PLC & OTOMASYON TEORİK & UYGULAMALI LÜTFEN DİKKAT! • SINIFTAKİ BAŞARIMIZIN MAKSİMUM DÜZEYDE OLMASI İÇİN: • • • DEVAMSIZLIK YAPMAYINIZ; KAÇIRDIĞINIZ DERSLER SONRAKİ KONULARA TEMEL OLUŞTURDUĞUNDAN SONRAKİ DERSLERİ DE ANLAYAMAZSINIZ DERSLERE ZAMANINDA GELİNİZ; KAÇIRILAN DERSLERİN TELAFİSİNİN YAPILMADIĞINI UNUTMAYINIZ ANLAMADIĞINIZ KONU OLDUĞUNDA HEMEN DERSiN SORUMLUSUNA SORUNUZ BÖLÜMLER • PLC DERSLERİMİZ 6 ANA BÖLÜMDEN OLUŞMAKTADIR. – – – – – – TEMEL OTOMATİK KUMANDA BİLGİSİ SAYI SİSTEMLERİ & MANTIK DEVRELERİ PLC DONANIMI, PLC ÖZELLİKLERİ VE PLC ÇALIŞMA MANTIĞI PLC PROGRAMLAMA MANTIĞI Micro/WIN YAZILIMI İLE S7200TEMEL PROGRAMLAMA TEKNİKLERİ UYGULAMALAR BÖLÜM 1: TEMEL OTOMATİK KUMANDA BU BÖLÜMDE TEMEL OTOMATİK KUMANDA TEKNİĞİNİ ÖĞRENECEĞİZ OTOMASYON NEDİR? • ELEKTRİK, ELEKTRONİK, MEKANİK, HİDROLİK, PNÖMATİK, YAZILIM V.B. KULLANARAK MANUEL SİSTEMLERİ TAM OTOMATİK HALE GETİRME İŞİDİR. • PLC VEYA MC SİSTEMİ KONTROL ETME AMAÇLI KULLANILIR. ELEKTRİK / ELEKTRONİK • ELEKTRİKLİ CİHAZLAR 220V AC AKIM İLE ÇALIŞIR. ÖRNEĞİN ÜTÜLER VE SOBALAR… • ELEKTRONİK CİHAZLAR İSE İSE 5-24V ARASI DC GERİLİMLE ÇALIŞIR. RADYO, CEP TELEFONU V.B.CİHAZLAR BUNA ÖRNEKTİR. PNÖMATİK/HİDROLİK • PNÖMATİK: HAVA GÜCÜYLE ÇALIŞAN SİSTEMLERDİR. • HİDROLİK: SIVI GÜZÜYLE ÇALIŞAN SİSTEMLERDİR. START BUTONU • BU BUTONLARDA KONTAK NORMALDE AÇIKTIR. BUTONA BASILINCA, AÇIK OLAN KONTAK KAPANIR. BUTON ÜZERİNDEN ETKİ KALDIRILDIĞINDA, KAPANAN KONTAK HEMEN AÇILIR. BUNLARA ANİ TEMASLI BUTON DA DENİR. STOP BUTONU • DURDURMA BUTONUDUR. BU BUTONLARDA KONTAK NORMALDE KAPALIDIR. BUTONA TEMAS EDİLİNCE, KAPALI OLAN KONTAK AÇILIR; TEMAS OLDUĞU SÜRECE AÇIK KALIR. BUTONDAN TEMAS KALKINCA KONTAKLAR NORMAL KONUMUNU ALIR. JOG BUTONU • START VE STOP BUTONUNUN BİRLEŞİMİNDEN OLUŞMUŞTUR. KAPALI KONTAK STOP BUTONU OLARAK, AÇIK KONTAK İSE START BUTONU OLARAK KULLANILIR. BUTONLAR MEKANİK SINIR ANAHTARLARI • MEKANİK BİR ETKİYLE KONTAKLARI KONUM DEĞİŞTİREN ELEMANLARDIR. ŞALTERLERANAHTARLAR • KONTAK KONUMUNU FİZİKSEL HAREKET İLE DEĞİŞTİREN KUMANDA ELEMANLARIDIR. • ŞALTERLER GENELDE İKİ TİPTE YAPILIRLAR. – 1-KALICI TİP ANAHTARLAR-ŞALTERLER – 2-BUTONLAR (GERİ DÖNÜŞLÜ ŞALTERLER) ŞALTERLERANAHTARLAR RÖLELER • KÜÇÜK GÜÇTEKİ ELEKTROMANYETİK ANAHTARLARA RÖLE ADI VERİLİR. • AC YA DA DC İLE ÇALIŞABİLİR. • BOBİNE ELEKTRİK VERİLİNCE KONTAKLAR KAPANIR VE ELEKTRİK İLETİR. RÖLELER • RÖLEDEKİ KONTAKLAR PALET ARACILIĞI İLE AÇILIR VE KAPANIRLAR. NORMAL DURUMDA PALET, YAY VEYA YERÇEKİMİ NEDENİYLE, DEMİR NÜVEDEN UZAKTA BULUNUR. • RÖLELERDE NORMALDE AÇIK VE NORMALDE KAPALI OLMAK ÜZERE İKİ ÇEŞİT KONTAK VARDIR. BU KONTAKLARIN YAPIMINDA GÜMÜŞ, TUNGSTEN, PALLADYUM METALLERİ VE BUNLARIN ALAŞIMLARI KULLANILIR. RÖLELER KONTAKTÖRLER • KONTAKTÖRLER, ELEKTRİK DEVRELERİNİN BAĞLANTI İŞLEMLERİNDE, BÜTÜN MOTOR KUMANDALARINDA, IŞIK, KUVVET, SİNYALİZASYON VE BUNLAR GİBİ DOĞRU VE ALTERNATİF AKIMDA ÇALIŞAN BÜTÜN TESİSLERDE DEVRENİN AÇILIP KAPANMASINI TEMİN EDEN ELEKTROMANYETİK ŞALTERLERDİR. • KONTAKTÖRLERİN EN ÖNEMLİ KULLANILIŞ ALANI DOĞRU VE ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNİN KUMANDA EDİLMESİDİR. • KONTAKTÖRLER VASITASIYLA HER GÜÇTEKİ MOTORLARA YOL VERME, DEVİR SAYISI KONTROLÜ GİBİ İŞLER KOLAYLIKLA YAPILIR. KONTAKTÖRLER KONTAKTÖRLER BÖLÜM 2: SAYI SİSTEMLERİ VE MANTIK DEVRELERİ BU BÖLÜMDE İKİLİ / ONLU SAYI SİSTEMİNİ VE MANTIK DEVRELERİNİ ÖĞRENECEĞİZ SIFIR VE BİR • SİNYAL VAR YADA YOK DURUMUDUR. V 0 0 YOK 1 1 0 1 0 0 0 1 VAR 0 0 t BIT BIT • İKİLİ SAYILARI OLUŞTURAN HER RAKAMA BINARY DIGIT KELİMELERİNİN KISALTILMIŞI OLAN BIT DENİR. • BİR BİT 0 VEYA 1 OLABİLİR. • BİLGİSAYARDA EN KÜÇÜK BİLGİ BİRİMİ BİTTİR. • 11010011 BİT BYTE • 8 BİTİN BİR ARAYA GELMESİYLE BYTE OLUŞUR. • BİR BYTE İÇERİSİNDE 0-255 ARASINDA OLMAK ÜZERE 256 DEĞER OLABİLİR. – (İKİLİK) 00000000 = 0 (ONLUK) – (İKİLİK) 11111111 = 255 (ONLUK) • GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ BİR BAYT’IN ALABİLECEĞİ EN YÜKSEK DEĞER 255 VE EN DÜŞÜK DEĞER 0’DIR. WORD • 16 BİTİN BİR ARAYA GELMESİYLE WORD OLUŞUR. – (İKİLİK) 00000000 00000000 = 0 (ONLUK) – (İKİLİK) 11111111 11111111 = 65535 (ONLUK) • BİR WORD’UN ALABİLECEĞİ EN YÜKSEK DEĞER 65535 VE EN DÜŞÜK DEĞER 0’DIR. • BU DA BİR WORD İÇERİSİNDE 65536 FARKLI DEĞER SAKLANABİLECEĞİ ANLAMINA GELİR. (216=65536) DOUBLE WORD • 32 BİTİN BİR ARAYA GELMESİYLE DOUBLE WORD OLUŞUR. • 0 İLE 232 ARASI DEĞERLER ALABİLİR. SAYI SİSTEMLERİ • DİJİTAL SİSTEMLER İKİLİ SAYILARI TEMEL ALARAK ÇALIŞTIKLARI İÇİN ÖZELLİKLE İKİLİ SAYILAR OLMAK ÜZERE, ONLU SAYI SİSTEMLERİNİ BİLMEK ÇOK ÖNEMLİDİR. • NOT: – BİR SAYININ SIFIRINCI KUVVETİ BİRDİR. ONLUK SAYI SİSTEMİ • GÜNLÜK HAYATIMIZDA KULLANDIĞIMIZ SAYI SİSTEMİDİR. • 0,1,2, … ,9 RAKAMLARINDAN OLUŞUR. • (20)10 • (825)10 • (3359)10 İKİLİ SAYI SİSTEMİ • MİKROİŞLEMCİLERİN VE DİĞER TÜM DİJİTAL AYGITLARIN KULLANDIĞI SAYI SİSTEMİDİR. • 0 VE 1 RAKAMLARINDAN OLUŞUR. • (10)2 • (1001)2 • (10011101)2 SAYI SİSTEMLERİNİN ÇEVRİLMESİ • BAZEN SAYI SİSTEMLERİ ARASINDA ÇEVİRMELER YAPMAK ZORUNDA KALACAĞIZ. • İKİLİ SAYILARI ONLUYA • ONLU SAYILARI İKİLİYE İKİLİ SAYILARIN ONLUK SAYI SİSTEMİNE ÇEVRİLMESİ • SAYIYI 2’NİN KUVVETLERİ OLARAK YAZIP SONUÇLARI TOPLAMAMIZ GEREKİYOR. • (10)2=1x21+0x20=2+0=(2)10 • (101)2=1x22+0x21+1x20=(5)10 ONLUK SAYILARIN İKİLİK SAYI SİSTEMİNE ÇEVRİLMESİ • SAYIYI SÜREKLİ OLARAK BÖLÜM BİTENE KADAR 2’YE BÖLMEMİZ VE KALANI ALMAMIZ GEREKMEKTEDİR. • (5)10=(101)2 • (28)10=(11100)2 • (65)10=(1000001)2 MANTIK İŞLEMLERİ • MİKROİŞLEMCİLERDE BAZI İŞLERİN VE HESAPLARIN YAPILMASI İÇİN MANTIK İŞLEMLERİ KULLANILIR. • BUNLAR AND, OR, XOR VE NOT GİBİ İŞLEMLERDİR. AND (VE) İŞLEMİ 0=ANAHTAR AÇIK 1=ANAHTAR KAPALI A B A AND B 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 1 OR (VEYA) İŞLEMİ 0=ANAHTAR AÇIK 1=ANAHTAR KAPALI A B A OR B 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 1 NOT (DEĞİL) İŞLEMİ BIT 0 İSE SONUÇ LOJİK 1, 1 İSE SONUÇ LOJİK 0 OLUR. 0=ANAHTAR AÇIK 1=ANAHTAR KAPALI A NOT A 0 1 1 0 BÖLÜM 3: PLC DONANIMI, PLC ÖZELLİKLERİ VE ÇALIŞMA MANTIĞI BU BÖLÜMDE PLC DONANIMINI VE PLC ÇALIŞMA MANTIĞINI ÖĞRENECEĞİZ PLC NEDİR? • PLC, PROGRAMMABLE LOGIC CONTROLLER KELİMELERİNİN KISALTILMIŞIDIR • YANİ, PROGRAMLANABİLEN MANTIKSAL KONTROLCÜ ANLAMINA GELİR • KABACA, PLC’YE FABRİKA ORTAMINDA KULLANILAN VE KOLAYCA PROGRAMLANABİLEN BİLGİSAYAR DİYEBİLİRİZ PLC NEDİR? • SİNYALLERİ GİRİŞ OLARAK ALIR, YAZILAN PROGRAMA GÖRE İŞLER VE SONUCU ÇIKIŞLARA AKTARIR GİRİŞ PLC (İŞLEM) ÇIKTI KOMUT NEDİR • PLC’YE BELLİ BİR İŞ YAPTIRMAYA YARAYAN EMİR SÖZCÜĞÜDÜR. PROGRAM NEDİR • BELLİ BİR İŞİ YAPTIRMAK ÜZERE BELİRLİ KURALLARA UYARAK BİR ARAYA GETİRİLEN KOMUTLAR TOPLULUĞUDUR. • HER PROGRAMLAMA DİLİNİN KENDİNE GÖRE KURALLARI VARDIR VE KOMUTLAR BU KURALLARA GÖRE BİR ARAYA GETİRİLİR. CPU NEDİR? • DIŞARIDAN GELEN KOMUTLARI ALIP YORUMLAYARAK MANTIK VE MATEMATİK İŞLEMLERİ YAPAN, SONUÇLARINI DIŞARIYA VEREN ELEKTRONİK DEVREDİR. INTEL 8086 CPU DIŞ GÖRÜNÜŞ INTEL 8086 ÇEKİRDEĞİ BELLEK • VERİLERİ KALICI (ROM) VEYA GEÇİCİ OLARAK SAKLAYAN ELEKTRONİK (RAM), ELEKTROMEKANİK (HDD) VEYA OPTİK (CD, DVD) AYGITLARDIR. RAM BELLEK • İŞLEMCİNİN VERİ YA DA KOMUT ALMAK VE İŞLEM SONUÇLARINI YAZMAK İÇİN KULLANDIĞI BELLEKTİR. • PLC ÇALIŞTIĞI SÜRECE RAM BELLEK DE ÇALIŞIR. • ELEKTRİK KESİLDİĞİ VEYA PLC KAPATILDIĞI ANDA RAM BELLEKTEKİ TÜM VERİLER SİLİNİR. RAM BELLEK • RAM BELLEĞİ RAFLI BİR DOLAP GİBİ DÜŞÜNEBİLİRİZ. • VERİLER YA DA KOMUTLAR BELLİ BİR ADRESE SAHİP RAFLARA KOYULUR. • BU RAFLARDAN VERİLER ALINIP İŞLENİR, SONUÇLAR GENE BU RAFLARA YAZILIR. RAM BELLEK RAM 00H 03H 2+4 10H ADRES VERİ KUTUSU CPU ROM BELLEK • SADECE OKUNABİLİR BELLEKTİR • PLC KAPATILDIĞINDA BİLGİLER SİLİNMEZ; KALICI OLMASI İSTENEN BİLGİLER BURAYA KOYULUR • ROM, PROM, EPROM, EEPROM, FLASH GİBİ TÜRLERİ VARDIR GİRİŞ/ÇIKIŞ PORTLARI • PLC İLE DİĞER ELEMANLAR ARASINDA VERİ ALIŞVERİŞİ SAĞLARLAR ÇIKIŞ PORTLARI GİRİŞ PORTLARI GÜÇ KAYNAĞI • PLC’YE VEYA DAHA SONRADAN İLAVE EDİLEN MODÜLLERE ENERJİ SAĞLAYAN DONANIMDIR • GÜÇ KAYNAKLARI, PLC ÜZERİNDE TÜMLEŞİK VEYA AYRI OLARAK TASARLANABİLİR GÜÇ KAYNAĞI GÜÇ KAYNAĞI • GÜÇ KAYNAĞI, S7200 MODELLERİNDE TÜMLEŞİK OLARAK BULUNURKEN, S7300 VE S7400 MODELLERİNDE AYRI OLARAK SATILMAKTADIR TÜMLEŞİK GÜÇ KAYNAĞI İLETİŞİM PORTU • PC İLE PLC ARASINDAKİ HABERLEŞMEYİ SAĞLAYAN RS-232, RS-485 VEYA ETHERNET PORTLARIDIR İLETİŞİM PORTU HABERLEŞME KABLOSU • PC İLE PLC ARASINDAKİ HABERLEŞMEYİ SAĞLAYAN RS-232, RS-485, USB VEYA ETHERNET KABLOLARIDIR S7 200 PPI KABLO S7 300 MPI KABLO PLC YAPISI ÇIKIŞLAR (OUTPUT) GİRİŞLER (INPUT) Q 0.1 I 0.1 CPU Q 0.3 I 0.3 HAFIZA Q 0.5 I 0.6 GÜÇ KAYNAĞI PROGRAM YÜKLEYİCİ PLC NEDİR? • PLC’LERİN GİRİŞ VE ÇIKIŞ UÇLARI VARDIR. • PLC, GİRİŞ UÇLARINA BAĞLANAN ALGILAYICILARDAN (BUTON, ANAHTAR, SENSÖR VS) ALDIĞI BİLGİYİ, KENDİNE VERİLEN PROGRAMA GÖRE İŞLEYEN VE SONUÇLARINI ÇIKIŞLARINA BAĞLI İŞ ELEMANLARINA (RÖLE, KONTAKTÖR, SELONOİD VALF, MOTOR VS) AKTARAN BİR BİLGİSAYAR SİSTEMİDİR. PLC NE İŞE YARAR? • EL İLE, YANİ, BİR İNSAN TARAFINDAN KONTROL EDİLEN SİSTEMLERİN, İNSANSIZ OLARAK VEYA EN AZ İNSAN GEREKSİNİMİYLE KONTROL EDİLMESİNİ SAĞLAR. NEDEN PLC? • ARIZA YAPMADIĞI SÜRECE 24 SAAT ÇALIŞIR • AZ YER KAPLAR VE HEMEN HEMEN HER TÜRLÜ ELEKTRİK / ELEKTRONİK BİLEŞEN İLE UYUMLUDUR • KURULUMU/MONTAJI KOLAYDIR • MEKANİK PARÇASI OLMADIĞI İÇİN FAZLA BAKIM İSTEMEZ, ZATEN BAKIMI KOLAY VE BAKIM MALİYETLERİ DE DÜŞÜKTÜR • ENERJİ HARCAMALARI DÜŞÜKTÜR NEDEN PLC? • KÖTÜ ÇEVRE KOŞULLARINDA RÖLELİ KUMANDA DEVRELERİNE GÖRE DAHA GÜVENİLİRDİR • BİLGİSAYAR VE DİĞER KONTROLÖRLERLE HABERLEŞEBİLİR • ÖĞRENMESİ VE PROGRAMLANMASI KOLAYDIR • ZAM İSTEMEZ, GREV YAPMAZ • YANİ, SİSTEMİN DAHA VERİMLİ (KARLI) OLMASINI SAĞLAR. PLC'NİN KULLANIM ALANLARI • BOYUTLARI KÜÇÜLEN VE FİYATLARI 100TL SEVİYESİNE DÜŞEN PLC’LER ARTIK OTOMATİK KAPILARDAN ASANSÖRE, CNC TEZGAHLARDAN OTOMOTİV SEKTÖRÜNE KADAR HER ALANDA KULLANILMAKTADIR SIEMENS S7-200 AİLESİ SIEMENS S7-200 AİLESİ • CPU 221, CPU 222, CPU 224, CPU 226 ve CPU 226XM İŞLEMCİLERİNE SAHİP FARKLI MODELLER VARDIR. • HER MODELİN FARKLI BOYUT, BELLEK, HIZ, GİRİŞ/ÇIKIŞ SAYISI V.B. ÖZELLİKLERİ VARDIR. • SİZİN İŞİNİZİ TAM OLARAK GÖRECEK EN HESAPLI MODELİ SATIN ALABİLİRSİNİZ. SIEMENS S7-200 AİLESİ • KOMPAKT YAPISI • DÜŞÜK MALİYETİ • VE GÜÇLÜ KOMUT SETİ S7–200’Ü KÜÇÜK UYGULAMALAR İÇİN MÜKEMMEL BİR ÇÖZÜM HALİNE GETİRMEKTEDİR. S7 200 CPU CPU • CPU, PLC’NİN BEYNİDİR. • ZAMANLAMA, SAYMA, TUTMA, KARŞILAŞTIRMA, MANTIKSAL VE MATEMATİKSEL İŞLEMLERİ YAPAR. • BU BİRİM, CPU, BELLEK, BİLGİ İSTEME VE SAKLAMA DEVRELERİ VE HABERLEŞME DEVRELERİNDEN OLUŞUR. GÜÇ BAĞLANTISI • CİHAZ MODELE GÖRE 24V DC VEYA 220V AC İLE BESLENEBİLİR. GÜÇ KAYNAĞI • PLC İÇERİSİNDEKİ DEVRELERİN VE DAHA SONRADAN EKLENEN MODÜLLERİN ÇALIŞMASI İÇİN GEREKLİ GERİLİMİ SAĞLAR. • 220VAC VEYA 24VDC İLE ÇALIŞAN MODELLER OLABİLİR. HAFIZA • RAM: GEÇİCİ BELLEKTİR. PORTLARDAN ALINAN VERİLER VEYA PORTLARA GÖNDERİLEN VERİLER BURADA SAKLANIR. • ROM: KALICI BELLEKETİR. PLC’YE YÜKLENEN PROGRAM BURADA SAKLANIR. PLC KAPANSA BİLE PROGRAM SİLİNMEZ. I/O (INPUT/OUTPUT) • CPU’YU BEYİN OLARAK KABUL EDERSEK, I/O DA DUYU ORGANLARIDIR. • GİRİŞ MODÜLÜ İŞLEMCİDEN VEYA DIŞARIDAKİ BİR ANAHTAR VEYA SENSÖRDEN SİNYAL ALIR VE İŞLEMCİYE GÖNDERİR. I/O (INPUT/OUTPUT) • ÇIKIŞ MODÜLÜ İSE, İŞLEM SONUÇLARINI DIŞARIDA KONTROL EDİLEN AYGITA 5VDC, 24VDC VEYA 220VAC OLARAK GÖNDERİR. • BÖYLECE, OTOMASYON SAĞLANMIŞ OLUR. I/O (INPUT/OUTPUT) GİRİŞ ELEMANLARI ÇIKIŞ ELEMANLARI BUTONLAR MOTORLAR SENSÖRLER SINIR ANAHTARLARI OPTİK ALGILAYICILAR SELENOİD VALFLER PLC KONTAKTÖRLER GÖSTERGE LAMBALARI ANALOG GİRİŞ-ÇIKIŞ • NORMALDE PLC’YE GELEN SİNYALLER DİJİTALDİR. • PLC’DE OLAN YA DA SONRADAN EKLENEN ANALOG GİRİŞ MODÜLLERİ İLE DIŞARIDAN GELEN BASINÇ, AĞIRLIK, SICAKLIK GİBİ ANALOG SİNYALLER DİJİTALE ÇEVİLİP CPU’YA GÖNDERİLİR. GENİŞLEME MODÜLLERİ • EĞER PLC’DEKİ GİRİŞ/ÇIKIŞ SAYISI İŞİNİZİ GÖRECEK MİKTARDA DEĞİLSE PLC’YE EK BAZI PARÇALAR TAKILABİLİR. RAFLAR (RACK) • PLC VE DİĞER MODÜLLERİN TAKILABİLDİĞİ RAYLAR/RAFLAR GEREKTİĞİNDE KULLANILABİLİR. • BU RAFLARA SONRADAN GÜÇ KAYNAĞI, I/O MODÜLLERİ, ANALOG I/O MODÜLLERİ, HABERLEŞME AYGITLARI TAKILABİLİR. UYUM DEVRELERİ • PLC, DIŞARIDAN GELEN ANORMAL GERİLİMLERDEN ETKİLENMESİN DİYE GİRİŞ & ÇIKIŞ BİRİMİNDE OPTOKUPLÖR DENİLEN AYGITLAR KULLANILIR. • OPTO-KUPLÖR, BİR IŞIK GÖNDERİCİ VE IŞIK ALICIDAN OLUŞUR; 24V GİRİŞ SİNYALLERİNİ 5V’A ÇEVİRİR VE CPU’YA İLETİR. OPTO-KUPLÖR • OPTO-KUPLÖR ANORMAL GİRİŞ GERİLİMLERİNDEN CPU’YU YALITIR VE BOZULMASINI ENGELLER. 24V 5V SIEMENS S7-200 AİLESİ OPERATÖR PANELLERİ • OPERATÖR PANELLERİ PLC’YE VERİ GİRMEK VEYA VERİ TAKİP ETMEK İÇİN KULLANILIR. • YAYGIN KULLANILAN OPERATÖR PANELLERİ: – TD 200 TEXT DİSPLAY ÜNİTESİ – TP070 TOUCH PANEL (DOKUNMATİK) EKRANLI ÜNİTE TD 200 TEXT DİSPLAYÜNİTESİ TP070 TOUCH PANEL PLC NASIL ÇALIŞIR? • S7-200 SÜREKLİ OLARAK GİRİŞE GELEN SİNYALLERİ OKUR, GEREKEN İŞLEMİ YAPAR VE SONUÇLARI ÇIKIŞA GÖNDERİR. • PLC, SAHİP OLDUĞU HIZA BAĞLI OLARAK, BU İŞLEMİ SANİYEDE BİNLERCE DEFA YAPABİLİR. ÇEVRİM GİRİŞ ELEMANLARI ÇEVRİM BUTONLAR MOTORLAR SENSÖRLER SINIR ANAHTARLARI OPTİK ALGILAYICILAR ÇIKIŞ ELEMANLARI SELENOİD VALFLER PROGRAM KONTAKTÖRLER GÖSTERGE LAMBALARI S7-200, İŞLEMLERİ BİR TARAMA DÖNGÜSÜNDE GERÇEKLEŞTİRİR I/O ADRESLERİ • PLC, DIŞARIDAN ALDIĞI VERİLERİ VEYA ÇIKIŞA GÖNDERECEĞİ VERİLERİ BİZİM TARAFIMIZDAN BELİRLENEN ADRESLERE KOYAR. • I/O ADRES SAYISI MODELE GÖRE DEĞİŞİR. • GİRİŞ ADRESİ “I” İLE, ÇIKIŞ ADRESİ İSE “Q” İLE GÖSTERİLİR. I/O ADRESLERİ Bitler I 0 . 3 I 3 . 4 Bit Byte Giriş/Çıkış(I/O) HAFIZA ALANLARI & VERİYE ERİŞİM • BİR HAFIZA ALANINDAKİ BELLİ BİR BİTE ERİŞİM İÇİN ADRES TARİF EDİLİR. • BU ADRES, BAYT VE BİT ADRESLERİYLE HAFIZA ALANI BELİRTECİNDEN OLUŞUR. GİRİŞ KÜTÜĞÜ (PII): I • S7–200, HER TARAMANIN BAŞINDA FİZİKSEL GİRİŞİ OKUR VE BU DEĞERLERİ PII OLARAK TANIMLANAN HAFIZA ALANINA YAZAR. • GİRİŞ KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: I[bayt addresi].[bit adresi] I0.1 – Bayt, Word veya Double Word: I[boyut][başlangıç bayt adresi] IB4 ÇIKIŞ KÜTÜĞÜ (PIQ): Q • HER TARAMANIN SONUNDA ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNDE BULUNAN DEĞERLER FİZİKSEL ÇIKIŞ NOKTALARINA KOPYALANIR. • ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: Q[bayt addresi].[bit adresi] Q1.1 – Bayt, Word veya Double Word: Q[boyut][başlangıç bayt adresi] QB5 BİT HAFIZA ALANI: M • BİT HAFIZA ALANINI (M HAFIZA) BİR İŞLEMİN ARA SONUCU OLARAK, TIPKI BİR YARDIMCI RÖLE GİBİ KULLANABİLİRSİNİZ. • M HAFIZA ALANI KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: M[bayt addresi].[bit adresi] M26.7 – Bayt, Word veya Double Word: V[boyut][başlangıç bayt adresi] MD20 ZAMAN RÖLESİ HAFIZA ALANI: T • S7–200, 1 MSN, 10 MSN VEYA 100 MSN’NİN KATLARI OLARAK AYARLANABİLECEK ZAMAN RÖLELERİ SAĞLAR. • BİR ZAMAN RÖLESİNİN İKİ DEĞİŞKENİ BULUNUR: – ANLIK DEĞER: BU 16 BİTLİK İŞARETLİ TAMSAYI, ZAMAN RÖLESİ TARAFINDAN SAYILMIŞ OLAN SÜREYİ GÖSTERİR. – ZAMAN RÖLESİ BİTİ: BU BİT, ANLIK DEĞERLE AYAR DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRMA İŞLEMİ SONUCUNDA 1 VEYA 0 OLUR. SAYICI HAFIZA ALANI: C • S7–200, HERBİRİ SAYICI GİRİŞLERİNİN DÜŞÜK SİNYALDEN YÜKSEK SİNYALE GEÇİŞİNDE (YÜKSELEN KENARDA) SAYAN ÜÇ TİP SAYICI İÇERİR: BİR TİP SADECE YUKARI SAYAR, BİR DİĞERİ SADECE AŞAĞI SAYAR, DİĞERİ İSE HEM AŞAĞI HEM DE YUKARI SAYAR. • BİR SAYICININ İKİ DEĞİŞKENİ BULUNUR: – ANLIK DEĞER: BU 16 BİTLİK İŞARETLİ TAMSAYI, SAYICI TARAFINDAN SAYILMIŞ OLAN DEĞERİ GÖSTERİR. – SAYICI BİTİ: BU BİT, ANLIK DEĞERLE AYAR DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRMA İŞLEMİ SONUCUNDA 1 VEYA 0 OLUR. ANALOG GİRİŞLER: AI • S7–200 (SICAKLIK VEYA BASINÇ GİBİ) ANALOG DEĞERLERİ 16 BİTLİK DİJİTAL BİR DEĞER HALİNE ÇEVİRİR. • BU DEĞERLERE ALAN BELİRTECİ (AI), VERİ BOYUTU (W) VE BAŞLANGIÇ BAYT ADRESİ İLE ERİŞİLİR. • ANALOG GİRİŞLER 2 BAYTLIK DEĞERLER OLDUĞUNDAN VE HER ZAMAN ÇİFT SAYIYLA BAŞLADIKLARINDAN, ONLARA ERİŞİM DE SADECE ÇİFT SAYILI BAYT ADRESLERİYLE OLUR (AIW0, AIW2, AIW4 GİBİ). – Format: AIW[başlangıç bayt adresi] AIW4 ANALOG ÇIKIŞLAR: AQ • S7–200 16 BİTLİK BİR DEĞERİ, DİJİTAL DEĞERLE ORANTILI BİR AKIM VEYA VOLTAJ DEĞERİNE DÖNÜŞTÜREBİLİR. BU DEĞERLERE ALAN BELİRTECİ (AQ), VERİ BOYUTU (W) VE BAŞLANGIÇ BAYT ADRESİ İLE ERİŞİLİR. • ANALOG ÇIKIŞLAR 2 BAYTLIK DEĞERLER OLDUĞUNDAN VE HER ZAMAN ÇİFT SAYIYLA BAŞLADIKLARINDAN, ONLARA ERİŞİM DE SADECE ÇİFT SAYILI BAYT ADRESLERİYLE OLUR (AQW0, AQW2, AQW4 GİBİ – Format: AQW[başlangıç bayt adresi] AQW4 PLC SEÇERKEN !? • I/O SAYISI İŞİNİZE UYGUN MU? • UYGUN I/O MODÜLLERİNE SAHİP Mİ? • DAHA SONRADAN MODÜL EKLENEBİLİR Mİ? • KOLAY PROGRAMLANABİLİR Mİ? • ÇALIŞMA HIZI UYGUN MU? • ÜRETİCİ DESTEĞİ VE DOKÜMAN VAR MI? PLC SEÇERKEN !? • CİHAZI KULLANABİLECEK ELEMAN VAR MI? • CİHAZIN EĞİTİMİ VAR MI? • GARANTİ VE YEDEK PARÇA VAR MI? • MALİYETİ VE BAKIM MASRAFLARI UYGUN MU? BÖLÜM 4: TEMEL PLC PROGRAMLAMA MANTIĞI NELER LAZIM? • WINDOWS OLAN BİR BİLGİSAYAR • PROGRAM YAZMAK İÇİN STEP7 MICROWIN • YAZDIĞINIZ PROGRAMLARI DENEMEK İÇİN S7-200 SİMÜLATÖR MİNİMUM BİLGİSAYAR SİSTEMİ • ŞU AN PİYASADA SATILAN EN KÖTÜ BİLGİSAYAR BİLE UYGUNDUR. – İŞLETİM SİSTEMİ: WINDOWS XP PRO SP2 – HARDDİSKTE 500MB ALAN – 512 MB VEYA DAHA FAZLA RAM S7 200 Microwin PROGRAMLAMA PAKETİ • UYGULAMANIZA KUMANDA EDECEK LOJİK PROGRAMIN OLUŞTURULMASI, DÜZENLENMESİ VE TEST EDİLMESİ İÇİN RAHAT KULLANIMLI BİR ORTAM SAĞLAR. • AYRICA, S7200 SİMÜLASYON YAZILIMI İLE CİHAZA GEREK KALMADAN YAPTIĞINIZ PROGRAMLARI TEST EDEBİLİRSİNİZ. İLETİŞİM SEÇENEKLERİ • PC/PPI KABLOSU: PC İLE PLC SERİ PORT ÜZERİNDEN HABERLEŞİR. EN YAYGIN VE EN UCUZ SEÇENEKTİR. • MPI KABLOSU: MPI KABLOSUNU KULLANMAK İÇİN, PC’YE CP KARTI TAKMALISINIZ. CP KARTI DAHA YÜKSEK İLETİŞİM HIZLARINDA BAĞLANTI İÇİN GEREKEN DONANIMI İÇERİR. PC/PPI KABLOSU STEP 7 MICROWIN V4 S7-200 SIMULATOR PROGRAM EDİTÖRLERİ • STEP 7-MİCRO/WIN, PROGRAMINIZI OLUŞTURMAK İÇİN ÜÇ AYRI EDİTÖR SAĞLAR: – LADDER LOGİC (LAD), – KOMUT LİSTESİ (STL) – VE FUNCTİON BLOCK DİAGRAM (FBD) HANGİ EDİTÖR? • ÖĞRENİLMESİ, ANLAŞILMASI VE YAZILMASI EN KOLAY OLDUĞU İÇİN LAD EDİTÖR’Ü KULLANACAĞIZ. • ‘KAPANMIŞ’ OLAN KONTAKLAR ENERJİ AKIŞINA İZİN VERİRKEN ‘AÇILMIŞ’ KONTAKLAR BU SEMBOLİK AKIŞI BLOKE EDERLER. KONTAKLAR •KONTAKLAR; SVİÇ, BUTON, ŞALTER VEYA DAHİLİ KOŞULLAR GİBİ LOJİK GİRİŞLERE İŞARET EDER. NORMALDE AÇIK KONTAK NORMALDE KAPALI KONTAK NOT DEĞİL BOBİNLER • BOBİNLER; LAMBA, KONTAKTÖR VEYA DAHİLİ ÇIKIŞ KOŞULLARI GİBİ LOJİK SONUÇLARA İŞARET EDER. BOBİN TEMEL İŞLEMLER • • • • AÇ / KAPA VE VEYA NOT BÖLÜM 5: KOMUTLAR & S7-200 SİMÜLATÖRÜ İLE UYGULAMALAR BIT LOJİK KOMUTLARI • KONTAKLAR – NORMALDE AÇIK KONTAK – NORMALDE KAPALI KONTAK – NOT KOMUTU • BOBİNLER – ÇIKIŞ – SET VE RESET STANDART KONTAKLAR • NORMALDE AÇIK KONTAK KOMUTU (LD, A VE O) VE NORMALDE KAPALI KONTAK KOMUTU (LDN, AN, ON), İLGİLİ DEĞERİ HAFIZADAN VEYA EĞER VERİ TİPİ I VEYA Q İSE ÇIKIŞ VEYA GİRİŞ KÜTÜĞÜNDEN ELDE EDER. • NORMALDE AÇIK KONTAK, EĞER BİT 1 İSE KAPALIDIR (AKIM GEÇİRİR) VE NORMALDE KAPALI KONTAK EĞER BİT 0 İSE KAPALIDIR (AKIM GEÇİRİR). STANDART KONTAKLAR NORMALDE AÇIK KONTAK AÇIK İSE LOJİK 0 KAPALI İSE LOJİK 1 NORMALDE KAPALI KONTAK KAPALI İSE LOJİK 0 AÇIK İSE LOJİK 1 HER KONTAĞIN NORMAL DURUMU LOJİK 0 NOT KOMUTU • NOT (DEĞİLLEME) KOMUTU (NOT) ENERJİ AKIŞININ YÖNÜNÜ LOJİK OLARAK DEĞİLLER, YANİ LOJİK YIĞININ BİRİNCİ BİTİ 0 İSE 1, 1 İSE 0 YAPAR. NOT 1 ------------- > 0 0 ------------- > 1 DEĞİL MÜHÜRLEME DEVRELERİ • BELLİ BİR ADRESİ SÜREKLİ LOJİK 1 (SET) VEYA LOJİK 0 (RESET) YAPAN KOMUT VEYA DEVRELERDİR • 3 FARKLI MÜHÜRLEME YÖNTEMİ DEVRESİ BULUNUR: • KLASİK MÜHÜRLEME • SET / RESET KOMUTLARI İLE MÜHÜRLEME • RS / SR FLİP-FLOP İLE MÜHÜRLEME KLASİK MÜHÜRLEME • OTOMATİK KUMANDA DEVRELERİNDE KULLANILAN MÜHÜRLEME TEKNİĞİDİR SET & RESET • SET (S) VE RESET (R) KOMUTLARI, BELLİ BİR BAŞLANGIÇ ADRESİNDEN (BİT) İTİBAREN BELLİ BİR SAYIDAKİ (N) BİTİN SET (1) VE RESET (0) OLMASINI SAĞLAR. N, 1 İLA 255 ARASINDA OLABİLİR. S SET R RESET N N SET & RESET KOMUTLARINDA ETKİNLİK • EĞER AYNI RPOGRAMDA BİRDEN FAZLA SET VE RESET KOMUTUNA AYNI ANDA LOJİK1 SİNYALİ VERİLİRSE EN SONDAKİ ETKİN OLUR. • PLC PROGRAMI SATIR SATIR TARADIĞI İÇİN SONRA GELEN KOMUT ÖNCEKİ KOMUTTAN ÜSTÜNDÜR. SET & RESET KOMUTLARINDA ETKİNLİK EN SONDA OLAN KOMUT ETKİNDİR… SET VE RESET ÖNCELİKLİ RS FLİPFLOP • SET ÖNCELİKLİ FLİPFLOP, SETİN RESETE KARŞI ÖNCELİĞİ OLDUĞU KİLİTLEME ELEMANIDIR. EĞER HEM SET (S1), HEM DE RESET (R) GİRİŞLERİ AYNI ANDA VARSA, SETİN ÖNCELİĞİ VARDIR, YANİ ÇIKIŞ (OUT) “1” OLUR. • RESET ÖNCELİKLİ FLİPFLOP, RESETİN SETE KARŞI ÖNCELİĞİ OLDUĞU KİLİTLEME ELEMANIDIR (FLİPFLOP). EĞER HEM SET (S), HEM DE RESET (R1) GİRİŞLERİ AYNI ANDA VARSA, RESETİN ÖNCELİĞİ VARDIR, YANİ ÇIKIŞ (OUT) “0” OLUR. SET VE RESET ÖNCELİKLİ RS FLİPFLOP YARDIMCI RÖLELER (MARKER) • 1 BİTLİK HAFIZA BİRİMLERİDİR. • BAZI VERİLERİN GEÇİCİ OLARAK SAKLANABİLDİĞİ VE İSTENİLDİĞİNDE KULLANILABİLDİĞİ HARİCİ ÇIKIŞ KONTAĞI OLMAYAN ÇIKIŞ RÖLELERİDİR. – M0.0 – M0.7 – M31.0 – M31.7 DEĞERLERİNİ ALABİLİRLER. ÇIKIŞ • ÇIKIŞ KOMUTU (=), ÇIKIŞIN YENİ DEĞERİNİ ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNE YAZAR. • KOMUT İŞLENDİĞİNDE, S7–200 PROGRAMA GÖRE ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNDEKİ BİTİ “1” VEYA “0” YAPAR. ÖRNEK-1 ÖRNEK-2 HAFIZA ALANLARI & VERİYE ERİŞİM • BİR HAFIZA ALANINDAKİ BELLİ BİR BİTE ERİŞİM İÇİN ADRES TARİF EDİLİR. • BU ADRES, BAYT VE BİT ADRESLERİYLE HAFIZA ALANI BELİRTECİNDEN OLUŞUR. GİRİŞ KÜTÜĞÜ (PII): I • S7–200, HER TARAMANIN BAŞINDA FİZİKSEL GİRİŞİ OKUR VE BU DEĞERLERİ PII OLARAK TANIMLANAN HAFIZA ALANINA YAZAR. • GİRİŞ KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: I[bayt addresi].[bit adresi] I0.1 – Bayt, Word veya Double Word: I[boyut][başlangıç bayt adresi] IB4 ÇIKIŞ KÜTÜĞÜ (PIQ): Q • HER TARAMANIN SONUNDA ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNDE BULUNAN DEĞERLER FİZİKSEL ÇIKIŞ NOKTALARINA KOPYALANIR. • ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: Q[bayt addresi].[bit adresi] Q1.1 – Bayt, Word veya Double Word: Q[boyut][başlangıç bayt adresi] QB5 DEĞİŞKEN HAFIZA ALANI (VARİABLE MEMORY AREA): V • V HAFIZA ALANINI KUMANDA PROGRAMI AKIŞI SIRASINDA OLUŞAN ARA SONUÇLARI SAKLAMAK İÇİN KULLANABİLİRSİNİZ. • V HAFIZA ALANI AYRICA PROSESİNİZ İÇİN GEREKEN DİĞER DEĞİŞKENLERİ, SABİTLERİ YAZMAK İÇİN DE KULLANILIR. • ÇIKIŞ KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: V[bayt addresi].[bit adresi] V10.2 – Bayt, Word veya Double Word: V[boyut][başl. bayt adresi] VW100 BİT HAFIZA ALANI: M • BİT HAFIZA ALANINI (M HAFIZA) BİR İŞLEMİN ARA SONUCU OLARAK, TIPKI BİR YARDIMCI RÖLE GİBİ KULLANABİLİRSİNİZ. • M HAFIZA ALANI KÜTÜĞÜNE BİT, BAYT, WORD VEYA DOUBLE WORD OLARAK ERİŞEBİLİRSİNİZ: – Bit: M[bayt addresi].[bit adresi] M26.7 – Bayt, Word veya Double Word: V[boyut][başlangıç bayt adresi] MD20 ZAMAN RÖLESİ HAFIZA ALANI: T • S7–200, 1 MSN, 10 MSN VEYA 100 MSN’NİN KATLARI OLARAK AYARLANABİLECEK ZAMAN RÖLELERİ SAĞLAR. • BİR ZAMAN RÖLESİNİN İKİ DEĞİŞKENİ BULUNUR: – ANLIK DEĞER: BU 16 BİTLİK İŞARETLİ TAMSAYI, ZAMAN RÖLESİ TARAFINDAN SAYILMIŞ OLAN SÜREYİ GÖSTERİR. – ZAMAN RÖLESİ BİTİ: BU BİT, ANLIK DEĞERLE AYAR DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRMA İŞLEMİ SONUCUNDA 1 VEYA 0 OLUR. SAYICI HAFIZA ALANI: C • S7–200, HERBİRİ SAYICI GİRİŞLERİNİN DÜŞÜK SİNYALDEN YÜKSEK SİNYALE GEÇİŞİNDE (YÜKSELEN KENARDA) SAYAN ÜÇ TİP SAYICI İÇERİR: BİR TİP SADECE YUKARI SAYAR, BİR DİĞERİ SADECE AŞAĞI SAYAR, DİĞERİ İSE HEM AŞAĞI HEM DE YUKARI SAYAR. • BİR SAYICININ İKİ DEĞİŞKENİ BULUNUR: – ANLIK DEĞER: BU 16 BİTLİK İŞARETLİ TAMSAYI, SAYICI TARAFINDAN SAYILMIŞ OLAN DEĞERİ GÖSTERİR. – SAYICI BİTİ: BU BİT, ANLIK DEĞERLE AYAR DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRMA İŞLEMİ SONUCUNDA 1 VEYA 0 OLUR. ANALOG GİRİŞLER: AI • S7–200 (SICAKLIK VEYA BASINÇ GİBİ) ANALOG DEĞERLERİ 16 BİTLİK DİJİTAL BİR DEĞER HALİNE ÇEVİRİR. • BU DEĞERLERE ALAN BELİRTECİ (AI), VERİ BOYUTU (W) VE BAŞLANGIÇ BAYT ADRESİ İLE ERİŞİLİR. • ANALOG GİRİŞLER 2 BAYTLIK DEĞERLER OLDUĞUNDAN VE HER ZAMAN ÇİFT SAYIYLA BAŞLADIKLARINDAN, ONLARA ERİŞİM DE SADECE ÇİFT SAYILI BAYT ADRESLERİYLE OLUR (AIW0, AIW2, AIW4 GİBİ). – Format: AIW[başlangıç bayt adresi] AIW4 ANALOG ÇIKIŞLAR: AQ • S7–200 16 BİTLİK BİR DEĞERİ, DİJİTAL DEĞERLE ORANTILI BİR AKIM VEYA VOLTAJ DEĞERİNE DÖNÜŞTÜREBİLİR. BU DEĞERLERE ALAN BELİRTECİ (AQ), VERİ BOYUTU (W) VE BAŞLANGIÇ BAYT ADRESİ İLE ERİŞİLİR. • ANALOG ÇIKIŞLAR 2 BAYTLIK DEĞERLER OLDUĞUNDAN VE HER ZAMAN ÇİFT SAYIYLA BAŞLADIKLARINDAN, ONLARA ERİŞİM DE SADECE ÇİFT SAYILI BAYT ADRESLERİYLE OLUR (AQW0, AQW2, AQW4 GİBİ – Format: AQW[başlangıç bayt adresi] AQW4 ÖZEL DAHİLİ RÖLELER (SM) • ÖZEL DAHİLİ RÖLELERE ÖZEL HAFIZA BİTLERİ DE DENİR. • BU HAFIZA BİTLERİ, CPU İLE PROGRAM ARASINDA İLETİŞİM SAĞLAYARAK ÇEŞİTLİ KONTROL FONKSİYONLARINI GERÇEKLEŞTİRİR. • BU ALANLARA BİT, BAYT, WORD VE DOUBLE WORD OLARAK ERİŞİM MÜMKÜNDÜR. SMB0 • SM0.0: HER ZAMAN AKTİFTİR. • SM0.1: İLK TARAMA BİTİ. İLK TARAMADA “1” SONRA “0” OLUR. SAYICILAR VE KALICI TİP ZAMAN RÖLELERİNİN ÇIKIŞI BU BİT İLE RESET EDİLİR. • SM0.2: ENERJİ VERİLDİ BİTİ. ENERJİ VERİLDİKTEN SONRAKİ İLK TARAMADA “1” SONRA “0” OLUR. SMB0 • SM0.4: 30 SN “0”, 30 SN “1” OLUR. • SM0.5: 0,5 SN “0”, 0,5 SN “1” OLUR. • SM0.6: TARAMA JENERATÖRÜ. BİR TARAMADA “0”, BİR TARAMADA “1” OLUR. • SM0.7: PLC STOP KONUMUNDAYSA “0”, RUN KONUMUNDAYSA “1” OLUR. SMB28-SMB29 • ANALOG AYAR DEĞERLERİ. • 0-255 ARASI DEĞER ALABİLİRLER. • ZAMAN AYARI, ALARM LİMİTİ GİBİ DEĞİŞEBİLEN BAZI DEĞERLER İÇİN KULLANILABİLİR. – SMB28: ANALOG AYAR 0’DAN OKUNAN DEĞER. – SMB29: ANALOG AYAR 1’DEN OKUNAN DEĞER. SAYICILAR • S7-200 AİLESİNDE 3 TİP SAYISI VARDIR: – YUKARI SAYICI (CTU) – AŞAĞI SAYICI (CTD) – AŞAĞI-YUKARI SAYICI (CTUD) • BU SAYICILAR GİRİŞLERİNİN 0’DAN 1’E GEÇİŞLERİNDE SAYMA İŞLEMİNİ GERÇEKLEŞTİRİR. YUKARI SAYICILAR • YUKARI SAY KOMUTU (CTU), YUKARI SAYMA GİRİŞİNİN (CU) HER YÜKSELEN KENARINDA CXX DEĞERİNİ BİR ARTTIRIR. • CXX DEĞERİ PV’YE EŞİT VEYA BÜYÜKSE CXX BİTİ SET OLUR. • RESET (R) GİRİŞİ GELDİĞİNDE SAYICI DEĞERİ SIFIRLANIR. AŞAĞI-YUKARI SAYICILAR • YUKARI/AŞAĞI SAY KOMUTU (CTUD) YUKARI SAYMA (CU) VEYA AŞAĞI SAYMA (CD) GİRİŞLERİNİN HER YÜKSELEN KENARINDA YUKARI VEYA AŞAĞI SAYAR. • SAYICI PV’YE EŞİT İSE ÇIKIŞ KONUM DEĞİŞTİRİR. • R GİRİŞİNE 1 VERİLDİĞİNDE SAYICI ÇIKIŞI VE CXX DEĞERİ SIFIRLANIR ÖRNEK • 6 KAPASİTELİ OTOPARKTA, ARABA SAYISI 6 İSE “DOLU” DEĞİLSE “BOŞ” LAMBASI YANSIN. AŞAĞI SAYICILAR • AŞAĞI SAY KOMUTU (CTD), SAYMA GİRİŞİNİN (CD) HER YÜKSELEN KENARINDA ANLIK SAYMA DEĞERİNİ BİR AZALTIR. • CXX 0’A EŞİTSE CXX BİTİ SET OLUR. • LD (LOAD) GİRİŞİ GELDİĞİNDE SAYICI BİTİ SIFIRLANIR VE ANLIK DEĞER PV DEĞERİNE EŞİT YAPILIR. SIFIRA ULAŞILDIĞINDA SAYMA İŞLEMİ DURUR (VE CXX BİTİ SET OLUR). POZİTİF GEÇİŞ & NEGATİF GEÇİŞ • POZİTİF GEÇİŞ (YÜKSELEN KENAR) KOMUTU (EU), HER 0’DAN 1’E DÖNÜŞÜMDE SADECE BİR TARAMA SÜRESİNCE ENERJİ AKIŞINA İZİN VERİR. • NEGATİF GEÇİŞ (DÜŞEN KENAR) KOMUTU (ED), HER 1’DEN 0’A DÖNÜŞÜMDE SADECE BİR TARAMA İÇİN ENERJİ AKIŞINA İZİN VERİR. P POZİTİF GEÇİŞ N NEGATİF GEÇİŞ POZİTİF GEÇİŞ & NEGATİF GEÇİŞ POZİTİF GEÇİŞ & NEGATİF GEÇİŞ KARŞILAŞTIRMA KONTAKLARI • ÇEŞİTLİ VERİLERİN DEĞERLENDİRİLDİĞİ VE ŞART SAĞLANDIĞI TAKDİRDE ÇIKIŞIN AKTİF OLDUĞU KONTAKLARDIR. • KARŞILAŞTIRMA İŞLEMLERİ İÇİN VERİNİN BOYUTU, KARŞILAŞTIRMA ŞEKLİ VE İLGİLİ LOJİK İŞLEMİN ÖZELLİĞİNE GÖRE FARKLI KOMUTLAR KULLANILIR. IN1 İŞLEM IN2 V KARŞILAŞTIRMA V=VERİTİPİ KARŞILAŞTIRMA İŞLEMLERİ • • • • ==B, >=B, <=B, <>B (BYTE) ==I, >=I, <=I, <>I (INTEGER, TAMSAYI) ==D, >=D, <=D, <>D (DOUBLE, TAMSAYI) ==R, >=R, <=R,<>R (REEL, GERÇEL SAYI) ÖRNEK-1 • SMB28 ADRESİNDEKİ 8 BİTLİK (1 BYTE) VERİ İLE 20 TAMSAYISI KARŞILAŞTIRILIR. EĞER SMB28 ADRESİNDEKİ VERİNİN DEĞERİ 20 İSE Q0.1 ÇIKIŞI AKTİF OLUR SMB28 == 20 B Q0.1 ÖRNEK-2 • SMB28 ADRESİNDEKİ 8 BİTLİK VERİ İLE 100 TAMSAYISI KARŞILAŞTIRILIR. SMB28 ADRESİNDEKİ VERİ 100’E EŞİT VEYA BÜYÜKSE Q0.0 AKTİF OLUR. SMB0 >= B 100 Q0.0 ÖRNEK-3 • C0 10’A EŞİT VEYA BÜYÜK VE 15’E EŞİT VEYA KÜÇÜKSE Q0.0 AKTİF OLUR. C0 >= 10 Q0.0 C0 I <= 15 I ÖRNEK-4 ZAMAN RÖLELERİ • KONTAK KAPANDIKTAN BELLİ BİR SÜRE SONRA ENERJİ İLETİLMESİNİ VEYA AÇILDIKTAN BELLİ BİR SÜRE SONRA ENERJİ KESİLMESİNİ SAĞLAR. – ÇEKMEDE GECİKMELİ (TON) – KALICI ÇEKME GECİKMELİ (TONR) – BIRAKMADE GECİKMELİ (TOF) • TİPLERİ VARDIR. ZAMAN RÖLELERİ • PLC ÇIKIŞI AKTİF OLDUĞUNDA X SÜRESİ KADAR SONRA ÇEKER, VEYA PASİF OLDUĞUNDA Y SÜRESİ KADAR SONRA BIRAKIR Q0.1 PLC ZAMAN RÖLELERİ GİRİŞ SİNYALİ TON ÇIKIŞI TOF ÇIKIŞI GİRİŞ ON OFF TON TOF ÇIKIŞ TIMER ON DELAY TIMER OFF DELAY ZAMAN ZAMAN RÖLELERİ • BELİRLİ SÜRELER ELDE ETMEK İÇİN BELİRLİ RÖLELER KULLANILIR. • 1, 10, 100 ms KATLARI OLARAK AYARLANABİLİRLER. • NUMARA (T37) SÜREYİ • PT İSE ÇARPANI BELİRLER • SONUÇ ms OLARAK ELDE EDİLİR. ZAMAN RÖLELERİ • RÖLE TİPİ, SÜRE VE RÖLE NUMARALARINI BELİRTEN TABLO. TON ZAMAN RÖLELERİ • GELEN ENERJİYİ BELLİ BİR SÜRE SONRA ÇIKIŞA İLETİR. YANİ, KONTAK KAPANDIKTAN BELLİ BİR SÜRE SONRA BAZI İŞLEMLERİN YAPILMASINI SAĞLAR. • “IN” GİRİŞİ AKTİF OLDUĞU SÜRECE İSTENEN SÜRE SONUNDA ÇIKIŞ AKTİFLEŞTİRİLİR. • “IN” GİRİŞİ PASİF OLUNCA ÇIKIŞ DA PASİF OLUR. TON ZAMAN RÖLELERİ • SÜRE HESABI: – PT*RÖLE NO ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ – 10*100MS=1000MS=1SN • “IN” AKTİF OLDUĞU SÜRECE, HESAPLANAN SÜRE SONRA ÇIKIŞ (T37) DA AKTİF OLUR. T37 Q0.0 SÜRE HESABI AYARLANACAK ZAMAN (ms) • PT= ----------------------------------------ÇÖZÜNÜRLÜK (ms) • PT=30.000/100=300 TON ZAMAN RÖLELERİ • I0.0 KAPANDIKTAN 1 SN SONRA Q0.0 AKTİF OLUR. TON ZAMAN RÖLELERİ UYGULAMALAR • START BUTONUNA BASTIKTAN 5 SN SONRA 1. MOTOR, 10 SN SONRA DA 2. MOTOR ÇALIŞSIN. STOP’A BASILINCA HER İKİSİ DE DURSUN • AŞAĞIDAKİ ZAMAN ARALIKLARINDA BELİRTİLEN ÇIKIŞLAR TEKRARLANARAK AKTİF OLSUN Q0.0 0 Q0.1 5 Q0.2 8 15 UYGULAMALAR • 2 ADET TON KULLANARAK 1 HZ FREKANSINDA KARE DALGA SİNYALİ Q0.0 ÇIKIŞI 0,5 SN 0,5 SN ZAMAN ÖDEV • YILDIZ – ÜÇGEN YOLVERME YÖNTEMİ İLE MOTOR ÇALIŞTIRINIZ TONR ZAMAN RÖLELERİ • BU TİP RÖLELERDE “IN” GİRİŞİ PASİF OLDUĞUNDA SAYILAN SÜRE SİLİNMEZ. • “IN” GİRİŞİ AKTİF OLDUĞUNDA KALDIĞI YERDEN DEVAM EDER. • TONR RÖLELERDE İÇERİK • VE ÇIKIŞ BİTİ “RESET” İLE • SIFIRLANIR. TONR ZAMAN RÖLELERİ TOF ZAMAN RÖLELERİ • “IN” GİRİŞİ LOJİK0 YAPILDIKTAN SONRA, ÇIKIŞIN AYAR DEĞERİ KADAR SÜRE AKTİF OLMASINI SAĞLAR. • “IN” GİRİŞİ LOJİK1 YAPILDIĞINDA Txxx ADRESİNDEKİ ÇIKIŞ LOJİK1 OLUR. RÖLE ANLIK DEĞERİ SIFIRLANIR. TOF ZAMAN RÖLELERİ • START’A BASILDIĞINDA MOTOR HEMEN ÇALIŞACAK, STOP BUTONUNA BASILDIKTAN 10SN SONRA DURACAK. UYGULAMALAR • BU BÖLÜMDE SADECE UYGULAMA YAPILACAKTIR. – 4 KATLI ASANSÖR OTOMASYONU – STEP MOTOR HIZ KONTROLÜ – KAVŞAK SİNYALİZASYON OTOMASYONU KAVŞAK SİNYALİZASYON OTOMASYONU KAVŞAK SİNYALİZASYON OTOMASYONU • TASARIMI YAPILACAK SİNYALİZASYON SİSTEMİNDE İKİ ADET YOLUN BİRLEŞMİŞ OLDUĞU BİR KAVŞAK BULUNMAKTADIR. • BU YOLLARDAN BİR TANESİNİN TRAFİK AKIŞI DİĞERİNE GÖRE BİRAZ DAHA YOĞUNDUR. BU NEDENLE TRAFİK YOĞUNLUĞU FAZLA OLAN YOLDAKİ YEŞİL IŞIĞIN SÜRESİ DİĞERİNDEN BİRAZ DAHA UZUNDUR KAVŞAK SİNYALİZASYON OTOMASYONU • • • • • Yol A B A yaya B yaya Kırmızı 30 saniye 45 saniye 48 saniye 33 saniye Sarı 3 saniye 3 saniye --------------- Yeşil 45 saniye 30 saniye 30 saniye 45 saniye KAVŞAK SİNYALİZASYON OTOMASYONU • BU SÜRELERE EK OLARAK, HERHANGİ BİR BAKIM İŞLEMİ YAPILACAĞI ZAMAN, YUKARIDAKİ SÜRELER İPTAL OLARAK, SARI IŞIĞIN 0,5 SANİYE ARALIKLARLA YANIP SÖNMESİ GEREKMEKTEDİR. GİRİŞ I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 Başlat Durdur Sarı ışık anahtar -----ÇIKIŞ Q0.0 Q0.1 Q0.2 Q0.3 Kırmızı Sarı Yeşil ------ 3 KATLI ASANSÖR • ZEMİN + 3 KATI OLAN TEMEL ASANSÖR PROGRAMI SENSÖR3 3 BUTON3 SENSÖR2 2 BUTON2 SENSÖR1 1 BUTON1 SENSÖR0 0 BUTON0 STEP MOTOR HIZ KONTROLÜ • STEP MOTORLAR ROBOT YAPIMINDA VE KONTROLLÜ DÖNÜŞ HAREKETİ GEREKTİREN UYGULAMALARDA SIKLIKLA KULLANILAN BİR MOTOR TÜRÜDÜR. • DÖNME HAREKETİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ İÇİN SÜREKLİ BİR GERİLİME İHTİYAÇ DUYMAZ. • STEP MOTORLAR SAĞRILARINA (BOBİN) UYGULANAN ELEKTRİK PALSİNE GÖRE İSTENEN MİKTARDA (7,5 İLE 90 DERECE ARASI) DÖNME YAPABİLEN MOTORLARDIR. STEP MOTOR HIZ KONTROLÜ • ELEKTRİK PALSLERİNİN VERİLDİĞİ DURUM LOJİK1 VE VERİLMEDİĞİ DURUM LOJİK 0 OLARAK DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE STEP MOTORLARA DİJİTAL MOTOR OLARAK DA ADLANDIRILABİLİR VE MİKROİŞLEMCİLİ SİSTEMLER KULLANILARAK KOLAYCA SÜRÜLEBİLİR. STEP MOTOR HIZ KONTROLÜ STEP MOTOR HIZ KONTROLÜ • DAHA ÖNCEDEN BAHSEDİLEN MOTORLARDA ENERJİ VERİLDİĞİNDE HAREKET BAŞLAR VE ENERJİ KESİLDİĞİNDE HAREKET KAZANILAN İVME YAVAŞ YAVAŞ YİTİRİLEREK DURUR. • STEP MOTORLAR İSE MOTORUN DÖNMESİ GİRİŞE UYGULANAN PALSLERİN SÜREKLİ VE SIRALI OLMASINA BAĞLIDIR. • DOĞRU SIRADA UYGULANAN PALS MOTORU BİR ADIM İLERLETİR. STEP MOTOR HIZ KONTROLÜ
