Slayt 1

advertisement
ÜRETİM SİSTEMLERİ VE
SİSTEM YAKLAŞIMI
Murat Ayanoğlu
1
ÜRETİM YÖNETİMİNDE SİSTEM
VE SİSTEM YAKLAŞIMI
• Sistem, parçalardan (alt sistemlerden)
oluşan, parçaları arasında belirli ilişkiler
bulunan bir bütün olarak tanımlanır.
SİSTEM
Sistem
• Önceden tespit edilmiş
bir amaca ulaşabilmek
için tasarlanan ve birbiri
ile bağlantılı yada
bağlantısız birimler ile
belirli bir düzen veya
plana göre organize yada
karmaşık bir bütünü
meydana getiren
parçalardır.
Sistemin özellikleri
• Sistem bir bütündür.
• Alt sistemlerden oluşur (sinerji)
• Her sistem bir sistemler
çerçevesi içindedir.
• Sistem parçaları değişebilir,
birbirini etkiler
• Sistem çevresine göre değişebilir.
Alt sistemler değişir
• Sistemin girdi ve çıktıları vardır.
• Amaç için varlığını sürdürür
• Sınırlarını belirlemek imkansızdır
BÜTÜNSEL/GENEL
OPTİMİZASYON
SİSTEM YAKLAŞIMI
YEREL
OPTİMİZASYON
Murat Ayanoğlu
5
Sistem Yaklaşımı
• Olayların sistem bakışı
ile ele alınmasıdır.
• Üretim veya işletme
problemlerinin
çözülmesinde
süreçlerin sistematik
hale getirilerek
iyileştirilmesi ve sorun
çözülmesini esas alır.
Neden
Sonuç
Neden
?
Sistem Yaklaşımı Özellikleri
• Bilimsel bir yöntemdir.
• Niceldir.
• Disiplinler arası bir yaklaşımdır.
Akıl+Matematik
• Türetilebilirlik özelliği
• Nesnellik
• Karar verme
Sistem yaklaşımının amaçları
• Tüm uygulamaları sistem parçası olarak
organize etme
• Süreçleri standardize etme
• Süreçlerin kontrolunu arttırma
• Uygunsuzlukları giderme
Sistemin Akış Biçimi
Girdi
Dönüştürme
Süreci
Düzeltme /
Karar
Çıktı
Ölçme
Geribesleme
ÜRETİM SİSTEMİ
GİRDİ
İşgücü
Hammadde
Makine
Para
DÖNÜŞTÜRME
Fabrika,
araç-gereç
ÇIKTI
Mal
Hizmet
SİSTEM YAKLAŞIMI
• Sistem yaklaşımı, sistem
kavramından hareket ederek ele
alınan konunun bağıntılarını tespite
yönelmiştir.
• Sistem yaklaşımında, sistemin girdi
ve çıktıları gözleme tabi tutularak
hareket edilir.
• Gözlemler sonucunda sistemi oluşturan
değişken ve parametreler, değişkenler
arasındaki ilişkiler, değişkenlerin kontrol
edilebilmeleri yada kontrol edilememeleri
gibi durumlar belirlenerek sistemin tanımı
yapılır.
• Sistem yaklaşımında, çevre ve
sistemin elemanları bir arada
değerlendirilerek karar verilir.
• Zira, Sistem yaklaşımı hem problemi
hem de çözümü bir bütün olarak ele
almalıdır.
• Bu nedenle, problemi doğru olarak
tanımlamak zordur ve zaman alır.
Hatta, almalıdır da…
• Sistemde, ortaya çıkan ve çıkması olası tüm
problemlerin ortadan kaldırılması gereklidir.
• Bir işletmedeki herhangi bir problemin
ortadan kaldırılması veya giderilmesi için iki
yol vardır: ya, problemin kendisi ile
ilgileneceksiniz, ya da, problemin tüm çevresi
ile ilgileneceksiniz...
• Bu durum tıpkı midesi ağrıyan bir insanın bu
sorununun giderilmesine benzer. Bu
durumdaki bir insanın sorununa iki türlü
cevap aranabilir ve bulunabilir..
• Mide ağrısını herhangi bir ilaçla
geçirebilirsiniz. Bu yöntemi
denediğinizde bir süre sonra ayni ağrı
yeniden ortaya çıkabilir.
• Veya ağrının gerçek sebebini bulup,
ağrının nedenlerini ortadan
kaldırırsınız.. Bu çözüm daha uygun ve
kalıcı olacaktır.
• Ancak bu yöntemin başarısı, problemin
gerçek tanımının yapılmasına bağlıdır.
Sistem yada bütün için en
iyi olan bir çözüm, sistemi
oluşturan her parça için en
iyi çözüm olamayabilir...
Üretim sistemi
Girdiler
Süreç
Çıktı
• Çevre
• Yasal
• Sosyal
• Çevresel
• Müşteri istekleri
• Kaynak
• Ürün bilgisi
• Sermaye
• İşgücü
• Yönetim
• Materyal
• Dönüştürme Süreci
• Mal ve Hizmetler
• Bir üretim sistemi genel olarak tüm
bileşenleri ile birlikte aşağıdaki gibi
gösterilebilir.
İşgücü
Teknoloji
Bilgi
Malzeme
Makine
Sermaye
Doğal
Kaynaklar
Bilgi
Devlet
GİRDİ
DÖNÜŞTÜRME
Geri besleme
ÇIKTI
Tüketiciler
Müşteriler
Rakipler
Üretim Sistemlerinin Amaçları
•
İşletme yönetiminin temel fonksiyonlarından biri, işletmede var olan kaynakların
önceden saptanmış amaçlar doğrultusunda en verimli şekilde kullanılmasını
sağlayacak yöntemleri geliştirmek ve uygulamaktır.
Üretim sistemleri, aşağıdaki unsurları, işletme politikaları doğrultusunda en
uygun biçimde gerçekleştirmeyi amaçlamaktadırlar.
1) Beklenen çıktı miktarı
2) Belirlenen maliyetler ( malzeme, emek, dağıtım, stok , vs. )
3) Kullanım ( malzeme, mevcut ekipman, işgücü )
4) Kalite ve mamul güvenirliği
5) Zamanında teslim etme
6) Yatırımlar ( varlıkların dönüşümü )
7) Ürün değişimine uyum kabiliyeti, esnekliği
8) Miktar değişimine uyum kabiliyeti, esnekliği
Üretim sistemlerinin gelişimi
El sanatları dönemi
Ürünün bütün üretim evrelerinin bir kişi
tarafından gerçekleştirildiği üretim
sistemidir.
•Kesinleşmiş talebe yönelik üretim yapılır
•Emek yoğun üretimdir
•Düşük sermayeye gereksinim duyması
•Yenliklere hızlı cevap verir
•Direk müşterilere ulaşabilir ve müşteri
isteklerine uygundur
•Üretim hızı ve sayısı düşüktür
•Teknolojik değişimlere karşı
dezavantajlıdır.
Atölye tipi üretim
Emeğe dayalı olan ancak
uzmanlaşmaya yer veren ve
kişilerin üretimin değişik
aşamalarında görev aldıkları
üretim sistemidir.
•Emeğe dayalı olması
•Ürünler aracılar ile müşterilere
ulaştırılır.
•Makineler çok amaçlı
•Talep tahminlerine dayalı olarak
üretim yapılır
•İşletmenin içi yapılan işlemlere
göre ayrılır
•Bölgesel müşterilere hitap eder
Fabrikasyon üretim
Üretimin makineler tarafından yapıldığı
insanların makineleri işlettiği ve üretimin
devamlılığını sağladığı
• Kurulum maliyetleri çok yüksektir.
• Fabrikaları işlet kılmak maliyetlidir.
• Birim üretim maliyetleri açısından çok
avantajlıdır.
• Ölçek ekonomisi ile karlı iken düşük
talep miktarlarında zarara yatkındır.
• Geniş pazarlar için üretim yapılması
• Kullanılan makineler özeldir
• Teknolojik gelişmelere yatkındır.
Üretim sistemlerinin
sınıflandırılması
Kesikli
Üretim
Aynı ürün grubunda yer alan
ürünlerin peşpeşe üretilmesi
ardından bir diğerine benzer
olan başka bir ürüne
geçilmesi ile çalışan üretim
sistemidir. Ürünler belirli
miktardaki siparişlere göre
üretilmeye başlandığı gibi
benzer ya da aynı cinsten
ürünlerin partiler halinde
üretilmesi üretim gerçekleşir.
Bu sistemlerde iki ana sorun
parti büyüklükleri ve parti
adetlerinin tespiti ve partilerin
çizelgelenmesidir.
Kesikli Üretim
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sürekli üretime göre, üretim hacmi ve ürün standardizasyonu daha düşüktür.
Farklı ürünlerin talebe göre ve az miktarlarda üretildiği sistemlerdir.
Talebi düzensiz olan ürünler aynı makilerde yapılan bazı ayarlamalarla sınırlı sayıda
üretilirler.
Talebe göre farklılaşana siparişler farklı sayıda işlem görebilmesi ve işlemlerden
farklı sıralarda geçmesi mümkündür.
Düzensiz talep kesikli üretimi zorunlu kılar
Esnek üretim sistemi vardır makineler buna uygun olarak üniversaldir (genel)
Aynı fonksiyonel özellikli üretim araçları işletmenin bir bölümünde toplanır atölyeleri
oluşturur.
Kesikli üretim sisteminin ayırt edici özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Kalifiye iş gücü kullanılması zorunludur
Yüksek ara stokları, düşük hammadde ve mamul stokları
Fabrika içi taşımalar etkin değildir
Kesikli üretim sistemi kendi içinde, “Parti Üretimi” ve “Siparişe Göre Üretim” olarak
ikiye ayrılır
Parti Üretim
Bir malın özel bir siparişi veya piyasadaki talebi karşılamak
amacıyla belirli süre üretilmesidir.
Üretilen seri doğduktan sonra, bir başka mal serisinin
üretimine geçilir.
Makine, teçhizat ve işgücünün planlanması, parti
büyüklüğüne ve üretim periyodunun sıklığına bağlıdır.
Bu üretim sistemine ev eşyası, konfeksiyon ve gıda gibi
ürünlerin üretimini örnek olarak verebiliriz.
Siparişe Göre Üretim
•
Bu üretim tarzında ne üretileceği önceden belli
olmadığı için, belirli bir malın sürekli üretimi mümkün
olmayabilir.
•
Bu sistemde piyasa ihtiyacı için değil, alınan siparişleri
gerçekleştirmek için üretim yapılır. Çok değişik malların
siparişleri gelebildiğinden, üretilen mal çeşidi oldukça
fazladır.
•
Bu nedenle, her türlü malı üretebilecek çok amaçlı
makineler kullanılır.
•
Bu sisteme, yerinde alınan ölçüye göre mobilya üreten
sistemler, fason çalışan tekstil atölyeleri, overlokcular
örnek gösterilebilir.
Üretim sistemlerinin
sınıflandırılması
Sürekli Üretim
 Aynı tip bir üründen sürekli olarak
yüksek miktarlarda talep olması
halinde uygulanır
 Bu üretim sisteminde genel ve özel
amaçlı tezgahlar ürünün operasyonları
ile doğru orantılı olarak seri şekilde
atölye içerisine yerleştirilir ve
hammadde bir uçtan hatta girerek
diğer uçtan ürün çıkar
 Makine ve araç gereçler özel amaçlı
olduklarından sadece belirli işler için
yüklenirler
 Makinelerin çalışma hızları ve kapasite
kullanım oranları yüksektir
 Kullanılan makinalarda meydana gelen
arızalar üretimi olumsuz
etkilemektedir.bu yüzden makinaların
bakımı günlük yapılmalıdır
–
–
–
–
–
–
–
Az çeşit, çok sayıda mamul,
Süreklilik,
Düzenli talep
Serilik
Özel amaçlı makineler,
Yüksek mamul stoku,
Fazla kalifiye olmayan işgücü
Seri (Akış tip) Üretim
•
Akış tipi üretimde makineler sadece
tek bir malın üretimi için dizayn
edildiklerinden, bir başka malın
üretiminde kullanılamazlar.
•
Diğer bir deyişle, üretimde kullanılan
süreçler, malzeme ve araçlar
standardize edilmiştir.
•
Bu tip üretim sistemlerine; petrol
rafinerileri, plastik, çimento, şeker,
kağıt üretimi örnek gösterilebilir.
Kütle (Kitle) Üretim
Bu sitemde standart veya bir kaç
üründen çok sayıda üretim yapılır. Üretim
hattında bazı değişiklikler yapılarak
benzer bir ürün üretilebilir.
• Gerektiği zaman makine ve
tesisatların konumu, yerleşimi ve
ayarları yeniden düzenlenerek
bir başka benzeri mal üretimine
de geçilebilir.
• Beyaz eşya, otomobil, televizyon
gibi ürünleri üretimi kitle üretim
sistemine örnektir.
Proje Tipi Üretim
• Proje tipi üretim, taşınamayacak
büyüklükteki ürünler için kullanılır
• Üretim miktarları azdır ve ürünler
hareketsizdir
• Ekipmanlar ve işçiler ürünlerin
etrafında çalışır
• Ürün akışı yoktur, bunun yerine tek
tek bütün işlemler son proje
hedefine ulaşmak amacıyla belli bir
sıra dahilinde gerçekleştirilir
• Çok çeşitli girdilerin bir araya
getirilerek tek bir çıktı elde edildiği
bu sistemlerde yüksek maliyet ve
güç bir yönetim planlama ve
kontrolü söz konusudur
• Makinalarda meydana gelen
arızalar üretimi fazla etkilemez
• Örnekler; gemi üretimi, uydu
üretimi, yazılım geliştirme, inşaatlar,
…
Üretim Sistemi Seçimi
• Yatırım tutarını en kısa sürede
karşılayacak talebe göre seçilir.
Toplam
maliyet
Üretim miktarı
• Kesikli üretim ve sürekli üretim
tiplerinin kıyaslanmasını
aşağıdaki
halinde
Kesikligibi,
Üretim tablo
Sürekli
Üretim
1.Üretim miktarı
miktarı az, çeşit fazla Mamul miktarı fazla , çeşit az
görmekMamul
mümkündür.
Proje Tipi
Bir veya birkaç
Çok
amaçlı
üniversal
2.Kullanılan makine
Özel tezgahlar, hız yüksek, Genel
tezgah- lar, hız az,verimlilik
ve teçhizat
verimlilik yüksek
çok özel
düşük
3.Yerleşme Düzeni
Gruplanmış halde
4. İşyeri düzeni
Dengelemek
gecikmeler var
Kalifiye
güç,
5. İşçilik
6. İş
hazırlama
Çok yoğun,ancak basit
faaliyetleri
makinelerle birlikte
Mamule göre seri düzenleme
( üretim hattı )
Ürüne göre
Dengelemek mümkün
Dengelemek güç
Vasıfsız işçilik
Kalifiye
Az, ancak karmaşık ve özen
Çok yoğun ve karmaşık
gerektirir.
7. Fabrika içi
taşıma faaliyetleri
Üniversal taşıma, tezgahları
Araç hızı yüksek tertibatlar
taşıma, çok yoğun
Üniversal taşıma
8. Tamir - bakım
Arıza etkisi az
Arıza etkisi az
9.Üretim kapasitesi
Esnek kapasite
Bakım planlaması çok önemli
Komple yeni yatırım
Yrd. Doç. Dr. Kamil TAŞKIN
Proje yönetimi önemli
Download