YUNAN GEMİCİLİK SEKTÖRÜ HAKKINDA NOT Yunan gemiciliğinin uluslararası boyutu Yunanistan 2013 yılında toplam kapasite açısından dünyada birinci sıraya tekrar yükselmiştir. Yunanlı armatörler böylelikle birinci sırada bulunan Japonya’yı ikinci sıraya çekmişlerdir. Yunanistan’ın toplam kapasitesi 164 milyon ton olan 4.894 gemisine karşın, Japonların 157,4 milyon ton kapasitesi olan 8.537 gemisi bulunmaktadır. Denizcilik sektöründe dünyadaki en prestijli ve uzman kuruluşlardan biri olan Clarkson kuruluşunun 2 Mayıs 2014 tarihinde yayınlanan raporuna göre, Yunanlı armatörler ülkelerinde süregelen ekonomik krizden çok etkilenmemiş olup, Japonya, Almanya ve Güney Kore gibi ülkeleri geride bırakmışlardır. Rapora göre, Japonya ikinci sırada yer alırken, Çin üçüncü, Almanya ise dördüncü sırada takip etmektedir. İlk on ülkeyi sırasıyla Güney Kore, ABD, Norveç, Singapur, İtalya ve Danimarka tamamlamaktadır. Bu gelişme Yunanlı armatörler için bir sürpriz değildir, zira Yunanistan uzun yıllardır dünyadaki en büyük gemicilik gücüne sahiptir. Yunan Armatörler Birliği Başkanı Theodors Veniamis, Fransız “Le Monde” dergisine verdiği demeçte, buna değinmiştir: “Yüz yılı aşkın bir süre için Yunanistan pazarın hakimidir. Bugün dünya filosunun %16,25’ine, Avrupa filosunun ise hemen hemen %40’ına sahibiz. İşimiz ticari malları taşımak ve bu işi iyi yapıyoruz”, şeklinde ifadede bulunmuştur. Yunanlı armatörler petrol taşıma pazarında önemli bir yere sahiptirler, zira dünya tanker gemisi filosunun %23,8’ine sahiptirler ve aynı zamanda %18,5 oran ile dökme (tahıl ve diğer kuru ticari mallar) yük gemileri filosunun da zirvesinde bulunmaktadır. Ancak önceki yıllarda Yunanlı armatörlerin faaliyetlerinde bir düşüş meydana gelmiştir ve bunun sonucu olarak 2000’li yıllarda Japonya, uzun yıllar süren Yunan hakimiyetini alaşağı ederek birinci sıraya yerleşmeyi başarmıştır. Böylece, deniz yoluyla ticari mal taşımacılığının önemli kârlılık sergilediği bir dönem olan 2004 ile 2007 yılları arasında, Japonya bu kârı nakte dönüştürerek yeni gemi alımına gitmiştir. Aksine, Yunanlı armatörler, tercihlerinde daha muhafazakâr davranıp, likiditelerini korumayı ve daha sonra seçici bir şekilde kullanmayı tercih etmişlerdir. 2008 yılında Avrupa’yı etkisi altına alan ekonomik kriz, ülkelerini etkilemiş olmasına rağmen, dünya çapında armatörleri fazla etkilememiştir. Bunun nedeni, armatörlerin faaliyetlerinin uluslararası düzeyde gerçekleşiyor olması, dolayısıyla bu armatörlerin ülkelerinin milli ekonomisine bağlı olmamasıdır. Yunanlı armatörlere bakıldığında ise, Kıbrıs bankalarının çökmesi ve Yunan Bankacılık sisteminin yaşadığı sorunlar, her ne kadar faaliyetlerinde bazı sorunlara yol açmış olsa da, onları önemli derecede etkilememiştir, zira faaliyetlerini, Çinli kuruluşlar da dahil, başka para finans kurumları aracılığıyla yeniden finanse edebilmişlerdir. Aynı zamanda, ekonomik kriz maliyetlerin düşmesine yol açmış, dolayısıyla yeni gemi alımları çok cazip hale gelmiştir. Yeni yatırımlar Yunanlı armatörler büyük kapasiteli gemilere odaklanmış olup, günümüzde dünya çapında en yüksek gemi kapasitesine sahip olmayı başarmışlardır. Denizcilik ve ekonomi dergisi “Le Marin”in yayınladığı verilere göre, Yunanlı armatörler 2013 yılında 275 yeni gemi inşası için 13 milyar dolar (9,4 milyar Euro) tutarında yatırım yapmışlardır. Hatta 2014’ün ilk üç aylık döneminde Yunanlı armatörler 5 milyar dolar tutarında yatırımda bulunmuşlardır. Sayısal veriler Genel * Yunanlı armatörler 4.894 gemiye sahiptirler. * Yunanlı armatörlere ait gemilerin toplam kapasitesi 164 milyon tondur. * Dünya filosunun %16,25’i Yunan gemilerinden oluşmaktadır. * Avrupa gemi filosunun %40’u Yunanlılara aittir. * Dünya petrol taşıma tanker gemi filosunun %23,8’i Yunanlılara aittir. * Dünya dökme yük (tahıl ve diğer kuru ticari mal) gemilerinin %18,5’i Yunanlılara aittir. * Yunanlılar 2013 yılında 275 yeni gemi inşası için 13 milyar dolar (9,4 milyar Euro) yatırım yapmışlardır. En büyük 10 Yunanlı armatör * Anangel, Maran Tankers, Maran Gas şirketlerinin sahibi Giannis Angelikousis, 18,3 milyon ton kapasiteli 94 gemi sahibidir. 18 tane LNG (likit doğalgaz) taşıma gemisi siparişinde bulunmuştur. * Cardiff ve Dryships şirketlerinin sahibi George Oikonomou, 12,6 milyon ton kapasiteli 104 gemi sahibidir. 4 gemi ve 2 petrol çıkarma platformu siparişinde bulunmuştur. * Dynacom ve Dynagas şirketlerinin sahibi George Prokopiou, 12,5 milyon ton kapasiteli 91 gemi sahibidir. 6 gemi siparişinde bulunmuştur. * Navios şirketinin sahibi Angeliki Frangou, 10,4 milyon ton kapasiteli 104 gemi sahibidir. 5 gemi siparişinde bulunmuştur. * Euronar ve Gaslg LNG şirketleri sahibi Peter Livanos, 10,3 milyon ton kapasiteli 68 gemi sahibidir. 4 tanker gemi ve 7 tane LNG (likit doğalgaz) taşıma gemisi siparişinde bulunmuştur. * TEN şirketi sahibi Nikos Tsakos, 6,2 milyon ton kapasiteli 67 gemi sahibidir. * Capital Ship Management şirketi sahibi Vangelis Marinakis, 3,3 milyon kapasiteli 37 gemi sahibidir. * Golden Union şirketi sahibi Theodoros Veniamis, 3,2 milyon ton kapasiteli 27 gemi sahibidir. * Vafias Group şirketi sahibi Haris Vafias, 2,1 milyon ton kapasiteli 61 gemiye sahiptir. * Goldenport ve Ocean Gold şirketleri sahibi Paris Dragnis, 1,5 milyon ton kapasiteli 30 gemiye sahiptir. (Kaynak: TA NEA gazetesi) Yunanistan’da deniz yoluyla yolcu ve yük taşımacılığı Yunanistan’da yolcu ve yük taşımacılığında yıllardır yaşanan düşüşün 2013 yılında durduğu görülmektedir. Ancak sözkonusu sektörde kurumsal yapılanmalar konusunda çalışmaların yapılması gerekmektedir. Yolcu ve yük taşımacılığı yapan Yunan şirketlerinin açıkladığı geçici bilgilere göre, Pire’den Ege adalarına 2013 yılında seyahat eden yolcu sayısı yaklaşık 7 milyon dolaylarında gerçekleşmiş ve 2012 yılı seviyelerinde seyretmiştir (Ege ve İonio Denizi 2012 yılı toplam yolcu sayısı 9 milyonun biraz üzerindedir). Öte yandan, özel binek araçların hareketliliğinde 2012 yılına kıyasla %1 civarında hafif bir düşüş görülmektedir (2013 yılında yaklaşık 840.000 özel binek araç taşınmıştır), 2012 yılında toplam özel binek araç adedi ise 1 milyonun üzerinde gerçekleşmiştir. Son olarak kamyon araç taşımacılığında da önceki yıla kıyasla %2 oranında bir düşüş görülmektedir (2013 yılında Ege adalarına 380.000 kamyon araç taşınmıştır). 2012 yılı toplam kamyon araç taşımacılığı ise 400.000 dolaylarında olmuştur. Ancak %6 oranında daha az sefer gerçekleştiği düşünülürse (12.200 olarak hesaplanmaktadır), gemilerdeki doluluğun daha iyi olduğu sonucuna varabiliriz. Ancak krizin deniz taşımacılığını olumsuz etkilediği bir dönemde 2.5 milyonun üzerinde yolcu, yaklaşık 400.000 özel binek araç ve 60.000 kamyon araç kaybı olmuştur, öte yandan yakıt fiyatlarında ise 2008’e kıyasla neredeyse %60 oranında artış görülmektedir. Ancak yakıt fiyatları 2012 yılına kıyasla düşmüştür. Yolcu hareketinde yaşanan düşüşün de durması ile birlikte, 2013 yılının önceki yıla göre deniz taşımacılığı şirketleri için daha iyi sonuçlara yol açacağını söylemek mümkündür. Ancak bu durum, şirketlerin kâra geçtiği anlamına gelmemektedir, ki sözkonusu şirketler 2008 yılından beri zarar etmektedirler. Kurumsal düzeyde alınan tedbirler (ör. personel azaltma) yıllık bazda sadece birkaç yüz bin Euro tutarında olmuştur, ancak sektörün büyük şirketlerinin her biri için on milyonlarca zararın meydana geldiğini söyleyebiliriz. Son dönemlerde en yoğun konuşulan konu deniz taşımacılığı şirketlerinin yeniden yapılanmaya gitmesidir. Önümüzdeki dönemde şirketler arasında birleşmeler, konsorsiyumlar, hatta şirket fesihleri gerçekleşmesi beklenmektedir. Öte yandan, bankaların kredi vermeye başlaması da diğer önemli bir faktördür. Bankaların kredi politikası değiştiği taktirde, deniz taşımacılığı sektörü derin bir nefes alacaktır. Son olarak, Denizcilik ve Ege Bakanlığı deniz taşımacılığında KDV indirimine gidileceğini açıklayarak, sektörü biraz da olsa rahatlatmayı vaad etmiştir. (Kaynak: Naftemporiki) Deniz Taşımacılığı Yapan Şirketler Sektörde faaliyet gösteren şirketler ANEK LINES, ATTICA GROUP, MINOAN LINES, NEL LINES ve HELLENIC SEAWAYS olup, 2012 yılında bu şirketlerin toplam cirosu 800 milyon €’nun altında gerçekleşmiştir. Şirketlerin ayrı ayrı performansları hakkında bilgi aşağıda sunulmaktadır. ANEK LINES Gemi tipi RO-PAX RO-PAX RO-PAX RO-PAX RO-PAX RO-PAX Adet 3 3 2 2 2 3 Bölge Adriyatik Girit Kuzeydoğu Ege Kyklades Mora – Girit Yurtdışına kiralık Şirketin 2012 yılında 1.899.551 yolcu, 289.624 araç ve 164.371 kamyon taşımıştır. 2012 yılı cirosu 199.677,000,00€ olup, 2011’e kıyasla %18 oranında düşüş kaydetmiştir, vergi öncesi zararı ise 60 milyon €’nun üzerindedir. ATTICA GROUP Gemi tipi RO-PAX RO-PAX RO-PAX RO-PAX RO-PAX Adet 4 4 3 1 1 Bölge Adriyatik Kyklades Onikiada Girit Kuzeydoğu Ege Şirketin 2012 yılında 3.525,683 yolcu, 475.071 araç ve 254.112 kamyon taşımıştır. 2012 yılı cirosu 256.002.000,00€ olup, 2011’e kıyasla %3 oranında artış kaydetmiştir, vergi öncesi zararı ise 53 milyon €’nun üzerindedir. MINOAN LINES Gemi tipi RO-PAX RO-PAX Adet 3 1 RO-PAX 2 Bölge Adriyatik Kiralık (Adriyatik’te) Girit Şirketin 2012 yılında 1.092.695 yolcu, 168.064 araç ve 126.860 kamyon taşımıştır. 2012 yılı cirosu 152.826.047,05€ olup, 2011’e kıyasla %20,9 oranında düşüş kaydetmiştir, vergi öncesi zararı ise 31 milyon €’nun üzerindedir. NEL LINES Gemi tipi RO-PAX Adet 10 HSC 6 RO-RO Bölge Adriyatik/Kuzeydoğu Ege/Sporades Adriyatik/Kuzeydoğu Ege/Sporades Kyklades / Onikiada Şirketin 2012 yılında 670.629 yolcu, 122.498 araç ve 33.413 kamyon taşımıştır. 2012 yılı cirosu 68.019.955,88€ olup, 2011’e kıyasla %18,6 oranında düşüş kaydetmiştir, vergi öncesi zararı ise 76 milyon €’ya yakındır. HELLENIC SEAWAYS Gemi tipi RO-PAX HYDROFOILS HSC HSC RO-PAX HSC RO-PAX RO-RO RO-PAX HSC RO-PAX HSC Adet 2 3 2 4 3 1 2 2 2 1 2 1 Bölge Argosaronikos Argosaronikos Argosaronikos Kyklades Sporades Sporades Kuzeydoğu Ege Adriyatik Kiralık Kiralık Hareketsiz Hareketsiz Şirketin 2012 yılında 2.913.910 yolcu, 220.196 araç ve 59.476 kamyon taşımıştır. 2012 yılı cirosu 111.419.000,00€ olup, 2011’e kıyasla %22,8 oranında düşüş kaydetmiştir, vergi öncesi zararı ise 35 milyon €’ya yakındır. (Kaynak: XRTC şirketinin 2012-2013 yılları Yunan Deniz Taşımacılığı Raporu) GEMİCİLİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER Yunanistan’da yasal düzenlemeler gemicilik sektörü lehine olup, bu durum Yunan gemiciliğinin dünya çapında gelişmesine sebep olmuştur. Yunanistan’daki belli başlı gemicilik faaliyetleri: a. Gemi sahipliği, b. Gemi yöneticiliği, c. Charter olarak belirmektedir. Yunanistan’da gemicilik firmaları 3 kategoriye ayrılmaktadır: a. Olağan Yunan Ticaret Şirketleri: i. ii. iii. Değişik 2190/1920 sayılı Kanun çerçevesinde, başlıca kıyı taşımacılığı şirketleri için kullanılan Anonim Şirketler, Değişik 3190/1955 sayılı Kanun çerçevesinde, daha çok küçük çaplı gemiler için Limited Şirketler, Gemicilikte ender kullanılan Komandite Ortaklık veya Komanditer Ortaklık şeklinde faaliyet gösterebilmektedirler. b. Özellikle gemicilik faaliyetleri için düzenlenmiş Yunan firmaları; i. ii. iii. iv. v. Çok sık kullanılmamakla birlikte, 959/1979 sayılı Kanun çerçevesinde kurulan Yunan Denizcilik Şirketi (Naftiki Eteria-NE) Denizaşırı Gemileri için getirilen, 2987/2002 s. k. ile değişik 959/1979 s.k. ve 2687/1953 s. Tebliğ’in 13.md. kapsamındaki gemilerin kayıtlarını onaylayan Bakanlar Kurulu Kararının 16.md çerçevesinde Özel Denizcilik Teşebbüsü (Eidiki Naftiki Epichirisi- ENE) 3182/2003 s.Kanun çerçevesinde Profesyonel Eğlence Yatları için Denizcilik Şirketi ( Naftiki Eteria Plion Anapsihis –NEPA) 2823/2000 s.k. kapsamında kurulan ve Atina Borsasında kayıtlı holding firmaları için getirilen Denizaşırı Gemiler için Yatırım Şirketleri (Eteria Ependiseon stin Pontoporo Naftilia- EEPN) Özel Denizcilik Kanunu’nun 10. Maddesi kapsamında, genellikle küçük lokal gemiler için kullanılan Gemi Ortak Mülkiyetliği c. Yunan bayrağı veya yabancı bayrak taşıyan denizaşırı gemilerin kayıtlı olduğu Yabancı firmaları: Başlıca, Liberia, Marshall Adaları, Panama, Malta, Kıbrıs ve Virgin Adalarında bulunmaktadır. Gemi Sahipliği için kullanılan belli başlı şirket tipleri ise; Anonim Şirketler (A.E.) : 2190/1920 sayılı Kanun kapsamında özellikle kıyı gemiciliği için kullanılan şirket tipidir. Yunan Denizcilik Şirketi (N.E.) : Denizcilik Şirketleri Siciline kayıt gerektiren, en az iki ortağın imzalayacağı taahütname ile kurulan ortaklıklardır. Bu şirket tiplerinin çok spesifik kuruluş amaçları vardır; ya Yunan bayrağı altındaki gemilerin sahipliği ve/veya turistik yatlar haricindeki Yunan veya yabancı bayraklı ticari gemilerin işletmesi ve idaresi ile, diğer Yunan Denizcilik Şirketlerinin hisselerinin satın alınması. Bu şirket tipinde en az 5000 Euro sermaye şartı bulunmaktadır. AB vatandaşı olmayanlar %50’yi geçmemek üzere hisse sahibi olabilirler. Yönetim Kurulu en az üç üyeden teşekkül eder. Yabancı Şirketler : Bu şirketler, yerel danışmanları ya da Yunanistan’daki ticaret sicili aracılığıyla kolay ve hızlı kurulabilen, sektörde sıkça kullanılan şirketlerdir. İlaveten, tek gemi sahipliğinden oluşan tipik gemicilik şirketleri, 89 sayılı Şirketler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bunun istisnası, bütün gemilerin genellikle tek bir firmaya ve/veya yan kuruluşuna ait olduğu iç hat kıyı şeridi denizcilik firmalarıdır. Bu yapılanma, ortakların ve diğer kardeş tek gemi-gemisahipliği şirketlerinin o spesifik geminin işletmesinden doğan sorumluluklara karşı korunmasını sağlamaktadır. Yukarıdaki yapı, tek gemi-gemisahipliği yan kuruluşlarına tamamıyla sahip olan ana holding şirketler tarafından geliştirilmiş olup, ana holding şirketin tahvillerin kayıtlı ihraçcısı olduğu hallerde, organize Borsalar (genellikle ABD’de) aracılığıyla hisse senetleri çıkarılması halinde kullanılır. Gemiler, gerek Yunan Gemi Siciline Yunan bayraklı, gerekse yerel denizcilik idari makamlarına yabancı bayraklı kaydolmak suretiyle Yunanistan’da kayıtlı olabilirler: Yunan bayraklı tescil iki şekilde olabilir; - Kamu Deniz Kanunu uyarınca tescil: Denizaşırı gemilerin aksine, bütün kıyı gemiciliği gemileri bu metodla kaydedilir. - Bir geminin yabancı yatırım olarak kaydı: 2687/1953 sayılı Tebliğ’in 13. maddesi uyarınca bu metod genel olarak denizaşırı gemiler için kullanılır. Sözkonusu Tebliğ, Yunanistan’daki yabancı yatırımları korumayı amaçladığı için, anayasal gücü mevcuttur ve diğer olağan yasal düzenlemelerin üstündedir. Sıradan bir parlemento düzenlemesi ile değiştirilemez ya da ilga edilemez. Bu nedenle de gemi sicilini ve Yunan bayrağı altında işletmeciliği güvence altına alan bir hukuki çerçeve oluşturmaktadır. Genel kural olarak, 13. md. altında kayıtlı olabilmek için, geminin %50’sinden fazlasının Yunan çıkarlarına ait olması gerekir. Bir geminin 13.md’ye göre sicile kaydolması için o gemi için özellikli gerekli koşulları düzenleyen bir Bakanlık Kararı gerekmektedir. Yunanistan, Almanya ya da İskandinav ülkelerinde olduğu gibi bir uluslararası sicile sahip değildir, ancak 13. md.nin bu görevi gördüğü söylenebilir. Bakanlık Kararı bu arada, esnek rejimde özel tipte şirket kuruluşunu (yukarıda bahsi geçen ENE şirket tipi) sağlar. Bakanlık Kararının 13.maddesi, özel mürettebat gereklilikleri, indirimli tonaj vergilendirmesi, sicile verilecek banka garantisi akabinde geminin Yunan sicili (ve bayrağı)’nden otomatik silinmesini de düzenlemektedir. Yabancı bayraklı gemiler, ülkelerinin yerel denizcilik idaresi makamları tarafından kendi yasal gerekliliklerini yerine getirmek şartıyla Yunanistan gemi siciline kaydolabilirler. Malta, Liberia, Marshall Adaları, Panama, Bahama ve Kıbrıs bayraklı gemiler tercih edilmektedir. KABOTAJ Kamu Deniz Kanunu’nun 165. maddesi, kabotajı düzenlemekte idi. Kabotaj, yolcuların ve malların Yunan karasuları dahilinde sadece Yunan bayraklı gemilerce taşınabileceği kısıtlamasını getiren bir düzenleme idi. Kabotaj, halihazırda AB’ye üye ülke bayrağı taşıyan gemiler için kaldırılmış bulunmaktadır. 4072/2012 sayılı Kanun(RG-86/Α/11-4-2012)’un yürürlüğe girmesi ile, üçüncü ülkeler için mevcut kabotaj yasakları da kaldırılmış, ancak henüz Kanun’un uygulanabilirliğini sağlayacak gerekli alt düzenlemeler yapılmamıştır. Gemi satın alma Normal şartlar altında, genellikle Marshall adaları, Liberia, Malta, Kıbrıs, Panama gibi bir ülkede kurulmuş yabancı bir şirket, iki yöntemle gemi satın alır: 1. 2. Kore, Çin ya da Japonya’da yerleşik bir gemi inşa firmasından yeni yapım gemi satın alma: Bu durumda, gemi satın alma bedelinin son taksiti teslimde ödenmek üzere bir gemi yapım sözleşmesi imzalanır. İkinci el satın alma: Satıcı durumunda olan gemicilik firması ile Norveç Satış Formu- 1993 (NSF) kapsamında standart bir yazılı anlaşma ve satış sözleşmesi yapmak suretiyle ikinci el gemi satın alınabilmektedir. Vergi Sistemi Yunanistan’da gemicilik sektöründe faaliyet göstermenin en büyük avantajı vergi sisteminde karşımıza çıkmaktadır. Yunan bayraklı gemiler, tonajlarına bağlı olarak, yıllık gelirleri üzerinden lokal vergi makamlarıyla muhatap olmaksızın, sabit tonaj vergisi öderler (27/1975 sayılı Kanun). Bu vergi ödendikten sonra, ne gemicilik şirketine ne de onun gerçek kişi olan hissedarlarına, geminin işletilmesinden doğan gelirlerden ya da geminin satışından doğan sermaye kazançlarından dolayı herhangi bir başka vergi doğmaktadır. Bu rejim, Anayasa’nın 107. maddesi ile koruma altındadır. Kayıtlı gemilerin satışı, devri, kiralanması ve sicilden silinmesi gibi işlemler her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Benzer durum, 89 sayılı Şirketler kanunu kapsamındaki yabancı bayraklı gemiler içinde geçerli olmakla birlikte, burada anayasal koruma sözkonusu değildir. İlaveten, Yunanistan ve ABD arasındaki ikili anlaşma nedeniyle, Yunan tüzel kişilerinin sahip olduğu ABD Limanlarına yanaşan Yunan bayraklı gemiler, ABD gelir vergisinden de muaftır. Gemicilik Sektöründeki temel yasal düzenlemeler: Denizaşırı çalışan gemilerin tescili için dengeli ve istikrarlı bir iş ve hukuki ortam yaratmayı garanti altına alan ve anayasal güvence altında olan 2687/1953 sayılı Tebliğin 13. Maddesi, Denizcilik sektöründe en başarılı hukuki yapıyı yaratan 27/1975 sayılı Kanun’un 25. maddesi ile değişik 89 sayılı Kanun. Yunan Deniz Hukuku’nun belli başlı kaynakları Özel Deniz Kanunu (3816/1958) Kamu Deniz Kanunu (187/1973 s. düzenleme ile değişik) Genel Yunan İş ve Medeni Kanunları Sosyal Güvenlik Hukuku Uluslararası Deniz Hukuku düzenlemeleri.