Maliye Politikası ve Bütçe

MaliyePolitikasıveBütçe
Giriş
• Bütçe ve kamu borcu arasındaki ilişki
• Bütçe açıklarının, vergi indirimlerinin ve artan kamu
harcamalarının kısa ve uzun dönem ekonomik etkileri
DevletBütçesi
• Bütçe dengesi
– Kamu harcamaları
– Vergigelirleri
KamuharcamalarınınGSYİH’yeoranı,2012
Source: Total expenditure of general government divided by GDP, 2011. National Accounts, OECD Stats, Organization
of Economic Cooperation and Development at http://stats.oecd.org/
BütçeAçığıveFazlası
• Bütçe Açığı
Bütçe Açığı =Giderler - Gelirler
=(G+TRANSFERH.+FAİZÖDEMELERİ)– VERGİLER
KamuBütçeKısıtı
• Bütçe açığının finansmanı için bütçe kısıtı :
Bütçe Açığı = tahvil miktarında değişme + para miktarında değişme
= ΔB + ΔM
KamuBorcununBüyüklüğü
• Çoğu ülkede bütçe açıkları nedeniyle dünyada kamunun
borçlanma miktarında artış var.
• Bu açıklar çoğunlukla tahvil ihracıyla karşılanıyor. Bu
nedenle bütçe açıkları ve kamu borç stoku/GSYİH oranı
arasında güçlü bir ilişki var.
• Kamu borç stoku/GSYİH oranı 2012 yılında Amerika’da
%96’ya ulaştı. Japonya’da %196, Yunanistan’da ise % 166
seviyelerinde.
• Türkiye’de %45’ler düzeyinde.
SovereignDebtCrises/DevletBorcuKrizleri
• Devlet borcu krizi ülkenin borçlanma
piyasalardaki çöküşler için kullanılmaktadır.
yaptığı
• Borç/GSYİH oranı yatırımcıların temerrüde düşme riski
ile ilgili endişe edeceği noktaya ulaşırsa kriz riski ortaya
çıkabilir:
Borç/GSYİH => Temerrüd riski => Faiz Ödemeleri => Bütçe Açığı =>
Borç/GSYİH => Temerrüd riski => Faiz Ödemeleri => Bütçe Açığı …....
MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)
• Neden kamu borcu bir yük değildir?
1. Kamu sermayesine (otoyollar,okullar…) ve beşeri sermayeye
(eğitim) yönelik harcamalar ekonominin gelecekteki
verimliliğini artıracaktır. Bu sayede ilave vergi gelirleri ile kamu
borcu ödenebilir.
2. Kamu borcu kamu tahvilleri ile finanse edildiği için, bu
tahvilleri tutanlar gelecekteki vergi ödemeleri ile bunu geri
ödeyeceklerdir.
MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)
• Neden kamu borcu bir yüktür?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ulusal tasarruflarda azalma
Kamu sermaye yatırımlarının değeri
Yabancılara borçlanma
Tekrar dağılım etkileri
Borç tahammülsüzlüğü
Negatif teşvik etkileri
MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)
• Neden kamu borcu bir yüktür?
1. Ulusal tasarrufta azalma
– Ulusal tasarruf = Özel tasarruf + Kamu tasarrufu
NS = (Y - T - C)
+
(T - G)
– Bütçe açıkları sonucunda ulusal tasarruflarda azalma, özel kesim yatırımlarında
dışlama etkisine neden olur.
2. Kamu sermaye yatırımlarının değeri
- Çoğu kamu harcaması sermaye stoğunu artırmaya yönelik değildir.
Askeri harcamalar ve sağlık tedavileri gibi harcamalar daha ağırlıklıdır.
- Kamu harcamaları sermaye stoğuna yönelik olsa bile genellikle verimsiz
ve boşa yapılan harcamalardır.
MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)
• Neden kamu borcu bir yüktür?
3. Yabancılara borçlanma
- Ulusal tasarrufların yetersizliği dışarıdan borçlanmaya neden olur.
4. Tekrar dağılım etkileri
- Kamunun borçlanma tahvillerini tutanlara vergi ödeyenlerden gelir
transferi yapılmaktadır.
5. Borç tahammülsüzlüğü
3. Negatif teşvik etkileri
MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)
• Neden kamu borcu bir yüktür?
5. Borç tahammülsüzlüğü
- Borç yükünün aşırı yükselmesi devletler tarafından borçların
tanınmaması korkusu artırabilir.
6. Negatif teşvik etkileri
- Borçları ödemek için gelir vergisinin ve sermaye kazancı vergilerinin
artırılması daha az çalışmayı ve daha düşük sermaye yatırımlarını
teşvik edebilir.
MaliyePolitikasıveEkonomi(kısadönem)
• Genişleyici maliye politikası (vergilerde azalma yada kamu
harcama artışı) toplam talep üzerinde artırıcı etkiye sahiptir.
HarcamaveVergiÇarpanı
• Kamu harcamalarındaki değişimin çıktı üzerindeki etkisini
harcama çarpanı verir:
ΔY / ΔG = 1 / (1 − mpc)
• Vergilerdeki değişimin çıktı üzerindeki etkisini vergi çarpanı verir,
ΔY / ΔT
MaliyePolitikasıveZeroLowerBound
• Politika faiz oranının sıfıra çekildiği durumlarda genişleyici maliye
politikası ekonominin canlanmasını sağlayabilir.
ToplamArzveMaliyePolitikası
• Vergi indirimi üretim maliyetlerini düşürerek toplam arzı etkiler.
• Toplam talep üzerindeki etkisi harcanabilir gelir üzerinden ortaya
çıkar.
ArzYönlüİktisatveMaliyePolitikası
• Arz yönlü iktisatçılar toplam arz üzerinde vergi indirimlerinin
pozitif etkilerine vurgu yaparlar.
• Kalıcı vergi indirimlerinin sadece toplam talep üzerinde değil, daha
fazla yatırım ve çalışma isteği ile toplam arz üzerinde kalıcı pozitif
etkiler yaratacağını savunurlar.
BütçeAçıklarıveEnflasyon
• Bütçe açıklarını artıran genişleyici maliye politikası kısa dönemde
daha yüksek enflasyona neden olur.
• Uzun dönemde para politikasının fiyat istikrarına odaklanması ve
enflasyonu kontrol altında tutması enflasyonu artırmayacaktır.
• Buna rağmen, büyük bütçe açıkları uzun dönemde para
politikasının işini zorlaştıracaktır.
BütçeAçıklarıveEnflasyon
• Bütçe açıklarının finansmanı amacıyla ihraç edilen
tahviller ya özel kesime ya da merkez bankasına satılır :
Bütçe Açığı = ΔB
= ΔBinv + ΔBcb
•
Eğer merkez bankası para basarak bu tahvilleri satın alırsa,
borcu parasallaştırmış olur :
ΔBcb =ΔM
Budurumda
Bütçe Açığı =>ΔB =ΔBinv +ΔM
BütçeAçıklarıveEnflasyon
• Uzun dönemde enflasyon oranı para arzının büyüme oranı ile
güçlü bir ilişkiye sahiptir :
π = ΔM/M
Bu da para basılarak bütçe açıklarının finanse edilmesinin yüksek
enflasyona yol açacağı anlamına gelir.
SenyorajGeliri
• Eşitliğin heriki tarafını Mile çarparsak:
ΔM = π × M
• Heriki tarafı fiyat düzeyine bölerek reelolarak senyorajı ifadev
edebiliriz :
ΔM / P = π × (M / P)
• Senyoraj bir enflasyon vergisidir.Yüksek enflasyona yol açarak reel
parabalanslarının değerini düşürür.
BütçeAçıklarıveRicardocuDenklik
• Ricardocu denklik vergi indirimlerinin harcamalar ve ulusal
tararruflar üzerinde etkisi olmadığını savunur.
• Bunun nedeni tüketicilerin ileriye dönük hareket ederek, vergi
kesintileri ile ortaya çıkacak bütçe açıklarının gelecekte daha
yüksek vergiler ile ödeneceğini beklemeleridir.
• Sonuç olarak,
değiştirmezler.
vergi
indirimi
karşısında
harcamalarını
RicardocuDenkliğinSonuçları
1. Vergi indirimleri toplam talebi artırmaz çünkü konut
harcamaları üzerinde küçük bir etkiye sahiptir.
2. Vergi indirimleri sonucu ortaya çıkacak bütçe açıkları ulusal
tasarrufları etkilemez ve bu nedenle de gelcek kuşaklar için
bir yük değildir.
3. Vergi indirimleri sonucu ortaya çıkacak bütçe açıkları
enflasyonu artırıcı etkiye sahip değildir çünkü tüketim
harcamaları
değişmemektedir.
Hanehalkları
artan
tasarruflarını kamu tahvili almak için kullanacaklardır ve bu
nedenle de bütçe açığının finansmanı için para
basılmayacaktır.
RicardocuDenklikveUzunDönemSonuçları
• Tüketicilerin ileriye dönük olarak karar vermesi ve borçlanma
kısıtının olmaması ve gelecekteki kuşakları düşünmeleri
durumunda, Ricardocu Denklik gerçekleşir ve bu nedenle vergi
indirimleri gelecek kuşaklar için bir yük olmaz.
• Eğer hanehalkları kısa vadeli düşünüyorsa ve borçlanma kısıtına
sahipse ya da gelecek kuşakları düşünmüyorsa, vergi indirimleri
tüketim harcamalarını artırır, ulusal tasarrufu düşürür ve gelecek
kuşaklar için bir yük oluur.