Cümlenin ögeleri(dolaylı tümlec ve edat tümleci)

14.01.2013
4
Dolaylı Tümlecin Özellikleri
 “e, de, den” durumuyla çekimlenen sözcükler, eylemi
zaman değil, durum yönünden etkilerse dolaylı tümleç
olmaz. Zarf tümleci veya edat tümleci görevinde
bulunur.
Örnek :
Sabaha orada oluruz (Ne zaman?)
Zarf tümleci
Altı yaşında okuma öğrendi. (Ne zaman?)
Zarf Tümleci
Fatma Türkyılmaz
20110904060
22.12.2012
5
2
 Kimi cümlelerde ara söz, dolaylı tümleci açıklamak
ÖGELER
• Dolaylı Tümleç
• İlgeç Tümleci
ANLAM
• Yüklemin yöneldiği kavramdır(dolaylı tümleç)
• Cümlede amaç, araç, zaman, birliktelik, görelik ilişkisi
oluşturur.(ilgeç tümleci)
YÜKLEME
YÖNELİK
SORULAR
• Neye , nereye , kime , neyde , nerede , kimden,neden ,
nereden , kimden (dolaylı tümleç)
• Ne için , ne ile , kiminle , neye , neye göre , ne gibi , ne
için , nereye doğru , ne zaman (ilgeç tümleci)
amacıyla kullanılır ve açıklamalı dolaylı tümleç
meydana gelir.
Örnek :
Memleketine,(dolaylı tümleç)
Özlemini çektiği o yerlere(Dolaylı tümlecin açıklayıcısı)
Dönüyordu(yüklem)
22.12.2012
22.12.2012
6
3
Cümlenin Öğeleri
 Sıralı cümlelerde dolaylı tümleç, birden çok cümlenin
ortak öğesi olabilir. Buna ortak dolaylı tümleç denir.
Örnek :
Ona çok kızıyor, her gördüğü yerde bağırıyordu.
Ona çok kızıyor.
Ona her gördüğü yerde bağırıyordu.
22.12.2012
22.12.2012
1
14.01.2013
7
10
6. “II. Meşrutiyet daha ilk yıllarında, halkta özgürlüğü hayata
geçirme bilinci yaratmıştı. ”
Yukarıdaki cümlenin öğelerini bulabilmek için
yükleme aşağıdaki sorulardan hangileri sırasıyla
sorulmalıdır?
 Eylemsiler ve eylemsilerin de yer aldığı çeşitli söz
grupları cümlede dolaylı tümleç görevi yapar.
Örnek : Yan Cümle
Temel Cümle
Ondan duyduklarına / inanamayacaksın.
Dolaylı Tümleç
Yüklem
Yan Cümle
Temel Cümle
Buraya geldiğine /
bin pişman oldu.
Dolaylı tümleç
Yüklem
A) Ne-Ne zaman-Kimde-Ne
B) Ne zaman-Ne-Kimde-Ne
C) Kimde-Ne-Ne zaman-Ne
D) Ne zaman-Kimde-Ne-Ne
E) Kim-Ne zaman-Kimde-Ne
cevap(A)
22.12.2012
22.12.2012
8
11
Dolaylı tümleç ve ilgeç tümleci
genel özet
İlgeç tümleci
 Dolaylı Tümleç:Yüklemi yer, yön bakımından
 Cümleye amaç – sonuç, özgürlük, benzerlik, eşitlik,
birliktelik, araç anlamı katan ya da sözcük öbekleri
cümle içinde edat tümleci görevi yapar.
tanımlayan öğelerdir. Yükleme sorulan kime, kimde,
kimden, nereye, nerede, nereden sorularının cevabıdır.
 Örnek: Sınıfımı geçtiğimi babama söylemiş.
 İlgeç Tümleci: Yüklemi; amaç, araç, birliktelik, neden
yönlerinden tamamlayan ile, için ilgeçleriyle
oluşturulmuş öğelerdir.
 Örnek: Bugün hastaneye annemle gideceğim.
22.12.2012
22.12.2012
9
12
kaynak
 Örnek : Gemiler, güneye doğru yöneldi. (Nereye
doğru?) (yön)
 Babama göre çalışan kazanır. (Kime




göre?) (görelik)
Rahat uyumak için ılık bir duş aldı.
(Niçin?) (amaç)
Çocuk, elindeki küçük kovayla su taşıyor.
(Neyle?) (araç)
Okula annesiyle gidecekmiş.
(Kimle?) (birliktelik)
Sen gelinceye kadar işleri bitiririm. (Ne zamana
kadar?) (zaman)
22.12.2012
 http://www.bilgicik.com/yazi/cumlenin-ogeleri-
turkce-edebiyat-testler-sorular-oks-lgs-oss-kpss-icin/
 http://tahtakalem.net/turkce-cumlenin-ogeleri-konu-
anlatimi-ozeti/598
 FEM YAYINLARI TÜRKÇE KONU ANLATIMI
22.12.2012
2