L*STER*OS*S - WordPress.com

Dr. İbrahim ÇETİN
Veteriner Hekim
Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Bursa İl Müdürlüğü
LİSTERİOSİS
 1980 lere kadar insanlarda Listeriosis nadiren
bildirilmiştir.Fakat,hayvanlarda oldukça yaygındı.Bu
zamandan sonra insanlarda listeriosis bildirimleri
artmaktadır.
 Hayvanlarda Listeriosis,dönme hastalığı veya silaj
hastalığı olarak ta bilinir.
LİSTERİOSİS
 MORBİDİTE:+
 MORTALİTE:++
 ETYOLOJİ:BAKTERİYEL
 Listeriosis’e Listeria Monocytogenes neden olur.
 Gram pozitif,hareketli,çok dirençli coccobacillus veya
oval şekilli çomak şeklindedirler.
LİSTERİOSİS
 39-111 F (3.3-44 C)arasında çok geniş bir sıcaklık
aralığında gelişebilirler.
 Daha soğuk sıcaklıkları tolere edebilmesi
nedeniyle,ılıman ve daha soğuk iklimlerde daha sık
görülür.
 L.Monocytogenes’in normal rezervuarları;toprak ve
memelilerin mide barsak kanallarıdır.
 Organizmalar,pastörizasyonla veya pişirilerek
öldürülebilir.Fakat,buzdolabında saklanan
gıdalarda,yüksek tuz içeren gıdalarda ve asitli ortamda
gelişebilir.
KONAKÇILAR
 L.Monocytogenes;memelilerde,kuşlarda,balıkta,insekt
lerde,crustacealarda,suda,sütte,peynirde,deli
meat’te,sosislerde,lağım
suyunda,silajda,dışkıda,genital sekresyonlarda,nasal
akıntılarda ve toprakta bulundu.
KONAKÇILAR
 İnsanlarda en çok etkilenen gruplar
 Gebe kadınlar
 Yeni doğanlar
 Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler
 Yaşlılar
 Steroid alanlardır.
 Bu gruplar yüksek risk grubu olarak dikkate alınır.
KONAKÇILAR
 Hayvanlarda,yetişkin ruminantlar,en yaygın olarak
etkilenenler olarak görülmektedir.
 Sağlıklı insan ve hayvanlar,L.Monocytogenes ile
enfekte olurlarsa nadiren hasta olurlar.Fakat
organizmayı dışkılarıyla yayabilirler.
BULAŞMA
 L.Monocytogenes,hayvandan hayvana fekal-oral yolla
bulaşır.
 L.Monocytogenes’i enfekte hayvan dışkısıyla yayar ve
bunlar bitkileri kontamine eder.Hassas konakçılar bu
bitkileri yerler ve enfekte olurlar.
 Hayvanlar da,kontamine olmuş silaj ve samanı yiyerek
veya kontamine olmuş suyu içerek enfekte olurlar.
BULAŞMA
 İnsanlar genellikle bu organizmayı içeren dışkı ile
kontamine olmuş gıdayı yiyerek veya suyu içerek
enfekte olurlar.
 Bazı hazır gıdalar,ısıtma işlemlerinden sonra enfekte
olurlar.
Enfekte
hayvan
dışkı
İnek memesi
su
et
toprak
Sağımdan önce meme
iyi temizlenmemişse
kontamine olmuş süt
Kontamine toprakta
yetişen ve iyi
yıkanmamış gıda
İnsan tüketimi
Pastörize edilmemiş
süt ve pastörize
edilmemiş sütten
yapılan gıda
Uygun
olmayan
pişirme
İnsan
listeriosis’i
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Hayvanlarda Listeriosis’in en sık görülen formu
ensefalitisdir.
 Yetişkin ruminantlarda ve nadiren yetişkin
domuzlarda görülür.
 Koyun ve keçiler ,L.Monocytogenes enfeksiyonuna en
hassas hayvanlardır.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Bu hastalık,kış ve ilkbahar hastalığıdır.Çünkü,bu
zamanlarda hayvanlar kapatılır ve silaj veya samanla
beslenir.Eğer saman veya silaj L.Monocytogenes ile
kontamine olmuşsa,hayvanlar için enfeksiyon kaynağı
olurlar.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Organizmalar vücuda ağızdaki sıyrıklardan girerler ve
beyine seyahat ederler.Orada tek taraflı ensefalitis’e
neden olurlar.
 İnkubasyon periyodu yaklaşık 10 gündür.
 Enfekte hayvan tarafından gösterilen belirtiler
şunlardır;depresyon,ateş ve koordinasyonsuzluk.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Enfekte hayvanlar,kendilerini köşelere tecrit ederler ve
sıklıkla çitlere veya binanın kısımlarına yaslandıkları
görülür.Enfekte hayvan bir yönde dönmeye
başlayabilir.Yön,beynin etkilenen kısmı tarafından
belirlenir.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Eğer yüz siniri etkilenirse;tek taraflı olarak,kulak
düşmesi,gözkapağının düşmesi,burun deliğinin
genişlemesi,alt dudak düşmesi,dil çıkması,aşırı saya ve
yeme güçlüğü görülecektir.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Hastalık ilerleyince,hayvan ilerleyen derecelerde felç
olacak,yanı üzerine düşecek,koşar gibi ayaklarını
sallayacak,komaya girecek ve sonunda ölecektir.
 Ölüm oranı, koyunlarda % 70 kadar yüksek
olabilir.Sığırlar biraz daha dirençli
görülmektedir.Ancak ölüm oranları % 50 ye kadar
çıkabilir.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Hayvanlarda,listeriosis’in daha az yaygın olan diğer üç
formu;
 Septisemi:Monogastrik hayvanlarda ve genç
ruminantlarda
 Yavru atma ve ölü doğum:Tüm hayvanlarda
 Mastitis:Ruminantlarda
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Monogastrik hayvanlarda septisemi
domuzlarda,köpeklerde,kedilerde,tavşanlarda ve
rumen fonksiyonel olmadan önce genç ruminantlarda
görülür.
 Klinik belirtiler;ateş,depresyon,anoreksi,solunum
sistemi belirtileri ve ölüme yol açan ishaldir.
 Bu hayvanlar organizmayı ağız yoluyla veya solunum
yoluyla alarak enfekte olurlar.
 Organizmalar barsaklara gelince barsak duvarını
geçerek kan dolaşımına girerler ve tüm vücuda
dağılırlar.Karaciğer,bulundukları başlıca organdır.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 L.Monocytogenes,gebe hayvanları enfekte edebilir ve




fetal ölümler,yavru atmalar,ölü doğumlar ve yeni
doğanların ölümü meydana gelir.
Yavru atmaların çoğu,gebeliğin son üçte birlik
kısmında ve hiçbir işaret vermeksizin meydana gelir.
Listeriosis’in bu formunda,hayvanlar
L.Monocytogenes’i ağız veya solunum yoluyla alırlar.
Ağız yoluyla alındıktan sonra,organizmalar uterusa
giderler,plesantayı geçerler ve fetusu enfekte ederler.
Organizma,yavru atmayı takiben 2 aya kadar uzanan
sürelerde süt ve vaginal sekresyonlarla saçılır.
HAYVANLARDA LİSTERİOSİS
 Sığırlarda;L.Monocytogenes kaynaklı Mastitis nadiren
görülür.Meydana geldiği zaman,memenin sadece
dörtte birlik kısmında görülür ve antibiyotik tedavisine
hassas değildir.
İNSANLARDA LİSTERİOSİS
 L.Monocytogenes,sağlıklı bireylerin dışkısında
bulunabilmesine rağmen,sağlıklı yetişkin ve çocuklar
nadiren klinik olarak hasta olurlar.
 Gebe kadınlar,yeni doğanlar,yaşlı kişiler ve bağışıklık
sistemi yetersiz kişiler L.Monocytogenes
enfeksiyonuna çok hassastırlar.
 L.Monocytogenes en sık olarak,gebe
uterusunu,merkezi sinir sistemini ve kanı etkiler.
İNSANLARDA LİSTERİOSİS-2
 İnsanlar, L.Monocytogenes ile kontamine suyu içerek
ve gıdayı yiyerek enfekte olurlar.
 En yaygın olarak suçlanan gıdalar;
 kontamine gübre ile gübrelenen toprakta yetişen çiğ
sebzeler
 Pastörize olmayan süt ve çiğ sütten yapılan süt ürünleri
 Pişmemiş etler
 İşlemeden sonra kontamine olmuş gıdalar(yumuşak
peynir,sosisler,işlenmiş ürünler)
İNSANLARDA LİSTERİOSİS-3
 Ortalama inkubasyon periyodu 3 haftadır.
 İnsanlarda listeriosis’in klinik belirtileri,başlangıç grip
benzeri ateş,bulantı ve ishaldir.
 Eğer organizma merkezi sinir sistemine yayılırsa,
 Başağrısı
 Boyun tutulması,
 Şaşkınlık
 Koordinasyonsuzluk ve
 Konvulsiyonlar görülür.
 Beyinde abseler oluşabilir.
İNSANLARDA LİSTERİOSİS-4
 Yetişkinlerde klinik belirtiler etkilenen organa göre
değişir.
 Bildirilen bozukluklar şunlardır:
 Meningitis
 Pneumoni
 Abseler
 Deri lezyonları
 Kalp hastalığı
 Konjunktivitis
İNSANLARDA LİSTERİOSİS-5
 Bu organizma plasentayı da geçebilir ve fetusu enfekte
edebilir.Bu da,erken gebelikte meydana gelirse yavru
atmaya,ölü doğumlara yol açar veya enfeksiyon
gebeliğin geç dönemlerinde olmuşsa bebek listeriosis
‘li olarak doğar.
 Doğuma yakın zamanda veya doğumda enfekte olan
bebekler uyuşuk haldedir,sarılık
olabilir,kusabilirler,deri lezyonları gelişir veya
meningitis olabilir.
 Yaklaşık olarak % 50 oranında ölüm oranına
sahiptirler.
İNSANLARDA LİSTERİOSİS-6
 Bazı bebekler,yaklaşık bir hafta belirti
göstermezler.Listeriosis’in bu geç gelişen
vakalarında,meningitis en yaygın görülen durumdur.
 Eğer bebekler canlı kalırlarsa,uzun dönem nörolojik
problemler olabilir ve normal gelişmeleri olmaz.
TEŞHİS
 Listeriosis’in kesin teşhisi için tek yol,kültüre etmek ve
L.Monocytogenes’i ayırd etmektir.
 İnsanlarda kültüre edilen dokular;
 Kan
 Serebral spinal sıvı
 Dışkı.
 Ayrıca atılmış yavrularda şunlarda kültüre edilebilir;
 Plasenta
 Dışkı
 Mide barsak içerikleri
TEŞHİS-2
 Hayvanlarda,en tercih edilen örnekler,beyin
dokusu,atık yavrular ve ilgili dokulardır.
 Şüpheli gıda da kültüre edilebilir.
 L.Monocytogenes’in üremesi güçtür ve özel besi
yerlerine ihtiyaç duyulur.
 Daha hızlı teşhis yöntemleri araştırılmaktadır.
TEDAVİ
 Listeriosis, antibiotiklerle tedavi edilir.
 Ne kadar erken tedaviye başlanırsa o kadar iyi
olur.Fakat tedavi başlasa bile ölüm meydana
gelebilir.insanlarda bu,özellikle yaşlılar,fetuslar,yeni
doğanlar ve bağışıklık sistemi yetersiz olanlar için
özellikle doğrudur.
 Destekleyici tedavi de uygulanır ve bu tedavi gösterilen
belirtilere göre belirlenir.
ÖNLEM
 ABD’de listeriosis için aşılar mevcut değildir.
 Önlem tavsiyeleri genellikle diğer gıda kökenli
hastalıklar için yapılanlarla aynıdır.Bunlar şunlardır;
 Tüm etleri iyice pişirin.
 Çiğ yenilen gıdaları iyice yıkayın.
 Çiğ etleri diğer gıdalardan ayırın.
 Pastörize olmayan sütü içmeyin ve pastörize olmamış
sütten yapılmış gıdaları yemeyin.
 Kesme tahtalarını ,malzemeleri ve elleri,çiğ et veya diğer
pişmemiş gıdaları elleçledikten sonra yıkayın.
ÖNLEM
 Yüksek risk gruplarındaki kişiler,sosis,deli meats veya
luncheon meats yememelidirler.Ancak bunlar kaynama
derecesinde ısıtılırsa yenebilirler.Salata barlarındaki
salatalar ve yüksek su içeren gıdalardan da
kaçınılmalıdır.
 Yüksek risk grubundaki kişiler,yumuşak peynirleri
yememelidirler.Ancak böyle peynirler,özellikle pastörize
edilmiş sütten yapıldığı şeklinde etiketliyse yenilebilir.
 Yüksek risk grubundaki kişiler,uzun süre buzdolabında
kalmış etleri
yememelidirler.Çünkü,L.Monocytogenes,buzdolabı
sıcaklığında da üreyebilmektedir.
ÖNLEM
 Atık fötusların etrafında çalışan kişiler ve hayvan
otopsisi yapan kişiler dokuları dikkatli
elleçlemelidirler.Gebe kadınlar,böyle dokuları
elleçlemekten sakınmalıdırlar.
 Hayvanlarda en iyi önlem,enfeksiyon şansını minimize
etmektir.
ÖNLEM
 Hasta hayvanlar klinik belirtiler görülür görülmez
izole edilmelidirler.Ölü hayvanlar hemen
uzaklaştırılmalıdır.Etkilenen hayvanların yaşadığı
bütün yerler temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidirler.
 Altlıklar gömülmelidir.
 Silajı bozulma yönünden kontrol edin ve kontamine
silajla yemlemeye devam etmeyin.
SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER