Karşılaştırmalı üstünlük teorisi
advertisement
ULUSLARARASI TİCARET TEORİSİ ANALİZLERİ Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi ve Yeni Teoriler Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi David Ricardo • Bir ülke, diğerine göre hangi malların üretiminde daha yüksek oranda bir üstünlük sahibi ise o mallarda uzmanlaşmalıdır. Ricardo’ya göre uluslararası ticaretin temelini mutlak değil, karşılaştırmalı üstünlük oluşturur. • Bir ülke karşılaştırmalı olarak üstünlüğe sahip olduğu malda uzmanlaşmalı, daha pahalıya ürettiğini ise diğer ülkeden ithal etmelidir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Karşılaştırmalı üstünlük teorisi, uzmanlaşma ile serbest ticaret taraflara daha fazla fayda sağlar varsayımına dayanır. Bu durum ülkelerden birisi her alanda mutlak üstünlüğe sahip olsa da geçerlidir Mutlak üstünlük, bir üretici bir mal ya da hizmet üretiminde diğerlerine göre daha az kaynak kullanıyorsa geçerlidir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Bir iş gününde üretilebilen mal miktarları İngiltere Portekiz Kumaş (mt) 80 10 Şarap (lt) 40 20 Örneğe göre İngiltere her iki malda da mutlak üstünlüğe sahiptir. Hem şarabı hem de kumaşı Portekiz’e göre daha ucuza üretmektedir. Mutlak üstünlük teorisine göre böyle bir durumda dış ticaret yapılamaz. Karşılaştırmalı üstünlük teorisine göre bu durumda dış ticaret yapılabilir ve her ülke dış ticaretten kazanç sağlayabilir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teoris İngiltere’nin kumaş üretimindeki üstünlüğü 8 kat, şarap üretimindeki üstünlüğü 2 kattır. İngiltere Kumaş üretmeli, şarabı Portekiz ’den ithal etmelidir. Portekiz Şarap üretmeli, kumaşı İngiltere ’den ithal etmelidir. Bu durumda her iki ülke de dış ticaretten kazançlı çıkar. İngiltere kumaş üretiminde, Portekiz Sarap üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisinin Geçerli Olduğu Alanlar Yurt içi talep – Ulusal (arz) Üretim farklılığı (yetersiz üretim sözkonusu olan mallar ithal edilir) Mal nitelikleri arasındaki farklar. Aynı tipteki mallar fiyatları yakın olsa da farklı özellikler gösterir. Fiyat farklılıkları. Nitelikler aynı olsa da maliyet farklılıkları nedeniyle fiyat farklı olabilir. Ya da tüketici beklentileri farklı olabilir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisinin Eksiklikleri David Ricardo’nun modelinin eksikliklerinden yola çıkarak uluslararası ticaret teorisi geliştirilmiştir. Ricardo’nun modelinde maliyetler sabit olarak belirlenmiştir Ancak, üretim maliyet ilişkilerine bakıldığında, maliyetler her zaman sabit değildir, artan ve azalan şekilde değişmektedir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisinin Eksiklikleri Karşılaştırmalı üstünlükler teorisine yapılan eleştirilerden biri, bu teorinin emek-değer teorisine dayanması yani maliyet olarak sadece emeği içermesidir. Ancak gerçekte maliyet, sermaye, girişimcilik ve doğal kaynakları da kapsar. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi – Fırsat Maliyeti Bu nedenle fırsat maliyeti (alternatif maliyet) kavramı ortaya atılmıştır. Bir malın fırsat maliyeti, o malın üretimini bir birim arttırmak için gereken kaynakları serbest bırakmak üzere, başka bir malın üretiminden vazgeçilmesi gereken miktara eşittir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi – Fırsat Maliyeti Fırsat maliyeti yalnızca emeğin değil tüm faktörlerin maliyetini değerlendirmeye alır. Karşılaştırmalı üstünlük: Fırsat maliyeti yaklaşımına göre bir malın üretiminde göreceli olarak daha düşük fırsat maliyetine sahip olan ülke o malda karşılaştırılmalı üstünlük sahibidir Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Üretim - Maliyet İlişkileri Sabit maliyetler; üretimin değişmesine karşın maliyetlerin sabit kalmasıdır. Buna üretimde sabit maliyet koşulu denir. Üretimde sabit maliyetler, bir endüstriden başka birine aktarılan kaynakların her iki kesimde de aynı derece verimli olmalarını ifade eder. Tam uzmanlaşma sağlanır. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Üretim - Maliyet İlişkileri Artan maliyetler; üretimin hacmi genişlerken maliyetler artmaktadır. Eğer kaynaklar bir kesimden diğerine aktarıldıkça her yeni kaynak üretime bir öncekinden daha az katkı sağlıyorsa, üretimde artan maliyet koşulları geçerlidir. Sonuç; eksik uzmanlaşma. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Üretim - Maliyet İlişkileri Azalan maliyetler; üretim artarken maliyetler azalmaktadır. Bu durumda, her kaynağın üretimde sağladığı artış bir öncekinden fazladır. Verimlilikteki açıklanır bu artış, ölçek ekonomileri ile Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi İkiden Fazla Ülke Modeli D. Ricardo’nun modeline sonradan katkıda bulunan iktisatçılar iki mallı ve iki ülkeli modele daha fazla ülke ve mal eklemişlerdir. 2 ülkeli ve ikiden fazla mallı modelde, her malın iki ülkedeki fırsat maliyetleri karşılaştırılır ve mallar nispi maliyetleri en düşük olandan en yüksek olana doğru sıralanır. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi İkiden Fazla Ülke Modeli Bir malda yüksek göreceli verimliliğe sahip ülkeler o malın ihracatçısı olmaya en yakın adaydır. İhracatçı ülkelerle ithalatçı ülkeler arasındaki sınırı uluslararası fiyat oranı belirler. Karşılıklı Talep Kanunu ve Teklif Eğrileri Yaklaşımı John Stuart Mill (1806-1873) tarafından geliştirilmiştir. Mill iki ülkeli modelinde bir ülkenin karşılıklı talebini, o ülkenin kendi malından vereceği bir birim için, diğer ülkenin kendi malından vereceği bir birim ile ölçmektedir. Yani karşılıklı talep, bir birim yabancı mal karşılığında teklif edilen ulusal mal arzına eşittir. Faktör Donatımı Teorisi Heckscher – Ohlin tarafından geliştirilmiştir. Teoriye göre, ülkeler o ülkede bol bulunur üretim faktörleri kullanılarak üretilen ürünleri ihraç etmekte ve az bulunur üretim faktörleri ile üretilen malları ithal etmektedirler. Stolper – Samuelson Gelir Dağılımı ve Rybczynski Teorisi • Stolper – Samuelson Gelir Dağılımı teorisi - 1941’de geliştirilen bu teoriye göre serbest ticaret, ülkenin bol olarak bulunan faktörün gelirini yükseltirken, kıt faktörün gelirini düşürmektedir. Bu nedenle bol bulunan faktör sahipleri serbest ticaretten yana, kıt bulunan faktör sahipleri ise ticaret kısıtlamaları yanında yer almaktadır. • Rybczynski Teorisi - İki mallı, iki faktörlü bir modelde, faktörlerden birisinin arzı artınca, bu faktörü yoğun olarak kullanan malın üretimi artar, arzı sabit kalan faktörü kullanan malın üretimi ise azalır. Nitelikli işgücü teorisi Keesing ve Kenen tarafından geliştirilmiştir. Teoriye göre, nitelikli işgücüne sahip ülkeler bu işgücünü kullanarak ürettikleri malları ihraç etmelidirler. Niteliksiz işgücüne sahip ülkeler ise bu tür işgücünü yoğun olarak kullanarak ürettikleri malları ihraç etmelidirler. Ölçek ekonomileri ve Teknoloji açığı teorisi • Ölçek ekonomileri teorisi - Büyük ölçekte üretim yapan şirketler, ölçek ekonomilerinden yararlanmakta ve maliyetlerini düşürerek bu malların ihracatçısı olmaktadırlar. Özellikle geniş bir iç pazara sahip ülkelerin böyle bir avantajı vardır. • Teknoloji açığı teorisi - 1961 yılında Posner tarafından ortaya atılmıştır. Bir malı ilk icad eden ülke o malın üretim teknolojisine sahip olduğu için, başta o malı sadece kendi ihraç etmektedir ve tekel karlarını elde edebilmektedir. B geçici monopol durumu telif hakları ve patent süresi doluncaya kadar devam edebilmektedir. Ürün dönemleri teorisi • 1966’da Vernon tarafından gelişitirilmiştir. İcad edilen mal, ilk başta o ülke tarafından ihraç edilir. Üretim standardlaştıkça ve benzer daha ucuz rakip ürünler piyasaya girdikçe, ürün üretim maliyetleri daha düşük olan ülkelerde üretilmeye ve gelişmiş ülkeye ithal edilmeye başlanır. Tercihlerde benzerlik ve Monopolcü rekabet teorisi • Tercihlerde benzerlik teorisi – 1961 yılında Linder tarafından geliştirildi. Teoriye göre, ticareti talep faktörleri belirler, benzer talep eğrileri olan ülkeler birbirinden ithalat ve ihracat yaparlar, çünkü bu ülkelerin tercih ve beğenileri birbirine benzer. rekabet teorisi – Bu teoriye göre günümüzde ticaretin nedeni mal farklılaşmasıyla açıklanabilinir. Firmalar tüketici tercihlerine göre farklılaştırılmış ürününü ihraç etme yoluna gitmektedir. • Monopolcü
