Mehmet ODABAŞI - Türkiye Katılım Bankaları Birliği

FAİZSİZ BANKACILIK İLKELERİ
ve
KATILIM BANKACILIĞI
Eğitmen :
Mehmet ODABAŞI
19 – 20 Ocak 2013
Baltürk Hotel ADAPAZARI
Eğitim No : 2012 / 2013 – 15
www.tkbb.org.tr
1
FAİZSİZ BANKACILIK İLKELERİ VE
KATILIM BANKACILIĞI
 TÜRKİYE KATILIM BANKALARI BİRLİĞİ
 BURSA (19-20 Ocak 2013)
 MEHMET ODABAŞI
 (Kuveyt – Türk Katılım Bankası A.Ş. – Danışma Kurulu)
2
1.
Faizsiz Bankacılığı tanımak
2.
Faizsiz Bankacılığın Diğer Bankalardan
Farklı Yönlerini Öğrenmek
3.
İşlemlerimizde Bilgiyle ve Bilinçle Hareket
Etmek
4.
Çevremizi Doğru Bilgilendirmek
3
PROGRAM AKIŞI





BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER
 İslam İktisadı
 Finansman İhtiyacı
 İnsan ve İktisat İlişkisi
 İslam’ın Mala Verdiği Değer
 İslam’da Mal Edinme Yöntemleri
 Ticarette Temel İlkeler
 İslam’da Faiz Yasağı
 Faiz ve Ticaret Farkı
İKİNCİ BÖLÜM BANKACILIK SİSTEMLERİ
 Faizli Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve Temel Felsefesi
 Faizsiz Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve Temel İlkeleri
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: FİNANSMAN YÖNTEMLERİ
 İslam Dini’nin Reddettiği Finansman Yöntemleri
 İslam Dini’nin Kabul Ettiği Finansman Yöntemleri
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM FAİZSİZ BANKACILIK UYGULAMALARI
 FAİZSİZ BANKACILIKTA FON TOPLAMA VE FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERİ
 Belli Başlı Faizsiz Bankacılık İşlemleri ve Fıkhi Temelleri
DEĞERLENDİRME & SORU-CEVAP
4
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL BİLGİLER
I. İslam İktisadı
II. Finansman İhtiyacı
III. İnsan ve İktisat İlişkisi
IV. İslam’ın Mala Verdiği Değer
V. İslam’da Mal Mübadele Yöntemleri
VI. Ticarette Temel İlkeler
VII. İslam’da Faiz Yasağı
5
I. İSLAM İKTİSADININ BAZI
İLKELERİ
A. İslam’ın İktisadî Hükümleri Dinin Bütününden Ayrı
Düşünülemez
B. Faizcilik Yasak, Ticaret Serbesttir
C. Aldatmak Yasaktır
D. Muhtaç Olana Yardım Esastır
E. İsraf Yasaktır
F. Fiyatlara Müdahale Etmemek Esastır / Fiyatları Belirleyen
Allah’tır
G. Aşırı Bilinmezlik Yasaktır
H. Zorunluluk Halinde Meşrû Çıkış Yolu Aranabilir
I. Muâmelâtta Aslolan Mubahlıktır
J. İslam Dininin Mal Kabul Etmediği Haram Ürünlerin Ticareti
Yasaktır
6
II. Finansman İhtiyacı
-İhtiyaçları karşılamak üzere alım satım yapabilmek
için mutlaka belli miktarda bir paraya sahip olmak
gerekmektedir.
- İhtiyaçları karşılamak zorunlu olduğuna göre
finansman sağlamak da zorunlu bir ihtiyaç
olacaktır. Zaten Allah Teâlâ da insanların borçlanma
ihtiyaçlarını doğal karşılamış ve Kur’ân’da
borçlanıldığında neler yapılması gerektiği
anlatılmıştır. (Bakara, 2/282).
- Önemli olan bu finansman ihtiyacını meşru
ölçüler ve yöntemlerle karşılamaktır.
7
III. İNSAN VE İKTİSAT
 İnsanın iktisatla ilişkisi ilk olarak Hz. Adem’le başlar;
‫ش قَ ِل ا‬
َ‫يًل َما ت َ ْش ُك ُرون‬
ِ ‫ َولَقَ ْد َم َّكنَّا ُك ْم فِي ْاْل َ ْر‬
َ ِ‫ض َو َجعَ ْلنَا لَ ُك ْم فِي َها َمعَاي‬
 Biz siz yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıtaları


yarattık. (Araf, 7, 10)
Adem ve Havva yasaklanan ağaç dışında Cennet’te
diledikleri şeyi yiyebiliyorlardı;
ُ ‫غداا َحي‬
َ ‫ت َوزَ ْو ُج َك ْال َجنَّةَ َو ُك ًَل ِم ْن َها َر‬
‫ْث ِشئْت ُ َم ۖا َو َل تَ ْق َربَا ٰه ِذ ِه‬
َ ‫َوقُ ْلنَا يََٓا ٰادَ ُم ا ْس ُك ْن ا َ ْن‬
َّ َ‫ش َج َرةَ فَت َ ُكونَا ِمن‬
َّ ‫ال‬
َ‫الظا ِل ۪مين‬
Dedik ki: “Ey Âdem! Sen ve eşin cennete yerleşin. Orada
dilediğiniz gibi bol bol yiyin, ama şu ağaca yaklaşmayın,
yoksa zalimlerden olursunuz.” (Bakara, 35)

8
III. İNSAN VE İKTİSAT



İnsan Dünya’ya belli süre yerleşmek
faydalanmak üzere gönderilmiştir:
ve
ondan
ُ ‫ع ْن َها فَا َ ْخ َر َج ُه َما ِم َّما َكانَا ف۪ ي ِۖه َوقُ ْلنَا ا ْه ِب‬
َ ‫ش ْي‬
َّ ‫ فَاَزَ لَّ ُه َما ال‬
ُ ‫ط‬
‫ض‬
ُ ‫طوا بَ ْع‬
ٍ ‫ض ُك ْم ِلبَ ْع‬
َ ‫ان‬
ٍ‫ستَقَ ٌّر َو َمتَاع ا ىِل ي۪ن‬
ْ ‫ض ُم‬
ِ ‫عد ٌُّۚو َولَ ُك ْم ِفي ْاْلَ ْر‬
َ
Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları
içinde bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine
biz de, “Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için
yeryüzünde belli bir süre barınak ve faydalanma
vardır” dedik. (Bakara, 36)
َ‫ قَا َل ف۪ ي َها ت َ ْحيَ ْونَ َوف۪ ي َها ت َ ُموتُونَ َو ِم ْن َها ت ُ ْخ َر ُجون‬
Allah, dedi ki: “Orada yaşayacaksınız, orada
öleceksiniz ve oradan (mahşere) çıkarılacaksınız.”
(Araf, 25)
9
IV. İSLAM’IN MALA VERDİĞİ DEĞER
 Mal Nedir?






Mecelle’nin mal tarifi:
“Mal, tab’ı insânî mail olup da vakti hâcet için iddihar
olunabilen şeydir ki menkule ve gayri menkule şamil
olur.” (Mad. 126)
Bu madde şöyle ifade edilir:
“Mal, insan doğasının/tabiatının arzuladığı, ihtiyaç için
biriktirilebilen şeyler olup, menkul ve gayri menkulleri
kapsar”.
İslam Dini’nin haram kıldığı nesneler mal kabul
edilemez.
Malın Günümüzdeki Tarifi: “İnsan ihtiyaçlarını
karşılayan ve iktisadi değeri olan şeye mal denir”.
10
İSLAM’IN TEMEL HEDEFLERİ İÇİNDE MALIN KONUMU
(Makasıd-i Şeria ve Mal)
CANIN
KORUNMASI
MALIN
KORUNMASI
NESLİN
KORUNMASI
AKLIN
KORUNMASI
DİNİN
KORUNMASI
11
İSLAM’DA MAL ÖNEMLİDİR
‫ار ُزقُو ُه ْم‬

ّ ‫سفَ َهاء أ َ ْم َوالَ ُك ُم الَّتِي َجعَ َل‬
ُّ ‫َولَ تُؤْ تُواْ ال‬
ْ ‫اللُ لَ ُك ْم قِيَاما ا َو‬
‫سو ُه ْم َوقُولُواْ لَ ُه ْم قَ ْولا َّم ْع ُروفاا‬
ُ ‫ِفي َها َوا ْك‬
 Allah’ın,
sizin
için
ayakta
durma/geçim
kaynağı
kıldığı
mallarınızı aklı ermezlere vermeyin.
O mallarla onları besleyin, giydirin
ve onlara güzel söz söyleyin. (Nisa,
4/5)
12
İSLAM’DA MAL HAYR OLARAK NİTELENİR
ُ‫صيَّة‬
ُ ‫ض َر أ َ َحدَ ُك ُم ْال َم ْو‬

َ ‫علَ ْي ُك ْم ِإذَا َح‬
ِ ‫ت ِإ ْن ت َ َر َك َخ ْنرا ْال َو‬
َ ‫ب‬
َ ِ‫ُكت‬
(Bakara, ( ‫ين‬
َ ‫علَى ْال ُمت َّ ِق‬
َ ‫ِل ْل َوا ِلدَي ِْن َو ْاْل َ ْق َر ِب‬
ِ ‫ين ِب ْال َم ْع ُرو‬
َ ‫ف َحقًّا‬
2/180
 “İçinizden birine ölüm gelir de
geriye mal (Hayır) bırakmış olursa
(o malı) ana-baba ve en yakınlarına
belirli oranda paylaştırmak üzerinize
farz kılınmıştır. Bu, Allahtan takva
sahiplerine yüklenmiş bir görevdir”.
13
V. İSLAM’DA MAL EDİNME
YÖNTEMLERİ
 MAL MÜBADELESİNDE TEMEL İLKE: MALLAR
BATIL YOLLARLA EL DEĞİŞTİRMEMELİDİR
‫عن‬
ِ َ‫ يَا أَيُّ َها الَّذِينَ آ َمنُواْ لَ تَأ ْ ُكلُواْ أ َ ْم َوالَ ُك ْم بَ ْينَ ُك ْم بِ ْالب‬
َ ‫ارة ا‬
َ ‫اط ِل ِإلَّ أَن ت َ ُكونَ تِ َج‬
‫الل َكانَ بِ ُك ْم َر ِحي اما‬
ٍ ‫ت َ َر‬
َ ُ‫اض ِ ّمن ُك ْم َولَ ت َ ْقتُلُواْ أَنف‬
َ ّ ‫س ُك ْم ِإ َّن‬
 Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl
yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile
yapılan ticaretle olursa başka. Kendinizi
helâk etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı
çok merhametlidir. (Nisa, 4/29)
14
MEŞRU MAL EDİNME YOLLARI
 İhraz,
 Miras,
 Vasiyet
 Hibe,
 İnfak / Sadaka (Zekat),
 Ticaret


a) Alım Satım
b) Ortaklık
15
BATIL MAL EDİNME YOLLARI
 Rüşvet, (Bakara, 2/188)
 Hırsızlık, (Maide, 5/38-39)
 Gasp (Maide, 5/38-39)
 Dini Kullanmak,(Tevbe, 9/34)
 Ölçü ve Tartıda Hile, (Mutaffifin, 83/1-
5)
 Kumar (Maide, 5/90-91)
 Faizcilik
16
VI. TİCARETTE TEMEL İLKELER
1. Ticaret Karşılıklı Rızaya Dayalı Olmalıdır:
َ‫اض ِ ّمن ُك ْم َول‬
ِ َ‫يَا أَيُّ َها الَّذِينَ آ َمنُواْ لَ تَأ ْ ُكلُواْ أ َ ْم َوالَ ُك ْم بَ ْينَ ُك ْم بِ ْالب‬
ٍ ‫ارة ا َعن ت َ َر‬
َ ‫اط ِل ِإلَّ أَن ت َ ُكونَ تِ َج‬
‫الل َكانَ ِب ُك ْم َر ِحي اما‬
َ ُ‫ت َ ْقتُلُواْ أَنف‬
َ ّ ‫س ُك ْم ِإ َّن‬
ُ ‫ع ْد َواناا َو‬
ِ ّ ‫َارا َو َكانَ ذَ ِل َك َعلَى‬
‫يرا‬
ُ ‫َو َمن يَ ْفعَ ْل ذَ ِل َك‬
ْ ُ‫ف ن‬
‫الل يَ ِس ا‬
‫ص ِلي ِه ن ا‬
َ َ‫ظ ْل اما ف‬
َ ‫س ْو‬





Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla yemeyin.
Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle olursa başka. Kendinizi
helâk etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.
Kim haddi aşarak ve zulmederek bunu yaparsa, onu
cehennem ateşine atacağız. Bu, Allah’a pek kolaydır. (Nisa,
4/29, 30)
17
VI. TİCARETTE TEMEL İLKELER
2. Kumar Haramdır.
َ ‫ش ْي‬
َّ ‫س ِ ّم ْن َع َم ِل ال‬
‫ان‬
ُ ‫ص‬
ٌ ‫اب َواْل َ ْزلَ ُم ِر ْج‬
َ ‫يَا أَيُّ َها الَّذِينَ آ َمنُواْ ِإنَّ َما ْالخ َْم ُر َو ْال َم ْي ِس ُر َواْلَن‬
ِ ‫ط‬
َ‫اجت َ ِنبُوهُ لَعَلَّ ُك ْم ت ُ ْف ِل ُحون‬
ْ َ‫ف‬
َ ‫ش ْي‬
َّ ‫إ ِنَّ َما يُ ِريدُ ال‬
ُ ‫ط‬
‫صدَّ ُك ْم َعن ِذ ْك ِر‬
ُ َ‫ضاء فِي ْالخ َْم ِر َو ْال َم ْي ِس ِر َوي‬
َ ‫ان أَن يُوقِ َع بَ ْينَ ُك ُم ْالعَدَ َاوة َ َو ْالبَ ْغ‬
ِّ
َ‫صًلَةِ فَ َه ْل أَنتُم ُّمنت َ ُهون‬
َّ ‫الل َو َع ِن ال‬



Ey iman edenler! (Aklı örten) içki (ve benzeri şeyler), kumar, dikili
taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer pisliktir. Onlardan kaçının ki
kurtuluşa eresiniz. (Maide, 5/91)
 Şeytan, içki ve kumarla, ancak aranıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi
Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister. Artık vazgeçiyor
musunuz? (Maide, 5/91)
 Bu yüzden aldatmak yasaktır.

18
VI. TİCARETTE TEMEL İLKELER



3. Ölçü, Tartı ve Hesaplamada Hile Haramdır:
َ ‫ َوا َ ْوفُوا ْال َك ْي َل اِذَا ِك ْلت ُ ْم َو ِزنُوا ِب ْال ِق ْس‬
‫س ُن تَأ ْ ۪و ا‬
‫يًل‬
ِ ‫ط‬
َ ‫اس ْال ُم ْستَق۪ ِيم ٰذ ِل َك َخي ٌْر َوا َ ْح‬
Ölçtüğünüzde ölçmeyi tam yapın, doğru terazi ile tartın. Bu
daha hayırlı, sonuç bakımından daha güzeldir. (İsra, 35)
َۙ ۪‫ط ِفّف‬
َ ‫ َو ْي ٌل ِل ْل ُم‬
‫﴾ َواِذَا َكالُو ُه ْم ا َ ْو َوزَ نُو ُه ْم‬2﴿ َ‫اس يَ ْست َ ْوفُون‬
ِ َّ‫﴾ اَلَّ ۪ذينَ اِذَا ا ْكتَالُوا َعلَى الن‬1﴿ َ‫ين‬
َۙ ُ ‫ظ ُّن اُو ٰلَٓ ِئ َك اَنَّ ُه ْم َم ْبعُوث‬
ُ َ‫﴾ ا َ َل ي‬3﴿ َ‫يُ ْخ ِس ُرون‬
﴾5﴿ ‫﴾ ِليَ ْو ٍم َع ۪ظ ٍَۙيم‬4﴿ َ‫ون‬
Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! (Mutaffifin,1), Onlar
insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman, tam ölçerler.
(Mutaffifin,2), Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp, yahut tartıp
verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. (Mutaffifin,3). Onlar, büyük
bir gün; (insanların, âlemlerin Rabbinin huzurunda duracakları gün)
için diriltileceklerini sanmıyorlar mı? (Mutaffifin,4,5)
19
VI. TİCARETTE TEMEL İLKELER
4. Ticarette/ Üründe Kalite Temel İlkedir.
ِ ‫صا ِل َحا‬
َ‫ف الَّ ۪ذين‬
ٰ َ‫َو َعد‬
َّ ‫اللُ الَّ ۪ذينَ ٰا َمنُوا ِم ْن ُك ْم َو َع ِملُوا ال‬
ِ ‫ت لَيَ ْست َ ْخ ِلفَنَّ ُه ْم فِي ْالَ ْر‬
َ َ‫ض َك َما ا ْست َ ْخل‬
ٰ َ ‫ارت‬
‫ضى لَ ُه ْم َولَيُبَ ِدّلَنَّ ُه ْم ِم ْن بَ ْع ِد خ َْو ِف ِه ْم ا َ ْمناا يَ ْعبُدُونَن۪ ي َل‬
ْ ‫ِم ْن قَ ْب ِل ِه ۖ ْم َولَيُ َم ِ ّكن ََّن لَ ُه ْم ۪دينَ ُه ُم الَّذِي‬
َ ‫يُ ْش ِر ُكونَ ۪بي‬
َ‫شيْـًٔا َو َم ْن َكفَ َر بَ ْعدَ ٰذ ِل َك فَاُو ٰلَٓئِ َك ُه ُم ْالفَا ِسقُون‬


Allah, içinizden, iman edip de salih ameller işleyenlere, kendilerinden
önce geçenleri egemen kıldığı gibi onları da yeryüzünde mutlaka
egemen kılacağına, onlar için hoşnut ve razı olduğu dinlerini iyice
yerleştireceğine, yaşadıkları korkularının ardından kendilerini mutlaka
emniyete kavuşturacağına dair vaadde bulunmuştur. Onlar bana
kulluk eder ve bana hiçbir şeyi ortak koşmazlar. Artık bundan sonra
kimler inkâr ederse, işte onlar fasıkların ta kendileridir. (Nur, 24/55)
 Yapılan akitlerde akit konusu mal veya hizmetin sağlam, hasarsız ve
kullanılabilir (selamette) olması temel kuraldır.

20
VI. TİCARETTE TEMEL İLKELER






5. Faiz Kesinlikle Yasaktır
6. İslam Dini’nin Haram Kıldığı Nesnelerin Satışı Yasaktır
7. İslam Dini’nin Koyduğu Ölçülere Aykırı Ticaret Şekilleri
Yasaktır
8. Karaborsacılık Yasaktır
9. İsraf Yasaktır
10. Parayı (altın ve gümüş) hiç harcamaksızın yığıp biriktirmek
yasaktır.
21
VII. İSLAM’DA FAİZ YASAĞI
 FAİZİN TANIMI
Faizin fıkıhtaki tanımı:
‫هوالفضل الخالي عن العوض المشروط في المعاملة‬
Faiz; ticari işlemde karşılığı olmaksızın şart koşulan fazlalıktır.


Faizin günümüzdeki tanımı:
Faiz; borçtan (krediden) sağlanan gelire
denir.
Faizli işlem; gelir amaçlı borç işlemidir.
22
FAİZİN TANIMI
1) 100 kg asıl borcun karşılığı
2) 10 kg karşılığı olmayan fazlalık (FAİZ)
23
FAİZİN TANIMI
1) 6000 TL asıl borcun karşılığı
2) 2000TL karşılığı olmayan fazlalık (FAİZ)
Faiz: Aynı niteliklere sahip iki malı farklı miktarlarda değiştirmektir.
24
TİCARETİN TANIMI
1) Müşteri para verdi
2) Satıcı paradan başka bir malı (muz) verdi
Bey: Bir malı başka bir mal ile değiştirmektir.
25
TEVRAT’TA FAİZ YASAĞI
 Tevrat’ın Faize Bakışı:
 Tevrat’a göre faiz haramdır:
 Tevrat, Çıkış 22/ 25; Levililer 25/ 35,36,37; Tesniye 15/1-8; Tesniye
23/19-20; Yeremya 15/10.
 Yahudiler diğer din mensuplarına faizle borç vermeyi caiz
görmüşlerdir: (Tesniye, 23/ 20).
 Kur'ân bu durumu onların helak sebebi olarak göstermiştir
(Nisâ, 4/ 161). Yani onların bu anlayışı aslında Tevrat’ta yer alan
faizin her halde haram olduğuna dair hükmü tahrif ettikleri
anlamına gelmektedir.
26
İNCİL’DE FAİZ YASAĞI
 İncil’in Faize Bakışı:
 İncil’de faizle ilgili olarak şöyle denir: “Birilerine ondan
bir karşılık ummak için ödünç verirseniz, bunun için
hangi teşekkür beklenir? Günahkârlar da bir şey almak
için birbirlerine ödünç verirler”(Luka,6/34).
 Hıristiyanlıkta faiz kilise tarafından XVI. Yüzyıla kadar
haram kabul edilip yasaklanmıştı.
 İlk defa, Calvin’in (Ö.1564) yoğun gayretleriyle
Cenevre’de 1574 yılında faize resmen izin verildi.
27
KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI
 Faizi Haram Kılan Ayetler:
‫ وما آتيتم من ربا ليربو في أموال الناس فال يربو عند هللا وما آتيتم من زكاة تريدون‬-1 
)39 ‫وجه هللا فأولئك هم المضعفون (الروم؛‬
 (1) “İnsanların malları içinde artsın diye faize verdiğiniz şey Allah
katında artmaz. Allah’ın rızasını gözeterek verdiğiniz zekâta
gelince işte onlar (mallarını ve sevaplarını) kat kat artıranlardır”
Rum, 30/ 39.
130( ‫ يا أيها الذين آمنوا ال تأكلوا الربا أضعافا مضاعفة واتقوا هللا لعلكم تفلحون‬- 2 
)‫آل امران‬
 (2) “Ey îman edenler! Ribayı kat kat arttırılmış olarak yemeyin.
Allah’tan sakının ki kurtuluşa eresiniz” Al-i İmrân 3/ 130.
‫ وأخذهم الربا وقد نهوا عنه وأكلهم أموال الناس بالباطل واعتدنا للكافرين منهم‬-3 
)161 ‫عذابا أليما (النساء؛‬
 (3) “..ve men edildikleri halde faizi almaları ve haksız yollarla
insanların mallarını yemeleri yüzünden, onların (Yahudilerin)
küfre sapanlarına korkunç bir azap hazırladık” (Nisa 4/ 161).
28
KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI
‫ ذلك بأنهم قالوا إنما‬،‫الذين يأكلون الربا ال يقومون إال كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس‬-4 
‫ وأمره إلى‬،‫ فمن جاءه موعظة من ربه فانتهى فله ما سلف‬،‫البيع مثل الربا وأحل هللا البيع وحرم الربا‬
)275( ‫ ومن عاد فأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون‬،‫هللا‬
 (4) “Faiz yiyenler, şeytanın peşine takılıp aklını çeldiği kimsenin
davranışından farklı bir davranış göstermezler. Bu onların ‘alım-satım tıpkı
faizli işlem gibidir’ demeleri sebebiyledir. Allah, alım-satımı helâl faizli
işlemi haram kılmıştır. Kime, Rabbinden bir uyarı gelir de faize son verirse,
geçmişte olan kendinindir. Onun işi Allah’a aittir. Kim faizciliğe dönerse işte
onlar cehennemliktir. Onlar orada temelli kalacaklardır” (Bakara, 2/ 275).
)276( ‫ وهللا ال يحب كل كفار أثيم‬،‫ يمحق هللا الربا ويربي الصدقات‬-5 
 (5)“Allah faizi eksiltir, sadakaları bereketlendirir. Allah küfürde ve günahta
ısrar eden hiç kimseyi sevmez”(Bakara, 2/ 276)
)278( ‫ يا أيها الذين آمنوا اتقوا هللا وذروا ما بقي من الربا إن كنتم مؤمنين‬- 6 
 (6) “Ey iman edenler! Allah’tan korkun, faizden kalan alacaklarınızı terk
edin. Eğer inanmış kişilerseniz (böyle yaparsınız)” (Bakara, 2/ 278).
29
KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI
‫ فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من هللا ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم ال تظلمون وال‬-7 
)279( ‫تظلمون‬
 “Böyle yapmazsanız bilin ki; Allah ve Elçisi tarafından bir savaşla yüz yüze
gelirsiniz. Eğer tevbe ederseniz ana mallarınız sizindir. Böylece ne
haksızlık edersiniz ne de haksızlığa uğrarsınız”(Bakara, 2/ 279).
)280‫ وإن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة وأن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون (البقرة‬-8 
 “Borçlu darlık içinde ise, rahata ulaşıncaya kadar beklenir. (Borcu) sadaka
saymanız sizin için hayırlıdır. Bunu bir bilseniz!” (Bakara, 2/ 280).
30
‫‪Kur’an’da Faizin İlişkilendirildiği‬‬
‫‪Diğer Mal Transfer Yöntemleri‬‬
‫‪ 1- Riba ve Zekat Karşılaştırması‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪31‬‬
‫ وما آتيتم من ربا ليربو في أموال الناس فال يربو عند هللا وما آتيتم من زكاة تريدون وجه هللا‬‫فأولئك هم المضعفون (الروم؛ ‪)39‬‬
‫‪ 2- Riba ve Sadaka Karşılaştırması‬‬
‫يمحق هللا الربا ويربي الصدقات‪ ،‬وهللا ال يحب كل كفار أثيم (‪)276‬‬
‫‪ 3- Riba ve Ticaret / Alım-Satım Karşılaştırması‬‬
‫الذين يأكلون الربا ال يقومون إال كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس‪ ،‬ذلك بأنهم قالوا إنما‬
‫البيع مثل الربا وأحل هللا البيع وحرم الربا‪ ،‬فمن جاءه موعظة من ربه فانتهى فله ما سلف‪ ،‬وأمره‬
‫إلى هللا‪ ،‬ومن عاد فأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون (‪)275‬‬
‫‪ 4- Riba ve Borç İlişkisi‬‬
‫فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من هللا ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم ال تظلمون وال تظلمون‬
‫(‪)279‬‬
‫وإن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة وأن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون (البقرة‪)280‬‬
SÜNNET’TE FAİZ YASAĞI
 Hz. Peygamber’in Faizi Yasaklayan Hadisleri
 1) “Cahiliye faizi kaldırılmıştır.” (Müslim, “Hâc”, 19; Ebû Dâvûd, “Büyu‘”, 50;
İbn Mâce, Süne, “Menâsik”, 76; Mâlik, Muvatta, “Büyu‘”, 83).
 2) “Faiz; -şirk, sihir, haksız yere adam öldürme, yetim malı yeme, savaştan
kaçma ve namuslu kadına iftira etme gibi- mahvedici yedi büyük
günahtan biridir.” (Buhârî, “Vasâya”,2).
 3) “Faizi yiyene, yedirene, bu işlem için şâhitlik ve kâtiplik edene lanet
olsun.” (Müslim, “Müsâkât”, 105, 106).

4) Faizcilikle zenginleşenlerin sonu mutlaka fakirliktir.” (İbn Mâce,
“Ticâret”,

5) “Dikkat ediniz! Cahiliye devrinden kalma faizin hepsi kaldırılmıştır.
Sadece ana parayı alacaksınız. Böylece ne zulmetmiş ne de zulme uğramış
olursunuz.” (Ebû Dâvûd, “Büyu‘”, 5).
32
 İKİNCİ BÖLÜM BANKACILIK
SİSTEMLERİ
 I. Faizli Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve
Temel Felsefesi
 II. Faizsiz Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı
ve Temel İlkeleri
33
I. Faizli Bankacılık Sistemi: Ortaya
Çıkışı ve Temel Felsefesi
 İlk Faizli Bankalar:
 Banka Ma‘bedler (Eski Yunan ve Mısır’da)
 Çağdaş Faizli Bankalar:
 - Venedik (İtalya)1157.
 - Cenova (İtalya) 1170.
 - Barcelona (Ispanya) 1401.
 - Venedik (İtalya) 1578; adı Banco Della Pizzadi Rialto.
 - Amsterdam (Hollanda) Amsterdam Bankası 1609.
 -İngiltere Bankası, 1694,
 - Fransa Bankası 1800,
 -Rayşbank (Almanya) 1875,
34
Faizli Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü
Borçlu-Alacaklı İlişkisi
Borçlu-Alacaklı İlişkisi
Sermaye
Toplama Yöntemleri
Sermayeyi Değerlendirme
Yöntemleri
 1) Cari/Vadesiz Hesap (Borç)
1) Kredi kullandırma (Borç)
 2) Vadeli Hesap (Borç)
1000 TL %10 Faizle
1100 TL Geri Ödeme
1000 TL % 20 Faizle
1200 TL Geri Ödeme
35
II. Faizsiz Bankacılık Sistemi Ortaya
Çıkışı ve Temel Felsefesi
DÜNYADA
- Modern anlamda faizsiz bankacılığın olup olamayacağı tartışması
1940 ve 50’li yıllarda başlamıştır.
- Çağdaş anlamda ortaklığa dayalı ilk faizsiz banka 1963 yılında Mısır’ın
Mit-Ghamr kasabasında Ahmed en- Naccar tarafından kurulmuştur.
- 1971 yılında Mısır devletinin de desteğiyle Nasr Sosyal Bankası, faizsiz
olarak çalışan bir ticari banka olarak kurulmuştur. Nasr Sosyal
Bankası’nın kurulmasıyla faizsiz bankacılık teoriden pratiğe
dökülmüştür.
- 1974 yılında ise İslam Kalkınma Bankası (Islamıc Development Bank –
IDB) kurulmuştur.
- Faizsiz bankacılık sektörünün en belirgin kurumları; 1975’te kurulan
Dubai İslam Bankası, 1977’de kurulan Kuveyt Finans Evi (Kuwait
Finance House), 1977’de kurulan Mısır ve Sudan Faisal İslam Bankası,
1981’de kurulan Dar al-Maal al-Islami ve 1982’de kurulan Al Baraka
grubudur.
36
TÜRKİYE’DE
-Türkiye'de 16.12.1983 gün ve 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararnamesi ile Özel Finans Kurumları'nın kurulmasına imkan
sağlanmıştır.
- Türkiye’de ilk katılım bankaları, Faisal Finans (hisseleri sonradan
devralınarak ismi Family Finans olarak değiştirilmiştir.) ile Al Baraka
Türk (1985) olmuştur.
- Onu “Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu AŞ.” (1989) izlemiş,
- 1991’de “Anadolu Finans Kurumu AŞ.”,
- 1995’te de “Asya Finans” ile yaşanan ekonomik krizde tasfiyeye
uğrayan “İhlas Finans” kurulmuştur.
- 2005 Aralık ayında Family Finans ile Anadolu Finans, “Türkiye
Finans Katılım Bankası AŞ.” adıyla birleşmişlerdir.
- Asya Finans ünvanı yanında Bank Asya ismini de kullanmaktadır.
-Özel Finans Kurumları, 2005 yılında yapılan kanun değişikliğiyle
Katılım Bankası’na dönüştürülmüş ve gelişimleri yolunda önemli bir
adım atılmıştır.
37
FAİZSİZ BANKACILIĞIN TEMEL İLKELERİ
 1. Faizsizlik ilkesi (Kredi sisteminin terki),
 2. Katılımcılık
ilkesi (Ortaklık sisteminin uygulanması),
 2. Tüm haramlardan kaçınma ilkesi
 3. Finansal ürünlerin meşruluğu ilkesi
 4. Sosyo-ekonomik kalkınmayı gözetleme ilkesi
 5. İnanç ve Ahlakilik İlkesi
38
Faizsiz Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü
Karz ve Emek-Sermaye
Ortaklığı (Mudaraba)
Sermaye
Toplama Yöntemleri
1) Cari Hesap (Karz)
2) Katılma Hesabı
(Mudarabe)
Otaklık ve Ticaret İlişkisi
Sermayeyi
Değerlendirme
Yöntemleri
1) Mudarabe
2) Muşareke
3) Murabaha
4) Kiralama (Leasing)
5) Borsa
İşlemleri
(Hisse
senedi,
Sukuk)
6) Diğer
İşlemleri
a)
b)
c)
d)
Yatırım
Selem
İstisna
Müzaraa
Müsakaat
39
ÜÇÜNCÜBÖLÜM
FİNANSMAN
YÖNTEMLERİ
40
I. İslam’ın Reddettiği Finansman
Yöntemi; Faizli Borç İlişkisi
-İslam’ın reddettiği temel finansman yöntemi faizli borç ilişkisi ile
finansman sağlanmasıdır. Bu yöntemde, sermayeyi ya da malı elinde
tutan kişi ya da kuruluş, karşılıksız kazanç sağlamak maksadıyla
sermayesini ya da malını, finansman açığı yaşayanlara ya da mala
muhtaç olanlara faiz şartıyla borç olarak vermekte ve vade
dolduğunda da anapara (ya da anamal) ve faizini tahsil etmektedir.
- Faiz ilk çağlardan beri ödünç verme muameleleriyle birlikte
gelişmiş ve ortaya çıktığı andan itibaren en başta din adamlarının,
sonra filozofların, devamında da maliyeci, hukukçu ve iktisatçıların
inceleme konusu olmuştur. İlkçağlarda Eflatun (m.ö. 427-347) ve
Aristo (m.ö. 384-322) paradan para kazanmayı doğru ve ahlâkî
bulmamıştır.
- Dinler de faiz konusunu ele almıştır. Tevrat‘ta faiz yasaklanmıştır.
Kur’ân-ı Kerîm’de faiz kesin ve tehdit edici ifadelerle yasaklanmıştır.
41
II. İslam Dini’nin Kabul Ettiği
Finansman Yöntemleri
A. Karşılıksız Finansman Yöntemleri
Karşılıksız finansman denilen yöntemde
aslında finansman açığı yaşayan ya da bir
mala gereksinim duyan kimseye iyilik söz
konusu olmaktadır. (Zekât, sadaka, adak,
vakıf, hibe, vasiyet ve hatta bazı keffaretler
bu kısma girebilir.)
42
B. Herhangi Bir Getirisi Olmadan Geri
Ödemesi Yapılan Finansman Yöntemleri
1. Karz-ı Hasen (Faizsiz Para veya Mislî Mal Borcu)
-Bir kimseye standart bir malı ya da parayı borç olarak verip
bir müddet sonra fazlalık şartı koşmaksızın sadece verilen
miktarı geri almaktır.
- Karz ilişkisinde borç veren lehine bir menfaat şart
koşulmamalıdır. Çünkü şartlı bir şekilde menfaat sağlanan
borçlar faiz olarak değerlendirilmiştir.
- Karz alan kişi işlem başlangıcında şart koşulmadığı takdirde
karz verene daha fazla ödeme yapabilir, ona bir takım
avantajlar sağlayabilir. Ancak bunun kesinlikle başlangıçta
şart koşulmaması gerekir.
- Karz ilişkisinde para veya mislî malı ödünç alan taraf ödünç
aldığı şeyin bizatihi kendisini değil mislini geri ödemektedir.
43
2. Âriyet
- İhtiyaç duyulan kıyemî malı (standart
olmayan mal) herhangi bir ücret talep
etmeksizin ödünç vermektir. Âriyette
eşyanın mülkiyetinin değil, menfaatinin
bir başkasına temliki söz konusudur.
- Âriyet ilişkisinde malı kullanmak üzere
ödünç alan kişi malın mislini değil
bizatihi kendisini geri iade etmektedir.
44
C. Getirisi Olan / Olabilen Meşru Finansman
Yöntemleri
1. Ortaklık (Şirket)
- Şirket (ortaklık) bir terim olarak şöyle tanımlanır: “Bir şey üzerindeki hakkın
iki ya da daha fazla kimseye ait olmasıdır.”
Ortaklık en basit ayırımla iki çeşittir:
- Mülk Ortaklığı: Şirket akdi olmaksızın iki ya da daha fazla kişinin bir mal
üzerinde satın alma, hibe, vasiyet ve miras gibi yollarla ortak olmalarıdır
(Mecelle, md: 1060).
- Akit Şirketi: İki ya da daha fazla kişinin, kazanç sağlamak amacıyla,
sermayelerini veya emeklerini birleştirmek ya da sermaye koymadan birlikte
veresiye mal ya da borç alarak ticaret yapmak suretiyle ortaklık kurmalarıdır
(Mecelle, md: 1329).
2. Vadeli Satış
- İslam hukukçularının çoğunluğu vadeli bedel karşılığında mal satışını
onaylamışlardır. Hatta İbn Battâl el-Kurtubî (ö. 449/1057) veresiye satışın
caiz olduğu konusunda görüş birliği (icmâ) bulunduğunu söylemiştir.
45
3. Selem
- Bir kişinin peşin bedel karşılığında ileride teslim etmek üzere
bir miktar misli mal satmasıdır.
- Selem de faizsiz yoldan finansman açığını kapatmak için
kullanılan bir yöntemdir.
- Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Kim bir şeyde selem
akdi yaparsa; belirli ölçüde, belirli tartıda ve belirli zamana
kadar yapsın.”
4. İstısnâ (Eser Sözleşmesi)
- İstısna akdi peşin ya da vadeli bir bedel mukabilinde bir malın
yapılıp / imal edilip teslim edilmesi işlemidir.
5. İcare (Kira / İş – Hizmet Sözleşmesi)
- Belirli bir menfaatin, belirli bir süre için belirli bir fiyat
karşılığında satılmasıdır.
46
III. Meşruiyeti Konusunda İslam Bilginlerinin Görüş
Ayrılığına Düştükleri Finansman Yöntemleri
A. Bey’ bi’l-Vefa (Vefâ Satışı, Geri Alma Şartlı Satış)
-Bu satışta satılan malın bedeli anlaşılan müddet sonunda alıcıya
aynen iade edildiği takdirde satılan malın geri alınması söz
konusudur. Burada taraflar daha en baştan mal için ödenen bedelin
alıcıya geri ödenmesi durumunda malın geri satılması konusunda da
anlaşırlar. Çoğunluğa göre bu satış türü caiz değildir.
Vefa Satışının Rehin Kabul Edilmesi
Vefa satışını caiz gören bazı alimler bu satışa rehin hükümlerini
uygulamışlardır.
-Vefa satışına konu mal ne alıcı ne de satıcı tarafından başkasına
satılamaz (Mecelle, md: 397).
- Mal telef olursa değeri borçtan mahsup edilir. (Mecelle, md: 399).
- Malın telef olmasında müşterinin (borç verip malı elinde rehin
tutanın) bir kusuru varsa bu müşteri zarardan sorumludur. (Mecelle,
md: 401).
47
Vefa Satışının Sahih Satış Kabul Edilmesi
Vefa satışını caiz kabul eden bazı âlimler bu satışın
sahih bir satış akdi olduğu görüşündedirler.
Dolayısıyla
- Vefaen satılan mal, müşteri tarafından kullanılabilir,
kiralanabilir, menfaatinden istifade edilebilir.
- Vergisi ve tamiri alıcıya ait olur.
- Mal telef olursa hiç kimse diğerinden hak iddia
edemez.
Bununla birlikte vefa satışı sahih satışın bütün
sonuçlarını doğurmaz. Örneğin alıcı vefaen satın
aldığı malı bir başkasına satamaz.
48
B. Bey’ bi’l-İstiğlal (Geri Kiralama ve Alma Şartlı Satış)
Vefa yoluyla alınan bir malı, alıcı ya bizzat kullanır ya da kiraya verir.
Bizzat kullanmayan alıcılar genelde bu malı satıcısına kiraya verirler. İşte
böylesi bir sözleşmeye “istiğlâl satışı” denir.
C. Teverruk
Bir malın taksitle alınıp, satıcısından başka birisine peşin satılmasıdır
(bey’u’t-teverruk).
D. İyne Satışı
Taksitle alınan mal, tekrar satıcısına peşin satılırsa bey’u’l-îyne adını alır.
- Şâfiîler taksitle alınan malın, kabzedildikten sonra tekrar satıcısına
daha az ya da daha çok bedelle satılmasında bir sakınca görmezler. İbn
Hazm ez-Zâhirî (ö. 456/1063) de iyne satışını caiz görür.
- İyne satışı konusunda Hanefî ve Hanbelî mezheplerinde hakim kanaat
menfî yöndedir. Yani böyle bir alım satım haramdır (ya da mekruhtur) ve
caiz değildir.
49
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
FAİZSİZ BANKACILIKTA
FON TOPLAMA VE FON
KULLANDIRMA
YÖNTEMLERİ
50
I. Faizli Bankalarda Fon Toplama ve Fon
Kullandırma Yöntemleri
A. Faizli Bankalarda Fon Toplama Yöntemleri
Faizli bankalar iki yolla mevduat toplar:
1. Vâdesiz Hesap
Vâdeye bağlanmamış ve istenildiğinde herhangi bir fâiz tahakkuk ettirilmeden
geri çekilebilme imkanı veren hesaplara “vâdesiz mevduat hesabı” denir.
Bankaların vâdesiz hesaplarına yatırılan paralar, bankalara fâizsiz olarak verilmiş
“borç” hükmündedir. Yani hesap sahibi, mevduat miktarınca bankadan alacaklı
durumundadır. Bankalar, bu mevduatı dilediği gibi kullanır ve elde ettiği kârı
kendi hesabına kaydeder.
2. Vâdeli Hesap
Vadeye bağlanmış ve vade sonunda bankanın fâiz ödemeyi taahhüt ettiği
hesaplara “vadeli mevduat hesabı” denir.
51
B. Faizli Bankalarda Fon Kullandırma ve
Mevduat Değerlendirme Yöntemleri
- Bankaların ana kazanç kalemi satın aldıkları devlet tahvillerinin fâizleri
ile özel sektöre kullandırdıkları fâizli kredilerdir.
1. Tahvil ve Hazine Bonosu
- Tahvil ve bono birer fâizli borç senedidir. Bunları alan ile satan kişi ve
kuruluşlar, fâizle borç veren ve fâizle borç alan konumundadır.
2. Fâizli Krediler
52
II. Fâizsiz Bankacılıkta Fon Toplama ve Fon
Kullandırma Yöntemleri
A. Faizsiz Bankacılıkta Fon Toplama Yöntemleri
1. Câri Hesap


Tanımı: Gerçek veya tüzel kişiler tarafından açılan, istenildiği zaman tamamen
veya kısmen geri çekilme özelliği taşıyan, karşılığında faiz veya kâr ödenmeyen
hesaplara carî hesap adı verilir.
Fıkhi Temeli: Carî hesap sözleşmesi karz’dan (ödünç) ibarettir.

Câri hesap, fâizli bankacılıktaki vâdesiz hesap ile aynıdır. Bu hesaplara
yatırılan mevduat, faizsiz bankaya verilmiş “borç” olarak
değerlendirilir.

Faizsiz banka bu hesaplara yatırılan fonu işletir ve kârını kendisi alır.

Bu hesaplardaki paraların banka tarafından kullanımı sırasında yanlış
ticâri tercihler sebebiyle yok olması durumunda, faizsiz banka hesap
sahiplerine borcunu ödemekle münferit olarak yükümlüdür.
53
2. Katılma Hesabı
Tanımı : Katılım bankalarının kâr ve zararına katılma amacıyla açılan
hesaplara “katılma hesapları” denir.
Fıkhi Temeli: Banka ile hesap sahibi arasındaki ilişki karz değil ortaklıktır. Bu
ortaklığın fıkıhtaki ismi mudârabedir.
a. Katılma hesabı açan kişi ya da kuruluşlarla faizsiz banka
arasındaki ilişki emek sermaye ortaklığıdır (mudârebe).
b. Banka ile hesap sahibi, ortaklığın ne kadarlık bir vâdeye bağlı
olacağı konusunda anlaşırlar.
c. Banka, katılma hesabı açanlara mutlaka kâr edeceğini taahhüt
edemez.
d. Katılma hesaplarına yatırılan mevduatların 50.000 TL’lik kısmı
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun güvencesi altındadır.
e. Havuzlarda biriken mevduat, faizsiz bankacılık
enstrümanlarıyla değerlendirilir. Ortaya çıkan kâr ya da zarar,
yine paranın cinsi ve vâdesine göre havuzlara aktarılır.
54
Emek – Sermaye Ortaklığı’nın Temel
Özellikleri
1. Mudarebe ortaklığında kar, tarafların anlaşmasına göre paylaşılır.
Zarar sermayedar tarafından karşılanır. İşgücü sahibinin zararı,
işgücü kaybıdır.
2. Karın paylaşımına geçmeden önce sermaye ve masraflar ayrılır
kalan net kar paylaşılır.
3. Mudârip (emek sahibi), ihmal, kusur ya da kastı olmaz ise
mudârebe malının telef olması durumunda bunu tazmin ile sorumlu
tutulamaz.
4. Verilen sermayeye göre oransal veya maktu (miktarı belirli) bir kârı
önceden taahhüt etmek mümkün değildir.
5. Sermaye ve kârı garanti edecek bir rehin veya kefalet şartı ileri
sürülemez. Ancak mudâribin ihmal, kasıt ve kusuru ile doğabilecek
zararları tahsil için kefil veya rehin istenebilir.
55
B. Faizsiz Bankacılıkta Fon Kullandırma ve Mevduatı
Değerlendirme Yöntemleri
1. Murabaha
a. Klasik Murabaha
Murabaha (satıcı tarafından maliyet fiyatı ve kar oranı açıklanan satış)
İslam Ticaret Hukukunda “güven esasına dayalı alışveriş sözleşmeleri”
arasında yer alır. Bu alışverişte satıcı malın kendisine maliyetini müşteriye
açıklamakta ve bu maliyet üzerine bir miktar kar koyarak satmaktadır.
b. Çağdaş Murabaha
Bu yöntemde müşteri satın almak istediği malı görür, beğenir ve peşin
fiyatını öğrenir. Daha sonra Katılım Bankası’na gelerek peşin fiyatını
öğrendiği malın alınıp kendisine vadeli olarak satılmasını ister. Katılım
Bankası müşteriyi değerlendirir, ödeme gücünü araştırır, çeşitli teminatlar
alır ve müşteriye ne kadar vade farkı uygulayacağını açıklar. Sonra da malı
peşin fiyata satıcıdan alıp, vadeli olarak müşteriye satar.
56
Murabaha İşleminde Dikkat
Edilecek Hususlar
- Mal, hizmet ya da mali hak gerçekten var mı?
- Bu mal, hizmet ya da mali hak satılabilir mi?
- Bu mal ya da mali hak taksitli satılabilir mi?
- Satıcı ile nihai alıcı anlaşmayı tamamlamış mı?
-Alım satım gerçek bir işlem mi?
Bu aşamalar tespit edildikten sonra:
- İşlem konusu şey muhakkak surette satın
alınmalıdır.
- İşlem konusu şey muhakkak surette müşteriye
satılmalıdır.
57
2. İcare (Kira – İş ve Hizmet Sözleşmeleri), İcara Müntehiye bi’ttemlîk (Leasing / Finansal Kiralama (Mülkiyetin Devri İle Sona
Eren Kiralama Sözleşmesi)
-İcare, İslam Hukuku’nda gerek menkul ve gayrimenkul malların
kiralanması akitlerini gerekse iş ve hizmet sözleşmelerini
kapsamına alan bir kavramdır.
- Kira konusu şeyin İslam Hukuku’na göre meşru olması gerekir.
- Katılım Bankası, faizsiz bankacılık ilkelerine uygun olan her
türlü kira finansmanı ile hizmet (eğitim, sağlık vs.) finansmanını
sağlayabilir. Burada en önemli nokta; müşterinin kiralamak
istediği şeyi veya almak istediği hizmeti önce kurumun kiralamış
veya almış olmasıdır.
- Mülkiyetin devri ile sona eren kira akdi / leasing ise kira akdi +
süre sonunda cüzi bir bedelle satış akdi veya kira akdi + hibe
(bağış) akdi yöntemiyle yapılan yeni bir akit türüdür
58
3. Ortaklıklar
a. Emek-Sermaye Ortaklığı (Mudarebe)
Katılım Bankası, emek – sermaye ortaklığında
emek sahibi olabileceği gibi, sermaye sahibi de
olabilir. Katılım Bankasındaki, katılma hesapları
emek-sermaye ortaklığı sistemi ile
çalıştırılmaktadır. Burada müşteriler sermaye
sahibi konumunda iken, Katılım Bankası emek
sahibi konumundadır. Katılım Bankası, kendi öz
sermayelerini veya hesaplarda biriken paraları
işletirken sermaye sahibi sıfatıyla emek-sermaye
ortaklıkları da kurabilir.
59
b. Sermaye Ortaklığı (Müşâreke)
Bu ortaklık tarafların sermaye olarak belli oranda para
koymaları ile gerçekleşir. Örneğin Katılım Bankası ile bir
başka kişi ya da kuruluş 500’er bin $ koyarak ortaklık
kursalar, bu ortaklığa “sermaye ortaklığı / müşareke” denilir.
Bu ortaklığın da kendine özel şartları bulunmaktadır:
1. Kar tarafların anlaşmasına göre paylaştırılır.
2. Ortaklığa eşit hisse ile katılmak şart değildir.
3. Taraflar bu ortaklığı süreklilik esası üzere kurabileceği
gibi, belli bir vade sonunda bir tarafın hisselerini diğerine
satması esasına göre de kurabilirler.
4. Taraflar zararı ortaklıktaki sermayeleri oranında
üstlenirler.
60
FAİZSİZ BANKALARIN SERMAYEYİ
DEĞERLENDİRME İŞLEMLERİ VE FIKHİ TEMELLERİ
 1. Murâbaha:


a. Tanımı: Maliyet+karlı satış.
b. Teorik Temeli: Satım akdidir.
 2. Mudârabe: (Emek ve Sermaye Ortaklığı)


a. Tanımı: Bir tarafın emek diğer tarafın sermaye koyarak ticaret yapmak ve oluşacak kârı anlaşılan oranda
paylaşmak üzere kurdukları ortaklıktır.
b. Teorik temeli: Ortaklık akdidir; bütün hukuk sistemlerinde tanınır.
 3. Müşâreke: (Sermaye Ortaklığı)


a. Tanımı: İki veya daha fazla şahsın belirli bir sermaye koyarak, iş yapmak ve oluşacak kâr veya zararı paylaşmak
üzere kurdukları ortaklığa denir.
b. Teorik temeli: Ortaklık akdidir; bütün hukuk sistemlerinde tanınır.
 4. Finansal Kiralama (Leasing):


a. Tanımı: Malın mülkiyetinin temlîki ile sona eren kiralama akdi.
b. Teorik temeli: Kira ve satım veya kira ve hibe birlikteliğinden oluşan bir akittir; çoğunluk meşru görür.
 5. Borsa Yatırım İşlemleri: Meşru temelli hisse senedi yatırımı / Ortaklık.
61
FAİZSİZ BANKALARIN YAPTIĞI DİĞER BANKACILIK İŞLEMLERİ VE TEORİK
TEMELLERİ
 1. Banka Kartı Kullandırma
a. ATM Kartı:
-Tanımı: Nakit çekme veya mal ve hizmet almada kullanılan karttır.
-Fıkhi temeli: Bankanın vermiş olduğu hizmetler karşılığında ücret /
komisyon alması caizdir. Ancak bu komisyonu alıp almamak kendi
inisiyatifindedir..
b. Kredi Kartı:
- Tanımı: Hesapta para bulunmamasına karşın nakit çekimi, mal ve hizmet
satın alımı ve başka bir takım bankacılık işlemleri için kullanılan karttır.
- Fıkhi temeli: Duruma göre banka kefil, alacaklı, kendisine havalede
bulunulan (muhal aleyh) ve hizmet sunucusudur. Kart hamili ise kendisine
kefil olunan, borçlu, muhil (havalede bulunan) ve hizmetten yararlanandır.
Banka bu kartla sunmuş olduğu hizmetler varsa bu hizmetler karşılığında
ücret alabilir. Ancak verilen kredi karşılığında sadece fiili masraflar ve
dönem sonunda enflasyon farkı alınabilir.
- Kredi kartının takside imkan vermesi halinde murabaha yöntemi hızlı bir
şekilde uygulanmaktadır.
62
FAİZSİZ BANKALARIN YAPTIĞI DİĞER
BANKACILIK İŞLEMLERİ VE TEORİK TEMELLERİ
c. Çek ve Senet kabulü ve Fatura Tahsili:
Bu işlemler birer bankacılık hizmetidir. Hizmet karşılığında gelir caizdir. Çek ve senet
kır(dır)mak veya faturaların meblağının kurumda kalması karşılığında bedel ödemek
faizdir.
d. Akreditif
Akreditif fonlu ise genelde bir murabaha işleminden ibarettir.
Akreditif fonsuz ise kefalet söz konusu olur. Kefalette ise fiili masrafların
alınması mümkündür. Bununla birlikte bunun bir hizmet olduğu ve dolayısıyla
ücret de alınabileceği görüşü de bulunmaktadır.
e. Teminat mektubu
Teminat mektubu bankanın müşterisine kefil olması olarak değerlendirilir. .
Kefalette ise fiili masrafların alınması mümkündür. Bununla birlikte bunun bir
hizmet olduğu ve dolayısıyla ücret de alınabileceği görüşü de bulunmaktadır.
f. Kambiyo işlemleri : (Farklı para birimlerinin alım satımı)
- İşlem peşin ise caizdir.
63
BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR
EDERİM.
HELAL KAZANMA VE HELAL YOLDA
HARCAMA GAYRETİ ŞİARIMIZ
OLSUN!
 MEHMET ODABAŞI
 (Kuveyt – Türk Katılım Bankası A.Ş. – Danışma
Kurulu)
64