mal ve para piyasalarında denge:ıs

1
MAKRO İKTİSAT II
BÖLÜM 12
MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM
MODELİ
YRD. DOÇ. DR. OKTAY KIZILKAYA
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
2
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
Planlanan toplam harcamayı oluşturan unsurlardan biri olan planlanan yatırımı
etkileyen en önemli unsur, faiz haddidir.
Planlanan yatırım faiz haddi ile ters yönlü bir ilişkiye sahiptir.
IP = IP (Planlanan Yatırım); Faiz Haddi  IP, Faiz Haddi IP,
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
3
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
Bir firma portföyündeki bir yatırım projesini değerlendirirken, o projenin
beklenen reel getirisi ile beklenen reel faiz haddini karşılaştırır.
Dolayısıyla planlanan yatırım ile faiz haddi arasındaki ters yönlü ilişkiyi, IP
planlanan yatırımın beklenen yatırımın beklenen faiz haddinin ters yönlü bir
fonksiyonudur şeklinde ifade etmek gerekir.
IP=IP(re), IP=(i-πe)
(re=i-πe) IP,
(re=i-πe) IP
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
4
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
IS-LM modeli, P genel fiyat düzeyinin sabit olduğu-değişmediği varsayımı
üzerine inşa edilmiştir.
Genel fiyat düzeyinin değişmediği ortamda, beklenen enflasyon haddi sıfıra ve
dolayısıyla da beklenen faiz haddi nominal faiz haddine eşittir.
re=i-πe, π=πe=0, πe=i
Bu eşitlik dahilinde IS-LM modelinde planlanan yatırımın nominal faiz haddinin
ters yönlü bir fonksiyonu olduğu söylenebilir.
IP=IP(i),
i IP,
i IP
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
5
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
Faiz haddi ile planlanan yatırım arasında ters yönlü ilişki olmasının nedeni, faiz
haddi düşünce yatırımın maliyetlerinin düşmesi ve dolayısıyla da yatırımın
karlılığının artmasıdır.
Bu husus firmanın yatırım projeleri üzerinden açıklanacaktır.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
6
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
(1)
Proje
(2)
Projenin Değeri
(Milyon TL)
(3)
Yatırılan 1 Milyon
TL’nin Getirisi
(4)
Yatırılan 1 Milyon
TL’nin Maliyeti
%5
%10
(5)
Yatırılan 1 Milyon
TL’den Elde Edilen
Kar
%5 %10
A
1
250
(%25)
50
100
200
150
B
4
220
(%22)
50
100
170
120
C
10
160
(%16)
50
100
110
60
D
10
130
(%13)
50
100
80
30
E
5
110
(%11)
50
100
60
10
F
15
90
(%9)
50
100
40
-10
G
10
60
(%6)
50
100
10
-40
H
20
40
(%4)
50
100
-10
-60
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
7
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
i
Şekildeki yatırım talep grafiğinin eğimi,
yatırımın faize duyarlılığını; yani faiz
haddindeki %1’lik değişmenin yatırımda
kaç birimlik değişmeye yol açtığını
gösterir.
IP
A
i1
B
i2
0
IP1
IP2
IP0
Yatırım faize ne kadar duyarlı
yatırım grafiği o kadar yatık olur
haddindeki bir artış sonucu
talebinde meydana gelecek azalma
büyük olur.
olursa,
ve faiz
yatırım
o kadar
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
8
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
i
Yatırım-talep doğrusunun yatay ekseni
kestiği nokta, faiz haddi sıfır iken yapılmak
istenen yatırım büyüklüğünü-faiz haddi
dışındaki unsurlar tarafından belirlenen
yatırım büyüklüğünü temsil eder ve
otonom yatırım olarak adlandırılır (I0).
IP
A
i1
B
i2
0
IP1
IP2
IP0
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
9
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
i
IP2
IP1
I0 otonom yatırım büyüklüğünü belirleyen
önemli unsur bekleyişlerdir.
IP3
Daha önce açıklandığı gibi firmalar bir
yatırım projesini, o projesinin kendilerine
faiz haddinden yüksek getiri sağlayacağına
inandıkları zaman gerçekleştirirler.
0
I02
I01
I03
IP
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
i
IP2
0
IP1
10
Firmaların bir yatırım projesinden
elde etmeyi umdukları kazanç,
proje gerçekleşince üretilecek
malların satışından her yıl elde
edilmesi beklenen satış hasılatı ile
proje gerçekleşince firmanın
üretim sürecinde maruz kalacağı
emek maliyeti ve hammadde
giderleri gibi kalemlerden oluşan
beklenen
işletme
masrafları
arasındaki farka eşittir.
IP3
I02
I01
I03
IP
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
11
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
i
IP2
0
IP1
IP3
I02
I01
I03
IP
Firmaların
bekleyişlerinin
daha olumlu olması firmaların
subjektif olarak geleceğe daha
güvenle bakmaları, beklenen
satış hasılatı konusunda daha
iyimser olmalarına ve böylece
daha yüksek bir getiri elde
edeceklerine inanmalarına yol
açar.
Bu da firmaların her alternatif
faiz haddinde daha fazla
yatırım yapmalarına yol açar.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
12
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
Planlanan yatırımın (IP) faiz haddinin (i) ters yönlü bir fonksiyonu olduğu
(iIP, iIP) bir ekonomide, her farklı faiz haddinde farklı bir planlanan
yatırım ve buna bağlı olarak farklı bir planlanan toplam harcama
(AE=C+IP(i)+G) ve dolayısıyla da mal piyasasında dengenin (AE=Y) sağlandığı
farklı bir hasıla düzeyi vardır.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
13
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
(a)
AE
AE=C+I(i2)+G
E2
AE=C+I(i1)+G
E1
0
Y1
(b)
E1
i1
i2
Y2
Y1
Farklı faiz hadlerinde farklı denge hasıla
düzeylerinin geometrik yerini gösteren negatif
eğimli eğri IS eğrisi olarak adlandırılır.
E2
Y2
E2(E1) noktasında faiz haddi i2(i1) iken mal
piyasasında denge hasıla düzeyi Y2(Y1)’dir.
Y
IS
0
IS Eğrisinin Türetilmesi
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
14
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
(a)
AE
AE=C+I(i2)+G
E2
AE=C+I(i1)+G
E1
0
Y1
(b)
E1
i1
i2
Y2
Y
Y1
Y2
Faiz haddi (i), planlanan yatırım (IP), planlanan
toplam harcama (AE) ve denge hasıla düzeyi (Y)
arasındaki ilişkiyi yansıtan IS eğrisini aşağıda
gösterilen süreçle anlamak gerekmektedir.
iIPAE=(C+IP+G)Y
E2
IS
0
IS Eğrisinin Türetilmesi
Y
iIPAE=(C+IP+G)Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
15
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
(a)
AE
AE=C+I(i2)+G
E2
AE=C+I(i1)+G
E1
0
Y1
(b)
E1
i1
i2
Y2
Y
E2
IS
0
Y1
Y2
Y
IS Eğrisinin Türetilmesi
IS eğrisi aslında değeri para piyasasında
belirlenen faiz haddi değişince denge hasıla
düzeyinin değiştiğini, mal ve para piyasaları
arasında para piyasasından mal piyasasına doğru
bir etkileşim olduğunu belirtir.
IS eğrisi değeri para piyasasında belirlenen faiz
haddi bilinmeden denge hasıla düzeyinin
bilinemeyeceğini gösterir.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
16
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
IS eğrisinin konumunu belirleyen unsur, hasıladan ve faiz haddinden bağımsız
harcama demek olan A0 otonom harcamadır, A0=C0+I0+G0+cTR0-cT0.
A0 otonom harcama artınca veya azalınca, IS eğrisi sırasıyla sağa veya sola
doğru paralel biçimde kayar.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
17
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
(a)
AE
AE=C+I(i2)+G02
E2
AE=C+I(i1)+G01
E1
0
i2
ΔY = kE ΔA(ΔG0)
Y1
(b)
Y2
E1
E2 ΔY = kE ΔA(ΔG0)
Y
IS1
0
IS Eğrisinin Konumu: Hükümet
Alımlarının Artması
Y1
Y2
IS2
Y
IS eğrisinin konumuna ilişkin olarak; hükümet
alımlarının (G0), otonom tüketimin (C0) ve
otonom yatırımın (I0) artması (azalması), IS
eğrisini sağa (sola) kaydırır.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
18
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
(a)
AE
AE=C+I(i2)+G02
E2
AE=C+I(i1)+G01
E1
0
i2
ΔY = kE ΔA(ΔG0)
Y1
(b)
Y2
E1
E2 ΔY = kE ΔA(ΔG0)
Y
IS1
0
IS Eğrisinin Konumu: Transfer
Harcamaları ve Vergiler
Y1
Y2
IS2
Y
Transfer harcamaları artınca veya
azalınca harcanabilir kişisel gelir artar.
vergiler
Harcanabilir gelirde ortaya çıkan artış kişilerin
daha fazla harcama yapmalarına ve buna bağlı
olarak planlanan toplam harcamanın-hasılanın
artmasına yol açar.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
19
FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL
PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ
(a)
AE
AE=C+I(i2)+G02
E2
AE=C+I(i1)+G01
E1
0
i2
ΔY = kE ΔA(ΔG0)
Y1
(b)
Y2
E1
E2 ΔY = kE ΔA(ΔG0)
Y
IS1
0
Y1
Y2
IS2
Y
IS Eğrisinin Konumu: Transfer
Harcamaları ve Vergiler
Hasılada meydana gelen artış, transfer
ödemelerindeki artışla transfer ödemeleri
çarpanının çarpımına (ΔY=ΔTRxckE) veya
vergilerdeki azalmayla vergi çarpanının çarpımına
(ΔY=ΔTx-ckE) eşittir.
Transfer harcamaları artınca veya vergiler
azalınca IS eğrisi ΔY=ΔTR(ΔT)xckE kadar sağa
kayar.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
20
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Kişiler geçmişte yaptıkları tasarruflardan oluşan mali servetlerinin bir kısmını
cüzdanlarında nakit olarak ve bankalarda tasarruf olarak tutarlar.
Kişilerin mali servetlerinin bir kısmını nakit ve vadesiz mevduat olarak tutmaları
para talebi olarak nitelendirilir.
Hicks tarafından geliştirilen IS-LM modelinde, kişilerin mali servetlerini para ve
tahvil olarak tuttukları, tahvilin getirisinin paranın getirisinden yüksek olduğu
kabul edilir.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
21
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Kişilerin para talep etmelerinin belirli bir fırsat maliyeti vardır.
Bu fırsat maliyeti diğer varlık olan tahvilin faiz getirisidir.
Kişiler para talep edince, talep ettikleri parayla tahvil alsalar elde edecekleri faiz
gelirinden vazgeçmiş olurlar.
Para talebinin fırsat maliyetini temsil eden faiz yükselince, kişiler para talebi
konusunda daha iktisadi davranarak para talebini azaltırlar.
Dolayısıyla para talebi ile faiz haddi ters yönlü değişmektedir.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
22
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
(a)
i
i1
E
(b)
i
L=L(i)
i1
i2
i2
E
G
F
L=L(P)
H
L
0
L
i
(c)
i1
i2
0
E
G
F
L11 L21 L21
L2
L1
Para Talebi
0
L11 L21 L21 L22
L
(d)
i
L=L(I, PxY)
L=L(Y)
H
L22
L1
L2
L
L1
0
L2
L
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
23
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Para talebine yönelik açıklamalar genel fiyat düzeyinin sabit olduğu varsayımı
üzerine inşa edilen IS-LM modeli açısından değerlendirilirse, IS-LM modelinde
para talebi faiz haddi ile ters yönlü, reel hasıla ile aynı yönlü değişir: Faiz haddi
yükselince (düşünce) para talebi azalırken (artarken), hasıla artınca (azalınca)
para talebi artar (azalır).
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
24
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Para piyasasının bir tarafında para talebi, diğer tarafında merkez bankası ve
bankalar tarafından yaratılan para arzı vardır.
IS-LM modelinde merkez bankasının para arzını istediği düzeyde belirlediği
varsayılır.
Para arz eğrisi dikey eksene paraleldir yani para arzı faiz haddinden bağımsızdır,
faiz haddinden etkilenmez.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
25
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
i
i
(a)
(b)
Para Arzı
i1
E
i1
E
i2
J
i2
J
0
M1/P1
M/P
0
M1/P1
Merkez bankası açık
piyasa
işlemleriyle
tahvil satın aldığında,
gerekli karşılık oranı
veya iskonto haddini
düşürdüğünde,
nominal para arzı
şekilde olduğu gibi
sağa kayarak yer
değiştirir.
M2/P1 M/P
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
26
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi
i
i2
E2
i1
E1
M1/MP1 = L (BD=BS)
E3
i3
0
M1/MP1 > L (BD>BS)
L> M1/MP1 (BD>BS)
L
L2
M1/P1
L3
L, M/P
Para
piyasasında
dengeyi
sağlayan i1 denge faiz haddinin
tahvil faiz haddinin tahvil
piyasası açısından anlamı ve
ekonominin para piyasasındaki
denge dışı bir durumdan denge
durumuna nasıl geldiği, kişilerin
mali servetlerini tahvil ve para
gibi iki varlık biçiminde
tuttukları
hesaba
katarak
açıklanır.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
27
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi
i
i2
E2
i1
E1
0
M1/MP1 = L (BD=BS)
E3
i3
Kişiler mali servetlerini para ve
tahvil gibi iki varlık biçiminde
tuttukları için, reel mali servet
reel para talebi (L) ve tahvil
talebinin (BD) toplamına eşittir:
M1/MP1 > L (BD>BS)
L> M1/MP1 (BD>BS)
L
L2
M1/P1
L3
L, M/P
Reel Mali Servet= L + BD
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
28
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi
i
i2
E2
i1
E1
Arz açısından bakıldığında ise,
reel mali servet, reel para arzı
(M/P) ve reel tahvil arzının (BS)
toplamına eşittir:
M1/MP1 = L (BD=BS)
E3
i3
0
M1/MP1 > L (BD>BS)
L> M1/MP1 (BD>BS)
L
L2
M1/P1
L3
L, M/P
Reel Tahvil Arzı= BS + M/P
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
29
PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ
Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi
i
i2
E2
i1
E1
0
M1/MP1 > L (BD>BS)
M1/MP1 = L (BD=BS)
E3
i3
Şekilde i1 faiz düzeyinde reel
para arzının reel para talebine
eşit olması (para piyasasında
denge) reel tahvil arzının reel
tahvil talebine eşit olmasını
içerir:
L> M1/MP1 (BD>BS)
L
L2
M1/P1
L3
L+BD=(M/P)+BS,
BD-BS=(M/P)-L,
L, M/P
L=(M/P) iken BD=BS
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
30
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
LM Eğrisi
(a)
i
(b)
LM
E2
i2
i1
E2
i2
E3
E1
i1
E1
L2(Y2)
Keynesyen modelde faiz
haddi, para arzı ile hasılanın
(reel gelir) pozitif bir
fonksiyonu, faiz haddinin
ise negatif bir fonksiyonu
olan para talebi tarafından
para piyasasında belirlenir.
L1(Y1)
0
M/P
L
0
Y1
Y2
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
31
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
LM Eğrisi
(a)
E2
i2
i1
i
Şekilde (a) para piyasasında
dengeyi sağlayan faiz haddi, Y1
LM hasıla düzeyi için i1’dir.
(b)
E2
i2
E3
E1
i1
E1
L2(Y2)
L1(Y1)
0
M/P
L
0
Y1
Y2
(a)’da hasılanın Y1’den Y2’ye
yükselmesi ve buna bağlı olarak
para talebinin artması sonucu, L
para talep eğrisi L2Y2’ye gelir
ve denge faiz haddi i1’den i2’ye
yükselir.
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
32
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
LM Eğrisi
(a)
i
(b)
LM
E2
i2
i1
E2
i2
E3
E1
i1
E1
L2(Y2)
(a)’da hasıla-para talebipara
arzı-faiz
haddi
arasında kurulan ilişki
(b)’de faiz haddi ile hasıla
arasındaki ilişki biçiminde
gösterilmiştir.
L1(Y1)
0
M/P
L
0
Y1
Y2
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
33
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
LM Eğrisi
(a)
i
(b)
LM
E2
i2
i1
E2
i2
E3
E1
i1
(b)’deki E2 noktası da,
hasıla düzeyi Y2 iken
denge faiz düzeyinin i2
olduğunu gösterir.
E1
L2(Y2)
L1(Y1)
0
M/P
L
0
Y1
(b)’deki E1 noktası, hasıla
düzeyi Y1 iken para
piyasasında dengenin i1
düzeyinde
olduğunu
gösterir.
Y2
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
34
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
LM Eğrisi
(a)
i
(b)
LM
E2
i2
i1
E2
i2
E3
E1
i1
E1
L likiditeyi, M’de para
arzını temsil eder.
L2(Y2)
L1(Y1)
0
M/P
L
(b)’de yer alan ve para
arzını para talebine eşit
kılan alternatif faiz haddihasıla
düzeylerinin
geometrik yerlerini temsil
eden pozitif eğimli eğri
LM
eğrisi
olarak
adlandırılır.
0
Y1
Y2
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
35
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
LM Eğrisi
(a)
i
(b)
LM
E2
i2
i1
E2
i2
E3
E1
i1
E1
LM eğrisi Y ile I
arasındaki pozitif yönlü
ilişkiyi gösterir.
LM’yi
şu
şekilde
açıklamak da mümkündür.
YL,
YL,
L2(Y2)
L1(Y1)
0
M/P
L
0
Y1
Y2
Y
M/P Ver,i;
M/P verii
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
36
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
Hasıla düzeyi mal piyasasında planlanan toplam harcama tarafından belirlenir.
Dolayısıyla LM eğrisi aslında değeri mal piyasasında belirlenen hasıla düzeyi
değişince denge faiz haddinin değiştiğini, mal ve para piyasaları arasında mal
piyasasından para piyasasına doğru bir etkileşim olduğunu gösterir.
LM eğrisi değeri mal piyasasında belirlenen hasıla düzeyi bilinmeden denge faiz
haddinin belirlenemeyeceğini gösterir.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
37
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
i
(a)
i
LM Eğrisinin Konumu
(b)
LM1(M1)
i1
E1
E3
i1
E2
i2
LM2(M2)
E1
i2
E2
L1(Y1)
0
M1/P
M2/P
L
Y1
0
Y
(a)’daki E1 noktası, reel
para arzı (M1/P1) ve reel
para talebi L(Y1) iken söz
konusu denge faiz haddini
(i1); E2 noktası ise, reel
para arzı (M2/P) ve reel
para talebi yine L(Y1)
iken söz konusu olan
denge faiz haddini (i2)
temsil eder.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
38
HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM
EĞRİSİ
Mal ve Para Piyasalarında Eşanlı Denge
i
Mal piyasasında dengeyi (AE=Y)
sağlayan alternatif faiz haddi-hasıla
düzeyi bileşimlerinin geometrik yerini
gösterenIS eğrisi ile, para piyasasında
dengeyi (L=M/P) sağlayan alternatif
faiz haddi-hasıla düzeyini gösteren LM
eğrisi beraber gösterilmiştir.
LM
i1
E
IS
0
Y1
Y
E noktasında mal ve para piyasalarında
eşanlı denge sağlanmıştır.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
39
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi:
Genişletici Para Politikası
i
LM(M1)
i1
E1
LM(M2)
E2
i2
IS
0
Y1
Y2
Y
Eşanlı denge, merkez bankasının M para arzını
arttırması (azalması) ve buna bağlı olarak LM
eğrisinin aşağıya (yukarıya) doğru kayması
sonucu değişir.
Merkez bankası para arzını M1’den M2’ye
yükseltiği ve böylece sabit fiyat düzeyi
üzeründen reel para arzının (M1/P)’den
(M2/P)’ye yükselmesi sonucu LM eğrisinin
aşağıya doğru kayarak LM(M1) konumundan
LM(M2) konumuna geldiği kabul edilmiştir.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
40
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi:
Genişletici Para Politikası
i
LM(M1)
i1
E1
LM(M2)
Genişletici para politikası, faiz
haddinin i1’den i2’ye düşmesine
hasılanın ise Y1’den Y2’ye
yükselmesine neden olmuştur.
E2
i2
IS
0
Y1
Y2
Y
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
41
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi:
Genişletici Para Politikası
i
LM(M1)
i1
E1
LM(M2)
E2
i2
IS
0
Y1
Y2
Y
Mal ve para piyasalarında eşanlı
dengeninbaşlangıçta
E1
noktasında
sağlandığı şekilde merkez bankasının
nominal para arzı (M) üzerinden reel para
arzını (M/P) arttırınca, para piyasasında
para arz fazlası ortaya çıkar ve kişilerin
bu para arz fazlasıyla tahvil almak
istemeleri sonucu tahvil fiyatı tükselir ve
böylece faiz haddi düşer.
Faiz haddi düşünce de, planlanan yatırım
üzerinden planlanan toplam harcama ve
hasıla artar.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
42
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi: Daraltıcı
Para Politikası
i
LM(M2)
i2
E2
LM(M1)
E1
i1
MM/PL>M/PSBPBİIPAEY
IS
0
Daralltıcı para politikasının malpara piyasalarında eşanlı denge
üzerindeki etkisi şu şekilde ifade
edilir;
Y2
Y1
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
43
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: MALİYE
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi:
Genişletici Maliye Politikası
i
LM
E2
i2
E1
E3
kEΔG
i1
IS(G01)
0
Y1
Y2
Y3
IS(G02)
Y
Mal ve para piyasalarında eşanlı
denge, A0 otonom harcama
değişince değişir.
Dolayısıyla da otonom harcamayı
etkileyen unsurlardan hükümet
alımları (G0) ve/veya transfer
ödemeleri
ve/veya
vergiler
değişince-maliye
politikası
izlenince,
mal
ve
para
piyasalarında eşanlı dengenin
sağladığı hasıl faiz haddi bileşimi
değişir.
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
44
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: MALİYE
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi:
Genişletici Maliye Politikası
i
LM
IS(G01) konumundan IS(G02)
konumuna gelmiş ve kısaca
maliye
politikası
diye
nitelendirilen bu uygulama, mal ve
para piyasalarında eşanlı dengenin
sağlandığı noktanın E1’den E2’ye
kaymasına yol açar.
E2
i2
E1
E3
kEΔG
i1
IS(G01)
0
Y1
Y2
Y3
IS(G02)
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
45
EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: MALİYE
POLİTİKASI
Eşanlı Dengenin Değişmesi:
Genişletici Maliye Politikası
i
IS-LM
modelinde
hükümet
alımlarındaki artış sonucu özel
yatırım harcamaları azalır.
LM
E2
i2
E1
E3
kEΔG
i1
IS(G01)
0
Y1
Y2
Y3
Özel
yatırımlarda
hükümet
alımlarının
neden
olduğu
azalmaya Dışlama Etkisi denir.
IS(G02)
Y
MAL VE PARA PİYASALARINDA
DENGE:IS-LM MODELİ
46
FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM
Destekleyici Para Politikası
i
LM1
LM2
E2
i2
E1
B
Genişletici maliye politikalasının neden olduğu
yatırımlardaki daraltıcı etkiyi engellemek
mümkündür.
E3
i1
IS(G01)
0
Y1
Y2
Y3
IS(G02)
Y
Genişletici
maliye
politikalarının
para
politikalarıyla
desteklemek
suretiyle,
genişletici maliye politikasının hasıla düzeyi
üzerindeki olumlu etkisi sonucu para talebinde
ortaya çıkan artışı para arzı arzını arttırarak
karşılamak ve böylece faiz haddinin artmasınıyatırımın azalmasını engellemek mümkündür.
47
Dinlediğiniz için teşekkürler….