Öğrenme kuramları

Bölüm 2
ÖĞRENME KURAMLARI
VE
YENİ PROGRAM
Öğrenme kuramları öğrenmeyi açıklamaktadır.
Öğrenmenin nasıl gerçekleştiği ve en iyi öğrenmenin
nasıl olabileceği vb. ile ilgili temel ilkeler ve süreçler
bir kuramda yer almaktadır.
Kuramlar davranışsal kuramlar, bilişsel kuramlar ve
son yıllarda üzerinde yoğun durulan oluşturmacı
yaklaşım olarak ele alınmaktadır..
Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım
Davranışsal yaklaşıma göre öğrenme uyarıcı ile tepki
arasında kurulan bir bağ sonucunda oluşur.
Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım
Bireyin çevresi hakkındaki bilişleriyle ve bu bilişlerin
onun davranışlarını etkileme yollarıyla ilgilenen bilişsel
alan kuramlarıdır.
Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım
Öğrenciler önceki bilgi ve yaşantıları üzerine yeni bir
durumu uygulayarak yeni bir anlama düzeyi oluşturmak
için, yeni bilgi ile önceden var olan zihinsel oluşumlarını
birleştirirler.
Oluşturmacılık
Radikal oluşturmacılık
Sosyal oluşturmacılık
İnteraktif oluşturmacılık
Radikal oluşturmacılık
 Sınıfta bir öğrenci sayısız benzersiz yaşantılar
geçirebilir.Öğrencinin kendi kültürü ve sosyal
geçmişine göre yaşantıları oluşur. Her öğrenci
olayları kendi anlamasına göre yorumlar ve öğrenci
kendi kişisel bilgisinin yaratıcısı olarak aktiftir.
Sosyal oluşturmacılık

Öğrenme, bireyler arasında fikirler paylaşılınca
gerçekleşir. Bilgi sosyo-kültürel çevrede bireysel
etkileşimler süresince olur. Bu sebeple grup
tarafından oluşturulan fikirler önemlidir.
İnteraktif Oluşturmacılık
 Öğrenmenin, öğrenciler tarafından fiziksel çevre ve
diğer insanlarla etkileşimleri başardıklarında
oluştuğunu savunur.
 Bu yaklaşımda çeşitli basamaklar söz konusudur.
Öncelikle öğrencilerin konu hakkında halihazırda ne
bildiklerini bulma, öğrenciler için kavramsal
hedefleri açıkça belirleme, çeşitli basamaklarda
süreçlerini anlama, çeşitli yaşantıları paylaşma, yeni
fikirleri uygulama vb.
Gagnon ve Colay’a göre Oluşturmacılık
Öğretmeyi değil, Öğrenmeyi vurgular.
Öğrenicinin özerkliğini ve adım atmasını teşvik eder
ve kabul eder.
Öğrenenleri isteğin ve amacın yaratıcıları olarak
görür.
Öğrenmeyi bir süreç olarak düşünür.
Öğrenenleri araştırmaya yöneltir.
Öğrenmedeki deneyimin çözümsel rolünü kabul eder.
Öğrenenlerin doğal merakını besler.
Öğrenenlerin zihinsel kalıbını göz önüne alır.
Öğrenmeyi değerlendirirken performansı ve kavrayışı
vurgular.
Kendini bilişsel teorinin ilkelerine dayandırır.
Varsayım, yaratma ve çözümleme gibi bilişsel
terimlerin kullanımını yaygınlaştırır.
Öğrenenin nasıl öğrendiğini dikkate alır.
Öğrenenlerin diğerleriyle ve öğretmenle diyalog
içerisinde olmaları için cesaretlendirir.
İşbirlikçi öğrenmeyi sağlar.
Gerçek dünyadaki öğrenicilerin zihinlerini meşgul
eder.
Oluşan öğrenmenin içeriğine önem verir.
Öğrenenin inanç ve tavırlarını göz önüne alır.
Gerçek deneyimden yeni bilgi ve kavrayış inşa etmek
için öğrenenlere fırsat sağlar.
Oluşturmacılık ve Program Geliştirme
Oluşturmacılık Kavramı
Önceden var olan bilgi ve yaşantılar üzerine
yeni bir durum uygulanarak, bu durum ile önceki var
olan zihinsel oluşumların birleştirilmesidir.
Bilgi öğrenciler tarafından oluşturulur.
Öğrenen bir öğretmen gibi bilgiyi farklı
kaynaktan alır ve anlamak için yeniden inşa eder.
Oluşturmacı Öğrenmenin Özellikleri
Aktif öğrenme
Genelde grupla öğrenme
Araştırma-soruşturma yoluyla öğrenme
Gözlem ve görüşme yoluyla öğrenme
Gerçek ortamlarda öğrenme (otantik).
Çok materyalli öğrenme.
Kendi kendini değerlendirme yoluyla öğrenme
(Biliş bilgisini [metacognition] besleyen)
Program Geliştirme;
Hedefler: Niçin? Özellikler
İçerik: Ne? Kavramlar, ilkeler, olgular, problemle vb.
Kapsam
Öğrenme-Öğretme Süreci: Nasıl? Yöntemler, teknikler,
materyaller, ipucu, pekiştirme, katılma, dönütdüzeltme,.. vb.
Değerlendirme: Ne kadar? Ölçme teknikleri,
değerlendirme çeşitleri
Dönüt: Hepsi uygun mu? Bütün yukarıdaki ögelerin
kontrolü
Bu ögeler arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.
Oluşturmacılık ve Program Geliştirme
Öğrenci merkezli,
aktif , çok fazla
yöntem ve tekniğin
kullanıldığı,
sabit olmayan,
dinamikliğin
öğrencilerin ön
bilgilerine dayalı
olarak geliştiği
esnek bir program
oluşturmacıdır.
EĞİTİM PAROGRAMI
 BİR EĞİTİM PROGRAMININ TEMEL ÖĞELERİ
Ne?
Nasıl?
içerik
PROGRAM
değerlendirme
ÖğrenmeÖğretme süreci
Ne kadar?
Kalite
kontrolü
 HEDEFLER, YANİ İSTENDİK
DAVRANIŞLAR
Bir öğretim programı,
okullarda öğrencilerden
beklenen öğrenmeyi
yani eğitsel yaşantıyı
meydana getirebilmek
için planlanmış
etkinliklerin tümünü
göstermektedir. Bir
önceki slaytta geçen
soruların
karşılığı olan üç öğeden
oluşmaktadır. Bunlar:
 EĞİTİM DURUMLARI, YANİ
EĞİTSEL YAŞANTILARI
OLUŞTURAN ETKİNLİKLER
 DEĞERLENDİRME, YANİ İSTENDİK
DAVRANIŞLARIN GERÇEKLEŞME
DERECESİNİ SAPTAMA
ETKİNLİKLERİ
HEDEF
İÇERİK
SÜREÇ
DEĞER
LENDİRME
Hedefler, büyük ölçüde ülkenin eğitim
felsefesini ortaya koymaktadır. Hedef bir
programın ilk öğesidir.Bir işe başlarken
öncelikle hedefler belirlenir. Amaç ise daha
çok bu hedefe ulaşma isteği olarak görülür.
“Ne öğretelim” sorusuna cevap aranır.
Hedef içerik ilişkisi kurulur. İçerik,
belirlenen hedefe ulaşmak için ele
alınması gereken konu alanlarıdır,ilkeler,kavramlar vb.
“Nasıl öğretelim” sorusunun cevabıdır.
sınıf içinde kullanılacak yöntem ve
tekniklerle,hangi araç ve
gereçler kullanılacağını belirler.
Bu aşamada yapılan eğitimin kontrolü
yapılır. Sisteme geri-bildirim işlemini
üstlenir.
HEDEFLER:
HEDEF TÜRLERİ
HEDEF KAYNAKLARI VE ALANLARI
HEDEF
TÜRLERİ
HEDEF
KAYNAKLARI
(İNCELENECEK
ALANLAR
HEDEF
UZAK
HEDEFLER
TOPLUMUN
İHTİYAÇLAR
BİLİŞSEL
ALAN
GENEL
HEDEFLER
BİREYİN
ÖZELLİKLERİ
DUYUŞSAL
ALAN
ÖZEL
HEDEFLER
KONU ALANININ
ÖZELLİKLERİ
PSİKOMOTOR
ALAN
ALANLARI
Hedef türleri: Uzak Hedefler
 Uzak hedefler toplumun siyasi felsefesini gösteren
hedeflerdir. Milli Eğitimin amaçları(ulusal eğitim
felsefesi) uzak hedef olarak nitelenebilir.
 Milli Eğitim Temel Kanununun 2. Mad. Son fıkrasında, Türk milli
eğitiminin uzak hedefi şöyle belirlenmektedir.
“Bir yandan Türk
vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve
mutluluğunu arttırmak, öte yandan milli birlik ve
bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel
kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet
Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve
seçkin bir ortağı yapmaktır.
Genel hedefler
 Uzak hedeflere götürücü nitelikte hedeflerdir.
Okulların genel hedefleri bu türdendir. Genel
hedefler,uzak hedeflere oranla daha somutturlar.
 Genel hedefler zamana bağlı değişimler de
gösterirler. Örneğin, Sanayi Toplumu için genel hedef;
“okuma yazma oranını artırma” iken günümüz bilgi
toplumları için genel hedef; “Bilgisayar okur yazarlığı
becerilerini kazandırma” şeklinde ifade edilebilir.
Özel hedefler
 Bir çalışma alanı veya dersler için hazırlanmış,
öğrencilere kazandırılması uygun görülen
davranışları gösterir.
Oluşturmacı Program ve Ögeler
Hedeflerin kurumlarca
oluşturulduğu, kazanımların
öğrenenlerin beceri ve
performansını gösterdiği, içeriğin
öğrencilere göre değiştiği,
öğrenme- öğretme sürecinde
öğretmenin rehber, öğrenenin kendi öğrenmelerini
kendilerinin gerçek ortamlarda oluşturduğu, etkinlik
merkezli, değerlendirmenin daha çok niteliksel
yollarla ve performans temelli olarak yapıldığı,
dönütün sürekli olduğu dinamik bir program.
Eğitim Programı
 Öğrencilere kazandırmayı düşündüğümüz
davranışların nasıl kazandırılacağının
planlanmasıdır.
 Eğitim programı, programın ögeleri olan hedef,
içerik, öğretme-öğrenme süreci ve
değerlendirme boyutları arasındaki dinamik
ilişkiler bütünüdür.
Hedefler ve kazanımlar
Öğrenciye dönük olmalı
Örnek Hedef: Oluşturmacılık kavramını
anlayabilme
Davranış: Oluşturmacı bir ortama örnek
verme
Oluşturmacı ortamın nasıl olacağını
gerekçeleriyle söyleme
Kazanımlar: Oluşturmacı sınıf süreçlerini tasarlar
Oluşturmacı bir ders planı oluşturur.
Oluşturmacı bir değerlendirme yapabilir.
Öğrenme- Öğretme Süreçleri
Çoklu zeka kuramına dayalı
etkinlikler her ders için olmalı
( dramalar, resimler,
grafikler, kompozisyonlar,
deneyler, gözlemler,
görüşmeler, röportajlar,
paneller, işbirlikli öğrenme ve
grup çalışmaları, teknolojiyi
kullanma, çok yönlü
materyaller) ve okul-fakülte
iç içe ağırlıklı süreçler
olmalıdır.
Etkinlik ve Değerlendirme Yolları (Niteliksel)
Kavram haritaları, bulmacalar, yap- boz
hazırlama
Portfolyolar: Bir ders ya da ünite ile ilgili her
türlü öğrenci çalışmasının yer aldığı
dosyalar,
Gözlem kayıtları,
Görüşmeler,
Araştırma ve Projeler
Kompozisyonlar ,
Deneyler.. vb.
Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık
• Öğrenci yerine öğretmen adayı gözüyle bakma,
• Ezbere öğrenme yerine anlayarak öğrenme,
• Beyin temelli öğrenme,
•Yaparak ve yaşayarak öğrenme,
•Yaratıcılık ve eleştirel düşünme,
•Araştırma ve teknolojiyi kullanma,
•Çok yönlü materyal ve aktivite kullanma
Öğretim üyesi yönlendirici ve ortak öğrenen olmalı,
Değerlendirme daha çok sürece dayalı olmalı,
niteliksel yollar kullanılmalıdır.
“Unutmamalıyız ki öğretmenler her zaman
vazgeçilmezdir. Onların yetişmesini tesadüflere,
geleneksel yollara sıkı sıkıya bağlı kalarak nitelikli
sağlayamayız.”
Öğrenme yolları ve kaynaklar hızla değişmiştir. Her
şeyden önce kendimizi yetiştirmeliyiz.
Öğretim elemanı yeni kaynakları bol
kullanarak ve kullandırarak öğretmen adayları ile
birlikte ortak öğrenen olabilmelidir.
Öğretmen adaylarının ön bilgileri harekete
geçirilmelidir. Öğreticilik değil, rehberlik
yapılmalıdır.
Kişisel ve sosyal yaşantı ile bilgi oluşumu için
bol miktarda uygulama yapma fırsatı verilmelidir.
Öğrenmede temel sorumluluğun öğrenenin
kendisinde olduğu bilinci öğretmen adayına
verilmelidir.
Türkiye’de Yeni Program Anlayışı
•Öğretmen ya da konu merkezli
değil, öğrenen merkezlidir;
öğrenenin bakış açısını
yansıtmaktadır.
•Davranışçı programdan oluşturmacı
bir yaklaşıma geçilmiştir.
•Öğrenci kendisine sunulan bilgileri ezberleyerek, edilgen
bir biçimde öğrenmeye çalışmak yerine, öğrenmeöğretme sürecine aktif olarak katılmaktadır.Bu anlayışla
öğrenen kendi öğrenmelerini kendisi oluşturmaktadır.
• Program aracılığıyla öğrencilere kazandırılmak
istenen temel bilgi ve beceriler, gerçek yaşamda
öğrenenin ihtiyaçları ile örtüşmelidir.
• Program, bireyin yaşam kalitesini artıracak
temel becerileri kazanmasına yardımcı olacak
niteliktedir. Öğrenenin zihinsel yeteneklerini ve
kişiliğini her yönüyle geliştirmeye yöneliktir. Bu
beceriler eleştirel düşünme, problem çözme,
bilimsel araştırma, yaratıcı düşünce, girişimcilik,
iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma ve Türkçe’yi
etkili ve güzel kullanma gibi üst düzey yaşam ve
düşünme becerileridir.
• Olaylar ve olgular yaşamın bütünlüğü içinde ele
alınmalıdır. Olgular analitik ve atomistik bir
yaklaşımla değil, çocukların gelişimsel özelliklerine
de uygun bir biçimde bütüncül ve tematik bir
yaklaşımla ele alınarak incelenmektedir.
•Programın uygulanmasında öğrencilerin etkinlikler
oluşturduğu ve yaşadığı aktif süreçler yer
almaktadır.
•Geleneksel değerlendirme araçları yanında sürece
yönelik değerlendirmeyi sağlayan araçlar vardır
(Performans değerlendirme, portfolyo
değerlendirme, gözlem, görüşme vb.).
Kullanılabilecek Değerlendirme Araçları
•Sözlü Sunum
•Gözlemler
•Görüşme (Mülakat)
•Gösteri
•Kavram Haritaları
•Araştırma Kağıtları
•Anektodlar
•Tartışma
•Deneyler
•Projeler
•Öz Değerlendirme
•Kısa Cevaplı Maddeler
Çoktan Seçmeli Testler
•Eşleştirmeli Maddeler
•Uzun Cevaplı Maddeler
•Performans Değerlendirme
•Öğrenci Ürün Dosyası
(Portfolyo)
•Sergileme
•Dereceleme Ölçekleri
(Rubric)
•Tutum Ölçekleri
•Bulmacalar
•Kelime avları
•Eğitsel oyun kartları
•Çalışma yaprakları vb. ..
Kavram Haritaları
 Bir öğrencinin bütüncül öğrenmesini anlamak için
kavram haritası en iyi araçlardandır. Kavram
haritası yoluyla birey bilgiyi bütüncül olarak
düzenler ve yansıtır.
Performans Değerlendirme
 Performans Değerlendirme, öğrencini günlük
yaşamdaki problemlerini nasıl çözeceğini ve problem
çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl
kullanacağını göstermesini ister.
 Performans değerlendirme süreç içine yayılmıştır,
zamana bağlı değildir. Performans değerlendirme üst
düzey düşünme becerisi geliştirmelerinde
öğrencilere yardımcıdır.
Öğrenci Ürün Dosyası(Portfolyo)
 Portfolyolar, daha önce ortaya konmuş kriterlere
göre, öğrencilerin çalışmalarının amaçlı olarak bir
araya getirilmesidir.
 Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin
izleyebilmesine olanak sağlayan bir çalışmadır.
 Sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilip
yansıtılmasıyla oluşan portfolyo, aynı zamanda
hem öğretmen hem de öğrenci için bir
değerlendirme yöntemidir.
Dereceleme Ölçekleri(Rubric)
 Dereceleme Ölçekleri, performansı tanımlayan
kriterleri içeren puanlama rehberidir. Herhangi bir
çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri
içeren bir araçtır.
Tutum Ölçekleri
 Tutum; bireylerin belli bir kişiyi, grubu, kurumu veya bir
düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen
duygusal bir hazır oluşluk hali veya eğilimdir. Tutum
ölçeklerinde en çok kullanılan yöntem Likert ölçeğidir.
Likert tipi ölçeklerle, ölçülmek istenen tutumla ilgili çok
sayıda olumlu ve olumsuz ifade yazılır. Bu ifadeler için,
“Tamamen katılıyorum”, “Katılmıyorum”, “Karasızım”,
“Katılmıyorum” ve “Kesinlikle katılmıyorum” biçiminde
tepkide bulunulur. Böylece her cevaplayıcı, ölçekteki her
ifadenin kapsadığı tutum objesine katılma/katılmama
derecesini belirtmiş olur.