Sindirim I - Biyoloji Kutusu
advertisement
SİNDİRİM Sindirim: • Çeşitli makromoleküllerin enzimler yoluyla monomerlerine ayrılmasıdır. Polimer + Su Enzim Monomer Sindirim neden gereklidir ? Sindirimin yapılmasının sebepleri ; • Makromolekülleri monomerlerine ayırarak hücre zarından geçebilecek hale getirmek • Başka bir canlının makromoleküllerinin organizma yapısında kullanışlı olmamasından dolayı. Proteinler Amino asitler Yağlar Yağ Asitleri Gliserol Karbonhidratlar Monosakkaritler Nükleik Asitler Nükleotitler Sindirim Sonucu elde edilen monomerle ile ; • Enerji üretilebilir. • Canlı yapısında kullanılabilecek makromoleküller sentezlenebilir. • Düzenleyici olarak bedende kullanılabilirler. Sindirim Tepkimeleri Hidroliz olayıdır. Hidrolitik Enzimler Ekzergonik Tepkime Polimer + Su Enzim Monomer Fiziksel Sindirim(Mekanik Sindirim) • Besinlerin kimyasal olarak daha kolay bir şekilde parçalanması için yapılan yumuşatma ve parçalara bölme işlemidir. • Besinlerin, monomerlerine ayrılmasına kimyasal sindirim adı da verilir. Sindirim Hücre İçi Sindirim Hücre Dışı Sindirim Hücre İçi Sindirim Hücre İçi Sindirim Besinlerin hücre içindeki hidrolitik enzimler ile monomerlerine ayrılmasıdır. Hücre Dışı Sindirim • Hücre Dışı Sindirim’de ise önce besinler, hücre dışına yollanan sindirim enzimleri ile monomerlerine ayrılır. • Daha sonra bu monomerler, emilime uğrarayarak hücre içine geçer. İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ Sindirim Sistemi, Sindirim Kanalı ve bu kanala salgılarını boşaltan bezlerden oluşmuştur. Sindirim Sistemi , sinir sisteminin kontrolünde çalışır. Peristalsis • Ağızdan alınan yiyecek halkasal kasların kasılmasıyla kademe kademe sindirim organlarında ilerler. • Bu harekete peristaltik hareketler(peristalsis) denir. Ağız Yutak Yemek Borusu(Özafagus) Mide İnce Bağırsak Kalın Bağırsak Rektum Anüs Yemek Borusu Sfinkter Mide Sfinkter İnce Bağırsak Sfinkter • Sindirim kanalında çeşitli geçiş noktalarını düzenlemek amacıyla bulunan büzüşebilen kaslardır. Ağız Boşluğu Dil Ağız Tükrük Bezleri Karaciğer Yutak Yemek Borusu Mide Safra Kesesi Pankreas İnce Bağırsak Kalın Bağırsak Rektum Anüs Sindirim Sistemindeki Yardımcı Bezler • • • • Tükrük Bezleri(3 çift) Karaciğer Safra Kesesi Pankreas AĞIZ Ağızda Sindirim • Mekanik ve Kimyasal Sindirim Ağızda başlar. Ağızda Sindirim ile ilgili yapılar • Dişler • Dil • Tükrük Bezleri Dentin(Fildişi) Mine Tabakası Diş Eti TAÇ ve BOYUN Diş Özü Destekliyici Ligamen Kemik KÖK Mine Dentin(Fildişi) Pulpa(Diş özü) Diş eti Kemik Kök Kanalı Dişler • Yiyeceğin Koparılmasını(Köpek Dişleri) Kesilmesini(Kesici Dişler) Ve öğütülmesini(Azı dişleri) sağlar. Kulak altı Tükrük Bezleri Dil altı Tükrük bezleri Çene Altı Tükrük bezleri Tükrük Bezleri • Yiyeceğin kokusu ve tadı ile uyarılan ağızdaki sinirler, omurilik soğanını uyarır. • O.S.’dan çıkan sinirler tükrük bezlerini salgı yapması için uyararır. • Tükrük salgısı, özel kanallar ile ağız boşluğuna bırakılır. Tükrüğün genel yapısı • Ağızdaki asidi etkisizleştiren tampon bileşikler • Besinleri yumuşatan ve kayganlaştıran mukus • Amilaz enzimi • Bol miktarda su Amilaz Enzimi Nişasta + Su Glikojen+ Su Amilaz Amilaz Maltoz + Dekstrin Maltoz + Dekstrin DAMAK BOĞAZ TAT ALMA TOMURCUKLARI (ACI) TAT ALMA TOMURCUKLARI (EKŞİ) TAT ALMA TOMURCUKLARI (TATLI) TAT ALMA TOMURCUKLARI (TUZLU) DİL • Tat alma tomurcukları ile tat duyusu meydana getirir. • Çiğneme sonrası lokmayı oluşturur ve yutağa doğru iter. YUTAK (farinks) Boğazda yemek borusu ile Soluk Borusunun kesiştiği Yere yutak(farinks) adı verilir. Ağız Boşluğu Farinks Yemek borusu Soluk Borusu Yutkunma Refleksi • Can. • Ağızdaki lokma farinkse gelir. • Yutakta bulunan epiglottis arkaya doğru yatarak lokmanın soluk borusuna kaçmasını engeller. Çiğneme ve Yutkunma • Can. YEMEK BORUSU (Özofagus) Yemek Borusu (Özofagus) • Yutak ile Mide arasındaki kısımdır. • Sahip olduğu halkasal ve boyuna kaslar ile lokma mideye doğru ilerler. • Bu hareketler peristaltik hareketlerdir. Can. Yemek Borusu (özafagus) Mide MİDE Yemek Borusu Kardia Mide Kasları Pilorus Mide Kıvrımları Mide ile yemek borusu arasındaki bağlantı Bölgesine mide ağzı(kardia) adı verilir. Bu bölgede bulunan büzüşen kapaklar yiyeceğin yemek borusuna Kaçmasını engeller. Mide ile ince bağırsak arasındaki bağlantı Bölgesine mide kapısı(pilorus) adı verilir. Bu bölgede bulunan büzüşen kapaklar Yiyeceğin mideye doğru geri kaçmasını engeller. Özofagus Kardia(Mide ağzı) Pilorus(Mide kapısı) Gastrik Boşluklar Salgı Bezleri Mukoza Tabakası Düz kaslar Bağ doku Periton Mide yapısında içten dışa doğru 3 tabaka bulunur. Mide Boşluğu Mukoza Tabakası Düz kaslar Bağ doku PERİTON Mukoza Tabakası • Epitel Dokudan oluşmuştur. • Salgı bezleri bu tabakada bulunur ve gastrik sıvıyı salgılar. Mide İç yüzeyi Gastrik Bezler 3 çeşittirler. • Parietal hücreler HCl asit salgılar. • Şef hücreleri Enzim salgılar • Goblet Hücreleri Mukus Salgılar Gastrik sıvıda bulunan maddeler • Su • HCl(Hidroklorik asit) • Sindirim Enzimleri Hidroklorik asit: • Midenin iç ortam pH’ının 1-2 aralığında olmasını sağlar. • HCl,bakterileri yok ederek enfeksiyondan korur. • Proteinlerin ikincil, üçüncül ve dördüncül yapılarını bozar.(denatürasyon) • Pepsinojen’i aktif hale getirir. • Dokular arası bağları parçalar. Parietal Hücreler Hidroklorik Asit Pepsinojen’i pepsin’e çevirerek Etkinleştirir. HCl Pepsin Pepsinojen Şef Hücreler Goblet Hücreleri Mukus Mide iç yüzeyini HCl’den korur. Mide Salgısı nasıl düzenlenir ? Yemeğin kokusu ve tadı Omurilik Soğanı Ağızda oluşan yiyecek hissi Vagus Siniri Yemek Düşüncesi Mide Gastrin Mide Gastrin Parietal Hücreler HCl Şef Hücreleri Pepsinojen Midedeki besin kütlesinin (kimus) ince bağırsağa geçmesi İnce Bağırsak Sekretin Mide Salgısının Durması Kolesistokinin Mide Midenin Görevleri: • Besinleri bir süreliğine depo etmek • Besinleri mikroorganizmalardan arındırmak • Besinleri yumuşatmak • Proteinlerin sindirimini başlatmak Pepsinojen + HCl Protein + su Süt Lap Kazein + Pepsin Pepsin Polipeptit Kazein Pepsin Polipeptit Pepsinojen + HCl Protein + su Süt Lap Kazein + su Pepsin Pepsin Polipeptit Kazein Pepsin Polipeptit Mide İnce Bağırsak (2011-LYS) İNCE BAĞIRSAK İnce Bağırsak • Yaklaşık 6 metre uzunluğundadır. 2 • İç yüzey alanı yaklaşık olarak 250 m ’dir. İnce Bağırsak 3 kısımda incelenir. Duodenum Jejunum İleum DUODENUM (Oniki parmak bağırsağı) KARACİĞER KOLEDOK KANALI SAFRA KESESİ MİDE PANKREAS WATER KABARCIĞI PANKREAS KANALI(WİRSUNG KANALI) KARACİĞER Safra Salgısı SAFRA KESESİ KOLEDOK KANALI PANKREAS Pankreas Salgısı WATER KABARCIĞI DUODENUM (ONİKİ PARMAK BAĞIRSAĞI) PANKREAS KANALI (WİRSUNG KANALI) Midedeki besin kütlesinin (kimus) ince bağırsağa geçmesi İnce Bağırsak İnce Bağırsak Sekretin Pankreas ve Safra Salgıları Kolesistokinin Pankreas ve Safra Kesesi Hormonal Mekanizma SEKRETİN KOLESİSTOKİNİN • İnce bağırsağa gelen asitli mide sıvısı tarafından tetiklenir. • Midenin HCl salgılamasını engeller. • Karaciğerin safra üretimini sağlar. • KSK hormonunu etkisini güçlendirir. • Kimustaki yağ asitleri ve aminoasitler tarafından tetiklenir. • Safranın duodenum’a akmasını sağlar. • Pankreas salgısının duodenum’a akmasını sağlar. • KSK, sekretinin etkisini güçlendirir. ÖNEMLİ NOT: • Kolesistokinin ve Sekretin hormonlarının ikisine birden ENTEROGASTRİN adı verilir. Safra Kesesi Safra Kanalı Pankreas Pankreas Kanalı Oniki parmak Bağırsağı PANKREAS SALGISI • Bikarbonat iyonları içerir. • Hidrolitik enzimler içerir. PANKREASTA BULUNAN HİDROLİTİK ENZİMLER • Tripsin,Kimotripsin,Karboksipeptidaz (proteinler için) • Amilaz Nişasta • Lipaz Yağlar • Nükleaz DNA ve RNA için SAFRA SALGISI • Karaciğer tarafından üretilir ve safra kesesinde depolanır. • Kolesistokinin hormonunun etkisi ile safra kesesi kasılarak içerdiği safra salgısını duodenum’a boşaltır. Safra Salgısı içeriği • Safra tuzları • Safra pigmentleri • Bikarbonat iyonları • Duodenum, sindirimin çok yoğun bir şekilde gerçekleştiği sindirim kanalı bölümüdür. JEJUNUM Emilim: • Monomerlerine ayrılmış organik maddelerin kana geçmesidir. • Emilim olayı Jejunum ve ileum’da gerçekleşir. İLEUM İLEUM • Jejunum ile Kalın Bağırsak arasındaki bölümdür. • Kalınbağırsağa gelen besinlerin geri dönüşünü engeller. İleum, kalın bağırsak geçiş noktası İnce Bağırsağın Genel Yapısı Microvillüs Kas Tabakası Villüs Kılcal Damarlar Lenf Kılcalları Villüs Villüs Villüs(Tümür) İnce Bağırsağın iç yüzeyinde bulunan parmaksı çıkıntılardır. Villüs(Tümür) • Villüsler, çok fazla miktarda kan ve lenf damarı içerir. Mikrovillüsler Hücre zarı Mİtokondri Mikrovillüs: Bağırsaktaki emilim Golgi Aygıtı bağırsağa bakan hücrelerinin iç boşluğunda Çekirdek meydana getirdikleri mikroskopik Granüllü E.R. parmaksı çıkıntılardır. Çekirdekçik İnce Bağırsak • İnce Bağırsağın kendisi de bir kısım salgılar oluşturur.Bunlar; • Mukus Kayganlığı sağlar. • Hidrolitik Enzimler (enterokinaz,peptidaz,sükraz,maltaz, laktaz,nükleotidaz) DUODENUM Sadece Sindirim Gerçekleşir. JEJUNUM Sindirim ve Emilim Gerçekleşir. İLEUM Sadece Emilim Gerçekleşir. İNCE BAĞIRSAK İÇİNDEKİ pH 7-9 ARASINDADIR. İNCE BAĞIRSAKTAN SONRA SİNDİRİM OLMAZ SADECE EMİLİM OLUR. Sorular ? • Besinler nasıl sindirilir ? • Besinler nasıl emilir ? Besinlerin Sindirimi • Karbonhidratların Sindirimi • Proteinlerin Sindirimi • Yağların Sindirimi Karbonhidratların Sindirimi Ağızda Nişasta + Su Glikojen+ Su Amilaz Amilaz Maltoz + Dekstrin Maltoz + Dekstrin Karbonhidratların Sindirimi İnce Bağırsakta Pankreatik salgıda bulunan Amilaz enzimi ile. Nişasta + Su Glikojen+ Su Dekstrin + su Amilaz Amilaz Maltoz + Dekstrin Maltoz + Dekstrin Dekstrinaz Glikoz Karbonhidratların Sindirimi İnce Bağırsakta Maltaz,Sakkaraz ve Laktaz İnce Bağırsaktan salgılanır. Maltoz + Su Maltaz Sakkaroz+ Su (Sükroz) Laktoz + Su Glikoz + Glikoz Sakkaraz (Sükraz) Laktaz Glikoz + Früktoz Glikoz + Galaktoz Proteinlerin Sindirimi Midede Protein +su Pepsin Süt proteinleri Kazein + su Pepsin Polipeptitler Lap Kazein Polipeptitler Proteinlerin Sindirimi PANKREAS İNCE BAĞIRSAK Tripsinojen Enterokinaz Kimotripsinojen Tripsin Kimotripsin Tripsinojen Enterokinaz Kimotripsinojen Tripsin Tripsin Kimotripsin Proteinlerin Sindirimi İnce Bağırsakta Pankreastan salgılanan enzimler Kimotripsin Polipeptit + Su tripsin Küçük Polipeptitler Karboksipeptidazlar Küçük Polipeptit + Su Dipeptit ve Tripeptitler Proteinlerin Sindirimi İnce Bağırsakta İnce bağırsaktan salgılanan enzimler Aminopeptidazlar Küçük Polipeptit + Su Dipeptit + Su Tripeptit + Su Dipeptidaz Tripeptidaz Dipeptit ve Tripeptitler Amino asit Amino asit Nükleik Asit Sindirimi İnce Bağırsakta gerçekleşir. DNA, RNA + Su Nükleazlar Nükleotitler Nükleotidazlar Nükleotitler + Su Baz,Şeker,Fosfat Yağ Sindirimi İnce Bağırsakta Yağ + Safra Tuzu + su Yağ Damlacığı Can. Safra Tuzu Lipaz Yağ asitleri ve Gliserol (2010-LYS) (2008-Öss Fen2) Özetlemek Gerekirse • Karbonhidrat sindirimi; Ağızda başlar, ince bağırsakta biter. • Protein sindirimi; Midede başlar,İnce bağırsakta biter. • Yağların sindirimi; İnce Bağırsakta başlar,ince bağırsakta biter.
