hücre - Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Pablo Ruiz
Piccaso
Diego de Silva
Velazquez
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Primum non nocere
“...İyi bir anamnez (öykü) al;
şimdiki durumu için tanı koy;
geleceği için varsayımda bulun;
bu kuralları uygula.
Bir hastalıkla (hastayla) karşılaştığında;
kendini iki şey için koşullandır: yardım et
ya da en azından zarar verme.“
Hippocrates
Epidemics, 1. kitap, 11. bölüm
Prof. Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE BİLİMİ
VE
BİYOFİZİK
(TIP 1007)
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
Histoloji ve Embriyoloji AbD.
NEDEN HÜCRE ?
Hasarlanmış hücre, doku ya da organların
biyolojik işlevlerini yerine koymak (rejeneratif
tıp) ya da tamir etmek (reperatif tıp) için
kullanılan en önemli materyal kök hücreler
(totipotent, pluripotent, multipotent) dir.
Bu konuda başarılı olabilmek için; bu hücrelerin
limitlerini çok iyi bilmek ve bu bilgiyi kullanarak
onları lâboratuvar koşullarında yaşatmayı,
yönlendirmeyi ve çoğaltmayı sağlamak gerekir.
Prof. Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRENİN TANIMI
Hücre; tüm doku, organ
ve organ sistemlerinde,
yaşamın ve hastalıkların
yapısal ve işlevsel
EN KÜÇÜK birimidir.
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE

DOKU

ORGAN

SİSTEM

ORGANİZMA
CANLILARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
ORGANİZASYON
HOMEOSTAZ
ADAPTASYON
ÜREME ve KALITIM
BÜYÜME ve GELİŞME
ENERJİ ÜRETME ve SALMA
UYARI ALGILAMA ve
YANIT VERME
ETKİLEŞİM
TEMEL HÜCRE TİPLERİ
1.PROKARYOT HÜCRE
Plâzmalemmanın etrafında bir hücre
duvarı bulunur, genetik materyali (DNA)
hücrenin diğer elemanlarından ayıran
bir çekirdek zarı yoktur, histonları ve
membranöz organelleri bulunmaz.
2.EUKARYOT HÜCRE
Çekirdeği, histonları ve membranöz
organelleri vardır. Çok hücreli
organizmaların başlıca hücreleridir.
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE FARKLILANMASI
(diferensiyasyon)
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE EKOLOJİSİ
Aynı hücre tipi, farklı bölgelerde ve farklı durumlarda,
farklı özellik ve davranışlar gösterebilir.
(makrofajlar ve nötrofiller, oksijensiz ve iltihaplı alanlarda
oksidatif metabolizmadan glikolize kadar farklı işlevleri
gerçekleştirebilirler)
Yapısal olarak benzer görünen hücreler, sinyal molekülleri
için farklı reseptörlere sahip olduklarından, farklı
reaksiyonlar verebilirler.
(B lenfositler ve T lenfositler)
Kimi hücreler farklı hücreler oldukları halde, sahip
oldukları reseptörler nedeniyle, aynı sinyal moleküllerine
karşı aynı duyarlılığı gösterirler.
(meme bezi fibroblastları ve uterus düz kas hücrelerinin dişi
seks hormonlarına verdiği yanıt)
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
GENELLEŞTİRİLMİŞ HAYVAN HÜCRESİ
1. Hücre
membranları
2. Çekirdek
3. Sitoplâzma
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE MEMBRANLARI
plazma membranı
(plazmalemma)
organel membranları
SİTOPLAZMA
organeller
inklüzyonlar
sitozol
NUKLEUS
nukleus zarı
nukleolus
kromatin
nukleoplazma
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
SİTOPLAZMİK ORGANELLER
A. Membranlı organeller
Plazmalemma (hücre kılıfı ve mikrovillus dahil)
Mitokondri
Granüler endoplazmik retikulum (GER)
Agranüler endoplazmik retikulum (AGER)
Golgi kompleksi
Salgı vezikülü
Lizozom
Kılıflı vezikül
B. Membransız organeller
Ribozom (serbest ribozomlar ve polizomlar)
Mikrotubul
Sentriyol
Sil ve flagellum
Filâmentler
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
SİTOPLÂZMİK İNKLÜZYONLAR
A. Depolanmış besin maddeleri
Glikojen
Lipid
B. Pigmentler
1. Eksojen olanlar
Karoten
Karbon partikülleri
2. Endojen olanlar
Hemoglobin
Hemosiderin
Bilirubin
Melanin
Lipofuksin
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE MEMBRANLARI
Homojen değildir. Plazma membranı ile
organellerin (sitomembran) membran
kompozisyonu birbirinden farklıdır.
Membran komponentlerinin çoğu değişken bir
dinamizme sahiptir. Membran sürekli değişen bir
mozayiktir. Membranın bazı bölümleri, diğer
bölümlerine oranla daha hızlı değişir.
Membran komponentleri asimetriktir. İç ve dış
yapraktaki lipid tipleri ve oranları farklıdır. Lipid
içine yerleşmiş proteinler de asimetriktir.
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Membranın majör
bileşenidir. Yağ asidi
zincirlerini etkileyerek,
membran akışkanlığını
düzenler.
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
1. Seçici geçirgenlik
a. Pasif difüzyon
b. Kolaylaştırılmış difüzyon
c. Aktif transport
2. Sinyallerin transdüksiyonu
a. İyon kanalına bağlı reseptörler
b. Enzime bağlı reseptörler
c. G–proteine bağlı reseptörler
3. Steroid hormon reseptör ailesi
4. Endositoz
a. Fagositoz
b. Pinositoz
c. Reseptör–aracılı endositoz
5. Egzositoz
6. Kompartımantalizasyon
7. Metabolik işlemlerin spatiyotemporal organizasyonu
8. Depolama, taşıma ve sekresyon
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
HÜCRE MEMBRANLARI
Koruma
Geçirgenlik
endositoz
ekzositoz
Hücre
etkileşimi
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
SİNYALLERİN ALINMASI
doku içindeki
gelişmelerini
düzenlemek,
büyümeleri ve
bölünmelerini
kontrol
etmek,
işlevlerini
koordine
etmek
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
SİNYALLERİN ALINMASI
otokrin salgılama
kimyasal
haberci
parakrin salgılama
kimyasal
haberci
endokrin salgılama
kimyasal
haberci
sinaptik salgılama
sinir
hedef
hücreler hücresi
kapiller
kimyasal
haberci
reseptörler
endotel hedef
hücresi hücre
bazal membran
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI
RESEPTÖR DEFEKTİ
Birçok hastalığın nedeni defektif
reseptörlerdir. Psödohipoparatiroidizm
ve bir tip cüceliğin nedeni, paratiroid
büyüme hormonu reseptörlerinin
fonksiyonel olmamasıdır. Her iki
olguda da hormonların kan düzeyleri
normal olduğu halde, reseptörler
normal olmadığı için hedef hücreyi
etkileyemezler.
Prof.Dr. Şahin A. SIRMALI