PowerPoint Sunusu - 2. Ulusal Antalya Aile Hekimliği Kongresi

Doç. Dr. Melahat Akdeniz
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi
Aile Hekimliği AD
16.01.2017
1
Sunum planı
• Akılcı ilaç kullanımı neden önemli?
• Tanım
• SB AİK çalışmaları
• Akılcı olmayan ilaç kullanımı
• AİK’da Aile hekiminin sorumluluğu
• Akılcı antibiyotik kullanımı
• Sonuç
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
2
GİRİŞ
• Yeni ilaçların keşfedilmesiyle pek çok hastalığın tedavisi mümkün
olmuş; tedavi seçeneklerimiz artmıştır.
• İlaç çeşitlerinin ve sayılarının hızla artması bu ilaçların doğru kullanımı
konusunda yetkin olmamızı ve akılcı davranmamızı zorunlu
kılmaktadır.
• İlaçlar doğru kullanılmadığında tedavinin etkisiz olmasına, hastaya
zarar verilmesine, modern tıbba ve hekimlere güvenin azalmasına ve
ekonomik kayıplara neden olmaktadır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
3
GİRİŞ
• Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, dünya genelinde tüm
ilaçların yaklaşık % 50′si uygun olmayan şekilde reçetelenmekte,
satılmakta veya uygulanmaktadır.
• Tüm hastaların yarısından fazlası da ilaçlarını doğru şekilde
kullanamamaktadır.
• Ülkemizde de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı halk sağlığını etkileyen
ciddi bir sorundur.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
4
GİRİŞ
• İlaç Kullanımı; ülkelerin sağlık giderleri içerisinde belirli bir pay alır.
• Yanlış şekilde harcanan paranın yanında akılcı olmayan ilaç kullanımı;
etkisiz tedavi, ilaç yan etkilerinde artış, antibiyotiklere direnç gelişimi
ve ilaç stoklarında azalma gibi sonuçlar da doğurmaktadır.
• Tüm bu nedenlerden dolayı dünyanın her yerinde konu ile ilgili
araştırmalar yapılmakta, sorunlar tartışılmakta ve çözüm yolları
geliştirilmeye çalışılmaktadır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
5
En çok satılan ilaçlar (Dünyada)
• Kalp-damar hastalıkları
• Santral sinir sistemi hastalıkları
• Metabolik hastalıklar
• Antibiyotikler
• Solunum sistemi hastalıkları
% 19.3
% 15.8
% 15.3
En çok satılan ilaçlar (Türkiye’de)
% 9.9 **
• Antibiyotikler
% 9.3
• Ağrı kesiciler
• Antiromatizmal ilaçlar
• Soğuk algınlığı ilaçları
• Vitaminler
http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-7771/akilciilac-kullanimi.html
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
% 19.0 **
% 12.8
% 11.0
% 8.6
% 7.3
6
AKILCI İLAÇ KULLANIMI
• Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü
tarafından yapılmıştır.
• DSÖ’nün 1985 Nairobi Uzmanlar konferansında yaptığı tanımla
• Akılcı ilaç kullanımı “kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine
göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, kendilerine ve topluma en düşük
maliyetle sağlayabilmeleri” olarak tanımlanmıştır.
Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health
Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
7
DSÖ akılcı ilaç kullanımının geliştirilmesi için tüm
ülkelere önerilerde bulunmuştur.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
8
DSÖ’nün AİK’in teşvik edilmesi için belirlediği ve
ülkelere önerdiği 12 temel düzeltici faaliyet
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
9
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı
Çalışmaları
• Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri doğrultusunda ülkemizde “AİK
Programı” yürütülmektedir.
• 1990’lı yıllarda başlatılan AİK faaliyetlerinin bir kısmı akademik, eğitim,
araştırma, sivil toplum kuruluşu faaliyetleri gibi adlar altında yapılmakla
birlikte önemli kısmı Sağlık Bakanlığı’nın öncülüğünde ve desteğiyle
yürütülmektedir.
• Saha çalışmaları ise 1992 yılında başlamıştır.
• 1999 yılında basılan “Türkiye İlaç Kılavuzu - TİK” hekim ve eczacılara
tavsiye edilmiştir.
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
10
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı
Çalışmaları
• 2002-2003 yıllarında Tanı ve Tedavi Rehberinin ilk kez basımı ve
revizyonu yapılmıştır.
• DSÖ’nün “Reçete Yazma Rehberi” ve “Eğiticilere Yönelik Reçete Yazma
Rehberi” ve “Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Halk Eğitimi” kitabı ve
ilgili bazı başka kaynaklar Türkçeye çevrilmiş ve basımları
gerçekleştirilmiştir.
• 2006’da “AİK Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir. Eczacılıkta AİK eğitimi
uygulanmaya başlamıştır
AKILCI İLAÇ KULLANIMI ULUSAL EYLEM PLANI 2014-2017
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
11
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
12
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı
Çalışmaları
• 2010 yılında “Ulusal AİK Koordinasyon Kurulu” kurulmuştur.
• 2010 yılında “Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü kurulmuştur.
• İllerde koordinasyonu sağlamak amacıyla 81 ilde İl Sağlık
Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi bulunmaktadır.
• Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama
yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri
oluşturulmuştur.
AKILCI İLAÇ KULLANIMI ULUSAL EYLEM PLANI 2014-2017
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
13
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı
Çalışmaları
• Sağlık Bakanlığının koordinatörlüğünde yürütülmekte olan AİK
faaliyetleri “Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017”
çerçevesinde etraflı biçimde yeniden hazırlanmış ve uygulamaya
konulmuştur.
• AİK’in yaygınlaştırılması amacıyla geliştirilen Reçete Bilgi Sistemi (RBS)
aracılığıyla hekimlerimizin yazdığı reçete verileri analiz edilip,
değerlendirilip bunlarla ilgili bilgilendirmeler yapılmaktadır.
• AİK konusunda araştırmalar yapılmaktadır.
• Ekim 2014’den itibaren Türkiye Akılcı ilaç Kullanım Bülteni adı ile bir
dergi yayınlanmaktadır (son sayı Ocak 2017)
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
14
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
15
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
16
Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı
Ulusal Eylem Planı 2014-2017
6 başlık, 20 stratejik hedef ve toplamda 99 faaliyetten oluşmaktadır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
17
İlaç hataları, en sık karşılaşılan tıbbi
hataların başında gelmektedir.
• İlaçların akılcı olmayan kullanımı, dünya genelinde görülen yaygın bir
problemdir.
• ABD 1999 verilerine göre; hastanelerde her yıl yatan hastalardan
44.000–98.000’i tıbbi hatalar nedeniyle ölmektedir.
• Kanada’da her yıl 5.000–10.000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle hayatını
kaybettiği bildirilmektedir.
Hunter, D., & Bains, N. (1999). Rates of Adverse Events Among Hospital Admissions and Day Surgeries
in Ontario from 1992 to 1997. Canadian Medical Association Journal, 160 (11), 1585–1586.
IOM- Institute of Medicine (1999). Committee on Quality Of Heaalth Care in America. Washington DC.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
18
ABD’de tıbbi hatalar hastane ölümlerinin
üçüncü nedenidir.
• Tartışılan araştırma sonucuna göre
tıbbi hatalar sonucu 251.454 hasta
(%9.5) ölmektedir.
• Bu ölümlerin içinde ilaç kullanım
hatalarının payı belirtilmemiş.
Makary MA, Daniel M. Medical error—the third leading cause
of death in the US. BMJ 2016;353:i2139
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
19
TÜRKİYE’DE DURUM
Refik
Saydam Hıfzıssıhha Müdürlüğü tarafından yapılan alan
çalışmalarında;
İlaç kutu sayısı açısından bakıldığında tanıya uygunluk bakımından
yaklaşık % 50’sinin akılcı olmadığı,
İlaç maliyetlerine bakıldığında ise yine % 50’sinin akılcı olmadığı
görülmektedir.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
20
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı
• DSÖ’nün AİK tanımda yer alan maddelerden birinin ya da birkaçının
karşılanmaması durumu akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK) olarak
kabul edilmektedir.
• Akılcı olmayan ilaç kullanımı:
Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına
İlaç etkileşimlerine
Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine
Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına
Olumsuz olay görülme sıklığının artmasına
Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
21
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı
• Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre; ilaçların %50′sinden fazlası
uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, sağlanmakta veya satılmaktadır.
• İlaçlara bağlı olumsuz olaylar ABD’de 4. sıklıkta ölüm nedenidir.
• Tahmin edilen, ilaçlara bağlı morbidite ve mortalite giderleri ABD’de 30
milyon- 130 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.
• Advers etkiler ABD ve Avustralya’da hastaneye yatışların % 4-6’sından
sorumludur.
• ABD ve Avustralya’da hastane yatışlarının %4-6’sı olumsuz ilaç olaylarına
bağlıdır.
• En sık ve en masraflı advers olaylar; kanama, aritmi, hipotansiyon, konfüzyon,
ateş, diyare, döküntüler ve kaşıntı, kusma, böbrek yetmezliği olarak
bildirilmiştir.
16.01.2017
http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js6160e/10.html#Js6160e.10
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
22
UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI
ŞEKİLLERİ
• Çoklu ilaç kullanımı
• İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı
• Klinik rehberlere uyumsuz tedavi
seçimi
• Piyasaya yeni çıkan ilaçların
uygunsuz tercihi
• İlaç kullanımında özensiz
davranılması (uygulama yolu, süre,
doz..)
• Uygun olmayan kişisel tedavilere
başvurulması
16.01.2017
• Gereksiz yere antibiyotik tüketimi
• Gereksiz yere enjeksiyon
önerilmesi
• Gereksiz ve uygunsuz vitamin
kullanımı
• Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel
ürünlerin kullanımı
• İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç
etkileşimlerinin ihmal edilmesi
• Hastanın özel durumuna dikkat
edilmemesi
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js6160e/10.html#Js6160e.10
23
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının
Nedenleri
Hekimden kaynaklanan nedenler
• Eğitim ve bilgi yetersizliği
• Objektif ilaç bilgi eksikliği
• Aşırı hasta yükü
• Uygun olmayan (yanlış) reçete yazımı (uygun olmayan doz, süre, doz
aralığı, veriliş yolu önerisi)
• Sosyal-politik-yönetsel baskılara boyun eğme
• …..
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
24
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının
Nedenleri
Eczacıdan kaynaklanan nedenler
• Reçetenin incelenmesi ve hastanın bilgilendirilmesi hekimin olduğu
kadar eczacının da görevidir.
• Hastanın ilaçlar konusunda aydınlatılmaması
• Yanlış ilaç verilişi
• Reçetesiz ilaç satışı
• Reçete içeriği dışında ilaç hazırlanması
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
25
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının
Nedenleri
Hastaya ait nedenler
• Hastalanınca hekime danışılmadan ilaç alınması
• Başkalarına ilaç tavsiye edilmesi ve başkalarından tavsiye alınması,
• Evde ilaç depolama, benzer şikayetler ortaya çıktığında daha önceki
deneyimlere göre evlerde mevcut ilaçların danışılmadan alınması
• Hekime gidilmişse yazılan reçetenin zamanında alınmaması, uygun
dozda, hekimin tavsiye ettiği süre içinde kullanılmaması
• Hekimin önerilerine uyulmaması
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
26
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının
Nedenleri
Sisteme ait nedenler
• İlaç tedavisine ilişkin temel ilaç listelerinin ve standart tanı tedavi
kriterlerinin olmaması
• Gerekli ilacın gerektiği zaman ve miktarda sağlanamaması, ilaca
ulaşımda zorluk
• İlaç ve eczacılık uygulamalarına ilişkin mevzuat yetersizliği ve/veya
yaptırım gücünün düşüklüğü
• İlaç ruhsatlandırması, ilaçların etkili ve sürekli denetimi gibi
düzenleme mekanizmalarında aksaklıklara neden olan mevzuat
yetersizlikleri
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
27
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının
Nedenleri
İlaç Firmalarından kaynaklanan nedenler
• Yanlış ve taraflı bilgi
• Hekime baskı
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
28
Akılcı ilaç kullanımından sorumlu
kişiler
• Hekim
• Eczacı
• Hemşire
• Diğer sağlık personeli
• Hasta/hasta yakını
• Üretici
• Düzenleyici Otorite
• Diğer (Medya, Akademi vb.)
16.01.2017
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül
29
2015
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
AİK’da hekimin sorumluluğu
• Hastalıkların ilaçla tedavisinden beklenen sonuç, hastanın sağlığında
olumlu yönde bir değişikliğin olmasıdır.
• Ancak bu sonuç her zaman gerçekleşmeyebileceği gibi, hastanın
sağlığı olumsuz yönde etkilenebilir ve hasta zarar görebilir.
• İlaç kullanımında hastanın zarara uğramasını önlemek için doğru
tedavinin doğru şekilde uygulanması gerekmektedir.
• Bunun için ilaç tedavisi kararının akılcı bir süreç sonunda alınması
gerekir.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
30
İlaç kullanımını etkileyen etmenler
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
31
AİK’da Aile hekiminin
Sorumluluğu
• Hastanın rahatsızlık/hastalık sürecinin doğru değerlendirilmesi
• Hasta ile etkili iletişim kurma
• Hasta merkezli yaklaşım
• Hastanın aydınlatılması
• Paylaşılmış karar alma
Bekle - gör
Tedavi
sevk
• Dördüncül koruma
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
32
AİK’da Aile Hekiminin
Sorumluluğu
Hekimin ilaç seçiminde dikkate alması gereken özellikler:
• Etkinlik: Tedavi amaçlarını ve tedavide belirlenen hedefleri
sağlamada en etkili ilaç
• Güvenlik: İyileşmeyi sağlayacak ve yan etki açısından en
güvenli ilaç.
• Uygunluk: Hastanın durumuna bağlı olarak en uygun dozda
ve sürede
• Tedavi maliyeti: Jenerik ürün olarak bulunabilen, en ucuz ilaç
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
33
AİK basamakları
• 1. adım: Sorunun doğru tanımlanması ve doğru tanı konması
• 2. adım: Tedavi hedeflerinin belirlenmesi
• 3. adım: Tedavi seçeneklerinin gözden geçirilmesi ve hasta için en uygun
tedaviye hasta ile birlikte karar verilmesi: Kişiye uygun etkin, güvenli, düşük
maliyette
• 4. Adım: İlaç tedavisi gerekli ise reçetenin doğru biçimde yazılması: Uygun
doz, süre, veriliş yolu
• 5. Adım: Hastanın bilgilendirilmesi: ilaç ve olası yan etkileri, besin - ilaç ve
ilaç – ilaç etkileşimleri konusunda bilgilendirilmesi (Güvenlik çemberi)
• 6. Adım: İzlem planı yapılması
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
34
AİK ve Dördüncül koruma
• Tıp mesleğinin temel karakteri “Önce zarar verme” ilkesidir.
• Bu ilke hekimlerin iyatrojenik zararlardan kaçınmasını
gerektirir.
• Hekimlerin hastaların sağlığını ve yaşam kalitesini artırmak ya
da sadece tedavi etmek için önerdikleri ilaç ve diğer
girişimler bazen hastalara zarar verebilmektedir.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
35
AİK ve Dördüncül koruma
• Aile hekimleri, hastalarına değeri ve hastanın gereksinimlerine
uygunluğu etik olarak kabul edilmiş ve onaylanmış, bilimsel olarak
kabul edilebilir, kişisel olarak gerekli maksimum kalitede ve
minimum sayıda girişimle başarılan tıbbi bakım sunmaya çalışırken
onlara zarar vermekten nasıl kaçınabilirler sorusu dördüncül koruma
kavramını ortaya çıkarmıştır.
• İlk olarak Belçika’lı Aile Hekimi Marc Jamoulle tarafından tanımlanan
dördüncül koruma kavramı 2003 yılında WONCA’nın Genel
Pratisyenler/Aile Hekimleri için sözlüğünde yayınlanmıştır.
• Günümüzde hızla yayılmakta ve diğer uzmanlıklarca da kabul
edilmektedir.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
36
AİK ve Dördüncül koruma
• Sözlükteki tanımıyla dördüncül koruma “aşırı medikalizasyon
riskindeki hastayı ve toplumu tanımlamak, medikal istilalardan
onları korumak ve onlara bilimsel ve etik olarak kabul edilebilir
bakım prosedürlerini sağlamak için yapılan eylemdir”
• Medikalizasyon çoğunlukla tıbbi olmayan sorunların bir hastalık olarak
kabul edilmesi ve tedavi edilmesidir.
• Aşırı medikalizasyon aşırı tanı ve aşırı ve gereksiz tedavi ile
sonuçlanmaktadır.
Jamoulle M. Quaternary prevention, an answer of family doctors to
overmedicalization. Int J Health Policy Manag 2015, 4(2), 61–64
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
37
Dördüncül korumanın hedefleri AİK
hedefleri ile örtüşmektedir.
1. İyatrojenik zararları önleme ve yaşam kalitesini iyileştirme
2. Sağlık bakımının her aşamasında uygulanabilen kanıtsız
taramalardan, uygun olmayan antibiyotik kullanımından,
endikasyonsuz ve gereksiz ilaç kullanımından kaçınma
3. Maksimum kalitede ve en az sayıda girişimle hasta bakımı
verebilmek için bilimsel olarak kabul edilebilir, etik olarak uygun ve
hastanın gereksinimlerine uyarlanmış tıbbi bakım sunma
Jamoulle M. Quaternary prevention, an answer of family doctors to
overmedicalization. Int J Health Policy Manag 2015, 4(2), 61–64
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
38
Akılcı Antibiyotik kullanımı
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
39
GİRİŞ
• Türkiye’de en çok reçetelenen ilaçların başında antibiyotikler
gelmektedir.
• Antibiyotikler aynı zamanda en çok suiistimal edilen ilaçlardır.
• Gereksiz antibiyotik kullanımının hastaya zarar vermesi yanında direnç
gelişmesine katkı yapması sorunun önemini artırmaktadır.
• Günümüzde pek çok antibiyotiğe direnç gelişmiştir.
• Yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi durma noktasına gelmiştir.
• Gelecekte antibiyotikleri kullanamayabiliriz.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
40
2002’de 26 Avrupa ülkesinde toplam ayaktan antibiyotik kullanımı
giderek artmıştır. (WHO ATC/DDD version 2003).
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
41
TÜRKİYE’DE AB KULLANIMI
Türkiye’de
2007 yılında kullanılan tüm ilaçların kutu bazında %17’si, TL
bazında %18’i antibiyotiklerdir.
2007 yılında kullanılan 1,3 milyar kutu ilacın 223 milyon kutusu
antibiyotiktir.
2007 yılında kişi başına kullanılan yıllık ortalama 20 kutu ilacın 3,5
kutusu antibiyotiktir.
2007 yılında ilaca harcanılan 11 milyar TL’nin 2 milyar TL’si
antibiyotikler için harcanmıştır.
2007 yılında kişi başına yapılan yıllık ortalama 170 TL’lik ilaç
harcamasının 30 TL’si antibiyotikler için harcanmıştır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
42
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
43
Ulusal Antibakteriyel ilaç tüketim
sürveyansına göre
• Genel olarak antibakteriyel ilaç kullanımında ve çoğu geniş
spektrumlu olan çeşitli antibakteriyel ilaç alt gruplarının kullanımında
Türkiye en ön sırada yer almaktadır.
• Türkiye’de antibakteriyel ilaçlar bazı ülkelerin 3 ya da 3,5 katına
yaklaşan miktarda tüketilmektedir: AOAK
• Antibakteriyel ilaçlar Türkiye’de hala sık ve sorunlu bir şekilde
kullanılmaktadır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
44
Neden Gereksiz Kullanıyoruz?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bilgi eksikliği
Zaman yetersizliği
Bakteriyel-viral enfeksiyon ayrımı
Yetersiz laboratuvar olanakları
Hastaların antibiyotik yazdırma baskısı
Akran baskısı
Rehberlerin yetersizliği
Malpraktis korkusu
Yoğun ilaç promosyonları
Antibiyotiklerin reçetesiz satılması
16.01.2017
Holloway KA. Promoting the rational use of antibiotics.
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
Regional Health Forum, 2011;15(1):122-131
45
ANTİBİYOTİKLERİN YANLIŞ VE AŞIRI
KULLANIMININ SONUÇLARI
• Dirençli bakterilerin ortaya çıkması
 çok ilaca dirençli: Tedavisi zor, ölüm oranı yüksek
Tüm ilaçlara dirençli: Tedavi edilemeyebilir, ölüm oranları çok yüksektir.
İlaç masraflarının artması
Tedavi yetersizliği
İlaç yan etkileri
İlaç etkileşimleri
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
46
Akılcı antibiyotik kullanımında amaç
maksimum tedavi etkinliği sağlarken direnç
gelişimini minimum düzeyde tutmaktır.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
47
Antibiyotik yazmadan önce sorular
1. Klinik bulgulara göre antibiyotik kullanma endikasyonu var
mı?
2. Tedavi öncesi klinik örnekler alınıp, incelemeleri ve kültürleri
yapıldı mı?
3. Bu enfeksiyona yol açması en olası mikroorganizmalar
hangileridir?
4. Bu enfeksiyon için en uygun antibiyotik hangisidir.
5. Kombine antibiyotik tedavisi gerekli mi?
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
48
Antibiyotik yazmadan önce sorular
6. Bu hasta için en uygun antibiyotik hangisidir?
Hasta daha önce aynı durumda ne kullandı?
Daha önce antibiyotik deneyimi var mı?
Bu hastanın özel bir durumu var mı?
7. En iyi uygulama yolu nedir?
8. En uygun doz nedir?
9. Kültür-antibiyogram sonuçları ve klinik yanıta göre başlangıç
tedavisinde değişikliğe gereksinim var mı?
10. En uygun tedavi süresi nedir?
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
49
Akılcı Antibiyotik Kullanımı
• Doğru hasta
• Doğru ilaç
• Doğru doz
• Doğru doz aralığı
• Doğru süre
• Uygun maliyet
• Minimal yan etki
• Doğru bilgilendirme
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
50
SONUÇ
• Aile hekimlerinin hastalarına bakım verme yanında hasta
savunuculuğu görevleri de vardır.
• Hastalarının hem kendi uygulamalarında hem de sağlık
sisteminin her noktasında zarar görmelerini önlemeleri
gerekir.
• AİK ve dördüncül koruma ilkelerini uygulayarak bu görevlerini
başarı ile yerine getirebilirler.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
51
SONUÇ
• Akılcı ilaç kullanımı, ilaç tedavisinin etkili, güvenli ve ekonomik
biçimde uygulanmasına olanak tanıyan planlama, yürütme ve izleme
sürecidir.
• Bu süreç, devletin, ilaç endüstrisinin, başta hekimler ve eczacılar
olmak üzere sağlıkçıların ve toplumun akılcı davranmasını
gerektirmektedir.
• Kurumlar, sağlık çalışanları ve hastaların hepsinin AİK’nı artırmada
rolleri vardır.
• Etkili düzenleme, net klinik rehberler, destekleyici teşvik yapıları,
eğitim ve yönetim bu alanda etkili politikanın temel bileşenleridir.
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
52
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
53
KAYNAKLAR
• Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya,
WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).
• The rational use of drugs Report of the Conference of Experts Nairobi, 25- 29 November 1985
• Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015
• Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017
• Şahin MK, Güven V, yarış F. Birinci basamakta akılcı ilaç kullanımı. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi,
2015;7(1):2-5
• Sürmelioğlu N, Kıroğlu O, Erdoğdu T, Karataş Y. Akılcı Olmayan İlaç Kullanımını Önlemeye Yönelik
Tedbirler Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2015;24(4):452-462.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Akılcı ilaç kullanımının alfabesi, Ankara, 1993
• DSÖ, T.C.SB. Akılcı ilaç kullanımı konusunda halk eğitimi. Geneva 1987
• Walger P. Rational use of antibiotics. İnternist,2016;57(6):551-68
• Holloway KA. Promoting the rational use of antibiotics. Regional Health Forum, 2011;15(1):122-
131
• CDC, Combating Resistance: Getting Smart About Antibiotics 2013
16.01.2017
Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
54