içindekiler - TC Anayasa Mahkemesi

İÇİNDEKİLER
v
ÖZGEÇMİŞ
ÖNSÖZ
ix
SUNUŞ
xiii
İÇİNDEKİLER
xxi
KISALTMALAR
xxxii
GİRİŞ
K A V R A M L A R V E T A N I M L A R EŞİTLİK,
EŞİT İŞLEM VE AYRIMCILIK
I.
İNSAN H A K L A R I O L A R A K EŞİTLİK,
EŞİT İŞLEM VE A Y R I M C I L I K
4
1.
Ayrımcılık Yasağının Dayandığı Etik Değer: İnsan Onuru
5
2.
Eşitlik ve Eşit İşlem ile Ayrımcılık Yasağı
Arasındaki İlişki: Bölünmezlik
7
U L U S L A R A R A S I İNSAN H A K L A R I H U K U K U N D A
II.
EŞİTLİK VE A Y R I M C I L I K T A N I M L A R I
1.
2.
3.
12
Uluslararası Çalışma Örgütü Bağlamında
Ayrımcılık Tanımları
14
a. İstihdamda ve Meslekte Ayrımcılık Yasağı Sözleşmesi
14
b. Uzmanlar K o m i s y o n u n u n Tanımı
15
Birleşmiş Milletler Bağlamında Ayrımcılık Tanımları
16
a. Sözleşmelerdeki Tanımlar
16
b. insan Hakları K o m i t e s i n i n Tanımı
18
Avrupa Konseyi Bağlamında Ayrımcılık Tanımları
20
a. insan Haklan Avrupa Sözleşmesi ve Mahkeme Kararlan
20
b. Sosyal Şartlar ve Sosyal Haklar
Avrupa Komitesi Kararları
III.
21
A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A
EŞİT İŞLEM VE A Y R I M C I L I K T A N I M L A R I
22
1.
Eşit İşlem Kavramı ve Tanımı
22
2.
Ayrımcılık ve Ayrımcılık Biçimleri
24
a. Doğrudan Ayrımcılık
25
b. Dolaylı Ayrımcılık
26
xxi
İNSAN H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E TÜRKİYE
3C
c. Taciz
d . Cinsel Taciz
3 1
e . Emirle Ayrımcılık Yaptırma
f.
JJ
Gebeliğe yada Analık îznine Bağlı
Daha Az Elverişli Davranış
3.
33
Öğretiden Tanım Örnekleri
33
IV. TÜRK H U K U K U N D A EŞİTLİK,
EŞİT D A V R A N M A V E A Y R I M C I L I K T A N I M L A R I
36
1.
Anayasa ve İş Yasası'nda Eşitlik ve Ayrımcılık Tanımları
36
2.
Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve
Ayrımcılık Tanımları
3.
38
Yargıtay Kararlarında Eşit Davranma ve
Ayrımcılık Tanımları
4.
38
Çalışma Hukuku Öğretisinde
Eşit Davranma ve Ayrımcılık Tanımları
V.
TANIMIN ÖĞELERİ VE T A N I M ÖNERİSİ
BİRİNCİ
39
43
BÖLÜM
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER Ö R G Ü T Ü
V E AYRIMCILIK YASAĞI
I.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI
V E A Y R I M C I L I K YASAĞI
II.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BELGELERİ
V E A Y R I M C I L I K YASAĞI
50
1-
50
2.
xxii
48
İnsan Haklan Evrensel Bildirgesi
a. Ayrımcılık Yasağı
51
b. Yasa Önünde Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı
53
c. Başka Maddelerde Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı
54
d. Sınırlama Rejimi ve Ayrımcılık Yasağı
55
Irk Ayrımcılığının Tüm Biçimlerinin
Kaldırılması Uluslararası Sözleşmesi
56
a. Ayrımcılık Tanımı
57
b. Taraf Devletlerin Yükümlülükleri
59
c.
61
Komitenin Genel Tavsiyeleri
3.
4.
5.
Aparteid Suçunun Cezalandırılması ve Kaldırılması
Uluslararası Sözleşmesi
63
a. Aparteid Tanımı ve Kapsamı
64
b. Taraf Devletlerin Yükümlülükleri
66
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar
Uluslararası Sözleşmesi
66
a. Ayrımcılık Yasağı
67
b. Cinsiyet Temeline Dayalı Ayrımcılık Yasağı
70
c. Başka Maddelerdeki Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı
75
d. Sınırlama Rejimi
76
Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi
76
a. Ayrımcılık Yasağı
77
b. Cinsiyet Temeline Dayalı Ayrımcılık Yasağı
79
c. Özerk Bir H a k Olarak Yasa Önünde
Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı
81
d. Öteki Maddelerdeki Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı
6.
7.
Kadınlara Karşı Tüm Ayrımcılık Biçimlerinin
Kaldırılması Sözleşmesi
84
a. Ayrımcılık Tanımı
85
b. Taraf Devletlerin Yükümlülükleri
87
c. Komitenin Genel Tavsiyeleri
92
d. Geçici Özel Önlemler
94
Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Üyelerinin
Korunması Uluslararası Sözleşmesi
96
a. Ayrımcılık Yasağı
97
b. Çeşitli Maddelerdeki Kurallar
98
8.
Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi ve Ayrımcılık Yasağı
99
9.
Din yada İnanca Dayanan Tüm Hoşgörüsüzlük ve
Ayrımcılık Biçimlerinin Kaldırılmasına İlişkin Bildirge
III.
105
U N E S C O BELGELERİ
106
1.
107
Öğretim Alanında Ayrımcılığa Karşı Savaşım Sözleşmesi
a. Ayrımcılık Tanımı
107
b. Taraf Devletlerin Yükümlülükleri
108
2.
Öğretmenlerin Statüsü Tavsiyesi ve Ayrımcılık Yasağı
110
3.
Yüksek Öğretim Akademik Personelinin D u r u m u
Tavsiyesi ve Ayrımcılık Yasağı
IV.
83
GENEL DEĞERLENDİRME
111
113
xxiii
İNSAN H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E TÜRKİYE
İKİNCİ
BÖLÜM
U L U S L A R A R A S I ÇALIŞMA Ö R G Ü T Ü
V E AYRIMCILIK Y A S A Ğ I
I.
II.
UÇÖ A N A Y A S A S I VE AYRIMCILIĞIN ÖNLENMESİ
120
1.
Versay Barış Antlaşması
120
2.
Filadelfiya Bildirgesi
3.
Temel Haklar ve ilkeler Bildirgesi
A Y R I M C I L I K SÖZLEŞMESİ VE TAVSİYESİ
125
1.
Ayrımcılık Tanımı ve Öğeleri
127
2.
Sözleşmenin Kişiler Yönünden Uygulama Alanı
131
3.
Sözleşmenin Maddi Uygulama Alanı ve İçeriği:
İstihdam ve Meslek Kavramları
132
Ayrımcılığın İstisnaları
134
a. Belirli Bir İş İçin Gerekli Olan Nitelikler
134
b. Devlet Güvenliğine Zarar Veren Eylemler
135
c. Özel Koruma yada Yardım Önlemleri
137
5.
Ayrımcılık Gözetmeme Ulusal Politikası ve ilkeleri
139
6.
111 Sayılı Sözleşmenin Niteliği
146
7.
Genel Değerlendirme ve Uzmanlar Komisyonu'nun
Ek Protokol Önerisi
III.
ÜCRET EŞİTLİĞİ SÖZLEŞMESİ (1951)
1.
2.
3.
147
149
Tanımlar: Ücret, Ücret Eşitliği, Çalışanlar,
Eşit Değerde İş Kavramları
151
Ücret Eşitliği İlkesinin Uygulanmasında
Devletlerin Rolü ve Yükümlülükleri
155
Tavsiyenin Öteki Kuralları
157
ELVERİŞSİZ KİŞİ KESİMLERİNE İLİŞKİN SÖZLEŞMELERDE
EŞİT İŞLEM İLKESİ VE A Y R I M C I L I K YASAĞI
158
1.
Göçmen İşçilere ilişkin Sözleşmeler (1949, 1975)
159
a. 97 Sayılı Sözleşme
159
b. 143 Sayılı Sözleşme
160
2.
Yaşlı Çalışanlar Tavsiyesi (1980)
162
3.
Engelli Kişilerin Mesleksel
Yeniden Uyumu ve İstihdamı Sözleşmesi
xxiv
123
İSTİHDAM VE M E S L E K A L A N I N D A
4.
IV.
121
163
İÇİNDEKİLER
4.
V.
Yerli Halk ve Kabilelere İlişkin Sözleşmeler (1957, 1989)
164
a. 107 Sayılı Sözleşme
164
b. 169 Sayılı Sözleşme
165
ANALIĞIN K O R U N M A S I N A V E K A D I N L A R A İLİŞKİN
SÖZLEŞMELERDE EŞİT İŞLEM VE A Y R I M C I L I K YASAĞI
1.
167
Analığın Korunması Sözleşme ve
Tavsiyeleri (1919, 1952, 2000)
a. 3 Sayılı Sözleşme (1919)
167
b. 103 Sayılı Sözleşme (1952)
168
c. 183 Sayılı Sözleşme (2000)
168
2.
Yeraltı Çalışmaları (Kadınlar) Sözleşmesi (1935)
169
3.
Gece Çalışması Sözleşmeleri, Tavsiyesi ve Protokolü
170
a. 89 Sayılı Sözleşme (GG, 1948)
170
4.
VI.
167
b. 89 Sayılı Protokol (1990)
170
c. 171 Sayılı Sözleşme (1990)
171
d. 178 Sayılı Tavsiye (1990)
171
Aile Sorumlulukları Bulunan Çalışanlara İlişkin
Tavsiye ve Sözleşme
171
a. 123 Sayılı Tavsiye (1965)
171
b. 156 Sayılı Sözleşme (1981)
172
c. 165 Sayılı Tavsiye (1981)
173
SENDİKAL H A K L A R A İLİŞKİN SÖZLEŞMELER
VE DENETİM O R G A N L A R I N I N K A R A R L A R I
(1948, 1949, 1960, 1 9 7 5 , 1978)
1.
174
Sendika Özgürlüğü ve Sendika Hakkının
Korunması Sözleşmesi (1948)
174
2.
Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi (1949)
176
3.
Sınai ve Ulusal Düzeylerde Danışma Tavsiyesi (1960)
177
4.
İşçi Temsilcileri Sözleşmesi
178
5.
Kırsal Kesim Çalışan Örgütleri Sözleşmesi (1975)
179
6.
Kamu Yönetiminde Çalışma İlişkileri Sözleşmesi (1978)
179
7.
Denetim Organlarının Ayrımcılık Yasağına İlişkin Kararları
179
a. 87 Sayılı Söözleşmeye İlişkin Kararlar
180
b. 98 Sayılı Sözleşmeye İlişkin Kararlar
184
VII. ÖTEKİ UÇÖ SÖZLEŞMELERİ VE A Y R I M C I L I K YASAĞI
1.
Sosyal Politika Sözleşmeleri
185
185
a. 82 Sayılı Sözleşme (1947)
185
b. 117 Sayılı Sözleşme (1962)
186
XXV
İNSAN H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E TÜRKİYE
2.
Sosyal Güvenlik (Asgari Norm) Sözleşmesi (1952)
187
3.
Zorla Çalışmanın Kaldırılması Sözleşmesi (1957)
187
4.
İşlem Eşitliği Sözleşmesi (Sosyal Güvenlik, 1962)
188
5.
Ücretli Eğitim İzni Sözleşmesi (1975)
6.
İstihdam Politikasına İstihdamın Geliştirilmesine
1
8
9
190
İlişkin Sözleşmeler
a. 122 Sayılı Sözleşme (1964)
1
9
0
b. 168 Sayılı Sözleşme (1988)
1
9
0
7.
İnsan Kaynaklarının Değerlendirilmesi Sözleşmesi (1975)
191
8.
İş İlişkisine Son Verme Sözleşmesi (1982)
1
9
1
9.
Kısmi Zaman Çalışma Sözleşmesi (1994)
1
9
5
1
9
6
1
9
6
10. Evde Çalışma Sözleşmesi (1996)
11. Özel İstihdam Ajansları Sözleşmesi (1997)
12. Başka UÇÖ Belgeleri: Kararlar, Bildirgeler, Eylem Planları
a. UÇK Kararı (1938)
197
1
9
1
9
8
b. Kadın Çalışanlar İçin Fırsat ve
İşlem Eşitliği Bildirgesi (1975)
8
c. Kadın ve Erkek Çalışanlar Arasında
Fırsat ve İşlem Eşitliği K a r a n (1985)
199
VIII. 111 SAYILI SÖZLEŞME VE TÜRKİYE:
DENETİM O R G A N L A R I N I N K A R A R L A R I
199
1. 12 Eylül 1980 Öncesi
199
2. 12 Eylül 1980 Sonrası
202
a. 69. Genel Konferans Dönemi (1983)
202
aa. Uzmanlar Komisyonu Raporu
202
bb. Uygulama Komisyonu Raporu
204
b. 70. Genel Konferans Dönemi (1984)
206
c.
ç.
XXVI
aa. Uzmanlar Komisyon Raporu
206
bb. Uygulama Komisyonu Raporu
208
7 1 . Genel Konferans Dönemi (1985)
209
aa. Uzmanlar Komisyonu Raporu
209
bb. Uygulama Komisyonu Raporu
211
7 3 . Genel Konferans Dönemi (1987)
214
aa. Uzmanlar Komisyonu Raporu
214
bb. Uygulama Komisyonu Raporu
216
d. 76. Genel Konferans Dönemi (1989)
218
aa. Uzmanlar Komisyonu Raporu
218
bb. Uygulama Komisyonu Raporu:
219
77. Genel Konferans Dönemi (1990)
222
aa. Uzmanlar Komisyonu Raporu
222
bb. Uygulama Komisyonu Raporu
223
e.
IX.
f. 78. Genel Konferans Dönemi (1991)
224
aa. Uzmanlar Komisyonu Raporu
224
bb. Uygulama Komisyonu Raporu
225
g. 80. Genel Konferans Dönemi (1993)
226
h. 8 3 . Genel Konferans Dönemi (1996)
227
ı.
86. Genel Konferans Dönemi (1999)
228
i.
89. Genel Konferans Dönemi (2001)
231
k.
91. Genel Konferans Dönemi (2003)
232
1.
93. Genel Konferans Dönemi (2005)
233
m. 94. Genel Konferans Dönemi (2006)
233
n. 97. Genel Konferans Dönemi (2008)
235
G E N E L DEĞERLENDİRME
ÜÇÜNCÜ
237
BÖLÜM
A V R U P A K O N S E Y İ V E AYRIMCILIK Y A S A Ğ I
I.
A V R U P A KONSEYİ STATÜSÜ VE A Y R I M C I L I K
II.
İNSAN H A K L A R I A V R U P A SÖZLEŞMESİ'NDE
241
AYRIMCILIK YASAĞI
242
1.
Ayrımcılık Yasağı: 14. Madde ve Mahkeme Kararları
243
a. Terim Sorunu
243
b. Ayrımcılık Yasağı ve Haklardan Yararlanma
Arasındaki İlişki
c. Nedenleri Sınırlı Olmayan B i r Yasak
245
246
d. Haklar Yönünden Uygulama Alanı Sınırlı B i r Yasak
ve 14. Maddenin Niteliği Sorunu
247
e. Nesnel ve Makul Biçimde Haklı Gösterme
258
f.
264
Olumlu Eylem ve Yükümlülük
g. Sözleşmenin Yasakladığı Ayrımcılık Biçimleri
266
xxvii
İNSAN H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E TÜRKİYE
2.
III.
12 Sayılı Ek Protokol ve Ayrımcılık Yasağı
270
a. Protokolün Onay Durumu
270
b. Ayrımcılık Yasağının Nitelik ve İçeriği
271
c.
273
Kamu Yetkililerinin Ayrımcılık Y a p m a m a Yükümlülüğü
S O S Y A L ŞARTLAR SİSTEMİ VE A Y R I M C I L I K YASAĞI
275
1.
1961 Avrupa Sosyal Şartı ve Ayrımcılık Yasağı
277
a. Başlangıçtaki Ayrım Gözetmeme İlkesi
277
b. İstihdamda Ayrımcılık Yasağı ve Hukuksal Çerçevesi
281
2.
Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı ve
Ayrımcılık Yasağı
:
a. Genel Ayrımcılık Yasağı ve Hukuksal Çerçevesi
289
290
b. Ayrımcılık Yasağına ve İşlem Eşitliğine İlişkin
Özgül Kurallar
293
aa. Eşit Değerde İş İçin Eşit Ücret Hakkı
294
bb. Sosyal Güvenlik Haklarında Eşit İşlem İlkesi
296
cc. Engelli Kişilerin Özerklik, Sosyal Bütünleşme ve
Topluluk Yaşamına Katılma Hakkı
dd. Göçmen İşçilere Ayrımcılık Yasağı
298
301
ee. İstihdamda ve Meslekte Fırsat Eşitliği ve
Eşit İşlem Görme Hakkı
302
ff. Onurlu Çalışma Hakkı ve Ayrımcılık Biçimi Olarak
Taciz Yasağı
308
gg. Aile Sorumlulukları Olan Çalışanlar İçin
Fırsat Eşitliği ve Eşit İşlem Görme Hakkı
c.
3.
IV.
309
Sosyal Haklar Avrupa Komitesinin Kararları
310
Toplu Yakınmalar Protokolü ve Ayrımcılık Yasağı
313
A Y R I M C I L I K YASAĞI VE TÜRKİYE:
U Y G U N V E A Y K I R I DÜZENLEME ÖRNEKLERİ
315
1.
Uygun Düzenlemeler
316
2.
Aykırı Düzenlemeler
317
3.
Aykırı Düzenleme Örnekleri
318
a. İstihdam Alanında Ayrımcılık Yasağına
Aykırı Düzenlemeler
b. Eşit Değerde İş İçin Eşit Ücret İlkesine Aykırılıklar
xxviii
319
324
İÇİNDEKİLER
o
d.
Sosyal Güvenlik Alanında Ayrımcılık
325
Göçmen İşçilerin Sendika Kurucusu Olma ve
Aile Birleşmesi Konularında İşlem Eşitliği Hakkı
v
-
326
G E N E L DEĞERLENDİRME
DÖRDÜNCÜ
327
BÖLÜM
A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIK Y A S A Ğ I
1
H U K U K S A L ÇERÇEVEYİ BELİRLEME ZORUNLULUĞU
332
ANTLAŞMALARDA A Y R I M C I L I K YASAĞI
336
1.
2.
Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması'nda
Ayrımcılık Yasağı
338
a. Yurttaşlık Temeline Dayalı Ayrımcılık Yasağı
339
b. Kadınlar ve Erkekler Arasında Eşit Ücret İlkesi
341
Maastricht Antlaşmasında Ayrımcılık Yasağı
345
a. İnsan Haklarına ve Temel Haklara
Yollama ve Temel Hakların Korunması
3.
III.
345
b. Fırsat ve İşlem Eşitliği İlkesi
348
o
350
Yurttaşlığa Dayalı Ayrımcılık Yasağı
Amsterdam Antlaşması'nda Ayrımcılık Yasağı
351
a. Temel Sosyal Haklara Bağlılık
351
b. Eşit Ücret İlkesine Ekleme
353
c. Ayrımcılığı Önlemede Genel Yetki
355
4.
Nis Antlaşması 'nda Ayrımcılık Yasağı
357
5.
Lizbon Antlaşması'nda Ayrımcılık Yasağı
...357
BAŞKA BİRLİK BELGELERİNDE A Y R I M C I L I K YASAĞI
359
1.
Kopenhag Ölçütleri ve Ayrımcılık
359
2.
Topluluk Şartı'nda Ayrımcılık Yasağı ve İşlem Eşitliği
359
3.
Temel Haklar Şartı'nda Hukuk Önünde Eşitlik,
Ayrımcılık Yasağı ve Cinsiyete Dayalı
Genel Ayrımcılık Yasağı
361
a. Hukuk Önünde Eşitlik
361
b. Ayrımcılık Yasağı
362
c. Cinsiyete Dayalı Genel Ayrımcılık Yasağı
365
4.
Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığına Karşı Bildirge
366
5.
Temel Haklar ve Özgürlükler Bildirgesi
366
xxix
H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E TÜRKİYE
TÜREVSEL H U K U K BELGELERİNDE A Y R I M C I L I K YASAĞI
366
A Y R I M C I L I K YASAĞI YÖNERGELERİ
ÖNCESİNDEKİ DÜZENLEMELER
1.
Cinsiyetlerarası Eşit Ücret İlkesi: 75/117 Sayılı Yönerge
2.
Belirli Konularda Cinsiyetlerarası Eşit İşlem İlkesi:
76/207 Sayılı Yönerge
3.
3
6
7
369
3
7
0
Sosyal Güvenlikte Cinsiyetlerarası Eşit İşlem İlkesi:
79/7 Sayılı Yönerge
4.
3
7
4
Özel Sosyal Güvenlik Rejimlerinde
Cinsiyetlerarası Eşit İşlem İlkesi: 8 6 / 3 7 8 Sayılı Yönerge
5.
374
Bağımsız Çalışmada Cinsiyetlerarası
Eşit İşlem İlkesi: 8 6 / 6 1 3 Sayılı Yönerge
6.
375
Anne-Baba İzni Çerçeve Anlaşması:
9 6 / 3 4 Sayılı Yönerge
7.
376
Özel Sosyal Güvenlik Rejimlerinde
Cinsiyetlerarası Eşit İşlem İlkesi: 96/97 Sayılı Yönerge
8.
377
Kanıtlama Yükümlülüğünün Kısmen Paylaştırılması:
9 7 / 8 0 Sayılı Yönerge
9.
378
Kısmi Zaman Çalışma Çerçeve Anlaşması:
9 7 / 8 1 Sayılı Yönerge
380
10. Belirli Süreli Çalışma Çerçeve Anlaşması:
9 9 / 7 0 Sayılı Yönerge
B.
381
İRK AYRIMCILIĞI VE İSTİHDAMDA A Y R I M C I L I K
Y A S A K L A R I : 2 0 0 0 / 4 3 V E 2 0 0 0 / 7 8 SAYİLİ YÖNERGELER
1•
382
İrk yada Etnik Kökene Dayalı Ayrımcılık Yasağı:
2 0 0 0 / 4 3 Sayılı Yönerge
385
a. Yönergenin Ulusal Hukuka Aktarılması
385
b. Genel Olarak
386
c. Ayrımcılık Kavramı: Türleri ve Tanımları
387
d. Ayrımcılık Yasağının Uygulama Alanı
390
e. Ayrımcılık Yasağının İstisnaları
391
f.
393
İşlem Eşitliğini Geliştirme Birimleri
g. Uygunluk Sağlama, Yaptırımlar ve
Yönergenin Uygulanması
h. K o m i s y o n u n Uygulama Raporu Sunması
i.
397
Komisyon'un 2 0 0 0 / 4 3 Sayılı Yönergenin
Uygulanmasına İlişkin Raporu
XXX
395
3
^8
İÇİNDEKİLER
2.
İstihdam ve Çalışmada Ayrımcılık Yasağı:
2 0 0 0 / 7 8 Sayılı Yönerge
401
a. Yönergenin Uygulamaya Konulması
401
b. Genel Olarak
402
c. Ayrımcılık Kavramı: Türleri ve Tanımları
404
d. Yönergenin Uygulama Alanı
408
e. Ayrımcılık Yasağının İstisnaları
409
f.
413
Yaşa Dayanan İşlem Farklılıklarının Kanıtlanması
g. Olumlu Eylem ve Özel Önlemler
415
h. Özel Kurallar
416
i.
416
3.
Son Kurallar
k. Komisyonun Yönergenin Uygulanmasına İlişkin Raporu
417
Başvuru Yolları ve Hukukun Uygulanması
420
a. Yargısal, Yönetsel ve Başka Başvuru Yolları:
4.
Hakların Savunulması
421
b. Kanıtlama Yükümlülüğü
422
c. Misillemelere Karşı Koruma
423
d. Bilginin Yayılması
424
e. Sosyal Diyalog
424
f.
425
Hükümetdışı Örgütlerle Diyalog
2000 Yönergelerine İlişkin Adalet Divanı Kararları
425
a. 2000 Yönergelerinin İç Hukuka
Aktarılmamasına İlişkin Kararlar
425
b. 2000/78 Sayılı Yönergenin Uygulanmasına
İlişkin Yeni Kararlardan Örnekler
C.
429
2000 AYRIMCILIK YÖNERGELERİ
SONRASINDAKİ DÜZENLEMELER
1.
Belirli Konularda Cinsiyetlerarası Eşit İşlem İlkesi:
2002/73 Sayılı Yönerge
2.
435
Mal ve Hizmetlere Erişimde Cinsiyetlerarası
Eşit İşlem İlkesi: 2 0 0 4 / 1 1 3 Sayılı Yönerge
3.
435
438
Cinsiyetlerarası Eşitlik Yönergelerinin Tekleştirilmesi:
İstihdamda ve Çalışmada Cinsiyetlerarası Fırsat Eşitliği ve
Eşit İşlem İlkesinin Uygulamaya Konulması:
2006/54 Sayılı Yönerge
440
a. Genel Olarak
440
b. Yönergenin İçeriği
442
xxxi
I N S A N H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E
4.
Y e n i Yönerge Önerisi: Eşit îşlem İlkesinin İstihdam ve
Çalışma Dışındaki Alanlarda İşlerliğe Konulması
447
a. Yönerge Önerisi Öncesindeki
Hukuksal Çerçeveye Kısa Bir Bakış
b. Yönerge Önerisinin İçeriği
V.
449
451
AYRIMCILIĞA KARŞI SAVAŞIMDA
TOPLULUK EYLEM PROGRAMLARI
453
1.
Birinci Eylem Programı (2001-2006)
453
a. Kararın İçeriği
454
b. Karar Eki : Programın Uygulamaya Konulması
459
c. Hukuksal Çerçevenin Uygulamaya Konulması
463
2.
İkinci Eylem Programı: P R O G R E S S (2007-2013)
464
3.
Avrupa'da Ayrımcılık Anketi ve Sonuçları
466
VI.
KOMİSYONUN YEŞİL KİTABI VE ÇERÇEVE STRATEJİSİ
1.
469
Yeşil Kitap: Genişleyen Avrupa Birliği'nde
Eşitlik ve Ayrım Gözetmeme
2.
469
Çerçeve-Strateji: Ayrımcılık Yasağı ve
Herkes İçin Fırsat Eşitliği
472
3.
Herkes İçin Fırsat Eşitliği Avrupa Yılı
474
4.
Ayrımcılıklara Karşı Kamyonla Avrupa Turu
477
VII. G E N E L DEĞERLENDİRME
BEŞİNCİ
477
BÖLÜM
İLERLEME RAPORLARİ
V E TÜRKİYE U L U S A L P R O G R A M L A R I N D A
AYRIMCILIK Y A S A Ğ I
I.
xxxii
İLERLEME R A P O R L A R I N D A A Y R I M C I L I K YASAĞI
485
1.
1 9 9 8 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
486
2.
1 9 9 9 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
487
3.
2 0 0 0 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
488
4.
2 0 0 1 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
489
5.
2 0 0 2 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
490
6.
2 0 0 3 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
493
İÇİNDEKİLER
7.
2 0 0 4 İlerleme R a p o r u ve Ayrımcılık Yasağı
495
8.
2 0 0 5 İlerleme R a p o r u ve Ayrımcılık Yasağı
498
9.
2006 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
501
10. 2007 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
503
1 1 . 2008 İlerleme Raporu ve Ayrımcılık Yasağı
504
K A T I L I M ORTAKLIĞI BELGELERİNDE A Y R I M C I L I K YASAĞI
510
1.
2001 Katılım İçin Ortaklık Belgesi ve Ayrımcılık Yasağı
511
2.
2 0 0 3 Katılım İçin Ortaklık Belgesi ve Ayrımcılık Yasağı
514
3.
2006 Katılım İçin Ortaklık Belgesi ve Ayrımcılık Yasağı
516
4.
2008 Katılım İçin Ortaklık Belgesi ve Ayrımcılık Yasağı
518
II.
III.
U L U S A L P R O G R A M L A R D A A Y R I M C I L I K YASAĞI
520
1.
2001 Ulusal Programı ve Ayrımcılık Yasağı
521
2.
2003 Ulusal Programı ve Ayrımcılık Yasağı
527
3.
2008 Ulusal Programı ve Ayrımcılık Yasağı
530
IV.
G E N E L DEĞERLENDİRME
ALTINCI
534
BÖLÜM
T Ü R K ÇALIŞMA H U K U K U N D A
EŞİTLİK V E AYRIMCILIK Y A S A Ğ I
1.
A N A Y A S A L A R D A VE A N A Y A S A MAHKEMESİ
K A R A R L A R I N D A Y A S A ÖNÜNDE EŞİTLİK V E
A.
B.
C.
AYRIMCILIK YASAĞI
541
1982 A N A Y A S A S I ÖNCESİ
542
1.
Kanun-u Esasi (1876)
542
2.
Teşkilatı Esasiye Kanunu (1924)
542
3.
1961 Anayasası
543
1982 A N A Y A S A S I
545
1.
Yasa Önünde Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı
546
2.
Özel Olarak K o r u n a n Kişi Kesimleri ve Ayrımcılık Yasağı
554
3.
Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı ve Ayrımcılık Yasağı
555
A N A Y A S A MAHKEMESİ K A R A R L A R I N D A
EŞİTLİK VE A Y R I M C I L I K YASAĞI
556
1.
1982 Anayasası Öncesindeki Kararlar
557
2.
1982 Anayasası Sonrasındaki Kararlar
562
3.
Kısa Bir Değerlendirme
577
xxxiii
İNSAN H A K L A R I V E A V R U P A BİRLİĞİ H U K U K U N D A AYRIMCILIĞIN K A L D I R I L M A S I V E TÜRKİYE
D.
Y A R G I T A Y K A R A R L A R I N D A EŞİTLİK V E
A Y R I M C I L I K YASAĞI
5
7
1.
1982 Anayasası Öncesindeki Kararlar
579
2.
1982 Anayasası Sonrasındaki Kararlar
579
3.
Kısa Bir Değerlendirme
583
II.
Y A S A L A R D A EŞİTLİK V E A Y R I M C I L I K YASAĞI
A.
ÇALIŞMA Y A S A L A R I N D A EŞİTLİK V E
584
A Y R I M C I L I K YASAĞI
584
1.
584
İş Yasası ve Ayrımcılık Yasaklı Eşit Davranma İlkesi
a. Eşit Davranma İlkesinin Uygulanmayacağı
İşler ve İş İlişkileri
b. Genel İlke Olarak Eşit Davranma
588
590
aa. Ayrımcılık Nedenlerinin Sınırlı Olmaması
591
bb. İş İlişkisi Kavramının Anlamı ve İçeriği
597
c. Belirli Süreli ve Kısmi Süreli İşçilerin
Farklı İşleme Karşı Korunması
602
d. Cinsiyet Temeline Dayalı Farklı İşlem Yasakları
606
e. Eşit Davranma İlkesine Aykırılığın Hukuksal Yaptırımları
609
f.
613
Kanıtlama Yükümlülüğü
g. Sözleşmenin Feshinde Geçerli Nedenler ve Ayrımcılık
614
h. Cinsel Taciz ve Haklı Nedenle Fesih
623
i.
627
Eşitlik Kurumu Öngörülmemesi
k. T B M M Kadın Erkek Fırsat Eşitliği
Komisyonunun Kurulması
628
1.
Asgari Ücrette "Yaş'a Dayalı Ayrımcılık
633
2.
Sendikalar Yasası ve Ayrımcılık Yasağı
638
a. Sendika Kuruculuğunda Yurttaşlık Temeline
Dayalı Ayrımcılık
638
b. Genel Kurul Dışındaki Zorunlu Organlara
Seçilme Koşullarında Yurttaşlığa Dayalı Ayrımcılık
643
c. İşyeri Sendika Temsilciliğinde
Yurttaşlık Temeline Dayalı Ayrımcılık
d. Üyelik Özgürlüğünün Güvencesi ve Ayrımcılık Yasağı
e.
644
652
Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası ve
Yurttaşlığa Dayalı Ayrımcılık
xxxiv
643
İşyeri Sendika Temsilciliği ve
Ayrımcılık Yasağı (İş Güvencesi)
3.
S
653
İÇİNDEKİLER
4.
Türkiye îş Kurumu Yasası ve Yurttaşlığa Dayalı Ayrımcılık
654
5.
Kamu Görevlileri Sendikaları Yasası ve Ayrımcılık Yasağı
655
a. Yasaklar ve Ayrımcılık
655
b. Üyelik ve Yöneticilik Güvenceleri ve
Farklı İşlem Yasakları
c. Sendikalar Yasasının Uygulanması ve Ayrımcılık Yasağı
661
Devlet Memurları Yasası ve Ayrımcılık Yasağı
663
a. Grev Yasağı ve Doğrudan Ayrımcılık
663
b. Memurluğa Alınmanın Genel ve Özel Koşullan
664
c. Aile Yardımı Ödeneğinin Ödenmesinde Ayrımcılık
665
ÖTEKİ Y A S A L A R D A EŞİTLİK VE A Y R I M C I L I K YASAĞI
666
6.
B.
658
1.
Türk Medeni Yasası ve Ayrımcılık Yasağı ve
Eşler Arası Eşitlik
666
2.
Dernekler Yasası ve Ayrımcılık Yasağı
668
3.
Kadının Statüsü Yasası ve Ayrımcılık Yasağı
669
4.
Özürlüler Yasası ve Ayrımcılık Yasağı
671
a.
Yasanın Yaklaşımı
671
a.
Yasanın içeriği
673
5.
Türk Ceza Yasası ve Cinsel Taciz ve Ayrımcılık Suçları
676
a. Adalet ve K a n u n Önünde Eşitlik İlkesi
676
b. Cinsel Taciz Suçu
678
o
681
Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu
d. Ayrımcılık Suçu
6.
682
Bazı İşlerde Yurttaşlık Koşulu ve
Yabancılara Çalışma İzni Verilmesi
684
a. Sanat ve Hizmetlerin Türk Vatandaşlarına Özgülenmesi
684
b. Yabancı Sermayeyi Teşvik Yasası ve
Yabancıların İstihdamı
686
c. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Yasası ve
Yabancı Personel İstihdamı
III.
686
d. Türk Soylu Yabancılara Çalışma Olanağı Tanınması
687
e. Serbest Bölgelerde Yabancı Çalıştırılabilmesi
688
f.
688
Yabancılara Çalışma İzni Verilmesi
GENEL DEĞERLENDİRME
692
SONUÇ
697
KAYNAKÇA
709
XXXV