Bolum 3 - Maliyet Analizi

Bölüm 3
Maliyet Analizi
• Genel Maliyet Faktörleri
• Finansal tablolarda
maliyetlerin
sınıflandırması
• Maliyet davranışlarının
tahmininde maliyet
sınıflandırması
• Karar vermede
kullanılan maliyet
kavramları
• Karar vermede Marjinal
Maliyetlerin rolü
1
Örnek: Dondurma Üretim Maliyetleri
Faktör
Top.mal. Birim Fiyat
Oranı
(Süt, şeker, sahlep)
Dondurma külahı
Kira
Ücretler
Ücretli vergileri
Satış vergileri
İşletme vergileri
Debt service
Yardımcı malzemeler
Elektrik, su, v.b.
Diğer giderler(sigorta, reklam, aidatlar)
Kar
$120.250
9.250
112.850
46.250
9.250
42.550
14.800
42.550
16.650
14.800
9.250
24.050
$0,65
0,05
0,61
0,25
0,05
0,23
0,08
0,23
0,09
0,08
0,05
0,13
26%
2%
24%
10%
2%
9%
3%
9%
4%
3%
2%
5%
Toplam
$462.500
$2,50
100%
2
Genel Maliyet Faktörleri
• Üretim Maliyetleri
Dogrudan malzeme
Doğrudan işçilik
Üretim genel gider
• Üretim-dışı Maliyetler
Genel gider
Pazarlama
Yönetim
3
Finansal Tablolarda Maliyet Sınıflandırması
• Karşılıklılık kavramı: Belli
bir geliri üretmek için
yapılan maliyetler aynı
periyotta gider olarak
gösterilmelidir.
• Periyot maliyetleri: Periyot
(zaman) bazında gelir ile
eşleştirilen maliyetlerdir.
• Ürün maliyetleri:Ürün
bazında gelirle eşleştirilen
maliyetlerdir.
4
Maliyet Sınıflandırması - örnek
Dondurma Birim Fiyatı
Ürün
Maliyet
i
Periyot
Maliyeti
Süt, şeker, sahlep
Dondurma külahı
Kira
Ücretler
Ücretli vergileri
Satış vergileri
İş letme vergileri
Borç hizmetleri
Yardımcı malzemeler
Elektrik, su v.b.
Diğer (sigorta, reklam, aidatlar)
Profit
$0,65
0,05
0,61
0,25
0,25
0,23
0,08
0,23
0,09
0,08
0,05
0,13
$2,50
5
Maliyet Akışları ve Sınıflandırması
Satılan
malların
maliyeti
• Hammadde
stokları
• Yarı mamül
stokları
• Bitmiş ürün
stokları
6
Maliyet Davranışına Göre
Sınıflandırma
• Hacim indeksi
• Maliyet Davranışı
Sabit maliyetler
Değişken maliyetler
Karma maliyetler
• Ortalama birim
maliyetler
7
Hacim Birimi
• Üretim hacmini
tanımlamak için
kullanılan birim
• Örnekler:
– Araç – sürülen “km”
– Enerji santrali –
üretilen “kWsaat”
– Pres makinası –
preslenen “parça”
sayısı
8
Sabit Maliyetler
• Firmaya temel
üretim kapasitesini
sağlamanın maliyeti
• Maliyet davranışı:
Üretim seviyesi ile
sabit kalır.
9
Değişken Maliyetler
• Üretim veya
satışların düzeyine
bağlı maliyetlerdir.
• Maliyet davranışı:
Üretim seviyesine
orantılı azalma veya
artış
10
Ortalama Birim Maliyet
• Birim üretim başına
maliyet
• Maliyet Davranışı:
– Birim başına sabit
maliyet: üretim hacmi
ile değişir.
– Birim başına
değişken maliyet:
üretim hacminden
bağımsız.
11
Araca Satın Alma ve Kullanım Maliyetleri
Galon başına gidilen mil
Ortalama benzin fiyatı
Mil baş ına benzin ve yağ
Mil baş ına bakım maliyeti
Mil baş ına lastik maliyeti
20 mil/ galon
$1.34/ galon
$0,0689
$0,0360
$0,0141
Yıllık Sabit Maliyetler
Sigorta:
Zorunlu
Kasko
Kiş isel yaralanma & Mal hasarı
Plaka & Kayıt
Mülkiyet vergisi
$90
$147
$960
$95
$372
Karma Maliyetler: Amortisman
Yıllık sabit kısım
Mil baş ına değiş ken kısım
$3.703
$0,04
12
Maliyet-Hacim İlişkisi
Hacim Indeksi (mil)
5.000
10.000
15.000
20.000
Değişken maliyetler ($0.1190/mil)
Karma maliyetler:
Değişken kısım
Sabit kısım
Sabit Maliyetler
Toplam değiş ken maliyet
Toplam sabit maliyet
$595
$1.190
$1.785
$2.380
200
3.703
467
795
4.170
400
3.703
467
1.590
4.170
600
3.703
467
2.385
4.170
800
3.703
467
3.180
4.170
$4.965
$0,9930
$5.760
$0,5760
$6.555
$0,4370
$7.350
$0,3675
Toplam maliyetler
Mil baş ına maliyet
13
Maliyet-Hacim İlişkisi
14
Mil başına birim maliyet
15
Fark (Incremental) Maliyetleri
• Bir alternatif yerine
diğerini seçmenin
toplam maliyetlerde
yarattığı farktır.
16
Örnek
Otomobil yan parçası üreten firmada üretim
mühendisliği bölümü mevcut kalıpların
daha avantajlı kalıplarla değiştirilmesini
önermektedir. Alternatif kalıbın daha
yüksek malzeme maliyetinin işçilik ve
enerji maliyetlerindeki kazançla
aşılabileceği düşünülmektedir. Her iki
alternatifin aylık maliyetlerini dikkate
alarak hangi kalıp alternatifini seçtiğinizi
belirtiniz.
17
Örnek: Yeni Üretim Metodunu Seçmenin Fark Maliyeti
Değişken maliyetler
Malzeme
İş çilik
Elektrik
Sabit maliyetler:
İş denetleme
Vergiler
Amortisman
Toplam
Mevcut Kalıp
Alternatif Kalıp
Fark Maliyeti
$150.000
85.000
73.000
$170.000
64.000
66.000
$20.000
-21.000
-7.000
25.000
16.000
40.000
25.000
16.000
43.000
0
0
3.000
$392.000
$387.000
-$5.000
18
Örnek
Sandstone firmasının fabrikalarından birinde
haftalık 5 gün tek vardiya üretimi
yapılmaktadır. Fabrika fazla mesai ve hafta
sonu mesaisine gitmeden tam kapasitede
24,000adet/hafta üretim yapabilmektedir. Tek
bir vardiya için haftalık sabit maliyet
$90,000/hafta. Ortalama değişken maliyet
tüm üretim hızlarında haftalık 24,000 adet
üretim hızına kadar $30/adet’tir. Firma
mevcut üretimin üzerine 4000 adet/hafta
kadar ek bir sipariş almıştır. Yeni siparişin
karşılanması için 2 opsiyon düşünülmektedir:
19
Örnek (devam)
• Opsiyon 1: Fazla mesai veya
Cumartesi çalışma gününü ekleyerek
haftalık üretim kapasitesini 36,000
adete çıkar. Sabit maliyetlerde bir artış
beklenmemektedir. Ancak, değişken
maliyet haftalık 24,000 ve 36,000 adet
üretim aralığında $36’a yükselmektedir.
20
Örnek (devam)
• Opsiyon 2: İkinci bir vardiya ekleme.
İkinci vardiyanın maksimum kapasitesi
21,000/adet. İkinci vardiyada değişken
maliyet $31.5/adet ve ek sabit maliyet
ise, $13,500/hafta.
İkinci opsiyonu karlı yapacak üretim
aralığını belirleyiniz.
21
Örnek: Başabaş Hacim Analizi
• Opsiyon 1: fazla mesai
veya Cumartesi
mesaisi: 36Q
• Opsiyon 2: İkinci
vardiya: $13,000 +
31.50Q
• Başabaş noktası:
36Q = $13,000 +
31.50Q
Q = 3,000 adet
22
Örnek
• Benson firması çim makinalarında kullanılan gaz
filtresinden yılda 20,000 adet üretmektedir. Beklenen
yıllık üretim maliyetleri aşağıda özetlenmiştir:
• Değişken maliyetler:
Doğrudan malzeme
Doğrudan işçilik
Enerji ve su
• Sabit maliyetler:
Isıtma ve aydınlatma
Amortisman
$20,000
$100,000
Toplam maliyet
$445,000
$100,000
$190,000
$35,000
23
Örnek (devam)
Tompkins firması ise 20,000 adet gaz
filtresini Benson firmasına $17.00/adet
birim fiyatta satmayı teklif etmiştir. Eğer
Benson firması bu teklifi kabul ederse
mevcut üretim tesisi üçünçü bir firmaya
yıllık $35,000 ücretle kiralanacaktır.
Benson firması bu teklifi kabul etmeli
midir?
24
Örnek (devam)
Üret veya Satın Al Kararı
Üret Opsiyonu Satın Al Opsiyonu
Değişken maliyetler
Doğrudan malzeme
Doğrudan iş çilik
Enerji ve su
Gas filtresi
Sabir maliyetler
Isınma ve aydınlatma
Amortisman
Kira geliri
Toplam maliyet
Birim maliyet
$100.000
190.000
35.000
Fark Maliyeti
340.000
-$100.000
-190.000
-35.000
340.000
20.000
100.000
20.000
100.000
-35.000
0
0
-35.000
$445.000
$425.000
-$20.000
$22,25
$21,25
-$1,00
25
Fırsat Maliyetleri
• Başka daha iyi bir
çözümü
seçmemenin
kaçırılan fırsat
maliyeti
• Örnek: 4 yıl
üniversitede
okumanın fırsat
maliyeti 4 yıl
boyunca çalışarak
kazanılabilecek
gelirdir.
26
Batık (sunk) Maliyetler
• Geçmiş kararlar
nedeniyle hali hazırda
oluşmuş maliyetler
• Ekonomik Sonuçları:
Gelecek ile kararlarda
belirleyici değil.
• Örnek: geçen yıl
lastikleri değiştirmek
için harcanan $500 —
gelecekte aracı satma
kararında hiçbir etkisi
yok.
27
Marjinal Maliyetler
• Çıktıyı (üretim) bir
birim artırmanın ek
maliyeti
• Örnek: elektrik
maliyeti—azalan
marjinal maliyet
28
Örnek
• Aşağıdaki fiyat tarifesine göre elektrik satın alan bir
işletmeyi düşünelim:
kWh/ay
$/kWh
İlk 1,500
$0.05
Sonraki 1,250
$0.035
Sonraki 3,000
$0.020
5,750 üstü
$0.010
• Mevcut durumda aylık elektrik tüketim miktarının
3,200 kWsaat olduğu verilmiş olsun. Bu fiyat
tarifesine göre mevcut tüketimi 1kWsaat eklemenin
marjinal maliyetini hesaplayınız.
29
Örnek (devam)
• kWsaat
ücret ($/kWsaat)
İlk 1500
0.050
Bir sonraki 1,250 0.035
Kalan 450
0.020
Toplam
kW saat başına ortalama değişken maliyet
Maliyet
$75
43.75
9.00
127.75
= 127.75/3,200
= $0.0399 kWsaat
30
Birim Marjinal Katkı
Birim marjinal katkı
= satış fiyatı –
değişken maliyet
• Uygulaması:
Başabaş noktası
analizi:
Sabit maliyetler
Başabaş noktası=
Birim marjinal katkı
31
Marjinal Analiz
• Temel Soru: “Değer
mi”
• Karar Kuralı:
Herhangi bir kararın
doğrulanması için,
Marjinal gelir >
Marjinal maliyet
Ürün A
Marjinal Gelir
Marjinal Maliyet
$12/adet
$8/adet
Kar Marjı
$4/adet
32
Örnek
• Bir günde 1,000 kutu jenerik aspirin
üretebiliyoruz. Pazar kısıtı olmadığı için
üretebildiğimiz kadar jenerik asprini
$10/kutu fiyatında satabilmekteyiz.
Haftalık sabit maliyet $ 5,000 (vergiler +
sigorta). Üretim miktarından bağımsız
olarak malzeme maliyeti $2/kutu ve
işçilik maliyeti $5/kutu (Pazar günleri ise
$10/kutu).
33
Örnek (devam)
• Markalı aspirinde ise haftalık sipariş
1,000 adet olup, birim fiyat $30/kutu’dur.
Markalı aspirinin maliyeti jenerik
aspirinin maliyeti ile aynıdır.
• Sözleşmeye göre firma hem markalı
hem de jenerik aspirin üretebilmektedir.
Firma ne yapmalıdır? Pazarları üretim
yap veya sadece 6 gün üretim yap?
34
Örnek: Kar Maksimizasyon Problemi
Markalı Jenerik
Marjinal Gelir
Marjinal Maliyet
$30/kutu $10/kutu
$7/kutu $7/kutu
Kar Marjı
$23/kutu $3/kutu
Pazar Mesaisi
Marjinal Gelir
Marjinal Maliyet
$10/kutu
$12/kutu
Kar Marjı
($2) /kutu (kayıp)
35