BÖLÜM 2: BEYİN ve ÖĞRENME -1 BEYNİMİZ SİNİR HÜCRELERİ ve NÖROGLIA NÖRON (NEURON) (1) (2) (3) (4) astrocytes oligodendrocytes, microglia, ependymal cells 1,300 - 1,400 gr 100 milyar nöron Zamana göre ortalama nöron kayıbı (Neocorteks) Günlük= 85,000 Yıllık= ~31 milyon Saniyede= 1 Beyindeki myelin kaplı hürelerin uzunluğu= 150,000-180,000 km Sinaps sayısı= 0.15 katrillion Sol>Sağ Yarım Küre= 186 Milyon *(Pakkenberg et al., 1997; 2003) BEYNİMİZ SİNİR HÜCRELERİ ve NÖROGLIA NÖRON (NEURON) Alanı = 2500 cm² Girus (gyrus): çıkıntı Salkus (sulcus): yarıklar BEYNİMİZ Beyin Omurilik Sıvısı Buoyancy (kaldırma K) Koruma Kimyasal stabilite Basınç düzenlemesi: İskemi Hidrosefali Meninges -Dura -Araknoid -Pia Menenjit NÖROGLİA (DESTEK HÜCRELERİ) Glial Hücreler •Myelin kılıfları •Destekleme, birarada tutma •Atık maddelerin uzaklaştırılması Microglia Nöron Astrosit Oligodendrosit Damar Miyelinli akson Ependimal hücreler Miyelin tabaka Beyin ventikül leri NÖRONLAR ve BİLGİ TAŞIYICILAR Dendrit Akson ucu veya Düğmeciği Hücre gövdesi Hücre çekirdeği Ranvier boğumu Akson tepeciği Akson Miyelin kılıf Uyarılma eşiği, Sıçramalı iletim NÖRONLAR ve BİLGİ TAŞIYICILAR Getiren ya da duyusal nöron: duyu organlarından omurilik ya da beyne bilgi taşıyan nöronlar Götüren ya da motor nöron: beyinden kas ya da salgı bezlerine bilgi taşıyan nöronlar Bağlayıcı ya da aranöronlar: bir nörondan diğerine bilgi taşıyan nöronlar Multible Scloris Etkisi Mylelin üzerinde Beyaz cevher Gri cevher SİNAPS Sinaps önceki kısımda mesaj iletimi elektriksel; sinaps’taysa mesaj iletimi kimyasal maddeler yardımıyla olur. SİNAPS Mikrotübler Nörotransmiter Ya da nöroiletken Akson ucu Sinaptik düğmecik Reseptörler (alıcı nokta) Akson terminali (düğmeciği) Mitokondri Sinaptik kesecik Sinaptik alan ya da boşluk NÖROİLETKENLER Asetilkolin Alzheimer Genel uyarılmışlık, dikkat, bellek, hareket Dopamin Şizofreni, Parkinson Haz, bağımlılık Serotonin Depresyon Duygu durum, uyku başlatılması Norepinefrin bipolar bzk. Genel uyarılmışlık hali, uyanıklık duygu durum, bellek, öğrenme Endorfin ve Enkefalinler Acı ağrı Nöroiletkenlerin yıkımı ya da ortamdan uzaklaştırılması? Sinapslar ve İlaçlar Toksinler Asetilkolin salınımını engeller Reserpin Ntt keseciklerinde sızdırma Kafein Adenosin salınımını azaltır Felç Kan basıncını azaltır Aşırı uyanıklık (uyarıcı madde salınımını düzenler) LSD Seretonin reseptörlerine bağlanır Dopamin reseptörlerine bağlanır Kokain Dopaminin geri emilmesine engel Uyanıkken rüya görme Öfori BEYİN YAPILARI VE İŞLEVLERİ Beyin Araştırmalarında Kullanılan Yöntemler Hayvan Çalışmaları Ölüm Sonrası Çalışmalar (Albert Einstein) Vaka Çalışmaları ve Hastalarla yapılan çalışmalar (HM, Broca’nın hastası, Pineal Cage) Elektrik Kaydı (EEG ve ERP) Nörogörüntüleme (MRG, fMRG, PET) BEYİN YAPILARI VE İŞLEVLERİ Beyin Araştırmalarında Kullanılan Yöntemler Albert Einstein’ın beyni ERP PET fMRI SİNİR SİSTEMİ Merkezi Sinir Sistemi Beyin Omurilik Çevresel Sinir Sistemi Somatik Sistem Ön Beyin (iletim ve basit refleksler) frontal lob parietal lob oksipital lob temporal lob limbik sistem talamus hipotalamus Orta Beyin (görme ve işitme refleksleri Retiküler formasyon Arka Beyin beyincik pons medulla Otonom Sistem Sempatik Bölüm Parasempatik Bölüm Ön Beyin (Serebral Korteks’teki yapılar) Motor korteks Somatosensory korteks Çağrışım korteksi Çağrışım korteksi Broca Alanı Görsel korteks İşitsel korteks Wernicke Alanı Çağrışım alanları, Ayna nöronlar HOMONCULUS DUYUSAL MOTOR ÖN BEYİN (İçerdeki, Subkortikal, yapılar) Talamus Hipotalamus Orta beyin Korpus Kallosum Pons Beyincik Medulla Korpus Kallosum ÖN BEYİN (İçerdeki, Subkortikal, yapılar: Limbik Sistem) Deneysel Psikoloji: öğrenme, Hipokampüs Amigdala BEYİN YARIMKÜRELERİ ve UZMANLAŞMA Sol beyin Analitik düşünme Mantık Matematik Dil Sağ el ile dokunma Yazı yazma Sağ beyin Bütüncül düşünme Sezgi Yaratıcılık Sanat Müzik Yüz tanıma Sol el ile dokunma Mekansal Kurulum Korpus kallosum (ayrık beyin vakaları), Başat el ve dil alanı (Broca ve Wernicke alanları) arasındaki ilişki ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SOMATİK SİNİR SİSTEMİ: MSS’ne bilgi getiren tüm duyusal ve motor nöronlardan oluşur OTONOM SİNİR SİSTEMİ: MSS ile iç organlar ve salgı bezleri arasında bilgi taşıyan nöronlar Sempatik sinir sistemi Acil durumlarda ani hareketler için vücudu hazırlar Parasempatik sinir sistemi Vücudu sakinleştirir