1.Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim

1.Ünite
Vücudumuzun
Bilmecesini Çözelim
Canlılar Neden Beslenir
Besinlerin İçerikleri ve Görevleri
Dengeli ve Sağlıklı Beslenme
Besin ve Teknoloji
Besinlerin Sindirimi
Dişlerimiz ve Görevleri
Diş Sağlığı ve Bakımı
Boşaltım
Konu 1
80dk
Konu 2 80 + 80 dk
Konu 4 80 dk
Konu 3 80dk
Konu 6 80 dk
Konu 5 80 dk
Konu 7 80 dk
Konu 8 80 dk
Sağlığa Zararlı Maddeler
Konu 9 80 dk
Ünite için yapılabilecek ön çalışmalar;
1-Sigaranın zararlarını anlatan afiş tasarlanabilir.
2-Alkolün zararlarını anlatan hikaye ve resim yaptırılabilir.
3-Diş sağlığının korunmasının önemi ile ilgili proje hazırlanabilir.
4-Bir insan modeli yapılıp beslenme ve boşaltımın nasıl olduğu gösterilebilir.
5-Çeşitli besin resimlerinden afiş çalışması yapılabilir.Besin gruplandırılması
6-Sağlıksız beslenmenin sonucunda ortaya çıkabilecek problemlerle ilgili
proje çalışması yapılabilir.
7-Öğrenciler 1 haftalık sabah,öğle ve akşam yedikleri ile ilgili bir çizelge
hazırlattırılıp o çizelgeye göre aldıkları besinler sınıflandırılabilir.
8-Dengeli beslenme ile ilgili yemek listeleri çıkarttırılabilir.
9-Sandviç hazırlatıp reklamı yaptırılabilir.
10-Böbrek maketi yapıp boşaltım gösterilebilir.
CANLILAR NEDEN BESLENİR?
(80 dk)
* Aşağıdaki soruları cevaplayalım.
1- Günde kaç öğün yemek yemeliyiz? Niçin?
2- Uzun süre yemek yemezsek kendimizi nasıl hissederiz?
3- Dengeli beslenme ne demektir? Niçin tek çeşit değil çeşitli
yiyeceklerden de beslenmemiz gerekir?
4- Pazardan ve manavdan alınan yiyecekler yıkanmadan yenebilir mi?
Neden? Zararları neler olabilir?
Canlılar neden beslenir?
Geçtiğimiz sene canlıların, cansızlardan farklarını şöyle sıralamıştık:
hareket
üreme
beslenme
boşaltım
solunum
tepki verme
vb…
Canlılar ilk doğduklarında küçüktürler. Ama zamanla büyüyüp kocaman
olurlar.
*Bir insan ilk doğduğunda yaklaşık 3 kg ve 55 cm uzunluğunda iken
Şu an siz kaç kg. ve boyunuz kaç cm dir?
*Yavru panda ilk doğduğunda bir muzdan daha hafifken büyüdüğünde 160
kg civarında oluyor.
*Bir tavuk yumruğumuz büyüklüğünde bir yumurta iken zamanla kocaman
oluyor.
*Sizce bir fil ilk doğduğunda 4-5 ton ağırlığında olabilir mi?
Görüldüğü gibi canlılar dünyaya geldikleri gibi kalmazlar,
büyürler.Canlılar büyümek için beslenirler.
Alınan besinlerin bir kısmı canlının yapısına katılır ve
kemiklerimiz, kaslarımız gelişir.Böylece büyümüş oluruz.
Soru:Besinlerin bir kısmı ile büyüyorsak,kalan kısmı ne işe yarar?
İnsanlar belli bir yaşa geldiklerinde artık büyümezler.
O halde canlılar sadece büyümek için beslenmezler.
Besleniriz çünkü:..
koşarız
uyuruz
otururuz
okuruz
konuşuruz
çalışırız
Resim yaparız
düşünürüz
vb…………
yürürüz
Yakıtı biten taksi ne yapar?
A-Benzin alır.
B- Durur.
Peki insanlar besinlerini nereden alırlar?
A- Bitkisel besinler
B- Hayvansal besinler
BESİN İÇERİKLERİ VE GÖREVLERİ
(80+80 dk)
Besinleri içeriklerine göre şu gruplara ayırabiliriz.
1-Karbonhidratlar
2-Proteinler
3-Yağlar
4-Vitaminler
5-Su
6-Mineraller
NOT:Yiyecekler birden fazla besin maddesi içerirler.Bu nedenle en fazla hangi
besin maddesinin içeriği varsa o gruba dahil edilir.Örneğin patateste vitamin,
mineral ve karbonhidrat vardır.En fazla da karbonhidrat olduğu için bu gruba
dahil edilir.
1-KARBONHİDRATLAR
*Karbonhidratlar temel besin maddelerimizdir.
*Vücudumuzun asıl enerji kaynağıdırlar.
*Özellikle bitkisel gıdalarda çok bulunur.
Ör: makarna,pilav,ekmek mısır,buğday,pirinç,arpa,yulaf,patates,
şeker kamışı…
Ayrıca bal, süt ve meyvelerde de bulunur.
Not:Lifli besinler karbonhidrat bakımından zengindir ve sindirimi kolaylaştırır.
2-PROTEİNLER
*Zaman zaman düşüp bir yerlerimiz yaralanır.Bir süre sonra bu
yaralar iyileşir.Bütün bunları vücudumuzda yapıcı ve onarıcı olarak
görev yapan proteinlerdir.(Zeka gelişiminde de önemlidir)
*Büyüme,gelişme,yaraların iyileşmesi,vücudun mikroplara karşı
direnci için proteinlere gerek vardır.(ONARICI)
*Proteinler vücudumuzda kas ve kemiklerin yapısına girer.(YAPIM)
Ör: et,süt,yumurta,peynir,yoğurt ve balık (hayvansal besinlerden)
buğday,arpa,çavdar,yulaf,kuru fasulye,nohut,mercimek,bezelye
vb…
Ayrıca kuru yemişlerde de bulunur.
SORU:Büyüme ve gelişme döneminde yeteri kadar protein almazsak
neler olabilir?
3-YAĞLAR
*Karbonhidratlardan elde edilen enerji yetersiz kaldığında yağlar
enerji sağlar.
*Sağlıklı bir yaşam için yağlar çok fazla tüketilmemelidir.
Fazla yağlı besinler tüketilirse bu yağlar vücutta depo edilir.
NOT:Gereğinden fazla tüketilen karbonhidratlarda yağa dönüşüp
vücutta depo edilir.Bu da ŞİŞMANLIĞA neden olur.
Yağlar karbonhidratlardan daha fazla enerjiye sahiptir.
Zeytin,fındık,ceviz,ayçiçeği,mısır,yer fıstığı,susam,soya bitkileri…
Balık,süt,peynir,tereyağı,kaymak,et ve et ürünleri …
SORU:İhtiyacımız olan enerjiyi hangi besin gruplarından
alırız? Bu besinlerden fazla alırsak ne olur?
Aşağıdaki yiyecekleri besin grupları ile eşleyiniz.
Buğday,
mısır,pirinç,arpa,
yulaf
Balık,süt
Peynir,kaymak,
PROTEİNLER
Zeytin,
Ayçiçeği,susam
Tereyağı,fıstık,
badem
Et,süt.
Yumurta,peynir,
Mercimek,nohut,
Kuru fasulye
Meyve,
Kepekli ekmek,
Sebze,
KARBONHİDRATLAR
YAĞLAR
AŞAĞIDAKİ
BOŞLUKLARI
DOLDURUNUZ
Vücudumuz ihtiyaç duyduğu enerjiyi ilk önce ………………………
….….bu yetersiz olursa ……………………………karşılar.
……………………………….vücudumuzda kas ve kemiklerin yapısına
girerek ………………..görevini;yaralarımızı iyileştirerek ……………….
görevini gerçekleştirir.
4-VİTAMİNLER
*Öncelikli görevi DÜZENLEYİCİ dirler
*Vücudun direncini arttırırlar.Hastalıklardan korurlar.
*Büyüme ve gelişmemizde diğer besinlerle birlikte görev yapar.
Pek çok vitamin çeşidi vardır.
VİTAMİNLER
A
B
C
K
ED
Ben
A
vitaminiyim.
Beni yemezseniz; gece körlüğü,deride kuruma ve pullanma
kemik ve diş gelişiminde problemler yaşarsınız
Yumurta,süt,karaciğer,böbrek,buğday,mantar,taze fasulye,
baklagiller,domates,havuç,kereviz,fıstık,ceviz,avokado
NOT: A-D-E-K vitaminleri yağda çözündükleri için karaciğerde
depo edilebilirler.Bu nedenle eksiklikleri geç fark edilir.
Ben
D
vitaminiyim.
D vitaminin ön maddesi besinlerle alınır.Daha sonra Güneş
Işınları (ultraviyole) ile “D” vitamine dönüşür.
Kemikler için gerekli olan kalsiyum ve fosforun kemiklere
depo edilmesini sağlar.
Balık yağı ile alınabilir.
Ben
E
vitaminiyim.
Kalp ve damar hastalıkları,kısırlık,karaciğer rahatsızlıkları
görülür.
Günlük yiyeceklerde bolca bulunduğundan eksikliği fazla
görülmez.
Ben
K
vitaminiyim.
Kanın pıhtılaşmasında görev yapar.Eksikliğinde kan
pıhtılaşmaz.
Kırmızı et,yeşil sebzeler,domates,karaciğer,mısır,muz,şeftali,
çilek,pirinç
NOT:K vitamini vücudumuzdaki mikroskobik canlılar tarafından da üretilir
Ben
C
vitaminiyim.
Diş eti kanamaları,yaralarda geç iyileşme,eklemlerde şişlik ve
ağrılar görülür.
Turunçgiller,domates,çilek,maydanoz,lahana,patates,koyu
yeşil yapraklı bitkiler,kuşburnu,böğürtlen,
B grubu ve C vitaminleri suda çözündükleri için fazlası idrarla
dışarı atılır.Bu nedenle her gün alınması gerekir.
Eskiden denizciler SKORBİT denilen hastalığa yakalanırlardı.Nedeni ise taze sebze
ve meyve tüketmedikleri için alamadıklar “C” vitaminiydi.
Ben
B
vitaminiyim.
Kansızlık,yorgunluk,deride yaralar görülür.
Tahıl,tahıl ürünleri,yumurta,süt ve süt ürünleri,kırmızı et ve
sebzelerin çoğunda bulunur.
B grubu vitaminler B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12
vitaminlerinden oluşur
SU
Canlıların yaşam faaliyetlerini sürdürebilmeleri için suya ihtiyaç duyarlar.
*Bir insan 15-20 gün yemek yemeden yaşayabilir.Fakat susuzluğa birkaç gün
dayanabilir.
SU
*İnsan vücudunun yaklaşık %70 i sudur.
*Vücut için gerekli su, günlük çalışmamıza göre değişir.Her
gün1,5-2 L su tüketmeliyiz. Yediğimiz meyve ve sebzelerden de su
alırız.
*Su vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar.
*Mineraller vücutta düzenleyici olarak görev yapar.Yediğimiz
içtiğimiz her şeyde mineral bulunur.
Besinlerin vücutta yaptıkları görevler
Besin Çeşitleri
Karbonhidratlar
Öncelikli Görevleri
Enerji verici
Proteinler
Yapıcı ,Onarıcı
Yağlar
Enerji verici
Vitaminler
Düzenleyici
Su ve Mineraller
Düzenleyici
BESİNLER VE
DENGELİ BESLENME
Fazla yiyecek
tüketmek
sağlıklı mıdır?
Düzenli yada dengeli
beslenmek ne demektir?
Yeterli ve dengeli beslenme ne demektir?
Cevap:Her öğünde değişik besin gruplarından günlük enerjimizi
karşılayacak miktarda beslenilmesine denir.
Dengeli beslenmeye DİYET
adı da verilir.
Dengeli beslenmek için vitamin
ve mineraller az,karbonhidrat,
yağ ve proteinler fazla
alınmalıdır.Ayrıca günlük su
gereksinimimiz için 8 bardak
su içilmelidir.
Sağlıklı ve dengeli beslenmek
için zararlı yiyecek ve
içeceklerden de uzak durmalıyız.
Çocuklar hızla büyüdükleri için
protein ve karbonhidratlara olan
ihtiyaçları yetişkinlerden daha
fazladır.
Besin Ve Teknoloji
Marketten besin
maddeleri alırken
nelere dikkat
etmeliyiz? Neden?
Besinlerde hazır
gıdalar mı evde
yapılan gıdaları mı
tercih etmeliyiz?
Uzay filmlerinde insanlar
tabletlerle (hap)
besleniyorlar.Böyle bir şey
olabilir mi?
Hazır gıdalar.
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte gıda maddelerinde de artış meydana
gelmiştir. Meyveli yoğurt, puding, hazır çorba, şekerleme, ketçap vb…
Bu maddeler günümüzde bol miktarda tüketilmektedir.Çünkü gıdaların
içine katkı maddeleri katılmaktadır.Bu şekilde çocukların ve gençlerin ilgisini
daha fazla çekmektedir.Bu katkı maddeleri gıdaların doğal hallerini boza bilir ve
sağlık sorunları meydana getirebilir.
Bu nedenle hazır gıda maddeleri alırken çok dikkatli olmalıyız. İçine
katılan katkı maddelerine bakılmalı,son kullanma tarihine dikkat edilmeli, TSE
belgesi olup olmadığı kontrol edilmelidir.
BESİNLERİN SİNDİRİMİ
Besinlerin taşınması:
Yaşamımızı devam ettirebilmek için enerjiye ihtiyacımız var. Bunun için
vücudumuzun bütün yapılarına besinlerin dağıtılması gereklidir. Bu dağıtma işini KAN
yapar.Yediğimiz besinler kana karışır.
Yediklerimizin küçük parçalara ayrılıp vücudumuza dağılmasına sindirim
diyoruz.Sindirim iki ucu açık kanal gibidir. Ağızda başlar anüste son bulur.Bu kanal
boyunca sindirime yardımcı yapı ve organlar bulunur.
AĞIZ
Dişler yiyecekleri
parçalar,öğütür. Dil
lokmayı yutağa iter.
YEMEK BORUSU
Yutak ile mide
arasında yiyeceklerin
geçişini sağlar.
İNCE BAĞIRSAK
Besinler emilecek hale
gelir.Kana geçer. Kalan
kısım kalın bağırsağa
gider.
YUTAK
Besinlerin ağızdan
yemek borusuna
iletilmesini sağlar.
MİDE
Besinleri depolar, küçük
parçalara ayırıp çorba
kıvamına getirip ince
bağırsağa yollar.
KALIN BAĞIRSAK
Buraya gelen posa
içinde sıvı ve
mineraller kalır, bunlar
emilir. Geriye kalan
maddeler vücuttan
atılır.
DİŞLERİMİZ VE GÖREVLERİ
Ağaç tutkalı ve un getirtilip diş modelleri yaptırılabilir.
Besinleri ısırmak,
koparmak ve
çiğnemek için
dişlerimizi
kullanırız.
Ağzımızdaki dişler
şekil bakımından
birbirinden
farklıdır.
Şekil ve görevleri bakımından dişler
KÖPEK
KESİCİ
Yirmi Yaş Dişleri
AZI arasında
18-22 yaşları
4/2 tanedirler.
Hem alt hem üst
çıkarlar.
Sivri uçludurlar.
çenede 8/2 er tane
bulunur.Yiyecekleri Akıl dişi de denir. Yiyecekleri
ısırmaya ve
4/2 tanedirler. kopartırlar.
koparmaya yarar.
Küçük ve büyük azı olarak
adlandırılırlar. Tam 16/2
tane azı dişi vardır.
Yiyecekleri ufalar ve
öğütürler.
Diş Sağlığı ve Bakımı
Diş sağlığımıza dikkat etmeliyiz.Aksi halde birçok sağlık problemi ile
karşılaşırız.Başta sindirim problemleri gelir.
Diş sağlığı için özellikle A,C,D vitaminleri ,süt ve ürünleri, taze
meyveler bolca tüketilmelidir.
Elma,havuç gibi yiyecekleri dişlerimizle kopartarak dişlerimizi
kuvvetlendirmeliyiz.
Sert kabuklu yiyeceklerle dişerimize zarar vermemeliyiz.
Yemeklerden sonra dişlerimizi fırçalamalıyız.
Yılda iki kez diş doktoruna gitmeliyiz.
Dişlerimizi nasıl
fırçalamalıyız?
BOŞALTIM
Canlıların ortak özelliklerinden bir tanesi de
BOŞALTIM dır.
1-Yediklerimizin ve içtiklerimizin hepsi vücutta mı
kalır?
2-Boşaltım yapmasaydık neler olabilirdi?
Vücutta meydana gelen atık maddelerin ve ihtiyaç fazlası suyun
vücuttan dışarıya atılmasına BOŞALTIM diyebiliriz
Soru:Kanımızda niçin maddeler bulunur?
Boşaltım işini yapan yapı ve organlar vardır.
BÖBREKLER
İDRAR KANALI
Omurgamızın iki yanında bel
hizasında bulunur.Kanı
İdrarı böbrekten idrar
Böbrek sağlığımız çok kesesine
önemlidir.
temizlemekle
taşımakla
görevlidir.Kuru
fasulyeye
görevlidir.
Çünkü
kandaki
atık maddelerin temizleme
işini
benzer.
yaparlar.
Yoksa vücut yaşamını yitirebilir.
Bu nedenle günde 2 L su tüketilmeli,
İDRAR KESESİ
BORUSU
tuzlu
ve acılı yiyeceklerdenİDRAR
kaçınılmalı,
ayakların üşümemesine
İdrarın toplandığı kısımdır.
İdrarın vücuttan dışarı
dikkat edilmeli.
atıldığı kısa borudur.
Boşaltım
Sindirim sonucu
oluşan katı atık
maddeler sindirim
kanalının çıkışı
olan anüsten atılır.
Bazı zararlı atık
maddeler terleme
yolu ile vücuttan
atılır.
Diğer atık madde olan
karbondioksit, akciğerler
yolu ile vücuttan atılır.
Kandaki atık maddelerde
böbreklerde temizlenip
idrar borusu ile dışarı
atılır.
SAĞLIĞA ZARARLI ALIŞKANLIKLAR
Sağlığa zararlı alışkanlıklar nelerdir?
HİÇ DÜŞÜNDÜNÜZ
CEVAP
MÜ?
Günde 4 ytl sigaraya para veren bir kişi 10 yılda
ne kadar para vermiş olur?
14612 YTL
Sağlıklı Yaşam
Sağlıklı yaşam
için düzenli spor
yapmalıyız.