Güncel Ekonomi

4. Hafta: Bütçe ve Faiz
Dışı Denge

 Yasama organının, yürütme organına, gelir toplama
ve harcama yapma konusunda yetki verdiği ayrıntılı
olarak hazırlanmış kanuna «Bütçe» denilir.
 Tanımdan da anlaşılacağı üzere, bütçe iki ana
bileşenden oluşur: 1) Toplanan gelirler ve 2) Yapılan
Harcamalar
 Toplanan gelirlere «Kamu Gelirleri» adı verilirken,
yapılan harcamalara da «Kamu Giderleri» adı
verilmektedir.
 Kamu gelirleri devletin egemenlik hakkına
dayanarak toplanır ve bu toplanan gelirler, devletin
yapmak zorunda olduğu ve/veya yapmayı taahhüt
ettiği işleri finanse etmede kullanılır.
 Türleri şunlardır:
1. Vergi
2. Harç: Noter, adliye, tapu hizmetleri vs.
3. Resim: Kişiye özel harçlara resim denir
4. Şerefiye: Rant artışlarının vergilendirilmesi
5. Parafiskal Gelir: Devletin topladığı ama kamu geliri
olmayan bedeller (SGK prim ödemeleri gibi)
6. Borçlanma

 Devlet verdiği hizmetler için bir takım maliyetlere
katlanmak zorundadır. Bunlara kamu harcaması
denir. Örneğin baraj inşaatı için, çimento, demir
almak zorundadır. Çalıştırdığı işçilere para ödemek
zorundadır. Bu harcamalar, kamu gelirleri
tarafından finanse edilir.
 Kamu harcamalarının türleri şunlardır:
1. Cari giderler (Elektrik, su vs)
2. Yatırım giderleri (Baraj, yol, su vs)
3. Transfer giderleri (Sosyal yardımlar, öğrenci bursları,
gazilere bağlanan maaşlar, borçların faiz ödemeleri
vs)
4. Gerçek (Olağan) Giderler: (İşçilere yapılan maaş
ödemeleri, bina satın alımı vs)

 Kamu gelirleri toplamı, kamu giderleri toplamından
daha büyükse, «Bütçe Fazlası»,
 Kamu gelirleri ile kamu giderleri birbirlerine eşit ise
«Denk Bütçe» ve
 Kamu giderleri kamu gelirlerinden daha fazla ise
«Bütçe Açığı» söz konusu olur.
 -------- Bütçe fazlası, tedavüldeki para miktarını azaltacağı
için, ekonomi üzerinde «Daraltıcı bir etki» yaratır.
 Tersi durum bütçe açıkları için söz konusudur. Açık
bütçe politikasında piyasaya daha fazla miktarda
para sürüleceği için, piyasa üzerinde «genişletici bir
etki» yaratır.

 Bütçe açıkları ya «Para basarak» ya da «borçlanarak»
kapatılır. Aslında para basmak da bir nev’i Merkez
Bankası’na borçlanmaktır. Yani «bütçe açıkları ancak
borçlanarak kapatılabilir» diyebiliriz.
 Açıkları kapatmak için alınan borçlar faiz ödemeyi
gerekli kılar. Bunların «Transfer Ödemeleri»
içerisinde yer aldığını görmüştük.
 Eğer kamu giderleri içerisinde «Faiz Ödemeleri»
hariç tutulduğunda, kamu giderleri ile kamu gelirleri
birbirlerine eşit ise «Faiz Dışı Denge» sağlanmış
demektir.
 Faiz dışı dengenin önemi «Bütçe üzerinde borçlanma
baskısının artıp artmadığını göstermesidir»

 Faiz dışı fazla verilmişse, «Borçların ödenmeye
başladığı»
 Faiz dışı açık verilmişse, «Yeni borç alınması
gerektiği» ve
 Faiz dışı denge varsa, «borç stoğunun
değişmeyeceği» varsayılır.
 -------- Ancak verilen her faiz dışı fazlanın, ülkenin borç
stoğunu azaltacağı düşüncesi yanlıştır. Verilen
fazlalıklar borç ödemede kullanılırsa, borç stoğu
azalır. Başka alanlarda kullanılırsa, tabii ki borç
stoğu azalmayacaktır. Bu nedenle «Faiz Dışı Fazla»
borç stoğunun azaltılması için önemli bir fırsat olsa
da, borç stoğunun azalmasını garanti etmez!


(Faiz Hariç) Kamu Giderleri +Faiz Ödemeleri
Kamu Gelirleri

A
B
 Yukarıdaki örnekte, toplam kamu giderlerinin,
toplam kamu gelirlerinden daha fazla olduğunu
görüyoruz. Yani bütçemiz B kadar açık vermektedir.
 Ancak, faiz ödemeleri hariç tutulduğunda, kamu
gelirleri daha fazladır. Yani A kadar «Faiz Dışı
Fazla» verilmiştir.
 A kadar verilen bu fazlalık, şayet borç ödemesinde
kullanılırsa, ülkenin toplam borç stoğu azalacaktır.
 Faiz dışı fazlanın önemi bu noktada gizlidir…






