Ağrıların Yönetiminde Eczacı • Kanser Kaynaklı Emezis Yönetiminde Eczacı • Kanserde Bireyselleştirilmiş Kemoterapi ve Farmakogenetik • Radyasyon Onkolojisi Kaynaklı Yan Etkilerin Yönetiminde Eczacı • Kanser Hastalarının Tedaviye Uyum Sorunları ve Çözümleri, İnteraktif Oturum • Antineoplastik İlaçların Stabilizasyonları ve Karar Alma, İnteraktif Oturum • Kanser Hastaları ve Aileleri İle Etkili İletişim Teknikleri • Türkiye'de Kemoterapi İlaç Hazırlama Merkezleri ve Mevcut Durum • Biyolojik Kökenli Kemoterapi İlaçları ve Geleceği !1 Ocak 2014 Yüksek Lisans, Ne Kadar Yüksek? Ecz. Metin Deniz Karakoç @ Denizli Devlet Hastanesi Merkezi Kemoterapi İlaç Hazırlama Ünitesi / Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Yüksek Lisans Öğrencisi Dergimizin ikinci sayısıyla sizlerle buluşmanın kıvancını yaşıyoruz. Bu sayıda sizlere herhangi bir hastanede çalışmakta olan eczacı meslektaşlarımızın yüksek lisans yapıpyapmama, eğer yapacaksa hangi bölümde ve ne şartlarda neler yapabileceği ve bunun kendisine getirileri konusundaki bilgilerimi paylaşacağım. Öncelikle hep merak edilen ve kafa karıştıran tezli-tezsiz tanımlarından girerek işe başlamak istiyorum. Tezli yüksek lisans programının amacı, öğrencinin bilimsel araştırma yaparak bilgilere erişme, bilgiyi değerlendirme ve yorumlama yeteneğini kazanmasını sağlamaktır Yüksek lisans, ingilizcesi "master"; bir lisans öğretimine dayalı eğitim-öğretim ve araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. Akademik kariyerin ilk basamağını oluşturur.Yüksek lisans eğitimi, kişinin eğitim aldığı branşta uzmanlaşması ve bu durumu bilimsel bir makaleyle (tezle) ispat etmesiyle tamamlanır. Bu eğitimin ardından kişi "bilim uzmanı", "yüksek mühendis", "yüksek mimar" gibi unvanlara sahip olur. Tezsiz yüksek lisans programının amacı ise öğrenciye mesleki konuda derin bilgi kazandırmak ve mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını göstermektir. 2013 yılı itibari ile Yüksek Öğretim Kurumu tarafından tezsiz master yapmak isteyenler için ALES ve YDS şartı da kaldırılmıştır. Ortalama 30 ONKOECZA Sayı 2 kredilik bir ders maratonunun ardından hazırlanan bir dönem projesi ile sonlanır. Tezsiz yüksek lisans genellikle çalışan kesimin iş’te yükselmek için tercih ettiği bir yöntemdir. Son iki-üç yıldır onlarca özel ve devlet üniversitesi tarafından açılan sağlık kurumları yönetimi tezli-tezsiz programlarına idari görevlerde rol almak isteyen birçok sağlık bakanlığı personeli yoğun ilgi göstermektedir. Hatta bu tezsiz yüksek lisansların uzaktan eğitim sistemi denilen bir modelle evinizde internetten takip edebileceğiniz programları da mevcuttur. İkinci öğretim veya özel olarak açılan bu programların toplam ücretleri 4000-9000 TL arasında değişmektedir.Tezli ve tezsiz yüksek lisansın her ikisinin de sonunda eğitim seviyeniz yüksek lisans mezunu olmaktadır ancak tezsiz yüksek lisanslar daha üst akademik kariyerler için pek makbul değildir. Tezli master yapan bir kimse tez yazdığı bilim ile ilgili olarak üniversitelerin ilgili bölümlerinde lisans ve önlisans öğrencilerine okutman sıfatı ile ders bile verebilir iken tezsiz master diploması sahiplerinin böyle bir hakkı yoktur. Yüksek lisansa başlamadan önce amacınızı iyi belirlemelisiniz. Hedefiniz mesleğinizde uzmanlaşmak değil, idari kadrolarda üst bir mevkii elde etmek ise ve sonrasında akademik olarak devam etmeyi düşünmüyor iseniz tezsiz master sizi hedefe ulaştıracak en kestirme tercihtir. Tezsiz yüksek lisansı eczacılık temel bilimlerinden (Farmakoloji, F. Teknoloji, F. Kimya, Farmakognozi, F. Toksikoloji, Biyokimya, F. Mikrobiyoloji) birinde dahi yapsanız şu gün itibari ile tezli master yapan eczacılarımızın Ecz. ünvanlarının başında kullandığı ‘Uzman’ kelimesini kullanma dayanağınız olmaz. Neden? Şu an ülkemizde maalesef eczacılık mesleğinde hali hazırda tabiplerde ve diş tabiplerinde olduğu manada bir uzmanlık programı bulunmamaktadır. Uzmanlık sınavı, çeşitli uzmanlık dallarının belirlenmesi, Sağlık Bakanlığında bunların !2 Ocak 2014 kadrolu olarak istihdam edilmesi ile ilgili düzenlemeleri içeren meclise verilmiş kanun tasarıları var; Ancak yürürlüğe girmesi biraz daha zaman alacak gibi görünmektedir. Bununla ilgili detayları yeni bilgiler geldikçe müteakip sayılarda paylaşırım. Yüksek lisans eğitimi, kişinin eğitim aldığı branşta uzmanlaşması ve bu durumu bilimsel bir makaleyle (tezle) ispat etmesiyle tamamlanır. Bu eğitimin ardından kişi "bilim uzmanı" olur. Evet; işte bu tanımdan yola çıkarak eczacılık meslek bilimleri içinden herhangi birisinden tezli yüksek lisans mezunu bir eczacının adının başına ‘Uzman’ ibaresinin eklenmesinde eczacılıkta uzmanlığın kriterlerini düzenleyen mevcut bir kanun bulunmadığı için yasal bir sakınca yoktur. Ancak bilinmelidir ki master derecesi ile elde edilen uzmanlık, hekimlerin uzmanlığından farklıdır. Şöyle ki: Farmakoloji alanında Tıpta Uzmanlık Sınavı ile üniversiteye giriş yapıp mezun olan bir hekimin yaptığı uzmanlık, doktora seviyesindedir. Eğitimi bittiği zaman elde ettiği unvan ise Farmakoloji uzmanı’dır. Farmakoloji alanında master yapan bir eczacı ise tez konusu olan dersle ilgili olarak uzmanlık dersi alır ve buna binaen o bilim dalındaki tez konusunun uzmanı olur. Farmakolog ünvanını teknik olarak kullanabilir ancak ülkemizde kanunen ‘Farmakoloji Uzmanı’ değildir. Topyekün bir biliminin; örneğin Farmakoloji, Biyokimya, Klinik Eczacılık, Nöroloji vs. uzmanıyım diyebilmek için en az doktora seviyesinde eğitime sahip olmak gerekmektedir. Aradaki ayrımın iyi anlaşılması önemlidir. Bunun yanında özellikle devlet kadrolarında çalışan arkadaşlar bilmelidir ki şu an uzmanlığı düzenleyen bir yasamız olmadığı için yüksek lisans ve hatta doktora yapmanın maaş kadro/ ONKOECZA Sayı 2 derecesinde herbiri için 1’er dereceden başka bir maddi getirisi olmayacaktır. Bu getiriyi rakamlarla ifade edecek olur isek 2 yıl yüksek lisans, 4 yıl doktora yapan bir eczacı, emsali lisans mezunu bir eczacıdan en iyi ihtimalle 50-70 TL fazla maaş alıyor olacaktır. Görüldüğü üzere akademik emeğinizin karşılığı maaş hesabınıza yanlızca bir damla olarak yansımaktadır. Ancak özel sektörde herhangi bir eczacıya göre daha kolay iş bulma ve daha yüksek ücretlere çalışma şansları oldukça yüksektir. Hastane eczacılarının stok ve depo yönetimi, ihale vs. dışında artık kliniklerde de aktif yer almaları gerekmektedir. Tüm Dünya da geçmişte olduğu gibi ilaç odaklı değil hasta odaklı eczacılık anlayışı büyük bir hızla benimsenmektedir. Eczacılık mesleği son yıllarda çoğu meslekte olduğu gibi bir metamorfoz geçirmektedir. Hastane eczacılarımızında bu sürece var güçleriyle katılmaları, bilgi ve deneyimlerini artırmaları gerekmektedir. Bu nedenle hastanelerde farmasötik bakım, ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşmeleri, yan etki yönetimi, terapötik doz aralığının ayarlanması,farmakogenetik, kronofarmakoloji ve farmakoekonomi konularında kliniklerde hasta, hemşire ve hekime faydası dokunacak eğitimli eczacıların yetişmesine acilen ihtiyaç vardır. Bu anlamda düşünüldüğünde ilk etapta klinik eczacılık ve farmakoloji yüksek lisansı ve hatta imkan yaratıp bu alanlarda doktora yapmak hastane eczacıları için en ideal adımlar olacaktır. Sağlık bakanlığımız da bu alanda ki gelişmelerin farkına vararak 2007 yılında Klinik eczacılık ve farmakolojiyi eczacılarda yan dal olarak tanımlamış ve hatta aynı yıl iki dal için yaklaşık 15 civarında kadro da ihdas etmiştir. Ancak uygulamanın nasıl olacağına dair bir !3 Ocak 2014 yönetmelik olmadığı için maalesef bu arkadaşlar istemeyerek te olsa klasik eczacılık hizmetlerini yapmak zorunda kalmışlardır. Bugün ise durum daha farklıdır. Hastanelerde çalışan birçok eczacı, mesleği ile ilgili bir alanda yüksek lisans yapmakta ya da yapmak istemektedir. Yani yukarıda sayılan görevleri üstlenebilecek altyapıya sahip eczacı sayısı 10 yıl öncesine göre 5-6 artmıştır. Ülkemiz, çoğu alanda olduğu gibi sağlık alanında da son yıllarda önemli adımlar atıp büyük gelişmeler sağlamıştır. Bununla birlikte hastanelerimizde kaliteli hizmetin gereği olarak neredeyse her kliniğe eğitimli, yetkin bir eczacı danışmanlığı şart hale gelmiştir. Lisansüstü eğitim almış eczacılar kliniklerde önemli bir boşluğu dolduracaklardır. Gelelim bu işin maddi hüsran dışındaki asıl caydırıcı noktalarına; Lisanüstü eğitim yapmak zaten ciddi bir sabır ve efor gerektiriyor iken çalışanlar için bu zorluğun yanında çalıştıkları kurumdan ders izni alabilmek de ayrıca bir problemdir. Özel hastanelerde çalışan eczacılar idarelerinden izin alabilirler ise girmesi ALES, YDS gibi özel sınavlar ve mülakatlarla olan yüksek lisansa devam edebilmektedirler. Milli Eğitim Bakanlığı izin yönetmeliğinde özetle ‘İşlerini aksatmamak ve idarenin onaylaması kaydı ile mesleği ile ilgili alanlarda lisanüstü eğitim yapmak isteyen personele haftada iki ONKOECZA Sayı 2 yarım gün idari izin verilir’ ibaresi gereği ilgili bakanlık personelleri kolaylıkla eğitimlerini sürdürebilmektedirler. Ancak ne üniversitelerde ne de Sağlık Bakanlığında böyle bir düzenleme mevcut değildir. Bu hastanelerde çalışan arkadaşlarımızda eğitim hakkı idarenin insiyatifine kalmaktadır. Üstelik burada 657 no’lu kanun gereği mecburi bir mesai tamamlama durumu da söz konusudur. Eğer hastane idaresi bizim eğitim talebimize sıcak bakar ise işimizi aksatmadan eğitim yapma talebimiz kabul görse dahi ders saati karşılığı nöbet tutma denilen insanı lisansüstü eğitimden peşinen caydıran bir durumla karşı karşıya gelmekteyiz. Ancak birçok örnekte üzülerek görmekteyiz ki hem özel hem de devlet hastanelerinde bazı idareler tarafından nöbet karşılığı da olsa lisansüstü eğitime izin verilmemekte ve arkadaşlarımız mağdur olmaktadır. Mesleğimizin ilerlemesi, hak ettiği yere gelmesi için ilk etapta maddi yarar da gözetmeden kendimizi geliştirmeli ve bunun için her türlü fedakarlığı göstermeliyiz. Hastane eczacılarımızın bu durumu ile ilgili olarak eczacı dernekleri ve Türk Eczacılar Birliği ile beraber hareket etmeli, bakanlık yetkililerine çözüm için birlikte başvuruda bulunmalıyız. Yeni sayılarda görüşmek dileğiyle. !4 Ocak 2014 Onkoloji Eczacılarına Yönelik Bilgi Kaynakları Yazı Dizisi-1 NCCN Sayı 2 İnternette kısa bir arama yaparak onkoloji ile ilgili birçok guideline, yazılı ve görsel dökümantasyona ulaşabilmek mümkündür. Bunlar içinde en çok bilinenleri; • NCCN • Medscape Ecz. Eda Gedikoğlu @ • GlobalRph Başkent Üniversitesi Adana Araştırma Uygulama Merkezi • Cancercare ontario Kanser, dünya genelinde vaka sayısındaki hızlı artış nedeniyle, küresel bir sorun haline gelmiştir. Çalışmalar gelecekte bu sorunun daha da büyüyeceğini göstermektedir. Dünyada araştırmalarına en fazla para harcanan hastalıklardan biridir. Bilim adamları ilerleyen zamanlarda, kanser vakalarında beklenen artışın endişesini duymaktadır. Çünkü hala tedavide istenilen noktaya gelinememiştir. Mevcut ilaçlara ve tedavi yöntemlerine alternatifler aralıksız araştırılmaktadır. • KOESEM Son yıllarda kanseri tedavi etmek amacıyla çok sayıda kanser merkezi kuruldu. Bu merkezlerde tedavinin yanı sıra bilimsel çalışmalar ve araştırmalar yapılmaktadır. Organize edilen ulusal ve uluslararası kongrelerde bilim insanları, çalışma sonuçları ve deneyimlerini tartışma ve paylaşma imkanı buluyorlar. Dünyadaki tedavi uygulamalarında standardizasyonun sağlanması ve tedavide son gelişmelerin herkes tarafından bilinmesi ve uygulanabilmesi amacıyla klinisyenler ve diğer sağlık çalışanları için çeşitli kılavuzlar (guideline) yayınlanıyor. Bu sayede dünyanın dört bir tarafına bilgi akışı sağlanıyor. Günümüzde kanser olgusu ile ilgili herkesin (doktor, eczacı, hemşire, hasta, hasta yakınları) yararlanabileceği guideline’lar mevcuttur. ONKOECZA • Stabilis • NCBI ‘dır. Bu sayıda sizlere NCCN hakkında bilgi vermek istiyoruz, ileri ki sayılarda tüm bu kaynakları birlikte detaylı inceleyeceğiz. NCCN National Comprehensive Cancer Network A.B.D sınırları içerisinde yer alan 23 kanser merkezinin birleşmesi ile oluşmuş, kanser ile ilgili kapsamlı ve güncel bilgiler içeren ulusal bir internet ağıdır. Amacını ‘’kanser bakımının verimliliği, etkinliği, kalitesini arttırmak ve hastaların daha iyi bir yaşam sürebilmesi ‘’olarak belirlemiştir. Bu doğrultuda hizmet vererek yeni, doğru ve yararlı bilgilerin paylaşımına olanak sağlamaktadır. Site içerisinde kanser türlerinde teşhis ve tedavi sürecindeki tüm detaylı bilgileri içeren kılavuzlar (hastalık evrelendirme aşamaları, tetkikler, değerlendirme, kemoterapi rejimleri vb.) şematik ve konu anlatımlı olarak !5 Ocak 2014 bulunur. Bu kılavuzlardan yararlanabilmek için siteye ücret ödemeksizin üye olmak yeterlidir. http://www.nccn.org/index.asp Sayı 2 Biyolojik göstergelerin (biomarker) özet bilgileri, kanser türlerine göre kemoterapi order şablonları ve uygulama sıklığı gibi daha spesifik ve uygulamada kolaylık sağlayan içeriklere subscriptions (abonelikler) bölümünden ücretli olarak ulaşılabilinir.Ücretli abonelik gerektiren bazı başlıklar; • NCCN Biomarkers Compendium™ http://www.nccn.org/images/ BiomarkersPreview.jpg • NCCN Chemotherapy Order Templates™ http://www.nccn.org/ordertemplates/ preview.asp • NCCN Drugs & Biologics Compendium http://www.nccn.org/images/DBPreview.pdf • NCCN üyesi kanser merkezlerinde yapılan klinik araştırmaları takip ederek dünyadaki bazı gelişmelerden ve çalışmalardan haberdar olabilirsiniz. http://www.nccn.org/ clinical_trials/member_institutions.aspx Siteden (http://www.nccn.org/professionals/ physician_gls/f_guidelines.asp#site ) bilgi sahibi olmak istenen kanser türü seçilerek kılavuzların en son versiyonlarına PDF formatında erişilebilmektedir. Site, hasta ve hasta bakımını üstlenen kişiler için de önemli bilgiler içermekte ve ücretsiz olarak yol gösterici bilgiler sağlamaktadır. ONKOECZA NCCN haberler (NCCN News) ile eğitim materyalleri, yaklaşmakta olan etkinlikler, onkoloji araştırma programı, güncellemeler ve tüm basın bültenlerini duyurarak, tüm kullanıcılarını gelişmelerden haberdar etmektedir. Akıllı telefonlar ve tabletlere yüklenebilme özelliği ile çalışma ortamında erişim kolaylığını da sağlamaktadır. Önümüzdeki sayıda, Medscape. !6 Ocak 2014 En Yeni İlaçlar ve Yayınlar Oku-Yorumla-Kullan Uzm.Ecz.Ahmet Sami BOŞNAK @ Gaziantep Üniversitesi Şahinbey Onkoloji Hastanesi Merkezi Kemoterapi İlaç Hazırlama Ünitesi Pertuzumab Pertuzumab (Per-jeta®), bir monoklonal antikordur. HER dimerizasyon inhibitörü olarak iş görmektedir. HER2’ye bağlanarak, HER2’nin diğer HER reseptörleri ile dimerizasyonunu inhibe eder. Bu şekilde tümör büyümesini yavaşlattığı düşünülmektedir. Pertuzumab, HER2-pozitif metastatik meme kanserinde FDA onayı almıştır. Ülkemizde henüz ruhsat almamakla beraber, yurt dışından Türk Eczacıları Birliği ve Sağlık Bakanlığı aracılığı ile getirtilebilmektedir. Pertuzumab ve Trastuzumab’ın tek bir IV poşet içerisinde hazırlandığında, 5°C veya 30°C’de 24 saatte, fiziksel ve kimyasal olarak stabildir. Sayı 2 antikorudur. Etkisini immün sistemi aktive ederek gerçekleştirmektedir. Ipilimumab doğrudan IV uygulanabildiği gibi, 1-4 mg/ml’lik konsantrasyonlarda, 0.9% NaCL ve 5% Dextroz içerisinde de hazırlanabilmektedir. Dilüe edilmiş veya edilmemiş Ipilimumab, 25°C’de veya 8°C’de, cam şişede veya IV poşetlerde (PVC veya non-PVC), 24 saat stabildir. Bristol Myers Squibb : Summary of Product Characteristics, 2011 Azasitidin 25 mg/ml’lik azasitidin solüsyonları, PP vega cam taşıyıcılarda ve -20°C’de 23 gün stabilitesini korumaktadır. Can J Hosp Pharm 2012 ; 65, 5: 352-359 Bortezomib Bortezomib 1 mg/mL 4°C’de 10 güne kadar, 28°C’de, ışıktan korunmak şartı ile, 8 güne kadar stabildir. EJHP 2012 ; 19: 428-431. Droperidol Droperidol 0.625 mg/ml’lik konsantrasyonlarda 0.9% NaCL içerisinde, polipropilen (PP) poşetlerde, ışıktan korunduğunda, 180 gün stabildir. Int J Pharm Compound 2011 ; 15, 2: 170-173 Infliximab Infliximab, 400 μg/ml konsantrasyonda, 0.9% NaCL içerisinde, + 4°C ‘de, PVC poşetlerde 14 gün boyunca biyolojik aktivitesini korumaktadır. Am J Health-Syst Pharm 2012 ; 69:1509-1512. J Pharm Sci 2012 ; DOI 10.1002 / jps.23403 Parasetamol (Asetaminofen) Ipilimumab 10 mg/ml’lik IV asetaminofen, PP enjektör veya poşetlerde, oda ısısında ve konsantrasyondan bağımsız olarak, 84 saat stabildir. Ipilimumab (Yervoy®), melanomada kullanılan bir ilaçtır. Ipilimumab Bristol-Myers Squibb tarafından geliştirilmiş bir insan monoklonal ONKOECZA Am J Health-Syst Pharm 2012 ; 69:1999-2001 !7 Ocak 2014 Özel Hastanelerin Deneyimli Eczacı Arayışı Ecz.Ayşegül GÜMÜŞ @ Özel Medstar Antalya Hastanesi Merkezi Kemoterapi İlaç Hazırlama ve Uygulama Ünitesi Son yıllarda kanser konunda birçok gelişmeler oldu. Kanser hücresinin büyüme çoğalma mekanizması daha iyi anlaşıldıkça kanser türlerinin genetik değişikliklerinin tek bir kanser türünde bile hastalığı değişik alt gruplara ayırdığı ve hastalık seyrini farklılaştırdığı ve buna bağlı olarak da tedavi stratejisinin farklı olması gerektiği saptandı. Klasik kemoterapi ilaçları yerini akıllı ilaçlar olarak adlandırılan hedefe yönelik ilaçlara veya bunların kombine kullanımına bıraktı. Ne var ki bu umut verici tedavilerden sonra ortaya çıkan ilaç etkileşimleri ve yan etkiler konusunda hekimlerin de tecrübelerini gözden geçirme ihtiyaçları doğdu. Bir kanser hastasında kullanılan kemoterapi ilaçlarına ek olarak kronik hastalığa bağlı ilaçlar, ileri yaşa bağlı ilaçlar, kemoterapinin yan etkisini azaltıcı ilaçlar, kanser hastalığının oluşturduğu kaşeksi, ağrı, anksiyete ve depresyon gibi durumlarda kullanılan ilaçların akılcı yönetimi büyük önem taşımaya başladı. Bu karışık polifarmasiyi yönetmek ancak profosyonel bir bakış ONKOECZA Sayı 2 açısı ve ekip ile mümkündür. Kamu hastanelerinde bu süreç gerek hekimlerin sayı olarak fazla olması (uzman, asistan gibi), gerekse poliklinik ve klinikte bulunan tecrübeli onkoloji hemşirelerinin varlığı ile bir şekilde yürüyebilse de özel hastanelerde bu durumu yönetmekte hala ciddi açıklık vardır. Son zamanlarda onkoloji alanında yoğun çalışan özel hastanelerde bu konuda yaşanan sıkıntıların artmasıyla özel hastanelerin, onkoloji alanında kendini yetiştirmiş hatta mümkün ise klinik eczacılık veya farmakoloji alanında yüksek lisans yapmış eczacıları tercih ettiklerini görmekteyiz. İlacın klinik kullanımında hekim ile işbirliği yapabilme özelliğine ek olarak, eczacılara ihale ile ilaç alım prosedürü bulunmayan özel hastanelerde kemoterapi ilaçları gibi pahalı ilaçların alımında ciddi sorumluluklar yüklenmektedir. Hatta kurumsal bir çok özel hastane ilacın farmakolojik özelliklerini iyi bilerek hekimlerin ilaç tercihinde onlara yol gösterebilen, ilaç alım prosedürlerinde sosyal güvenlik kurumunun geri ödeme prosedürlerine hakim olarak, hekim ile işbirliği içinde çalışabilen eczacılar bulmakta zorlandıklarını ifade etmekteler. Hatta ilacın tercihinde farmakolojik özellikleri bir yana bırakarak ilaç alımlarını çoğu kez satın alma birime yaptırdıklarını görüyoruz. Bütün bunlara ek olarak maalesef özel hastanelerde kemoterapi ilaç hazırlama ünitelerinde kullanılan tam otomatik, yarı otomatik robotik ilaç hazırlama sarf malzemeleri veya manuel ilaç hazırlama sarf malzemeleri, geri ödeme !8 Ocak 2014 Sayı 2 kapsamına girmediği için hala kullanılamamaktadır. Bu durumda da maruziyeti mümkün olan en aza indirgemek için kemoterapi ilaç hazırlama konusunda bilgili ve hatta mümkünse kemoterapi ilaç hazırlama sertifikasına sahip tecrübeli eczacılar aranmaktadır. Bu tabloda görülen özel hastanelerin artık sadece duvarda asılı olan eczacı diploması yerine, dinamik çalışabilen eczacılara hatta belli konularda spesifikleşmiş eczacılara ihtiyacı vardır. Biz eczacılarda özel hastanelerin eczacılık uygulamalarına sahip çıkmalıyız ve özel hastanelerin devlet kurumları ile yarışabilecek miktarda eczacılara istihdam sağlayan yerler olduğunu unutmamalıyız. İleri Eczacılık Uygulamaları - 1 KEMOİLAÇ Tanıtımı 2.Onkoloji Eczacılığı Kongresi’nde yapılan http://www.kemoilac.com konusunda Türkiye ve Dünya’da bir ilk olma özelliği taşıyor. Yazılım bilgisayardan da kullanılabildiği gibi, esas çalışma alanı akıllı cep telefonları. Akıllı cep telefonunuzun internet sağlayıcı sayfasına (Safari, Opera vb) girip, http://www.kemoilac.com Bilgilerimizi Güncelleyelim hangileri Aşağıdakilerden IV infüzyon sırasında ışıktan korunmalıdır? A. 5-Fluorourasil B. Dacarbazine C. Carmustin D. Irinotecan Cevap: Sayfa 14’te ONKOECZA yazdığınızda yazılım cep telefonunuzu veya iPad gibi cihazları da tanıyor ve uygun aplikasyon modülü ile açılıyor. Yazılım HTML5 ile hazırlandığından açılan sayfalar saklanıyor ve devamlı kullanımda internete ihtiyaç duymuyor. Yazılım tüm Kemoterapi ilaçlarının hazırlanışını, Onkoloji Eczacılarının hasta danışmanlığında karşılaştıkları tüm sorulara verilecek profesyonel cevapları, tüm kemoterapi ilaçlarının toksisite değerlendirmelerini, ekstravazasyon durumunda Onkoloji Eczacısının etken maddelere göre vereceği danışmanlık bilgilerini içeriyor. Yazılımın Klinik bilgileri Uzm.Ecz.Ahmet Sami BOŞNAK, pratik bilgileri Kim.Onk.Ecz.Tkn. Erol ASLAN tarafından hazırlanmıştır ve periyodik olarak güncellenmektedir. !9 Ocak 2014 Sayı 2 Klinik Onkoloji Eczacılığı Sürekli Eğitim Mektupları KOESEM Nedir? Uzm.Ecz.Ahmet Sami BOŞNAK @ Gaziantep Üniversitesi Şahinbey Onkoloji Hastanesi Merkezi Kemoterapi İlaç Hazırlama Ünitesi Türkiye Onkoloji Eczacılığı, 2007 yılında ilk adımlarını atmaya başlamış, 2009’da dernekleşmiş, 2009’da Avrupa Onkoloji Eczacıları Derneği (ESOP)’ne üye olmuş, 2012 de Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığına yükselmiş, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında Onkoloji Eczacılığı Kongrelerini başarı ile düzenlemiş, ESOP akreditasyonlu ‘Antineoplastik İlaç Hazırlama Teknikleri ve Güvenli Oda Eğitimi’ adlı sertifikalı eğitimler yapmıştır. Bu sebeple, Onkoloji Eczacıları Derneği, konusunda Türkiye Eczacılık Tarihinde ilk ve tek özelleşmiş meslek birliğidir. Hastanelerimizde aktif olarak Onkoloji Kliniklerinde ve Kemoterapi İlaç Hazırlama ve Uygulama Birimlerinde görev alan meslektaşlarımız, kanserle savaşın her basamağında profesyonel sağlık ekibinin içerisinde ONKOECZA aktif yer almaktadır. Bugün Türkiye’de Klinik Eczacılık ve Farmasötik Bakım kavramlarını en aktif uygulayanlar, Onkoloji kliniklerinde görev alan Hastane Eczacılarıdır. Bu birimlerde sorumlu olarak çalışan Hastane Eczacıları, derneğimizin düzenlediği sertifikalı eğitimleri alarak, görevlerini yüksek bilgi ve deneyimle devam ettirmektedirler. Bu alana gönül veren her Onkoloji Eczacısı, mesleğinin tüm gücü ile hastalarına hizmet etmeye çalışmaktadır. Bugün Onkoloji Eczacılarımız sitotoksik ilaçlar, ilaç hazırlama, maruziyetlerden korunma, kişisel koruyucuların etkin kullanımı, güvenlik ve kalite standartları, biyolojik güvenlik kabinleri ve yönetimi, stabilite gibi konularda yetkin ve etkindir. Bu durum, sağlık profesyonelleri arasında, Onkoloji Eczacılarına mesleklerini icra edebilecekleri ortamın sağlanması sonucunu doğurmuş, geçtiğimiz beş yılın sonunda, onkoloji eczacıları multidisipliner kanser tedavisindeki hak ettikleri yeri bulmuşlardır. Ancak hastanın hayatına dokunmaya başladığımız her bir adımda, sorumluluklarımız da artmıştır. Onkoloji Eczacıları Derneği Yönetim Kurulu, !10 Ocak 2014 hızla büyüyen Türkiye Onkoloji Eczacıları camiasının istek ve önerilerine cevap vermeye çalışmaktadır. Kanser tedavisinde her gün yeni ilaçlar, yeni protokoller, yeni yayınlar ve bilgilerin ortaya çıkması ve yukarıda paylaştığımız nedenlerde dolayı ‘Klinik Onkoloji Eczacılığı Sürekli Eğitim Mektupları’ adı ile bir çalışma başlatmıştır. Amacımız, Sertifikalı Antineoplastik İlaç Hazırlama Teknikleri ve Güvenli Oda Yönetimi eğitimi sonrası, bilgimizi taze tutmak ve klinik uygulamalarımız konusunda da eğitimimize devam edebilmek, en temel kavramlardan başlayarak, bilgilerimizi paylaşabilmektir. Bu projemizde görev alan meslektaşlarımız, kendilerini, bu bilgi denizini Eczacılık süzgecinden geçirmeye adadılar. Bu anlamda Türkiye Eczacılık Tarihine altın bir sayfa koymuşlardır. KOESEM’ler bu sayımız yayınlandığında 21.sayısını yayınlamıştır. KOESEM lerin dizaynı tamamen bizlere ve eczacılara özeldir. Tüm konular mesleğimiz penceresinden ele alınmış, gerçek ONKOECZA Sayı 2 hayattan örnekler ve dökümanlarla zenginleştirilmiş ve hemen kullanılabilir hale getirilmiştir. Mektuplar özellikle 30 dakika içerisinde okunabilecek şekilde kelime sayısına sahiptir ve kendi içerilerinde bir akışa sahiptirler. Bu şekli ile konusunda benzeri olmayan bir bilgi kaynağıdır. KOESEM’ler meslektaşlarımıza 14.sayıya kadar e-posta ile gönderilmiştir. 14.sayıdan sonra, Sayın Hocamız Prof.Dr. Levent Üstünes’in öneri ve desteği ile, tüm eczacılarımızın kullanımına sunulmak üzere RxMediaPharma’ya dahil edilmiştir. Programın ekitaplar bölümünden tüm sayıları okumak mümkündür. Ancak halen e-posta ile gönderimimiz devam etmektedir. Özellikle doğrudan Onkoloji Eczacılığı ile ilgili olan meslektaşlarımızın mail sistemi içerisine girmesini öneriyoruz, zira RxMedia’nın yazılım sistemi nedeni ile görülemeyen bazı özel dosyalar e-posta içerisinde gönderilmektedir. Bu e-posta sistemine dahil olmak için lütfen bizlerle iletişime geçiniz. (Örnek mektup için, lütfen tıklayınız) !11 Ocak 2014 Sayı 2 Onkoloji Eczacılarına etkileşimlerine maruz kaldığını bildirilmektedir(1). Yönelik Pratik Bilgiler Yazı Dizisi-1 Olası İlaç Etkileşimleri Bu yazı dizisi içerisinde karmaşık etki mekanizmalarından bahsederek kafa karışıklığı yaratmak yerine KT ünitelerinizde ve kliniklerimizde pratik olarak kullanabileceğimiz, akılda kalıcı tarzda bilgiler paylaşmaya gayret gösterilecektir. Ecz. Volkan KAHRAMAN @ Erciyes Üniversitesi Şahinur Dedeman Kemik İliği Nakli ve Kök Hücre Tedavi Merkezi Sorumlu Eczacısı Merhaba, Onkoloji Eczacılığı’na farklı bir bakış açısı getireceğine inandığımız dergimizin ikinci sayısıyla sizlerle buluşmanın heyecanını yaşamaktayız. Bu sayımızda ‘İlaç Etkileşimleri’ hakkında genel bir bilgi verdikten sonra ilerleyen sayılarda sıklıkla kullandığımız ilaçların olası etkileşimleri hakkında pratik bilgiler sunmaya çalışacağım.Sunulan bilgilerin sizin için faydalı olmasını ve keyifle okumanızı umuyorum. Antineoplastik kemoterapi (KT) ilaçları kötücül hücrelerin yanında sağlıklı hücrelere ve diğer organ/sistemlere de zarar verdiği için, tedavi sürecine farklı ilaçların katılması kaçınılmazdır. Birçok ilacın birarada kullanımı ilaç etkileşim olasılıklarının artmasına neden olmaktadır. İlaç etkileşimlerini ve ilaca bağlı advers olayları takip etmek ve tedaviyi yönlendirmek görevi ise biz Onkoloji Eczacılarına düşmektedir. Yapılan gözlemsel bir çalışmada; ayakta kanser tedavisi gören hastaların 1/3’ü potansiyel ilaç ONKOECZA İlaç-ilaç etkileşimleri daha çok farmakokinetik (%55) ve farmakodinamik (%25) mekanizmalar üzerinden gerçekleşmektedir. (2) İlaç metabolizmasında başlıca rol oynayan Sitokrom (CYP) ve P-glikoprotein gibi enzimler vasıtasıyla gerçekleşen ilaç etkileşimleri, tedavi sürecini önemli derecede etkilemektedir. Sitokrom enzimi substratı olan tüm ilaçlar, potansiyel olarak etkileşime açıktırlar ve eczacıların bu konuda azami dikkat göstermesi gerekmektedir. Kişiler arasında CYP subtipleri ve etkinliği bakımından 10-20 katı bulabilen farklılıklar vardır. Bu farklılık genetik polimorfizme bağlıdır. CYP enzimlerinin karaciğerdeki miktarı kişinin diyetine, maruz kaldığı çevresel etkenlere, cinsiyete ve beslenme durumuna göre değişmektedir. Bu nedenle kişisel bazda ilaç etkileşimini önceden kesin olarak belirlemek şu an için mümkün görülmese de, olası ilaç etkileşimlerini göz önünde bulundurmalıyız. !12 Ocak 2014 Sayı 2 Terminoloji açısından karıştırılan ilaç geçimsizliği ex-vivo ortamda gerçekleşirken, ilaç etkileşimi in-vivo ortamda gerçekleşir. İlaç etkileşiminden bahsedebilmek için iki ilacın, besin veya bitkisel drogun etkileşim yerinde aynı zamanda bulunmaları gerekmektedir. İlaçlar aynı veya yakın zamanda uygulanabildikleri gibi uzun yarılanma ömrüne sahip ilaçlar için etkileşimler daha uzun bir süreç içerisinde de gerçekleşebilir. Bu nedenle ilaç farmakokinetiğini iyi incelemeli ve ilacın yarılanma süresini göz önünde bulundurarak olası etkileşimleri değerlendirmeliyiz. CYP’nin substratı, inhibitörü ve indüktörü olan, ilaç etkileşimlerinde başrol oynayan etken maddeler Tablo-1’de sunulmuştur. Bu tablo ışığında birarada kullanılan ilaçların metabolize olduğu enzimin karşılığına bakarak olası gerçekleşebilecek ilaç etkileşimlerini önceden tahmin etmeniz ve gereken önlemi almanız mümkündür. İlaçların metabolizasyonunda rol oynayan en önemli izoformlar CYP1A2, CYP3A4, CYP2C19, CYP2C9 ve CYP2D6’dır. Bu izoformların metabolize ettiği ilaçlara göre yüzde olarak dağılımı tabloda sunulmuştur. 2- Etkileşimin ne kadar sürede ortaya çıkabileceğini tahmin etmeliyiz (İlaın t1/2 ). Peki olası bir ilaç etkileşimi saptadığımızda bu duruma nasıl yaklaşmamız gerekir? 1- Öncelikle etkileşimin önemini belirlememiz gerekir. (Majör,moderate,minör?) 3- Hastayı ne şekilde etkileyebileceği belirlenmeli (Fayda/risk değerlendirmesi). 4- Hastanın klinik durumu göz önünde bulundurulmalıyız. (Primer tedavi seçimi; yani etkileşimin tespit edildiği anda bizim için hastanın hangi durumu daha önemli? Enfeksiyon durumu mu? Primer hastalık?Böbrek/Karaciğer fonksiyonları?) 5- Alternatif ilaç seçimini yapmalıyız. (Tedaviyi ciddi biçimde etkileyebilecek etkileşimlerde alternatif bir ilacımız varsa eğer onu seçebiliriz). CYP1A2 Antineoplastik ilaçlar,tedavi indeksleri dar ilaçlar sınıfında yer aldıkları için plazma konsantrasyonlarındaki azalma ya da artmalar tedavinin seyri ve ortaya çıkabilecek advers olaylar açısından oldukça önemlidir. Sadece KT ilaçları değil farklı farmasötik gruplardan önemli ilaç etkileşim örnekleri de yazı dizisi içerisinde sunacağız. Referanslar: 1-Drug Interactions in Oncology:how common are they? R.P.Riechelmann,A.Del Giglio.Annals of Oncology ONKOECZA 2-Rachel P, et al. J Natl Cancer Inst. 2007;99:592-600. !13 Ocak 2014 Sayı 2 Tablo-1 CYP 450 1A2 CYP 450 2C9 (Polimorfizm) CYP 450 2D6 (Polimorfizm) CYP 450 3A4 Substrat Kafein Teofilin Fenasetin Parasetamol Varfarin Antidepresanlar (İmipramin) Diazepam Fluvastatin Naproksen Diklofenak Fenitoin Oral antidiyabetikler NSAI’ler Dekstrometorfan Spartein Kodein Metoprolol Propafenon Tramadol Siklosporin/Takrolimus Kalsiyum antagonistleri Siklofosfamid/İfosfamid Etoposid,Doksorubisin Paklitaksel Vinka alkaloidleri Midazolam,statinler Azol antifungaller Glukokortikoidler Varfarin İnhibitör Florokinolonlar (Siprofloksasin) Simetidin Fluvoksamin Azol grubu antifungaller İzoniyazid Fluvastatin Metronidazol Ko-trimoksazol Kinidin Sitalopram Paroksetin Sertralin Metoklopramid Azol grubu antifungaller Makrolid antibiyotikler Simetidin Greyfurt suyu İndüktör Barbitüratlar Fenitoin Omeprazol Sigara Kömürde kızarmış et Rifampisin Karbamazepin Prednizon Fenitoin Barbitüratlar Rifampisin Karbamazepin Efavirenz Nevirapin Sarı kantaron Fenitoin Prednizolon Pioglitazon Greyfurt suyu Bilgilerimizi Güncelleyelim Aşağıdakilerden hangileri IV infüzyon sırasında ışıktan korunmalıdır? Cevap: B ve C. Dacarbazin ve Carmustin ışığa karşı hassastırlar. Klinik uygulamalarda, Florourasil’in ışıktan korunmasına gerek yoktur. Irinotekan ışığa karşı hassastır ve ışık stabilizasyon süresini hızla azaltır. Irinotekan infüzyonları, ışıktan korunduğunda 20 günün üzerinde stabil iken, 0.9% SF ile hazırlandığında 3 güne kadar stabildir. 5% DEX de ise ışıktan koruma olmadan stabil kalma süresi üreticilere göre değişmektedir. Bu karar verileceği zaman mutlaka üreticinin bildirdiği bilgilere bakılmalıdır. Dacarbazin ve Carmustin, hızlı degredasyona karşı çok hassastırlar. Mutlaka ışıktan korunarak uygulanmalıdır. Dacarbazinin fotodegredasyonu sonucunda pembe renk gözlenebilir. ONKOECZA !14 Ocak 2014 Sayı 2 ONKOECZA ÖDÜLLÜ ÇENGEL BULMACA Bulmacamızı tam ve doğru olarak çözüp [email protected] adresine gönderen ilk meslektaşımıza ‘Antineoplastik İlaç Hazırlama Teknikleri ve Güvenli Oda Yönetimi Sertifikalı Eğitimi’ ücretsiz katılım hakkı verilecektir. www.uzaktanogrenelim.com.tr ONKOECZA !15 Ocak 2014 Sayı 2 Soldan Sağa Yukarıdan Aşağıya 1. Kalın bağırsakların sekumla rektum arasında yer alan kesimi. 5. Işınlama kullanılarak yapılan tedavi yöntemi. 11. Kimyasal veya fiziksel bir etkenin neden olduğu biyolojik zarar; bir kimyasal maddenin zarar verme kapasitesi. 12. Kan ve lenfatik sistem dokularından köken alan kötücül tümör. Akyuvarların ve onların öncü hücrelerinin kanda ve kemik iliğinde aşırı derecede üretimi sonucunda biçimlenir, neoplastik hücrelerin kemik iliğinde ve dolaşımda bulunmalarıyla lenfomdan ayrılır. 13. Deri altı. 14. Çevre dokulardan kese tarzında doku ile sınırlı içerisi cerahat ile dolu oluşum. 15. Ribonükleik asit. 16. Bir lenfoma cinsi. 17. Uyuşturma özelliği olan, uyuşturan (madde), narkotik. 20. Görülme sıklığı. 22. Bezsel dokularda ortaya çıkan bir karsinom türüdür. 23. Türkiye'de en çok görülen kanser türü. 24. Kemoterapi sonrası sıklıkla görülen, MideBağırsak kanalın üst bölümünde herhangi bir yerini aşırı irrite olması, gerilmesi ve uyarılması durumunda, bu kanalın içeriğinden kurtulmak için gerçekleştirilen ve böylece kanalı zararlı etkenlerden ve organizmayı zehirlenmelerden koruyan, bir dizi karmaşık olayları içeren koruyucu bir refleks. 26. Gıda rejimi. 28. Bir hastalığın ilk belirtilerinin ani, çabuk ve şiddetli seyrettiği dönem ağır, keskin, vahim. 30. Lastet'in etken maddesi. 33. Deticene'nin etken maddesi. 34. Bir ilacın kullanışı sırasında asıl etkilerinin yanında meydana gelen etki, ters reaksiyon. 35. Kanser gibi, Kronik veya malignan bir hastalığın seyri sırasında meydana gelen ileri derecede zayıflama, sıskalık. 36. 2.Onkoloji Eczacılığı Kongresi'nde OEK Oscar Ödülü'nü alan Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi'nin soyadı. 37. Hastalığın seyrini ve ne kadar süre devam edeceğini tahmin etme. 39. Akut Lenfoblastik Lösemi. 42. Total Parenteral Beslenme. 43. Gastrointestinal sistem. 2. Dışkının yumuşamasını sağlayarak atılımını kolaylaştıran. 3. Arttırıcı, destekleyici, yardımcı, yardımcı olan; yardımcı; bir hastalığ?ın ek tedavisi olarak kullanılan. 4. Bir kaynaktan elektromanyetik dalga ya da hızlı parçacıklar demetinin yayınlanması. Işıma. Kanser tedavisinde sıklıkla kullanılır. 6. Hastalık nedeni, patolojik bir değişime neden olucu etken. 7. Canlı vücudunun patolojik değişime uğramış kısmından mikroskobik inceleme için endoskopi altında bir paçasını keserek hücre veya doku parçası çıkarılması işlemi veya yöntemi, doku örnekleme. Genellikle bir tümörün iyi veya kötü huylu olduğunu ortaya koymak için kullanılan standart basamaktır. 8. İyi huylu tümör. 9. 5-FU'nun açık ismi. 10. Alyuvarların, içerisindeki hemoglobinin dışarı çıkacak tarzda parçalanması, yıkımlanması veya ayrışması. 13. Karaciğer hücreleri tarafindan salgılanaraksafra kesesinde toplanan vesafra kanalı ile onikiparmak bağırsağına geçerek yağların sindirimine katılan,safra tuzları, hemoglobinin parçalanmasından oluşan safra pigmentleri, kolesterol, lesitin ve diğer maddeleri kapsayan salgı. Öd. 18. Nefes darlığı, solunum güçlüğü. 19. İlaç vb. ile hastalığı iyi etme, iyileştirme, sağaltım, sağaltma. 21. Canlı vücudunun tümünde veya bir bölgesinde ağrı, ısı, ışık ve dokunma gibi tüm duyuların ortadan kaldırılması. 25. Normalden düşük olan atardamar basıncı. 27. Ağzın içine açılan tûkrük bezlerinden salgılanan, insanda mukoproteinler ile nişastayı sindiren amilaz enzimi kapsayan, kan emen omurgasızlarda kanın pıhtılaşmasını engelleyen enzimler taşıyan salgı. 29. Tedaviye ait, tedavi edici. 31. Deoksiribonükleik asit. 32. Organizmada hastalığa yol açan bir mikrobun genel veya yerel gelişmesi, yayılması. 38. Onkoloji Eczacıları Kongresi 39. Tümör hücrelerinin gelişimini önleyen. 40. Ağız kısmı ince uzun olan, genelde fazla buharlaşması istenilmeyen çözeltilerin kaynatılmasında, çözeltilerin karıştırılmasında ve ONKOECZA !16 Ocak 2014 Sayı 2 Soldan Sağa Yukarıdan Aşağıya 44. Tıpta kullanılan ve biyolojik etkinliği olan saf bir kimyasal madde veya ona eş değer olan bitkisel veya hayvansal kaynaklı, standart miktarda etkin madde içeren karışım. 46. Bir hastalığın belli bir popülasyon içinde belli bir süre aralığında eski ve yeni olguların birlikte görülme oranı veya yaygınlığı. 48. Beslenmek işi. 50. Normalden yüksek olan atardamar basıncı. 56. Kanser bilimi. 58. Sonda. 59. Saç dökülmesi. 63. Kan hücrelerinin azalması. 64. Ruh bilimsel. 65. Toplardamar içi. 67. beyni ve omurilik kanalını çevreleyen zarın dışında omurilik kanalında bulunan; beyni ve omuriliği çevreleyen zarın dışında spinal kanala ilaç verilen. 68. Uyuşukluk, tam hissizlik veya uyku hali oluşturan, azotlu heterosiklik ilaçlar. titrasyon işleminde kullanılan cam Eczacılık malzemesi. 41. Eritrosit, lokosit, trombosit, protein ve serumdan oluşan, pH'sı 7,35-7,45 arasında, yoğunluğu 1,056 g/mL olan karmaşık bir vucut sıvısı. 43. Genlerle ilgili, kalıtımla ilgili. 45. Daha çok kolerektak kanserlerde kullanılan, Florourasil, Folinik Asit ve Ocaliplatin içeren standart kemoterapi protokolü. 47. Kanserin ilerleme miktarını belirleme işlemi. 49. İntravenöz. 51. Bir hastalığın nedenlerini ve gelişimini makroskobik ve mikroskobik olarak araştıran bilim dalı, hastalık bilimi. 52. Onkoloji Eczacıları Derneği 53. Tür, yaş ve sağlık durumuna göre ilaçların tedavi dozunun ve uygulama biçiminin belirlenmesi. 54. kanser tedavisinde kullanılan antitümöral etkili bir ilaçtır. Streptomyces verticillus isimli bakteri tarafından üretilen bir antibiyotiktir. 55. Bu yıl Onkoloji Eczacılığı Kongresinin kaçıncısı düzenlenecek. 57. Kötü huylu, kötücül, habis genellikle tümör için söylenir. 60. Klinik Onkoloji Eczacılığı Sürekli Eğitim Mektupları'na verilen kısa ad. 61. Organizmadaki hücrelerden herhangi birinin özerklik kazanarak sınırsız, amaçsız, ilerleyici ve kontrol edilemez tarzda çoğalmasıyla oluşan, düzenli bir doku organizasyonuna sahip olamayan, başlatıcı neden ortadan kaldırılsa dahi gelişmeye, en azından var olmaya devam eden, yeni ve normal dışı doku kitlesi, neoplazi, neoplazm, neoplazma. 62. İlacı ağızdan alınız. 66. Akut miyeloblastik lösemi. YASAL UYARI Medikal bilgiler sürekli değişmekte ve yenilenmektedir. Standart güvenlik uygulamaları dikkate alınmalı, yeni araştırmalar ve klinik tecrübeler ışığında tedavilerde ve ilaç uygulamalarındaki değişikliklerin gerekli olabileceği bilinmelidir. Her hasta için en iyi tedavi ve en doğru ilaçları ve dozları belirlemek uygulamayı yapan hekimin sorumluluğundadır. Bu yazı dizisini hazırlayanlar bu yayından dolayı meydana gelebilecek hastaya ve ekipmanlara ait herhangi bir zarar veya hasardan sorumlu değildir. Bir sonraki sayımızda görüşmek üzere. Lütfen, görüş, öneri ve eleştirilerinizi [email protected] adresine gönderiniz. Sevgi ve Saygılarımızla. ONKOECZA !17
