Şeker Tüketİmİ ve SağlIk

ŞEKER TÜKETİMİ
VE
SAĞLIK
1
• Şeker; früktoz (meyve şekeri), glikoz, laktoz (süt şekeri),
sakkaroz/sükroz (çay şekeri) gibi basit yapıdaki
karbonhidratlar için kullanılan genel bir isimdir.
• Bunlar posa ve nişasta gibi kompleks karbonhidratlardan
farklı olarak daha küçük yapıda olup, kolaylıkla emilerek
kan şekerini hızlıca yükseltir.
• Şekerler; süt ve süt ürünleri, ekmek, tahıllar,
kurubaklagiller ile meyve ve sebzelerin doğal yapısında da
bulunur.
• Ancak diyetle alınan şekerin büyük kısmını, besinlerin doğal
yapısında bulunan şekerler değil, sonradan eklenen ilave
şekerler oluşturur.
2
• Şeker kamışı, şeker pancarı gibi kaynaklardan
elde edilen çay şekeri olarak da bilinen
sakkaroz/sükroz, üretim aşamasında tat verici
veya koruyucu amaçlı olarak yaygın şekilde
yiyecek ve içeceklere eklenmektedir.
• Son yıllarda sakkaroz yanında, mısır şurubu,
glikoz şurubu, früktoz şurubu gibi farklı şeker
kaynakları da sıklıkla kullanılmaktadır.
3
Şekerler vücut için hazır enerji kaynaklarıdır; ancak
ilave şekerler;
• diyetin enerji içeriğini artırdıkları
• besin ögesi yoğunluğunu azalttıkları için diyetin
kalitesini de azaltırlar.
Bu nedenle, ilave şeker içeren besinlerin aşırı
miktarda tüketilmesi vücut için gerekli diğer
besin ögelerinin yetersiz alımına ve böylece
dengesiz beslenmeye neden olur.
4
5
• Şeker ve şekerli besinlerin fazla miktarda tüketimi aşırı
enerji alımına neden olarak, başta yağ dokusu olmak
üzere toplam vücut ağırlığının artmasına (obeziteşişmanlık) neden olur.
• Şişmanlık kalp ve damar hastalıkları, diyabet,
hipertansiyon ve kanser gibi çeşitli hastalıkların gelişme
riskini artırır.
• Aşırı şeker tüketimi sonucunda diş çürükleri de meydana
gelebilir. Ağızda bulunan bakteriler şekeri kullanarak dişi
çürüten asit oluşumuna neden olur.
• Bu nedenle, sağlıklı bir yaşam için bu tür besinlerin ve
özellikle ilave şeker tüketiminin azaltılması gereklidir.
İlave şekerden sağlanan enerji, günlük alınan toplam enerjinin
%5-10’nunu aşmamalıdır.
Şeker Tüketimini Azaltmak için Öneriler
•İlave şeker içeren yiyecek ve içeceklerin tüketimi sınırlandırılmalıdır.
•Şeker içeren içecekler yerine su tercih edilmelidir.
•Karbonhidrat gereksinmesinin karşılanmasında; tam tahıllar, kurubaklagiller,
taze sebze ve meyveler, süt gibi besinler tercih edilmelidir.
•Kolalı-gazlı içecekler yerine süt, ayran veya taze sıkılmış meyve suları tercih
edilmelidir.
•Çay, kahve gibi içeceklere şeker ekleniyorsa, eklenen şeker miktarı, aşamalı
olarak, azaltılmalıdır.
•Kek, bisküvi, kurabiye gibi besinler yerine tam tahıl ürünleri tercih
edilmelidir.
• Ekmeğin üzerine reçel, marmelat, şurup vb. sürerek tüketme alışkanlığı
varsa, bu alışkanlıktan vazgeçilmeli veya tüketilen miktar azaltılmalıdır.
• Şekersiz veya daha az şeker eklenmiş ürünleri tercih edebilmek için besin
etiketlerini kontrol etmek alışkanlık haline getirilmelidir.
TUZ TÜKETİMİ
VE SAĞLIK
7
Tuz=Sofra tuzu
Sofra tuzunun asıl adı
“sodyum klorür”dür (NaCl).
• Tuzun %40’ı sodyum, %60’ı klordur.
• 1 gram tuzda 400 mg sodyum bulunur.
Tuz, lezzet verici özelliği nedeniyle besin hazırlamada
kullanıldığı gibi
– turşu,
– konserve,
– salamura gibi besin saklama işlemlerinde de
koruyucu amaçlı kullanılmaktadır.
8
• Besinler genellikle gereksinimden daha fazla sodyum
içerirler.
• Sofra tuzu, kabartma tozu ve yemek sodası sodyumun
en iyi kaynaklarıdır.
• Tüketilen sodyumun büyük bir kısmı mutfak
masasında yemeklere eklenen tuzdan değil, işlem
görmüş besinlerden gelir.
• İşlenmiş besinler sodyum alımının genelde %75’ ini
oluşturur.
• Salamura besinler de (zeytin, turşu, peynir gibi)
sodyum alımına önemli oranda katkıda bulunur.
• İşlem görmemiş besinlerde de doğal olarak sodyım
vardır.
9
• Vücutta sıvı ve kan basıncı dengesinin düzenlenmesi,
kas ve sinir sisteminin düzgün çalışması için sodyum
gereklidir.
• Bir yetişkinin sağlıklı bir biçimde yaşantısını
sürdürebilmesi için günde 1500 mg sodyuma ihtiyacı
vardır.
Yüksek tuz tüketimi (sodyum alımı);
• hipertansiyon,
Tadına bakmadan
• böbrek hastalıkları,
yemeklere tuz
• kalp-damar hastalıkları,
eklenmemeli ve fazla
• felç,
tuzlu besinler
• kanser gibi
tüketilmemelidir.
kronik hastalıklara neden olabilir.
10
11
Tuz Tüketimini Azaltmanın Yolları
• Daima taze ve/veya tuz eklenmemiş besinler tercih edilmelidir.
• Satın alınan hazır ürünlerin etiketleri mutlaka okunmalıdır.
“Tuzsuz” ya da “tuzu azaltılmış” besinler tercih edilmelidir.
• Masada tuz kullanılmamalı, tuz yerine maydanoz, nane, kekik,
dereotu, rezene, fesleğen gibi aroma vericiler ve baharatlar
tercih edilmelidir.
• Turşu, ketçap, hardal, zeytin, soya sosu vb. yiyecekler, tuz
içeriği kontrol edilerek tüketilmelidir.
• Sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır.
• Hazır yiyeceklerin ve maden sularının sodyum içeriği
etiketinden kontrol edilmelidir.