anlatım bozuklukları

HAZIRLAYAN:
ANLATIM BOZUKLUKLARI
1.
2.
3.
4.
5.
ANLAM BAKIMINDAN ANLATIM
BOZUKLUKLARI
Gereksiz Sözcük Kullanma
Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma
Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma
Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık
Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya
Öğeler
6. Anlamca Çelişen Sözcükleri Bir Arada
Kullanılması
7. Deyim Ve Atasözü Yanlışları
8. Gereksiz Yardımcı Eylem Kullanma
9. Mantık Hataları
10. Karşılaştırma Hataları
DİL BİLGİSİ BAKIMINDAN ANLATIM
BOZUKLUKLARI
1.
2.
3.
4.
5.
Yüklem Yanlışlığından Doğan Anlatım
Bozuklukları
Özne Yanlışlığından Doğan Anlatım
Bozuklukları
Özne Yüklem Uyuşmazlığından Kaynaklanan
Anlatım Bozukluğu
Tümleç Yanlışlığı
Tamlama Yanlışları
ANLAM BAKIMINDAN ANLATIM
BOZUKLUKLARI
Gereksiz Sözcük Kullanma
Bir cümlede anlamları aynı olan veya
anlamca biri diğerini içeren sözcüklerin birlikte
kullanılması anlatım bozukluklarına neden olur.
Örnekler:
• Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler
fısıldadı.
• Bu yol yaya yürümekle bitecek değil.
• Dün gece uyurken gördüğü rüyayı anlattı.
Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma
Anlamları veya yazılışları çok benzer olan
sözcüklerin karıştırılması cümlenin anlam
bütünlüğün bozar.
Örnekler:
• Bu binalar gerçekten çok yaklaşık
yapılmış.(yapışık)
• Bazı öğrenciler derste çok çekimserdir. (çekingen)
• Bu bölgenin kendine özgün gelenekleri vardır.
(özgü)
• Camdan yankılanan ışık gözlerimi kamaştırdı.
(yansıyan)
• Tırnakların bir hayli büyümüş. (uzamış)
• Aldıkları para mutluluklarına neden oldu.
Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma
Sözcük anlamlarına uygun kullanılmadığı
zaman ya da yanlış anlama gelecek şekilde
kullanıldığında anlatım bozukluğu doğar.
•
•
•
•
•
Örnekler:
Annesi iyi çorap dokurdu. (örerdi)
Ektiği fidanlar meyve verdi. (diktiği)
Tırnakları bir hayli büyümüş. (uzamış)
Bu yıl babamın yüzünden sınıfı geçtim. (dolayı)
Dünden itibaren yağmur yağıyor. (beri)
Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık
Bir sözcük dil bilgisi kurallarına aykırı
türetilirse anlatım bozukluğu oluşur.
Örnekler:
• Yiyecekleri kokturmuşsun. (kokutmuşsun)
• Dilimizi çirkinlettirmeyelim.
(çirkinleştirmeyelim)
• Bölgevi sorunlar artıyor. (bölgesel)
• Her şeyi pahalılandırmışşınız.
(pahalandırmışsınız)
• Sizce bu kişi kaçtırıldı mı? (kaçırttırıldı mı?)
Yerinde Kullanılmayan Sözcük ve
Öğeler
Bir sözcüğün cümlenin akışına veya
anlamına uygun yerde kullanılmaması anlatım
bozukluğuna yol açar.
Örnekler:
• Cesetler çok denizde kaldığı için çürümüş.
(Cesetler denizde çok kaldığı için çürümüş.)
• Burada her Allah’ın günü kaza oluyor.
(Burada Allah’ın her günü kaza oluyor.)
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir
Arada Kullanılması
Bir cümlede anlamca bir birine ters olan
sözcüklerin birlikte kullanılmasından doğan
anlatım bozukluğu.
Örnekler:
• Elbette onunla gitmiş olabilir.
• Okulu bitireli hemen hemen tam on yıl olmuş.
• Artık kesinlikle böyle bir hataya düşmüş
olabilir.
• Gönderdiğim paketi eminim bugüne kadar
almış olmalısınız.
• Kesinlikle söyleyebilirim ki tedavi hastayı
ayağa kaldırabilir.
Deyim ve Atasözü Yanlışları
Deyimler ve atasözleri kalıplaşmış ve halk
diline,kültürüne yerleşmiş kelime
gruplarıdır.Bu yüzden deyimlerdeki kelimeler
kesinlikle değiştirilemez.Kullanılan deyim,
cümleye de uygun olmalıdır.
Örnekler:
• Babasını görünce paçaları tutuştu.
• Çok acıktım midem zil çalıyor.
• O kadar kalabalık ki çuvaldız atsan yere
düşmez.
• Ona ayak bağı oluyor , işini çabuk bitirmesini
sağlıyordu.
• Ona yardım et elinden geleni ardına koyma
Gereksiz Yardımcı Eylemler Kullanma
Türkçede doğrudan fiil olarak
çekimlenebilecek bir kelimenin yardımcı eylem
alarak çekimlenmesi yanlıştır.
Örnekler:
• Boşuna umut etme oraya gelmeyeceğim.
• Benden kuşku etmemelisin.
• Senin düşüncelerin hiçbir zaman bana etki
etmez.
• Bu işi onun yapabileceğinden şüphe etmiyorum
Mantık Hataları
İyi ve sağlam bir cümlenin temel mantık
ilkelerine uygun olması gerekir aksi taktirde
anlatım bozukluğu yapılmış olur.
Örnekler:
• Seninle değil şehir içinde gezmek, dünya
turuna bile çıkılmaz.
(Seninle değil dünya turuna çıkmak şehir
içinde bile gezilmez.)
• Önümüzdeki haftanın önemli programlarından
bazılarını sizlere
hatırlatmaya çalıştık.
• Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse
ölüme;hatta sara nöbetlerine dahi yol açabilir.
(Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse sara
nöbetlerine ; hatta ölüme dahi yol açar.)
Karşılaştırma Hataları
Bazı cümlelerden iki farklı anlam
çıkabilmektedir.Bu tip karşılaştırma
bildiren cümlelerdeki anlatım
bulanıklığı giderilmediği taktirde
anlatım bozukluğu ortaya çıkar.
Örnekler:
• Adam,politikayla karısından çok
ilgileniyor.
• Bu kötü insanlara sizden çok kızıyorum.
• Sen onu benden çok aradın.
DİLBİLGİSİ BAKIMINDAN ANLATIM
BOZUKLUKLARI
1)Yüklem Yanlışlığından Doğan
Anlatım Bozuklukları
Yüklemle ilgili yanlışlıklar, yüklemin
çatı,kişi,zaman,yardımcı eylemler,ek eylemler gibi
noktalarda cümleye uygunluk göstermemesi durumudur.
•
•
•
Örnekler:
Kahvaltıda peynir,ekmek ve çay içtik.
(Kahvaltıda peynir, ekmek yedik ve çay içtik.)
İçkiyi az sigarayı hiç içmem.
(İçkiyi az içerim sigarayı hiç içmem.)
Kimin dürüst,kimin dürüst olmadığını biliyor.
(Kimin dürüst olduğunu, kimin dürüst olmadığını biliyor.)
2)Özne Yanlışlığından Doğan Anlatım
Bozuklukları
Cümlede öznenin bulunmamasından,öznenin
gereksiz ekler almasından, ya da özne olmayacak
bir sözün özne gibi kullanılmasından kaynaklanır.
Örnekler:
• Dernek müdürünün yetkileri alındı ve kovuldu.
(dernek müdürü)
• O insanların sayısı azalıyor bulunmaz oluyor.(o
insanlar)
• Belediye tarafından yaptırılan dört katlı binanın
inşaatı bitirildi ve
hizmete girdi. (bina)
• Yaşlı adamın parası alınarak evine gönderildi. (yaşlı
adam)
• Viraja hızlı giren aracın lastiği patladı ve kaza yaptı.
(araç)
3)Özne Yüklem Uyuşmazlığından
Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Öznenin tekillik çoğulluk ve şahıs
bakımından uyuşması gerekir;aksi taktirde
anlatım bozukluğu ortaya çıkar.
a)Topluluk isimleri özne ise yüklem tekil
olur;ancak topluluk isimleri çoğul eki alıyorsa
yüklem de alabilir.
• Bizim takım sahaya çıktılar.
• Takımlar nihayet sahaya çıktılar.
• Ordular uzun süredir savaşıyor.
b)Bitki,hayvan,cansız varlık ve organ isimleri
çoğul durumda özne ise yüklem tekil olur.
• Nedense köpekler sabaha kadar havladılar.
• Çiçekler sıcaktan kurumuşlar.
Özne yüklem uyuşmazlığının devamı
c)Eylem isimleri ,çoğul özne ise yüklem tekil olur.
• Gülüşmeler çok uzun sürdüler.
Tartışmalar sabaha kadar devam ettiler.
d)Çoğul sayılar özne ise yüklem tekil olur.
• İki kişi bankayı soymuşlar.
Derse on öğrenci girmediler.
Bana beş soru bıraktılar.
e)Saygı,sitem,küçümseme gibi durumlar için özne
tekil de olsa yüklem çoğul yapılabilir.
• Ahmet Bey bizi hatırlamadılar.
• Ayşe Hanım odasında yoklar.
4)Tümleç Yanlışları
Özellikle sıralı cümlelerde tümleç (dolaylı
tümleç,nesne,zarf tümleci) kullanılması
gereken yerde kullanılmamışsa anlatım
bozulur.Bir tümlecin birden çok yüklem için
ortak kullanımı mümkündür.Ancak bu ortak
tümleç yüklemlerden birine dahi uymazsa
cümlede anlatım bozukluğu doğar.Tümleç
yanlışlarını şu başlıklar altında inceleyebiliriz
a)Dolaylı Tümleç Eksikliği
• Düşman kenti bombaladı ; ama giremedi.
(kente)
• Çukurova'nın toprağı insanı diriltir, umut verir.
(insana)
• Sizi önemseyen ve inanan insanlar var. (size)
b)Zarf Tümleci Eksikliği
• Yeni yetişen sanatçılara yardım eder,ilgilenirdi.
(onlarla- edat tüm.)
• Bir daha seni görmek ve karşılaşmak istemiyor.
(seninle)
• Arkadaşlarını aradı,sonra buluştu. (arkadaşlarıyla)
• Kötü bir beste yaptığımda beni eleştirir ve
tartışırdı. (benimle)
NOT: Yukarıdaki örneklerde genellikle edat
tümleci kullanılmıştır. (edat tümleci zarf t. İçine
girer.)
•
•
•
•
c)Nesne Eksikliği:
Size teşekkür etmek ve kutlamak istiyor. (sizi)
Yazıya özendiği,dikkatle yazdığı belliydi. (yazıyı)
Sana telefon açmış,merak ediyormuş. (seni)
Evin onarımını haftaya bitirecek , sonra da
satacak. (evi)
5)Tamlama Yanlışları
Bir sıfatla bir adın ortak tamlanana
bağlanması anlatımı bozar:
Örnekler:
• Doğa ve toplumsal olayları inceledik.
• Dün epik ve aşk şiirleri okuduk.
• Askeri ve devlet okullarına giriş sınavı
yapılacak.
• Gençlik, duygusal ve kişilik sorunları yaşıyor.
• Politik ve ahlak yozlaşması önemli bir
sorundur.