Uploaded by User12355

Aksam-ı Seba ve Mehmuz Fiil

advertisement
3. Hafta Konumuz:
s. 197-203
AKSÂM-I SEB’A
VE MEHMÛZ FİİL
Kaynaklar:
Bilal Temizoğlu vd., Sarf, Cantaş Yayınları, İstanbul, 2010;
Emire Mustafa Kaplan vd., Akademik Arapça (Sarf), Mektep Yayınları, İstanbul, 2019;
Mahmut Yazıcı ve Harun Abacı, Bina ve Maksud Notları, Gümüşev Yayıncılık, İstanbul, 2008;
Fahreddin Kabâve, Tasrîfu’l-Esmâ ve’l-Ef’âl, Mektebetü’l-Maârif, Beyrut, 1988.
Aksam-ı
Seb’a ve
çeşitlerine
dair birer
örnek
Sâlim (illet harfi,
hemze veya
şedde
içermeyenler)
Mehmûz
(hemzeli)
Sahîh (illet harfi
içermeyenler)
ُ َ‫َسأ‬
ْ ‫لي‬
َ َ‫سأ‬
َ
Mehmûzu’l-ayn: ‫ل‬
ُ
Mehmûzu’l-lâm: ‫َقرَأَ ي َْقرَأ‬
Muzâ’af (sonu
şeddeli)
ُ َ‫» َم َّد ي‬
«‫مد‬
Aksâm-ı
Seb’a (Kök
ُ ‫خ َذ ي َْأ‬
َ َ‫أ‬
Mehmûzu’l-fâ: ‫خ ُذ‬
Misâl (İlk harfi
ُ ‫ص‬
Misâl-i vâvî: ‫ل‬
ِ َ‫وصَل ي‬
ُ ‫َس َر يَ ْي‬
ُ ‫ي‬
Misâl-i yâî: ‫س ُر‬
illetli)
Harflerine göre
fiiller)
ُ ‫ل ي َُق‬
َ ‫َقا‬
Ecvef-i vâvî: ‫ول‬
Mu’tell (illet
harfi içerenler)
Ecvef (orta harfi
illetli)
ُ ‫ع يَ ِب‬
َ ‫بَا‬
Ecvef-i yâ’i: ‫يع‬
Nâkıs-ı vâvî: ‫َغزَا ي َْغ ُزو‬
Nâkıs (son harfi
illetli)
Lefîf (iki harfi
illetli)
Nâkıs-ı yâî: ‫َرمَى يَر ِمي‬
Lefîf-i mefrûk: ‫و ََقى يَ ِقي‬
ْ ‫شوَى ي‬
َ
Lefîf-i makrûn: ‫َش ِوي‬
Kelimenin
kökünde elif
olmaz. « \ ‫َقال‬
‫ »رمى‬gibi
fiillerde elif
başka
harften
dönüşmüştür.
Binâ gibi bazı kitaplarda sâlim, sahih ile aynı anlamda kullanılır. O
durumda tasnif aşağıdaki gibi olur.
AKSÂM-I SEMÂNİYE
(Harf Sayısı ve Kök Harfine Göre Fiiller)
MEHMÛZ FİİL
s. 198
Ek Bilgi
« َ‫»أَ ْأمَن‬
-
Mehmûzu’l-ayn ve mehmûzu’l-lâm sâlim fiil gibi çekilir. Dönüşme
(kalb/ibdâl) yoktur. Sadece hemzenin telaffuzundan dolayı zorluk
yaşanabilir. Farklılık olan mehmûzu’l-fâ’dır.
- İki hemze yan yana gelir ve ikincisi sakin ise birincinin harekesinin
cinsine dönüşmesi (kalb/ibdâl) vaciptir. Birincisi fethalı ise ikincisi
elife; birincisi kesralı ise ikincisi yâ’ya; birincisi zammeli ise ikincisi
vâv’a dönüşür. Yani, Araplara «‫ »أَ ء‬demek zor gelir «‫ »آ‬derler; «‫ ِ»إء‬demek
zor gelir «‫ ِ»إي‬derler; «‫ » ُأء‬demek zor gelir «‫ » ُأو‬derler. Hemze-i vasl
vaslediliyorsa dönüşme olmaz.
- Birinci harf hemze değilse bu dönüşmeler câizdir.
- Sadece şu üç fiilin emr-i hazırları –çok kullanıldıkları ve tahfif içinistisnâî kullanılır:
-
-
-
«)‫ل ك ُل ) ُأوك ُل‬
ُ ُ ‫ل ي َأك‬
َ َ ‫»أَ خَذ َ ي َأْ خُذ ُ خ ُذ ) ُأوخ ُذ)« »أَ م َرَ ي َأْ م ُرُ م ُر ) ُأوم ُر)« »أَ ك‬
«‫ل‬
َ َ‫ »سَأ‬fiilinin emr-i hâzırı ise iki türlü kullanılabilir. «‫»اِسأَ ل \ سَل‬
«‫ »أمر‬ve «‫ »سأل‬fiillerinin emirleri kelamın başında değilse hemzenin
hazfedilmesi vacip değil câizdir. Hemzeli kullanımı daha yaygındır. «‫»وأْ م ُر‬
«‫»فَاسأَ لُوا‬
« َ‫»آمَن‬
«‫»إِ ْئمَان‬
ُ
ُ ‫»أ ْؤ ِم‬
«‫ن‬
«‫»إِيمَان‬
ُ
ُ ‫»أو ِم‬
«‫ن‬
«‫»اِ ْئ َذ ْن‬
«‫»اِي َذ ْن‬
َ
«‫»ف ْأ َذنُوا‬
ُ ‫»ي َْأ ُك‬
«‫ل‬
َ ‫» ِم ْأ‬
«‫خذ‬
=
ُ ‫»ي‬
ُ ‫َاك‬
«‫ل‬
=
َ ‫» ِمي‬
«‫خذ‬
«‫= » ُم ْؤ ِمن‬
«‫» ُمو ِمن‬
ُ \ ‫ل \ ُم ْر‬
ْ ‫» ُك‬
«‫خ ْذ‬
ْ َ‫سأ‬
ْ ِ‫= »إ‬
«‫ل‬
ْ ‫»س‬
َ
«‫ل‬
Download