Slayt Başlığı Yok

ÜREME TIBBINDA
ETİK
Prof. Dr. Oktay KADAYIFCI
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı
ADANA / TURKEY
•
•
•
•
Etik
Tıbbi Etik
Yasa
Toplum kalite değerlendirmesi ve
kaliteyi devamlı yükseltme.
(TQA,CQI)
• Kanıta dayalı hekimlik (EBM)
ETİK
• Etik doğrular ve yanlışların ahlaki
değerlerimiz açısından belli kurallar ışığında
irdelenmesi olarak tarif edilir, örneğin,
-Neleri yapmalıyız ve neleri yapmamalıyız ?
- İyi ve kötü huylar (erdemler ve zaaflar)
etik’te en önemli sorgu “ahlak nedir ?”
sorusudur.
•
•
•
•
•
Yasalar
Dini inançlar
Toplumsal değerler
Çıkarlar
Beklentiler
PRIMUM NON NOCERE
HİPPOKRAT
• Hastalıklar karşısında iki alışkanlık edinin,
yardım et veya en azından zarar verme.
Epidemiks-Hipokrat
6 ANA ETİK KURAL
•
•
•
•
•
•
Bağımsızlık ve Özgürlüğe Saygı
Yararlı Olma
Sır Saklama
Doğruyu Söyleme
Beceri
Karar
Bir Girişim için :
•
•
•
•
•
Yapılabilir olmak
Yapabilmek
Ortamın uygun olması
Endikasyon
Toplum değerlerine ters düşmemek
DOĞUM HEKİMLİĞİ ve ETİK
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Anne-bebek çıkar çatışması
İnsan yaşamı ne zaman başlar ?
Yasalar,deontoloji ve etik ilişkisi
Yardımla üreme ve etik
Ultrasonografi ve etik
Reprodüktif Genetik ve etik
Gebeliğin sonlandırılması ve fetus
sayısının azaltılması
3.trimesterde fetal anomali
Anensefali ve organ bağışı
İnsan embriyosu ve araştırma
Üreme etiği
• İnfertilitede kötü tanı ve tedavi sonuçları hasta çift
ve diğer kişiler tarafından kolay farkedilmez. Bu
nedenle İnfertil çifti tedavi eden ve yönlendiren
hekimin omuzlarında ahlaki açıdan çok ciddi bir
yük vardır. Ve hekimler bir üst düzey kuruma
hastayı sevk etmeden önce yaptıkları ve
yapmadıkları ile hastaya zarar vermemelidir.
Jones Jr. H.W.
ART VE İNFERTİLİTEDE ETİK
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İnfertil çifti kim tedavi etmeli ?
Bilgilendirme ve eğitim.
Başarı oranı ne kadar ?
İnfertil çifti nasıl yönlendirmeli ?
Hangi tanı ve tedavi yöntemleri hangi sıra ile uygulanmalı ?
IVF konusunda dinbilimciler, filozoflar, hukukçular,
bilimadamları, sanatkarlar diğer bir deyişle tüm toplum
katmanları ne düşünüyor ?
Yabancı gamet kullanımında ortaya çıkabilecek sorunlar.
Kiralık anne.
Kriopreservasyonun etik ve hukuksal yönleri.
Fetoredüksiyon etik midir ?
ART KİMLERE ETKİ EDER ?
•
•
•
•
Şahıs
Aile
Yakın çevre
Toplum ve tüm
insanlık
• Yanlış yaşam
• Yanlış doğum
• İnfertil çifti tedavi eden kurum
ile hastayı öneren hekim, olası
çıkar çatışmasına engel olmak
için ayrı olmalı.
• Yaşamını korumak
• Üremek
• Bir sonraki neslin bir öncekinden
daha iyi olmasını sağlamak
• İv Psalti
Tüpteki bebek
• Bir kadın çocuk doğurmak için sevgi, yani
özellikle cinsel ilişkiyle gebe kalmalıdır.
Donum Vitae
• Katolik, Ortodoks ve Protestan’lık gibi üç
ana Hırıstiyanlık öğretisinde, genetik madde
hibe etmek yasaklanmıştır.
Musevi Yasaları ve ART
• Adem’e Allah’ın birinci emri;
“Meyveli ol ve çoğal”.
• Talmud’a ve Musevi yasalarına göre AID
yasaklanmamıştır ve yapılabilir.
• Musevi yasalarına göre oosit bağışlamak
yasak değil.
Ancak anne kim ?
Oositi veren mi, yoksa bebeği taşıyan mı ?
Sorunun cevabı: Doğumu yapan kadın
bebeğin annesidir.
• Musevi dini kiralık anneliği yasaklamaz.
• Doğrusu, biz insanı karışım olan bir
(ovum ile) sperm’den yarattık
El İnsan Suresi
• İnfertilite araştırmaları için İslam görüşü:
Eğer Yardımla Üreme Tekniklerinin
doğacak çocuğa zarar vereceği inancı varsa
uygulanamaz.
• Ayrıca İnfertilite için gerekli tedavi
yöntemlerinin uygulanması yasaklanmadığı
gibi teşvik edilmiştir.
• Her çocuğun İslam düzeni içinde meşru
olarak doğması evlilik kuralları içinde
güvenceye alınmıştır ve her çocuk anne ve
babasının meşru çocuğu olma hakkına
sahiptir.
• Sperm donation, oosit donation, embriyo
donation ve kiralık uterus-anne kabul
edilmez.
• Embriyo dondurularak saklanabilir. Ancak
bu embriyo başka bir kişiye verilemeyeceği
gibi eğer bu arada eşler boşanır ise imha
edilir ve transfer yapılamaz.
• İslama göre genlerin karışması önlenmeli ve
genlerin saflığı sağlanmalıdır. Her çocuğun
bilinen bir annesi ve babası olmalıdır.
• Eğer kadının eşi ölmüşse eşinin
dondurularak saklanmış spermini daha
sonra gebelik için kullanamaz.
• Çoğul gebelik oluşmuş ise fetoredüksiyon
embriyo üç aydan küçük ise yapılabilir,
daha büyük gebeliklerde ise ancak anne
hayatını tehlikeye sokuyor ise müsaade
edilir.
• İslam Fıkıh Akademisi, Cidde
• Dünya Sağlık teşkilatının resmi bölgesel ofisi,
İskenderiye
• İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu ‘nun
müşterek hazırladığı 1998 yılında Küveyt’te toplanan
bilimsel heyetin aldığı kararlar.
• Toplantıya katılanlar:İslam Bilim Adamları, Doktorlar
Eczacılar, İslam Hukukçuları, Biologlar ve diğer
insanla ilgili bilim dalları vardı.
• Gen Tedavisi Nuremberg (1963) Helsinki
(1985) deklarasyonu, Inuyama (1990) ve
Cairo (1991) deklarasyonuna uymak
koşuluyla yapılabilir. Ancak İslam açısından
gen tedavisi mutlak tedaviye yönelik
olmalıdır ve insanın azabını dindirmelidir.
İNSAN GENİ
• İnsan genini anlamak ve haritasını çıkarmak, hem
insanın kendini anlaması, hem de Allah’ın yaratıcı
gücünü anlaması açısından İslam için oldukça
önemlidir ve bu Kuran’da özetlenmiştir. Ayrıca
böylece kalıtımsal hastalıklar kolayca anlaşılır ve
bu hastalıkların tanı, tedavi ve oluşmasına engel
olma amacıyla kullanılır. Bu nedenle İslam tu tip
araştırmaları desteklemelidir.
Fussilet Suresi 41 / 53
GENEL PRENSİPLER:
1.Allah insanları tüm yaratıklardan üstün ve en
iyi şekilde yarattı.
Al-İsra Suresi 17/ 70
Bundan da anlaşılacağı üzere insana Allah
tarafından verilen yapısını değiştirmeye
yönelik, her Genetik Mühendislik girişimi
Allah tarafından verilen bu üstün vasıflara
müdahale sayılır.
2. Kuran’da belirtildiği üzere İslam dini bilgi ve ilim
dinidir.
Zumur Suresi 39/9
Öyleyse bilimsel araştırmalara destek olmalıdır.
Bu iki görüş birleştirildiğinde Allah tarafından
verilmiş Genetik yapıyı değiştirmediği sürece
Genetik bilimi ve buna ilişkin tüm araştırmalar ve
bilgiler İslam dini tarafından teşvik edilir ve
desteklenir.
3. Kuran’da belirtildiği gibi insan kendi sağlığını
korumalı ve ona zarar veren tüm eylemlerden
kaçınmalıdır.
Bakara suresi 2 / 195
Daha da öte eğer bir hastalık varsa bu hastalık
ister sonradan olma bir hastalık, isterse kalıtımsal
bir hastalık olsun mutlak tedavi edilmelidir. Bu
Allah’ın öğretileriyle asla ters düşmez.
4. Genetik yapısı ne olursa olsun her insanın
onuruna ve haklarına saygı duyulmalıdır.
8. Böyle bir tanı sonucu kişinin genetik
yapısının farklı olduğu saptanır ise, bu
nedenle o kişiye hiçbir şekilde farklı
muamele yapılmamalı, hiçbir zarara
uğramamalı ve tüm hakları korunmalıdır.
10. Tüm islam ülkeleri Genetik mühendislikle ilgili
araştırma merkezleri kurmaya, İslam kanunları
çerçevesinde çalışmaya ve bu konuda çalışacak
bilim adamı yetiştirmeye teşvik edilmelidir.
12. İslam bilim adamları halkı genetik ve
genetik mühendisliği konusundaki
gerçekler konusunda bilgilendirmek ve
eğitmek için araştırma ve yayınlar
yapmalıdır.
14. İslam basını halkı uyarması için bu
konuda eğitime yönelik bilinçli yayın
yapmalıdır.
• Ancak yeni bir teknoloji uygularken:
- İnsan onuruna saygılı olmalı,
- İnsan genetik materyalinin güvenliği sağlanmalı,
- Kişilik haklarına saygı duyulmalı,
- Kişinin arzusu dışında herhangi bir şey
yapılmamlı,
- Servis ve hizmet mutlaka kaliteli bir şekilde
verilmelidir.
Değişik Ülkelerde ART ile ilgili çok
değişik kurallar ve yasalar var, hatta bu
yasalar ve kurallar coğrafik ve kültürel
açıdan birbirine son derece yakın
İskandinav Ülkelerinde
bile çok farklıdır.
Finlandiya’da ART ile ilgili herhangi bir yasa yok,
buna karşın Danimarka, Norveç ve İsveç’te var.
Donör spermi kullanmaya Danimarka ve Finlandiya’da
yasalar karşı değil ama etik kurallar karşı.
İsveç’te doğan bebek, spermin kimin tarafından bağışlandığını
bilme hakkına sahip.
Oocyt dondurmak Danimarka ve İsveç’te serbest,
Norveç’te yasak.
Oocyt donation Danimarka’da yasak.
Jones ve Cohen/San Fransisco Kongresi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gametler
Konsepsiyon
Fertilizasyon
İlk bölünme
İnplantasyon
Embriyonik disk
Kalp atımı
Beyin fonksiyonlarının başlaması
Organogenezisin tamamlanması
İlk trimestr sonu
Çocuk hareketlerinin hissedilmesi
Çocuk kalp seslerinin duyulması
Uterus dışı yaşama yeteneğini kazanma
Doğumdan hemen sonra kişiliğin başlaması
Beyinle yaşam ve beyinle ölüm
simetri prensibi.
Fritz Zimmer, 1982
Rahner K, ed Encyclopedia of
theology.
New York: Seabury,1984:134.
Hekim çok gençken olgun, çok
olgunken genç görünmeyi
bilmelidir.
Hippocrates
GATA Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.
2002-2003 Eğitim Toplantısı
08 Kasım 2002 / ANKARA
Ahlaksızlara tıp öğretmeyiniz.
Aesculap
GATA Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.
2002-2003 Eğitim Toplantısı
08 Kasım 2002 / ANKARA
Bir kantar ilim, bir okka
edebe muhtaçtır.
Türk Atasözü
GATA Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.
2002-2003 Eğitim Toplantısı
08 Kasım 2002 / ANKARA
Kazanç ve şöhret hırsının sanatına etki
yapmasına izin verme.
Hasta yatağı başında zihnim açık kalsın ve aykırı fikirlere
saplanmadan yalnız ilim ve tecrübenin
verdiği bilgiye dayansın.
Hastaların başucundan şarlatanları, binbir türlü tavsiyede
bulunanları ve herşeyi bilenleri uzaklaştır.
Herşeyi yapabilirim fikrini benden uzaklaştır. Bilgimi
artırmam için bana kuvvet, imkan ve irade ver.
GATA Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.
2002-2003 Eğitim Toplantısı
08 Kasım 2002 / ANKARA
İbn. Meymun
11. yy.
Hekimlik şifa veremediği durumlarda bile
teselli etmeyi bilmelidir.
Hasta bozuk bir makine olmadığı gibi bizde
onları tamir eden teknisyenler değiliz.
Bilim “Manolya” gibidir. Daha koklarken solmaya
başlar. Birçok alanda bugünün gerçeği, yarının
yanlışı olabilir.
V. GOMEL
GATA Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.
2002-2003 Eğitim Toplantısı
08 Kasım 2002 / ANKARA