Araştırma Yöntemleri 3- Bilimsel araştırmanın amacı Bilimsel yaklaşımların sınıflandırılması Sosyal bilimlerde araştırma neden yapılır? • Bir bilimsel araştırma neden yapılır, amaçları nelerdir? • Bu derste dört nedenle başlayıp araştırma yaklaşımlarının diğer sınıflandırılmalarından bahsedilecektir. Daha sonra araştırma sürecinden ve bazı kavramlar tanıtılacaktır. • Bu nedenleri dört grupta toplamak mümkündür: – – – – Keşfetme Tanımlama Açıklama Değerlendirme Sosyal Bilimlerde Araştırmanın Amaçları • Sosyal bilimlerde yapılan araştırmaları farklı değişkenlere göre farklı sınıflandırmalara ayırmak mümkündür. • Amaçlarına göre araştırmalar: • 1- Keşif amaçlı araştırma (exploratory research). – Genellikle daha önce yeterli sayıda çalışma yapılmamış konularda kullanılan araştırma şeklidir. – Gelecekte yapılacak çalışmalar için bir yön belirler. – Araştırmacı genellikle ‘ne’ sorusu üzerinde durur, ‘niçin’e odaklanmaz. – Araştırmacı başlangıçta bir araştırma sorusuna sahip olmayabilir. – Çoğunlukla nitel araştırma yöntemleri kullanılır. – Örnek: Odak grup çalışması yapılarak gençlerde madde bağımlılığı konusunda temel noktalar ortaya konulmaya çalışılır. • 2- Tanımlayıcı araştırma (descriptive research). – Bir durum ya da olayın belirli özelliklerini içinde bulunduran bir resmini sunmaya çalışır. – Bir araştırma sorusu ve konusuna gerek vardır – ‘Nasıl’ sorusunu sorar. – Genelde nicel yöntem ve veri toplama yolu izlenir. – Konuyu ya da olayı tanımlama girişimi olduğundan çalışılan problemin detaylarına inmeye çalışır. – Örnek: X ilindeki insanların kapkaç olayları hakkındaki görüşleri nasıldır? • 3- Açıklayıcı araştırma (explanatory research). – Genelde tanımlayıcı ve keşif amaçlı araştırmalar üzerine inşa edilir. – ‘Niçin’ sorusuna odaklanır. – Tanımlayıcı araştırmanın olayı tanımlamaya çalışan ‘ne, nasıl’ sorularının ötesine geçerek üzerinde çalışılan problemin niçin ortaya çıktığını açıklamaya çalışır. – Sebep sonuç ilişkisini anlamlandırmaya çalışır. – Örnek: Niçin kamu çalışanları yeterli derecede işlerinden tatmin olamamaktadırlar? • 4- Değerlendirme amaçlı araştırma (evaluation research). – Bir olgu ya problemle ilgili objektif değerlendirmeleri içeren araştırma. Bir uygulamanın, politikanın, tedbirin belli bir uygulama süresi sonrası geri bildirim almak (değerlendirmek) için yapılan araştırmalardır. • Ör. Aile hekimliği uygulamasının sonucu ne olmuştur? • A belediyesinin yoksullara yardım programının sonuçları nelerdir? • Belediyenin yeni çöp toplama uygulamasının sonuçları nelerdir? – Araştırmaları keskin sınırlarla birbirinden ayırmak her zaman kolay olmayabilir. Bir araştırma birden fazla nitelikte olabilir. Temel aldıkları felsefeye, bakış açısına göre • Nicel – Pozitivist görüşe dayanır – Gerçekler ile duygular birbirinden farklıdır ve bağımsız olarak gerçekler araştırılabilir – Genelleme yapmak, tahminde bulunmak, nedensellik ilişkilerini ortaya çıkartmak • Nitel – Bir çok gerçeklik var, bunlar sosyal bağlamlarda anlam kazanır – Katılımcının bakış açısından bakmaya çalışmak – Genelleme yapmaya çalışmaz veya bu amacı sınırlıdır • Nicel araştırmalar – Tarama araştırmaları – Korelasyonel araştırma (iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek) – Nedensel karşılaştırma araştırması (ör. İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini, sonuçlarını; koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahalede bulunmaksızın belirlemek) – Deneysel araştırma – Tek denekli araştırma – Meta-analiz (belirli bir amaca veya konuya yönelik yapılan araştırmaları birlikte göz önüne alıp inceleyerek bu çalışmaların sonuçlarından bir senteze ulaşmak için kullanılan bir yöntem) • Nitel araştırmalar – görüşme, gözlem, odak grubu görüşmesi, içerik incelemesi – Etnografik araştırma • Katılımlı (açık, gizli) • Katılımlı olmayan – Tarihi araştırma • Dokümanların incelemesi • Sözlü tarih – Eylem araştırması: genellemelere erişmekten çok belirli bir durumun koşullarını değiştirecek bilgiyi elde etme. Burada katılımcıdan çok araştırma ekibine katılan kişiler söz konusu. Yukarıdaki yöntemlerden her hangi birisi kullanılabilir. – Durum çalışması (case studies) – Anlatı araştırması (narrative studies). biyografi, otobiyografi Veri toplama tekniklerine göre • Görgül araştırmalar (ampirik, gözleme dayalı) – İhtiyaç duyulan verilerin anket, gözlem, görüşme gibi çeşitli araçlarla toplanması • Belgesel (doküman) – Programlar, yönetmelikler, kitaplar, gazeteler, raporlar, elektronik dokümanlar … Kullanılan verinin özelliğine göre • Birincil veriye dayalı araştırma • İkincil veriye dayalı araştırma Kapsadıkları süreye göre • Anlık araştırmalar (fotoğraf) – Genelde birincil veri kullanan çalışmalar bu türdendir – Anket yaygın kullanılan bir tekniktir • Süreli araştırmalar (film, boylamsal) – Özellikle ikincil kaynaklardan elde edilen verilerin kullanıldığı çalışmalar için uygundur. – Ör. Son 30 yıl içinde Türk-İş konfederasyonun AB ile ilgili yaklaşımı nasıl olmuştur sorusunu Türk-İş Dergisi’nin bu süre boyunca çıkan sayıları taranarak cevaplandırılmaya çalışılabilir. Araştırma Süreci • Farklı yaklaşımlar bulunmakla birlikte genelde bilimsel araştırmanın şu döngüyü izlediği söylenebilir. – Literatür taraması – Araştırma probleminin ortaya konulması – Soruları / hipotezleri belirleme – Araştırma deseninin oluşturulması (nicel, nitel veya her ikisi) – Örneklem seçimi – Veri toplama araçları belirleme – Analiz yöntemini belirleme – Verinin toplanması ve analiz edilmesi – Raporlaştırma Raporlaştırma Literatür taraması Verilerin toplanması ve analizi Araştırma sorusu Veri toplama araçları Hipotezler Örneklem Araştırma deseni Kaynaklar • Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2009), Edt. Kaan Böke, İstanbul: Alfa • Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2007), R. Altunışık, R. Coşkun, S. Bayraktaroğlu, E. Yıldırım, Sakarya: Sakarya Kitabevi • Ruane, Janet M (2005). Essential of Research Methods: A Guide to Social Science Research, Blackwell • Büyüköztürk ve diğ. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pagem