Hücre HAZIRLAYAN : ARKIN KURT Fen ve Teknoloji/Fen Bilgisi Öğretmeni Canlıları oluşturan birimlere hücre adı verilir. Canlıları oluşturan hücreleri mikroskop sayesinde daha iyi inceleriz. İlk mikroskobu Zacharias Janssen bulmuştur. Daha sonra Antonie Van Leeuwenhoek günümüzdeki mikroskoplara en yakın mikroskobu geliştirmiştir. Robert Hooke kendi yaptığı basit mikroskopla incelediği şişe mantarındaki boş odacıklara hücre demiştir. Böylece ilk hücre adını o kullanmıştır. Günümüzde çok daha gelişmiş mikroskoplar sayesinde hücrelerle ilgili bir çok özellik öğrenilmiştir. Peki siz hücre hakkında ne biliyorsunuz? SOĞAN ZARI HÜCRELERİ SOĞAN ZARI HÜCRELERİ SOĞAN ZARI HÜCRESİ Öyleyse önce bitki hücresini inceleyelim. Bitki Hücresi BİTKİ HÜCRESİ BİTKİ HÜCRESİ BİTKİ HÜCRESİ BİTKİ HÜCRESİ KLOROPLAST SİTOPLAZMA ÇEKİRDEK HÜCRE DUVARI HÜCRE ZARI KOFUL Şimdi de hayvan hücresini inceleyelim. Hayvan Hücresi HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN HÜCRESİ Bitki Hücresi ve Hayvan Hücresini Karşılaştıralım HAYVAN VE BİTKİ HÜCRESİ Peki hem bitki hücresini hem de hayvan hücresini oluşturan temel yapıların neler olduğunu söyleyebilir miyiz? HÜCRE ZARI ÇEKİRDEK SİTOPLÂZMA HÜCRE DUVARI Hücre Zarı: Hücreleri dış ortamdan ayıran yapıdır. Üzerinde bulunan geçitler sayesinde hücre içerisine bazı maddelerin girişine ve hücre dışına bazı maddelerin çıkışına izin verir. Bazı maddelerinde hücre girmesine kesinlikle izin vermez. Bu özellikleri ile hücre zarı seçicigeçirgen bir özelliğe sahiptir. Sitoplazma: Hücrede gerçekleşen yaşamsal faaliyetler hücrenin bu kısmında görülür. İçerisinde özel faaliyetler için özelleşmiş organel adı verilen yapılar bulunur. Bu organeller hücrenin tüm yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirir. Sindirim, solunum, taşınım, üretim, vb. Çekirdek: Hücrede gerçekleşen bütün olayları yöneten merkezdir. Çekirdek içerisinde kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar bulunur. Bazı ilkel hücrelerde çekirdek yoktur. Bu nedenle kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar sitoplazma içerisinde dağınık olarak bulunur. Mitokondri: Hücre içinde tüm faaliyetlerin yürütülebilmesi için gerek duyulan enerji mitokondriler tarafından üretilir. Plastitler • Yalnızca bitki hücrelerinde bulunur. • Hücrelerde kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere üç tip plastit bulunur. • Kloroplast: Bitkilerde fotosentez olayının gerçekleştiği, bitkiye yeşil rengi veren plastitlerdir. Kendilerine özgü DNA ları olduğu için bölünme özelliğine sahiptirler. • Kromoplast:Bitkilerdeki çiçek ve meyvelere sarı, turuncu ve kırmızı rengi veren plastitlerdir. • Lökoplast: Bitkilerin ışık görmeyen renksiz plastitleridir. Bitkilerin besinlerinin depolandığı organeldir. Kloroplast: Yalnızca bitki hücrelerinin yeşil kısımlarında bulunur ve güneş ışığı yardımı ile bitkilerin besin üretmesini sağlar. Yeşil renkte olması nedeni ile bitkilere yeşil rengi veren organeldir. Koful: Bitki ve hayvan hücrelerinde de bulunur. Ancak sayısı ve büyüklükleri bitki hücrelerinde çok daha fazladır. Hücre içi atık maddeleri ve besinleri depo eder. Ribozom • Hücredeki görevi protein sentezlemektir. • Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur. • mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üç çeşidi bulunur. • Ribozomlar hücrede bir organele bağlı olarak yada serbest olarak bulunurlar. Bağlı olanlar ER ye bağlıdırlar. Endoplazmik Retikulum (ER) • Hücre içinde madde dolaşımını sağlar. • Hücre zarını çekirdek zarına bağlayan kanallardan meydana gelir. • Hücre bölünürken ER kaybolur. • Üzerinde ribozom bulunanlara granüllü ER, ribozom bulunmayanlara ise granülsüz ER denir. Golgi aygıtı • Hücredeki görevi salgılama yapmaktır. • Olgunlaşmış kan ve sperm hücreleri hariç tüm hücrelerde bulunur. • Golgi aygıtı üst üste yığılmış keselerden meydana gelir. • Golgi aygıtı tükrük bezi hücrelerinde, koku çıkaran bitki hücrelerinde çok sayıda bulunur. Lizozom • Hücredeki görevi maddeleri sindirmektir. • Akyuvarlar hariç tüm hayvan hücrelerinde bulunur.Bitki hücrelerinde ise lizozomlara benzer yapılar bulunur. • Hücre savunmasında da etkilidirler. Sentrozom • Hücre bölünmesinde görev yapar. • Sadece hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde bulunmaz. • Hücre çekirdeğinin yakınında yer alırlar. Bitki ve hayvan hücrelerinin karşılaştırılması • • • • • Hayvan hücresi Sentrozom bulunur. Hücre duvarı yoktur. Plastitler yoktur. Kofullar küçüktür. • • • • • Bitki hücresi Sentrozom bulunmaz. Hücre duvarı bulunur. Plastitler bulunur. Koful büyüktür. Canlılık özellikleri nelerdi? • Beslenme • Solunum • Boşaltım • Hareket • Büyüme • Çoğalma Bu özelliklerin hepsi hücrelerde de var mı? Acaba canlılarda bulunan hücrelerin hepsi de aynı şekilde mi? ÇEŞİTLİ HÜCRELER Kan hücresi (Alyuvar) Sperm hücresi Terliksi hayvan Su yosunu hücresi Amip Yumurta hücresi AK YUVAR KAN HÜCRESİ • Benzer özellikteki ve yapıdaki hücreler belli bir görevi yapmak üzere bir araya gelerek dokuları oluştururlar. • Belli bir görevi yapmak için bir araya gelen dokular organları meydana getirirler. • Bir görevi yapmak için birlikte çalışan organlar sistemleri oluşturur. • Sistemler bir araya gelerek organizmayı (canlıyı) oluşturur. AYNI HÜCRELER DOKULARI OLUŞTURUR EPİTEL HÜCRESİ EPİTEL DOKU AYNI HÜCRELER DOKULARI OLUŞTURUR BİTKİ HÜCRESİ BİTKİSEL DOKU FARKLI DOKULAR ORGANLARI OLUŞTURUR KAS DOKU EPİTEL DOKU KAN DOKU SİNİR DOKU ORGAN (KALP) FARKLI ORGANLAR SİSTEMLERİ OLUŞTURUR KALP KAN DAMARLAR DOLAŞIM SİSTEMİ FARKLI SİSTEMLER CANLIYI OLUŞTUTUR • . DOLAŞIM SİSTEMİ SİNDİRİM SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ BOŞALTIM SİSTEMİ CANLI (İNSAN) Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta yapısındaki akışkan maddenin adı nedir? a)Koful b)Sitoplazma c)Mitokondri d)Ribozom Hücrede enerji üreten organel hangisidir? a)Mitokondri b)Lizozom c)Kofullar d)Sentrozom Yeşil bitkiler fotosentez olayında hangi enerji türünü kullanır? a)Besin b)Isı c)Hareket d)Işık Bitki ve hayvan hücre zarları arasındaki temel fark aşağıdakilerden hangisidir? a)Kloroplast b)Klorofil c)Sentrozom d)Hücre Çeperi Bir bitkide, kloroplast taşıyan hücreler nerede bulunur? A) Sadece gövdesinde B) Sadece yapraklarında C) Yeşil kısımlarında D) Köklerinde Aşağıdakilerden hangisi hücreye alınacak maddeleri kontrol eder? a) Hücre duvarı b) Hücre zarı c) Koful d) Mitokondri Bitki hücrelerinde bulunan hayvan hücrelerinde bulunmayan yapı aşağıdakilerden hangisidir? a) Mitokondri b) Çekirdek c) Sitoplâzma d) Hücre Çeperi Hücre zarının yapısı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? a) Seçici geçirgendir b) Hiçbir maddeyi geçirmez c) Her maddeyi geçirir d) Hücrede yönetim merkezidir Aşağıdakilerden hangisi hayvanlar tarafından gerçekleştirilemez? a) Fotosentez b) Solunum c) Sindirim d) Boşaltım