Cümlenin ögeleri(dolayl* tümlec ve edat tümleci)

Fatma Türkyılmaz
20110904060
2
ÖGELER
• Dolaylı Tümleç
• İlgeç Tümleci
ANLAM
• Yüklemin yöneldiği kavramdır(dolaylı tümleç)
• Cümlede amaç, araç, zaman, birliktelik, görelik ilişkisi
oluşturur.(ilgeç tümleci)
YÜKLEME
YÖNELİK
SORULAR
• Neye , nereye , kime , neyde , nerede , kimden,neden ,
nereden , kimden (dolaylı tümleç)
• Ne için , ne ile , kiminle , neye , neye göre , ne gibi , ne
için , nereye doğru , ne zaman (ilgeç tümleci)
22.12.2012
3
Cümlenin Öğeleri
22.12.2012
4
Dolaylı Tümlecin Özellikleri
 “e, de, den” durumuyla çekimlenen sözcükler, eylemi
zaman değil, durum yönünden etkilerse dolaylı tümleç
olmaz. Zarf tümleci veya edat tümleci görevinde
bulunur.
Örnek :
Sabaha orada oluruz (Ne zaman?)
Zarf tümleci
Altı yaşında okuma öğrendi. (Ne zaman?)
Zarf Tümleci
22.12.2012
5
 Kimi cümlelerde ara söz, dolaylı tümleci açıklamak
amacıyla kullanılır ve açıklamalı dolaylı tümleç
meydana gelir.
Örnek :
Memleketine,(dolaylı tümleç)
Özlemini çektiği o yerlere(Dolaylı tümlecin açıklayıcısı)
Dönüyordu(yüklem)
22.12.2012
6
 Sıralı cümlelerde dolaylı tümleç, birden çok cümlenin
ortak öğesi olabilir. Buna ortak dolaylı tümleç denir.
Örnek :
Ona çok kızıyor, her gördüğü yerde bağırıyordu.
Ona çok kızıyor.
Ona her gördüğü yerde bağırıyordu.
22.12.2012
7
 Eylemsiler ve eylemsilerin de yer aldığı çeşitli söz
grupları cümlede dolaylı tümleç görevi yapar.
Örnek :
Yan Cümle
Temel Cümle
Ondan duyduklarına / inanamayacaksın.
Dolaylı Tümleç
Yüklem
Yan Cümle
Temel Cümle
Buraya geldiğine /
bin pişman oldu.
Dolaylı tümleç
Yüklem
22.12.2012
8
İlgeç tümleci
 Cümleye amaç – sonuç, özgürlük, benzerlik, eşitlik,
birliktelik, araç anlamı katan ya da sözcük öbekleri
cümle içinde edat tümleci görevi yapar.
22.12.2012
9
 Örnek : Gemiler, güneye doğru yöneldi. (Nereye





doğru?) (yön)
Babama göre çalışan kazanır. (Kime
göre?) (görelik)
Rahat uyumak için ılık bir duş aldı.
(Niçin?) (amaç)
Çocuk, elindeki küçük kovayla su taşıyor.
(Neyle?) (araç)
Okula annesiyle gidecekmiş.
(Kimle?) (birliktelik)
Sen gelinceye kadar işleri bitiririm. (Ne zamana
kadar?) (zaman)
22.12.2012
10
6. “II. Meşrutiyet daha ilk yıllarında, halkta özgürlüğü hayata
geçirme bilinci yaratmıştı. ”
Yukarıdaki cümlenin öğelerini bulabilmek için
yükleme aşağıdaki sorulardan hangileri sırasıyla
sorulmalıdır?
A) Ne-Ne zaman-Kimde-Ne
B) Ne zaman-Ne-Kimde-Ne
C) Kimde-Ne-Ne zaman-Ne
D) Ne zaman-Kimde-Ne-Ne
E) Kim-Ne zaman-Kimde-Ne
cevap(A)
22.12.2012
11
Dolaylı tümleç ve ilgeç tümleci
genel özet
 Dolaylı Tümleç:Yüklemi yer, yön bakımından
tanımlayan öğelerdir. Yükleme sorulan kime, kimde,
kimden, nereye, nerede, nereden sorularının cevabıdır.
 Örnek: Sınıfımı geçtiğimi babama söylemiş.
 İlgeç Tümleci: Yüklemi; amaç, araç, birliktelik, neden
yönlerinden tamamlayan ile, için ilgeçleriyle
oluşturulmuş öğelerdir.
 Örnek: Bugün hastaneye annemle gideceğim.
22.12.2012
12
kaynak
 http://www.bilgicik.com/yazi/cumlenin-ogeleri-
turkce-edebiyat-testler-sorular-oks-lgs-oss-kpss-icin/
 http://tahtakalem.net/turkce-cumlenin-ogeleri-konuanlatimi-ozeti/598
 FEM YAYINLARI TÜRKÇE KONU ANLATIMI
22.12.2012