tc ınkılap tar*h

Y. DOÇ. DR.
ABDULNASIR YİNER
KAVRAMLAR
 İnkılap
 İhtilal
 İsyan
 Hükümet Darbesi
 Islahat (Reform)
 Tekamül (Gelişim-Değişim)
OSMANLI DEVLETİNE
GENEL BİR BAKIŞ
 Osmanlı Yönetim Yapısı
Devlet Geleneği
Anadolu’nun Durumu ve Osmanlı Beyliği
Türk-İslam geleneği ve yönetim şekli
Adalet ve Hoşgörü
Mutlakıyetten Meşrutiyete
Dini yapı ve Şeyhülislamlık
Osmanlı Toplum Yapısı
 Yardımlaşma ve Dayanışma
 Yönetenler (Seyfiyye/askeri-idari), Kalemiye (Sivil,
Memur, Brokrat), İlmiye (medrese bilginleri, adalet ve
eğitim teşkilatı)
 Yönetilenler
Yerleşik Hayat Yaşayanlar
Göçebeler
Osmanlının Gerileme ve
Çöküşüne Etki Eden Faktörler
 İç Sebepler
Yönetimin Bozulması
Şeyhülislam Mustafa Efendinin Limni Adasına Sürgünü
Saray Entrikaları
Taht Varislerinin Belirsizliği ve Kavgalar
Kardeş Katli
Ekber-Erşed Uygulamasına Geçiş
Eyalet İsyanları
Ekonominin Bozulması
Tımar Sisteminin Bozulması
Ticaret Yollarının Yön Değiştirmesi
Avrupa’da Altın ve Gümüşün Bollaşması
Kapitülasyonlar
Saray Masraflarının Artması
Savaşlardaki Yenilgiler ve Ganimet Malının Azalması
Ordunun Bozulması
Kapıkulu Askerleri
Yeniçeri Ayaklanmaları
Yeniçerilik Sistemi ve Sayısal Artış
Maaşların Düzenli Ödenemeyişi
Eğitim Sisteminin Bozulması
Medreselerin Gerileyişi
Mekteplerin Açılması
Mektep-Medrese-Tekke Çatışması
Dış Sebepler
 Osmanlı Devletinin Jeopolitik Konumu
 Coğrafi Keşifler
 Rönesans ve Reform Hareketleri
 Sanayi Devrimi
 Fransız İhtilalı
 Şark Meselesi ve Haçlı Taassubu
III. SELİM’İN ISLAHATLARI
 Nizam-ı Cedid
 İrad-ı Cedid
 Mühendishane-i Berr-i/Bahr-ı Hümayun
 Daimi Elçilikler
 Tercüme Çalışmaları
 Kabakçı Mustafa Paşa Ayaklanması
II. MAHMUD’UN ISLAHATLARI











Alemdar Mustafa Paşa
Sened-i İttifak
Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı
Eyaletten vilayet sistemine
Divandan Bakanlar Kuruluna
Tımar Sisteminin ve Müsaderenin Kaldırılışı
Polis, Posta teşkilatları; Takvim-i Vakayi
İlköğretimin Zorunlu Hale Getirilmesi
Tıbbiye ve Harbiye Mektepleri
Kılık-Kıyafet Değişikliği
Nüfus Sayımı
Tanzimat Fermanı (1839)
 Müslim-gayrımüslim can-mal güvenliğinin sağlanması
 Kazanca göre vergi
 Askerlik işlerinin yeniden düzenlenmesi
 Kanun önünde eşitlik
 Müsadere sisteminin kaldırılması
 Rüşvet ve iltimasın yasaklanması
Tanzimat Dönemi Yenilikleri











Meclis-i Ali-i Tanzimat (Danıştay)
Meclis-i Ahkam-ı Adliye (Yargıtay)
Ticaret, Karma, Nizamiye Mahkemeleri Kuruluşu
Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle Kanunları
Askerlik 5 yıl
Örfi vergiler kaldırıldı
İlköğretim parasız ve zorunlu
Galatasaray Sultanisi (Lise)
Bilimsel faaliyet ve Galatasaray Sultanisi
Encümen-i Daniş
İlk nüfus sayımı (1845)
Islahat Fermanı (1856)
 Can, mal, namus güvenliği sağlanacak
 Kanun önünde eşitlik
 Gayrı Müslimler kendi okul ve ibadethanelerini açacak
 Din mezhep ayrımı olmayacak, hakaret içeren sözler
yasaklanacak
 Hiç kimse din değiştirmeye zorlanmayacak
 Yabancılara mülk edinme hakkı,
 Askerlik yükümlülüğü, istemeyenlere bedel-i nakdi
Tanzimat ve Islahat Fermanları
 Tanzimat Fermanında dış baskının olmaması,
yönetimin kendi arzusuyla ilan etmesi, Islahat
Fermanının tamamen dış baskı sonucu ilan edilmesi,
 Tanzimat Fermanı ayrım gözetmeksizin Müslim-Gayrı
Müslim tüm Osmanlı vatandaşlarını kapsadığı halde
Islahat Fermanı ise sadece Gayrı Müslimlere yönelik
yenilikler getirmiştir.
I. Meşrutiyet (1876)
 Yeni Osmanlılar Cemiyeti,
 Sultan Abdülaziz'in askeri darbe ile tahttan
indirilmesi,
 V. Murat’ın durumu ve Mithat Paşa,
 Kanun-i Esasi (1876), Meclis-in Açılması (1877)
 93 Harbi
İttihat ve Terakki (1895)
 Jön Türkler,
 İbrahim Temo, Arapkirli Abdullah Cevdet, Diyarbakırlı
İshak Sükuti, Kafkasyalı Mehmet Reşit, Bakülü
Hüseyinzade Ali,
 İttihad-ı Osmani,
 I. Meşrutiyetin Sonuçları
II. ABDÜLHAMİD
 Ulu Hakan, Kızıl Sultan,
 Ülkenin ekonomik durumu,
 Milliyetçi Dalgalar,
 Denge Politikası,
 İslamcılık (iç,dış siyaset),
 Azınlık Politikası
Yönetim şekilleri
 Mutlakiyet,
 Meşrutiyet,
 Cumhuriyet,
II. MEŞRUTİYETİN İLANI (1908)
 İttihat ve Terakki Cemiyetinin Rolü
 Japon(meşruti) Rus (istipdat) Savaşı
 Reval Görüşmeleri (1907)
 Resneli Niyazi ve Enver Paşa
 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)
Alaylı-Mektepli Mücadelesi
Şeriat İsteriz
Hareket Ordusunun İstanbul’a gelişi
Padişahın tahttan indirilişi (27 Nisan 1909)
Fikir Akımları
 Osmanlıcılık
 İslamcılık
 Türkçülük
 Batıcılık
 Adem-i Merkeziyet
Trablusgarp Savaşı (1911-12)
 İtalya’nın Sömürgeci Politikası
 Osmanlı Devleti’nin zayıf Durumu
 Trablusgarp’ın Konumu ve zenginlikleri
 İtalya’ya Yakınlığı
 Avrupalı Devletlerin Tavrı
 Yemen İsyanı ve Trablusgarp’ın savunmasız bırakılması
Uşi Antlaşması (1912)
 Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara bırakıldı
 Rodos ve 12 ada geçici olarak İtalyanlara bırakıldı
 İtalya kapitülasyonların kaldırılmasına yardımcı olacak
 Trablusgarp’ın Duyun-u Umumiye borçlarını İtalya
üstlenecek
 Trablusgarp’a Halifenin temsilcisi bulundurulacak
 Savaş esirleri ve rehineler mübadele edilecek.
Birinci D. Savaşı 28 Haziran 14- 30
Ekim 1918





Üçlü İttifak
Almanya, Avusturya-Macaristan İmp., İtalya
Üçlü İtilaf
İngiltere, Fransa, Rusya
Genel Sepepler; Ekonomik yayılma, Avrupa’da Alman- Fransız,;
Balkanlar’da Rus-Avusturya anlaşmazlığı, dinî ve kültürel
yayılma, milliyetçilik, hızlı silâhlanma ve militarizm, hânedan
çe- kişmeleri, bloklaşma. Savaşın en önemli sebebi ekonomik
yayılma olup, bu da sömürgeler edinme ve dış yatırımlarla
gelişmiştir. Bü- tün bu gerginliklerin ardından, “AvusturyaMacaristan İmparator- luğu veliahdı” “Arşidük Ferdinand” ve
karısının bir Sırp milliyetçisi olan Principe tarafından
öldürülmesi yangını başlatan kıvılcım ol- muştur.
Osmanlı Devleti
 Savaşa Giriş Sebepleri
İtilâf Devletleri’nin (İngiltere, Fransa, Rusya) kendilerine
karşı XIX. yüzyılda izlediği karşı politikalar, son
savaşlarda kaybedilen Osmanlı topraklarının geri
alınması düşüncesi, Türk-Alman Dostluğu, Almanların
savaş- tan galip çıkacağı düşünceleriyle savaşa “İttifak
Devletleri” (Alman- ya, Avusturya-Macaristan
İmparatorluğu) yanında girdi.
Savaş Cepheleri
 Çanakkale Cephesi
Boğazları geçerek Osmanlı Devletini Savaş Dışı Bırakma
Çökmek üzere olan Rusya'ya yardım götürme
Savaşı kısa sürede bitirme
Balkan devletlerinin Almanya yanında savaşa girm.
Engel
Rus buğdayını Avrupa’ya taşıma
Çanakkale Savaşları
 Sonuçları
Savaşın iki yıl uzaması
Bulgaristan’ın Almanya’nın yanında savaşa girmesi
Yardım Alamayan Rusya'da ihtilal ve savaştan çekilmesi
Avrupa’da tahıl sıkıntısı
Yüzbinlerce insanın hayatını kaybetmesi/yaralanması
 Çanakkale Savaşlarına Katılan Türk Birliklerinin Mevcudu
 500.000
 Şehit 55.127 Yaralı 100.177 Kayıp 10.067 Hastalanarak Ölen 21.498
Hastalık Yüzünden Terhis Edilen 64.400 Toplam 251.309 İngiliz
Birliklerinin Mevcudu 410.000 İngilizlerin ölü, kayıp ve yaralıları
205.000 Fransız Birliklerinin Mevcudu 79.000 Fransızların ölü,
kayıp ve yaralıları 47.000 Fransız-İngiliz ölü, yaralı ve kayıp sayısı Toplamı 252.000
Diğer Cepheler
 Kafkas
Kafkasya’daki Müslümanlar ile Asya Türk dünyası
arasında irtibatı sağlamak
Doğu Anadolu’nun işgali ve Ermeni Meselesi
 Irak
İran g-batısındaki petrol bölgesi
Kutu’l-Amar başarısı/1917 Bağdat işgali
 Sina-Filistin
Kanal Harekatı başarısızlığı 1915-16
Mondros Mütarekesi (30 Ekim
1918)
 25 Maddelik Ağır Mütareke
7- Müttefikler, güvenliklerini tehdit edecek bir durum
olduğunda herhangi bir stratejik noktayı işgal
edebileceklerdir.
24- Altı vilayette (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır,
Elazığ, Sivas) bir karışıklık çıkması durumunda İtilaf
Devletleri bu vilayetlerin herhangi bir bölümünü işgal
edebilecektir.
İşgaller ve Zararlı Cemiyetler
 Gizli paylaşımların icra edilmesi
 Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler
 Müslümanların Kurduğu Zararlı Cemiyetler
 Yararlı Cemiyetler
Rum Cemiyetleri
 Mavri Mira Cemiyeti: İstanbul’da Rum Patrik- hanesi’nde
ve patrik vekilinin başkanlığında kurulmuştur. Görevi,
çeteler kurarak Yunan kuvvetleri’nin işini kolaylaştırmaktı.
Megalo İdea’yı gerçekleştirmek.
 Pontus Rum Cemiyeti: Pontus Rum Cemiyeti: 1814 yılında
Balkanlardaki Rumla- rın bağımsızlığı için çalışan Etniki
Eterya adlı cemiyetin bir uzantısıdır. Trabzon, Samsun ve
diğer Kuzey Anadolu illerin- de faaliyet göstermiştir. 1461
yılında yıkılan Trabzon Rum Pontus Devleti’ni kurmak
emelindeydiler. Patrikhaneye bağlı olarak çalışıyordu.
Ermeni Cemiyetleri
 Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri: Ermeni Patriği
Zaven Efendi (soyadı Egyazaryan veya DerYeğyayan)’nin himayesinde çalışıyordu. Doğu Anadolu
ve Çukurova bölgeleri faaliyet alanıydı. Adana’da
Fransızların yardımıyla kurulan Ermeni İntikam Alayı
büyük ölçüde tedhiş hareketlerine giriştiler. Doğu
Anadolu ve Çukurova’da çoğunlukta olduklarını ileri
sürerek İtilâf Devletleri’nden yardım istediler. Ancak
Amerikalı General Harbord hazırladığı raporla
bunların hayallerine son verdi. Çünkü onlar çoğunluk
değil, azınlıktılar. Ve hiçbir zaman da çoğunluk
olamamışlardı.
Diğer Zararlı Cemiyetler
 Kürt Tealî Cemiyeti: Wilson ilkelerinden yararlanarak, ayrı bir kavim
olarak gördüğü Kürtlerin, doğuda bir Kürdistan Devleti oluşturmak
emeline hizmet ediyordu. Kurucusu, Seyyid Abdülkadir’dir27.
İngiltere’nin desteği ile kurulmuştur. İngiltere’nin amacı bağımsız bir
Kürdistan Devleti oluşturarak, işgal ettiği Musul petrol bölgesi ile
Türkler arasında bir tampon bölge oluşturabilmektir.
 Tealî İslâm Cemiyeti: Din ve devlet ayırımı olmaksızın, bütün
müslümanların bir birlik altında toplanmalarını sağlamaya çalışıyordu.
Osmanlı Devleti’nin dinî esaslara bağlı kalınarak kurtarılabileceğini
savunuyordu. Padişaha bağlı bir cemiyettir.
 Wilson Prensipleri Cemiyeti: Türk milletinin bir daha toparlanamayacağını düşünen Türk aydınlarının(!) kurduğu dernektir.
Amerikan mandasını savunmaktadırlar. Halide Edip Hanım (Adıvar),
Celâlettin Muhtar, Refik Halit (Karay) üyelerinden bazılarıdır.
Yararlı (Milli) Cemiyetler
 Trakya Paşaeli Cemiyeti: 1918 yılında Edirne’de,
Mavri Mira ve onu destekleyenlerin faaliyetlerini
önlemek için kuruldu.
 Kilikyalılar Cemiyeti: En başta bölgedeki Ermeni
Hınçak teşkilâtının faaliyetlerine engel olmak ve Türk
haklarını ko- rumak üzere, Adana ve dolaylarında
kuruldu.
 Redd-i İlhâk Cemiyeti: İzmir’de, İzmir’in işgâline
tepki ola- rak kurulmuştur. Yunan işgal ve
katliamlarına karşı güçlü bir direnişi organize etmişler;
Balıkesir ve Alaşehir Kongrele- rini düzenlemişlerdir.
 Şark Vilâyetleri Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti: 4 Aralık 1918’de
İstanbul’da kurulan bu cemiyet daha sonra Erzurum ve Elazığ’da
şubeler açmıştır. Doğuda bağımsız bir Er- meni Devleti’nin
kurulmasını engellemek için kurulmuştur. Ermenilerin Doğu
Anadolu'da nüfus olarak çoğunlukta olmadığını açıklamıştır. Cemiyet,
Ermenilerle mücadele etmek, Doğu illerinde Türklerin Ermenilere
sayıca üstün olduğu kadar tarih, kültür ve uygarlık yönüyle de üstün
olduğunu kanıtlamak için Fransızca Le Pays, Türkçe Hâdisât ve
Albayrak gazetelerini çıkarmıştır. Cemiyet şu kararları almıştır:
Kesinlikle Doğu Anadolu’dan göç edilmeyecek. Doğu illeri bir saldırıya
uğrarsa birleşilecek. Bilim, din ve ekonomi alanında teşkilatlanılacak.
Doğu Anadolu'da Türk ve Müslüman nüfusun fazla olduğunu belirtmiş
ve Doğu Anadolu'nun bütünlüğü- nün korunmasını savunmuştur.
Erzurum Kongresi'ni düzenlemişlerdir. Mustafa Kemal, Sivas
Kongresi’nde Millî Cemiyetleri (dernekleri) bu cemiyet aracılığı ile
birleştirmiştir. En etkili olan cemiyettir.
M. Kemal Paşa’nın İstanbul’a Gelişi
 Yıldırım Orduları Grubu’nun Lağvedilmesi
 Siyasi Durum ve Hükümeti Kurma Çalışmaları
 Ahmet İzzet Paşa Hükümeti ve Harbiye Nazırlığı
 Silah Arkadaşlarıyla Görüşme
 Dokuzuncu Ordu Müfettişliği
Samsun’a Çıkış
 Sultan Vahdettin ve M. Kemal
 Bandırma Vapuru
 Pontusçuların Faaliyetleri
 Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919); mitinglerin
yaygınlaştırılması isteği, büyük devletlere telgraflar,
Hıristiyanlara yönelik eylemlere fırsat verilmemesi,
İstanbul hükümetine telgraf ve bağımsızlıktan yana
tavır takınması uyarısı, sadarete rapor gönderilmesi
Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)
 Vatanın bütünlüğü ve milletin istiklali tehlikededir.
 İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine




getirememekte …
Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı
kurtaracaktır
Her türlü etkiden uzak milli bir heyetin varlığı
zorunludur.
Sivas’tan milli bir kongrenin toplanması
kararlaştırılmıştır.
Üç temsilcinin yola çıkması, güvenlik tedbiri…
Erzurum Kogr. (23 Tem.-7 Ağus. 1919)
 1. Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, birbirinden ayrılamaz.
 2. Her türlü yabancı işgaline karşı doğu illerimiz bütün milletle birlikte hakkını
savunacaktır.
 3. Doğu illerimizin ve tüm vatanın bağımsızlığını Osmanlı hükümeti
sağlayamazsa, bunun gerçekleşmesi için geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu
hükümet millî kongrece seçilecektir. Kongre toplanmış durumda değilse, bu




seçimi kongre temsil kurulu (Heyet-i Temsiliye) yapacaktır.
4. Kuva-î Millîye’yi âmil (etken) ve İrâde-i Millîye’yi (millî irâde) hâkim kılmak
esastır.
5. Hristiyan halka siyasî egemenlik ve aşırı imtiyazlar tanınamaz. Ancak
vatandaşların canları, malları, ırzları her türlü saldırıdan uzaktır. (Tanzimat ve
Islahat Fermanlarına bir tepkidir.)
6. Manda ve himâye kabul olunamaz.
7. İstanbul’daki Mebuslar Meclisi’nin hemen toplanmasına ve oradaki
hükümetin milletin denetimine tabi tutulmasına ça-lışılacaktır.
Sivas Kong. (4-11 Eylül 1919)
 1. Kongre, Anadolu ve Rumeli’de halk tarafından ve halkın istiklâlini sağlamak
maksadıyla kurulmuş olan bütün Müdâfaa-i Hukuk-u Millîye Cemiyetleri’ni, “Anadolu ve
Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında tek cemiyet haline getirmiştir. (Böylece
millî güçler birleştirilmiş, Kurtuluş Savaşı’nın tek elden yönetilmesi sağlanmıştır.)
 2. Manda ve himâye kesin olarak reddedilmiştir. (Çünkü manda yönetimi “millî istiklâle”
ters düşüyordu.)
 3. “Temsilciler Kurulu Doğu Anadolu’nun bütününü temsil eder” şeklindeki karar, Sivas
Kongresi kararlarında “Temsilciler Kurulu yurdun bütününü temsil eder” şeklinde
yeniden düzenlendi. (Temsilciler Meclisi’nin görevi T.B.M.M.’nin açılmasıyla son
bulmuştur.)
 4. Misâk-ı Millî’nin esasları belirlenmiştir.
 5. Batı Anadolu Kuva-î Millîye komutanlığına Ali Fuat Paşa ge-tirildi. (Bu atama ile Sivas
Kongresi’nin bir hükümet gibi çalıştığını görüyoruz.)
 6. İrâde-i Millîye Gazetesi’nin çıkarılması kararlaştırıldı. (Bu kararla da İstanbul
Hükümeti’nin basın yoluyla yaptığı karşı yayınlar etkisiz kılınmak istenmiştir.)
 7. Padişah tarafından dağıtılan Mebusan Meclisi’nin derhal toplanması sağlanacaktır.
Amasya Görüşmeleri
 Damat Ferit Paşa Hükümetinin Düşmesi
 Ali Rıza Paşa Hükümeti
 Amasya Görüşmeleri 20-22 Ekim 1919
 Temsil Heyeti Adına: M. Kemal, Rauf (Orbay), Bekir
Sami (Kunduh). İstanbul Hükümeti Adına Harbiye
Nazırı Salih Paşa
 Amasya görüşmelerinin önemi
 Temsil Heyetinin Tanınmış Olması
 1. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve






Temsilciler Kurulu, İstanbul Hükümeti’nce tanınacaktır.
2. Mebusan Meclisi toplanacaktır. (Yalnızca bu karar
İstanbul Hükümeti tarafından uygulanmıştır.)
3. Millet Meclisi’nin güvenliği olmayan İstanbul’da
toplanması uygun değildir.
4. Hükümetle millî teşkilât arasında uyuşma olmuş ve
anlaşma sağlanmıştır.
5. Türk illeri düşmana terk edilmeyecek, Türk yurdunun
bü-tünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktır.
6. İstanbul Hükümeti, Temsil Kurulu’nun rızası ve onayını
almadan, barış görüşmelerine katılmayacak ve barış
yapmayacaktır. (İstanbul Hükümeti, merkezî otoriteyi
sağlamak amacıyla, bu kararı reddetmiştir.)
7. Milletvekili seçimleri serbest bir şekilde yapılacaktır.
Mebusan Meclisinin Top. (12 Ocak 1920)
 Amasya Protokolü ve Meclisin Toplanma Kararı
 21 Aralık 1918 meclisin feshi
 168’den sadece 72’si İstanbul’da
 12 Ocak’ta çalışmalarına başlaması
 Felah-ı Vatan grubu
 Sadrazam Ali Rıza Paşa’nın Padişahın açış metnini
okuması
 22 Ocak 1920’de metnin hazırlanması
Misak-ı Milli (28 Ocak 1920)
 1. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros mütarekesi imzalandığı zaman, düşman
kuvvetlerinin işgali altında bulunan ve çoğunluğu Arap olan yerlerin
kaderi, bölge halkının serbestçe verecekleri oylara göre belirlenmelidir.
Mütareke çizgisinin içinde ve dışında kalan bu yerlerin İslâm ve soyca
bir olan Osmanlı çokluğunun oturduğu bölgelerin hepsi, hüküm ve fiil
bakımından, Anayurttan hiçbir şekilde ayrılmaz bir bütündür. (Bu hüküm;
Kuzey Irak’taki Musul, Süleymaniye, Erbil ve Kerkük bölgeleri Türkleri ile Kuzey Suriye’deki Raka, Halep,
Antakya ve İskenderun kesimlerindeki Türklerin anayurttan kopartılamayacağını belirtmektedir. Kıbrıs Adası
da Devletler Hukuku bakımından Türkiye’ye ait olduğundan, 1914 sonunda İngiltere tarafından tek taraflı
ilhâkı hükümsüz sayılır. Görüldüğü üzere, kesin bir sınır belirlenmemekte, Türk ve Müslüman çoğunluğun
bulunduğu bütün toprak parçaları vatanın sınırları içinde kabul edilmektedir. Peki, o halde bugünkü
Türkiye’nin sınırları “Misâk-ı Millî sınırları” mıdır?).
 2. Batı Trakya’nın hukukî durumunun belirlenmesi de, halkın tam bir
serbestlikle verecekleri oylarıyla belirlenmelidir. (Bu madde ile; merkezi Gümülcine
şehri olan ve Balkan Savaşı sırasında 1913’de Bulgaristan’a bırakılma felâketine uğrayan, 1917’de Fransız Ordusu’nun da
yardımıyla Yunanistan işgâline geçen Batı Trakya’da ahâlinin %85 kadarı Türk, %15 kadarı da Rum, Bulgar, Çingene ve
başka unsurlardan ibaretti. Yunanis-tan’daki %85’lik Türk nüfusa ne olduğunu bugün kendi kendinize sorarsanız, Batı
Trakya’da yaşayan Türk halkının yaşadıklarını daha iyi anlayabilirsiniz.)
 3. Halkı, ilk serbest kaldıkları sırada (Haziran 1918), verdikleri oylarıyla
Anayurda katılma kararını belirten Elviye-i Selâse (Üç Sancak; Kars, Ardahan,
Batum) için gerekirse yeniden serbestçe oylama yapılmalıdır. (1878 Osmanlı-Rus
Harbi sonrasında Ruslar’a “savaş tazminatı” olarak bırakılan bu üç sancak bölgesi, 3 Mart 1918 Brest Litovsk
Antlaşması’yla Rusya tarafından Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştı. Ancak 30 Ekim 1918 mütarekesiyle adı geçen
yerlerden çekilmek zorunda kaldık. 13 Nisan 1919’da İngilizler tarafından işgâl edilen bu topraklardan, Kars
Ermeniler’e, Ardahan ve Batum da Gürcüler’e peşkeş çekildi. Ancak bölge halkının çoğunluğunun Türk
olması, halkoylaması isteğini gündeme getirmiş-tir. Böylece, a. Arapların oturdukları yerler, b. Batı Trakya ve
c. Ardahan, Kars, Artvin olmak üzere üç bölgede referandum istenmiştir.)
 4. İslâm halifeliğinin, Osmanlı Saltanatı’nın ve Hükümeti’nin merkezi
olan İstanbul ile Boğazların güvenlikleri korunmalıdır. İstanbul ve
Marmara’nın güvenliği, her türlü tehlikeden uzak olmalıdır.
Boğazlardan serbestçe ticaret yapılması sağlanmalı ve ulaştırma, ilgili
devletlerin oy birliği ile verecekleri karara uygun olarak yapılmalıdır.
( Boğazlar Komisyonu).
 5. Azınlıklara, komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman halka tanınmış
olan haklardan daha fazla haklar verilemez. (Bizdeki azınlıklara hak verilmesini isteyen
yabancı devletlere, komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman halka verilecek hak kadar hak verileceği uyarısında
bulunulmaktadır.)
 6. Millî ve ekonomik gelişmemizi sağlamak amacıyla, tam serbestî ve
bağımsızlık sağlanması, siyasî, adlî, malî gelişmemize engel olan
sınırlamaların kaldırılması gerekecektir. (Kapitülasyonlara ilk tepkidir.)
İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)
 İtilaf D. Ve Ali Rıza Paşa Hükümeti
 Salih Paşa Hükümetinin Kurulması
 İstanbul ve Meclisin işgal edilmesi
 Meclisin Feshi (11 Nisan 1920)
 Salih Paşa’nın işgale tepkisi ve istifası
 Bir kısım vekilin tutuklanın sürgüne yollanması
B. Millet Meclisi’nin Açılması
 İstanbul’un işgali ve Mebusan Meclisi’nin dağıtılması
 19 Martta Kurucu Meclis için çağrı yapılması
 23 Nisan Cuma günü BMM’nin açılması
 Sinop Mebusu Şerif Bey Başkanlığı
 İlk Meclis 403 kişi ile (437/34 istifa)
 Mustafa Kemal ilk Meclis başkanı
İlk İcraat
 Güçler Birliği Prensibinin esas alınması (yasama,
yürütme, yargı)
 İlk İcra Vekilleri Heyeti 2 Mayıs 1920
 Demokratik , Katılımcı, Kurucu, Milli ve Meclis
Hükümeti Modeli
BMM’ne Karşı İsyan Hareketleri
 Toplumu birbirine düşürerek kardeş kanı döktürmek
 Toparlanmaya çalışan Milli Kuvvetleri İsyancılarla
Meşgul Etmek
 Ülkeyi Maddi-Manevi Kayıplara Uğratmak
 İşgalci Devletlerin İşgalini Devam Ettirtmek
Fetva Olayı (11 Nisan 1920)
 Damat Ferit Paşa ve Dürrizade Abdullah Efendi
 “Kuva-yı Milliyeye katılanların dinden çıktığı, onlarla
savaşmanın farz olduğu, bu yolde ölenlerin şehit
olacağı, Müslümanların Halifenin etrafında toplanarak
Milli Kuvvetlere karşı savaşmaları gerektiği”
 İngiliz uçaklarıyla fetvanın Anadolu şehir ve
kasabalarına dağıtılması
İsyanlara Karşı Tedbirler
 Hiyanet-i Vataniye Kanunun Çıkarılması
 İstiklal Mahkemelerinin Kurulması
 Karşı Fetva (5 Mayıs 1920) 153 imza
 Anadolu Ajansı’nın Kurulması (6 Nisan 1920)
 Seyyar Jandarma Birlikleri ve Merkez Ordusunun
Kurulması
 İstanbul ile ilişkilerin kesilmesi, Damat Ferit Paşa’nın
vatan haini ilan edilmesi
 Nasihat heyetlerinin kurulması
Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Eylül 1923)
 M. Kemal’in Müdafaa-i Hukuk Grubunu Toplaması
 Tasfiye ve Meclise Hakim Olma isteği
 2 Ağustos 1923’te Yeni meclisin açılacağı duyurusu
 Birinci Meclisin ¾’ünün tasfiyesi
 Halk Fırkası Nizamnamesinin hazırlanması
 Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin
Cumhuriyet Halk Fırkasına dönüştürülmesi
Ankara’nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923)
 Başkentin önemi ve dış temsilcilikler
 Kedi, keçi, armudu dışında tozlu, sıtmalı Anadolu




kasabası
İstanbul yerine Ankara
Kurtuluş Savaşı ve Ankara
BMM’nin Ankara’da açılması
10 Ekim’de Anayasa Komisyonunda
Cumhuriyetin İlanı
 Cumhuriyetin anlamı ve mahiyeti
 BMM ve cumhuriyet
 Hakimiyetin kayıtsız-şartsız millette olması
 28 Ekim’de arkadaşlarına ilanı haber vermesi
 Anayasa maddesinin değiştirilmesi ve “Türkiye
Devletinin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir” ibaresinin
eklenmesi
 Gazi M. Kemal’in Cumhurbaşkanlığına seçilmesi
 19 Nisan 1925 tarihinden itibaren bayram olarak kut.
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)




Halifeliğe kısa bir bakış
Osmanlı Dönemi ve Halifelik
Halifelik tartışmaları
Londra İslam Cemiyeti Reisi Emir Ali ve Hindistan
İsmailiye Mezhebi lideri Ağa Han mektubu
 “Hilafetin ve imametin Müslüman milletlerin itimad ve
hürmetine layık olan bir mevkie vaz’ olunması” talebi
 5 Aralık 1923 tarihli İkdam ve Tanin gazetelerinde yayımı
 Siirt Mebusu Halil Hulki Bey (50) “Şeriye ve Evkaf ve
Erkan-ı Harbiye Vekaletinin ilgasına dair kanun teklifi/
Urfa Mebusu Şeyh Saffet Efendi (50) Hilafetin İlgası ve
Hanedan-ı Osmaninin Türkiye Haricine Çıkarılması Dair/
Saruhan Mebusu Vasıf Bey (50) Tehid-i Tedrisat Hakkında.
Terakkiperver CF. (17 Kasım 1924)
 Mübadele, imar ve iskan vekili Refet Bey hak. Önerge
 Göçmenlerin yerleştirilmesinde yolsuzluk iddiaları
 Kazım Karabekir, Ali Fuat Paşa’nın ordudan istifa etm.
 M. Kemal’in darbe korkusu ve asker milletvekillerinin
istifa edip orduya dönmelerini istemesi
 Gnk. Bşk. Fevzi Paşa, İzzettin P., Ali Hikmet P., Şükrü
Naili P., Fahrettin paşanın mebusluktan istifaları
 İnönü hükümeti hakkında gensoru
 19 red, 148 kabul ve 41 çekimser
İhtilaf
 Hüseyin Rauf (orbay) ve 32 mebusun HF’ndan istifa et.
 Terakkiperver CF 17 Kasım 1924
 Gn. Bşk. Kazım Karabekir, Rauf Bey, Adnan Adıvar, Ali Fuat




Paşa, Refet Bele, Cafer Tayyar, Bekir Sami ve Albay Arif
(Ayıcı)
Ana muhalefet partisi olması
Görüş ayrılıkları; cumhuriyetin ilanı, hilafetin kaldırılması
ve çeşitli inkılaplar
Cumhurbaşkanına veto, seçimleri yenileme hakkı
kanununa büyük itiraz
1924 Anayasası’ndan sonra 6 ay meclis tatil
TpCF Programı







Liberal ekonomi
Bireysel hak ve özgürlüklere yoğun vurgu
Ademi merkeziyetçi yönetim anlayışı
“Fırka itikadı diniyeye hürmetkardır”
CHF uygulamalarına eleştiri
Hızlı geçiş yerine daha yavaş dönüşüm
İlk taşra teşkilatı Urfa, daha sonra Eskişehir, Trabzon,
Erzurum, Ordu, İzmir, Afyon, Amasya, Samsun, Sinop,
Maraş
 En yoğun ilgi İstanbul’da ve İstanbul basınının desteği
 Kuruluştan 3 gün sonra örfi idare ve red, İnönü’nün istifası
ve Ali Fethi Bey hükümeti
Partinin Kapatılması (3 Haziran 1925)






13 Şubat 1925 Şeyh Sait Olayı
23 Şubat’ta bölgede sıkıyönetim ilanı
Fethi Beyin arkadaşlarına partiyi kapatma teklifi
İsyana karşı ılımlı politika talebi
Başbakan Fethi Beyin yumuşak siyaseti ve istifası
İnönü Hükümeti (4 Mart 1925) ve Takriri Sükun
Kanunu
 İsyanla alaka iddiası ve bölge şubelerinin kapatılması
 “Vatandaşların aldatılıp, kışkırtılmaktan korunması
için” tüm şubelerinin kapatılması
Şeyh Sait İsyanı
 1923’ten sonra Türk Milliyetçiliği vurgusu, halifeliğin









kaldırılması ve Kürtlerde rahatsızlık
On kadar kişinin aranması ve erken gelişmeler
Fethi Beyin çabası ve Kazım Karabekir desteği
İsmet Paşa’nın sert eleştirileri ve hükümetin düşmesi
İsmet Paşa hükümeti ve Takriri Sükun Kanunu
İstiklal Mahkemelerinin kurulması
İsyan bastırıldığı halde kanunun 1927’de ikinci kez uz.
Diyarbakır, Palu, Elazığ, Maden, Siverek, Ergani
15 Nisan’da Şeyh Sait ve arkadaşlarının yakalanması
İngiliz bağlantısı?