Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI Antik Yunan`da REFORM(İST)LAR

ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III
5.Ders
Dr. İsmail BAYTAK
Eski BATI
Antik Yunan’da REFORM(İST)LAR
DRAKON KANUNLARI
Örf ve adetlerin yazılı olmaması ve Öpatridlerin keyfi uygulamaları
sonucu, köleler ve madur olan halk, toplumun hukuk işlerinin yazılı hale
getirilmesini ve yazılı kanunların herkes tarafından uygulanmasını
isterler.
Halkın ayaklanacağı sırada aristokratlar 624/21 yıllarında
Archon
Drakon’u bu iş için görevlendirir. Archon Drakon, bu talep
doğrultusunda bir anayasa değil bir ceza hukukunu yazılı hale getirir.
Drakon tarafından hazırlanan ve yazılı hale getirilen Ceza Hukuku:
•Kan davalarını önlemek için öldüren ile ölen aile mensupları arasına
Arepog Meclisi’ni sokarak, kasti, haklı ya da öç almak için işlenen
cinayetlerin ayırt edilmesini sağlar.
•En küçük hırsızlık dahil diğer yasa dışı davranışların ölümle
cezalandırılması gibi bir dizi ceza kanunlarını yazılı hale getirir.
6. yy’ın sonlarına doğru uygulanan bu kanunların yanısıra salt
aristokrasiye yönelik ekonomik uygulamalar köylülerle birlikte orta
sınıfın da ayaklanmasına neden olur.
Atina’nın ilk kanun koyucusu olarak kabul edilen Drakon (Δράκων) Batı
dillerinde aşırı katı bir kural veya tedbiri nitelemek için kullanılan “draconian /
draconien” sıfatı aracılığıyla ününü korumuştur.
Drakon kanunları esas itibariyle cezaî sahayı ilgilendirmekteydi.
Sadece kasten cinayet için değil, düşük önemdeki hırsızlık suçları için dahi
idam cezası öngörülmekteydi.
Plutarkhos (Πλούταρχος) Yunanlıların Drakon’un kanunlarını mürekkeple
değil kanla yazdığını söylediklerini nakletmektedir.
Bununla birlikte bu kanunlar -bilhassa taammüden cinayet, kasten öldürme ve
taksirle öldürme arasında ayrıma gitmeleri sebebiyle- ailevî intikama dayalı
önceki hukuka nazaran bir iyileştirme getirmekteydiler.
Dahası alenen ilân edilen bir yazılı hukuk olması sayesinde tüm Atinalılar
kanunu bilebilecek duruma gelmekteydiler.Drakon kanunları cezaî hükümlerin
yanı sıra özel hukuk kuralları da içermekle beraber bunların somut içeriği
belirsiz ve tartışmalıdır.Drakon kanunlarının yerini M.Ö. VI. yüzyıl başlarında
Solon kanunları almıştır.
Doğum tarihi: MÖ 650
Ölüm tarihi ve yeri: MÖ 600,
Aegina Adası, Yunanistan
Atinalı arsitokratlar bu tehlikeli gelişmelerin karşısına
önce kuvvet silahıyla çıkmışlar , i.ö 624’te de drakon’a
çok ağır bir ceza kanunu hazırlatmışlardır. bu
kanunlarla amaçlanan aristokratların haklarını şiddetli
cezalarla korumaktır. atina kanunlarını ilk kez br
sisteme bağlayan drakon, esas olarak adam öldürme
ve tecavüz suçlarına verilecek cezaları belirtmiştir ,
verilecek cezalar ise oldukça ağırdır. bu
nedenle drakon için, “kanunlarını kanla yazdı”
yakıştırması bile yapılmıştır*
SOLON REFORMLARI
Ayaklanmaları önlemek için aristokratlar Salamis savaşında başarı
kazanan SOLON’u 594/93 yıllarında archon seçerler. Meclisten tam yetki
alan Solon iki alanda reform gerçekleştirir.
1: EKONOMİK VE SOSYAL REFORMLAR
•SEİSAHTEİA: Borçların bağışlanması. Tarla ipotekleri kaldırılır, borç
yüzünden köle edilenler azad edilir, köle olarak dışarı satılanlar devlet
adına satın alınıp özgür bırakılır.
•Agina parası yerine Euboia parası kullanılarak paranın değeri artırılır ve
ödemelerde kolaylık sağlanır.
•Özel mülkiyeti çocuklara ya da başkalarına vasiyet etme hakkı,
•Şarap ve zeytinyağı dışında diğer malların ihracatının yasaklanması,
•Mesleklerin gelişmesi için dışarıdan zanaatçıların getirilmesi,
•Kendisine meslek öğretmeyen babanın ÇOCUK hakkında herhangi bir
söz hakkının bulunmaması,
•Tutumluluğun zorunlu lüksün ise yasaklanması.
2.SİYASAL REFORMLAR:
Halk ödediği vergi oranında siyasete katılabiliyordu. Halk 4 sınıfa ayrılır
A: PENTEKOSİOİMEDİMNOS: 1 .sınıf insanlar. Yılda 500 medimnos (kile)
buğday, zeytinyağı ya da şarap üretenler, Archon seçilebilirler.
B: HİPPEİS: 2. sınıf insanlar. 300 medimnos üretenler. Savaş sırasında
atlı ve hoplitlerle orduya katılabilirler, yüksek derecede memur
seçilebilirler.
C:ZEVGİT/ZEUGİTLER: 3. sınıf insanlar. 200-150 medimnos üretenler.En
az bir çift öküze sahip olanlar. Savaşa ağır silahlarla katılabilir ve daha
küçük memur seçilebilirler.
C: THETESLER: Ücretliler.4. sınıf halk. 150 medimnosdan az üretenler.
Oy kullanabiliyor, meclise girebiliyor ama archon ve yüksek derece
memur seçilemiyorlar.
SOLON ATİNA YÖNETİMİNİ ŞU KURUMLARA BAĞLAR:
AREOPAG MECLİSİ: Görev süresini tamamlamış archonlardan seçilir.
Ağır suçları, adam öldürme, gasp vs.ye bakan yüksek memurları
denetler. Ekklesia ve Boule’den çıkan kararları veto etme hakkına sahip.
BOULE: (Senato)Yaşlılar Meclisi. Yılda 4 kez toplanır. Ekklesia
tarafından ilk 3 sınıfa mensup 30 yaşını doldurmuş yurttaşlar arasından
1 yıllığına seçilenlerden oluşur. 400 kişiden oluştuğu için dörtyüzler
meclisi olarak da adlandırılır. Halk meclisine sunulacak yasaları
hazırlarlar. Hergün başkan seçerler(EPİSTATE).
Yürütme, Bule adı verilen Beşyüzler meclisinde idi. Bu meclis Atinayı
oluşturan 10 kabilenin gönderdiği 50 kişiden oluşuyordu.
EKKLESİA: Halk meclisi.20 yaşını doldurmuş yurtaşlardan oluşur.
Archonları ve Bouleleri seçerler. Boulelerin hazırladığı yasalar üzerinde
görüşür.
-Atina demokrasisinde yasama organı Eklesia adı verilen Şehir
meclisidir.
HELİAİA: Jürili Halk Mahkemesi. 30 yaşını tüm yurttaşlardan oluşur.
Kanun ve ceza davalarına bakan halk mahkemesidir. Verdiği kararlar
kesindir.
Solon kanunları ve reformları başlangıçta TESMOS sonraları NOMOS
adını taşıyan tahta yada konik steller üzerine yazılmıştır.
SOLON REFORMU SONRASI DURUM
Atina’daki siyasi Partiler
PEDİAKOS: Geniş toprak sahibi olan aristokratların partisi. Af nedeniyle
kayıplarından şikayetçi.
DİAKRİOS: Dağlık bölgelerde yaşayan fakir köylüler. Solon’un tyran
olacağı beklentisi ve daha çok toprak sahibi olma isteği.
PAROLİOS:Sanayi ve ticaretle uğraşan kıyı halkı. Daha fazla siyasal hak
talebi.
582-80 Damasias, 2 yıl üstüste kendini archon seçtirerek tyran olmaya
çalışır.
561 Peisisratos Atina’da köylülerin desteğiyle Tyran olur.
560-55 Peisisratos’un sürgün edilişi. Trakya’da Pangaion altın
madenlerinden kazandığı parayla ordu kurması, Eretria, Thebes ve
Naxos aristokratlarının yardımı ile tekrar tyran olur ve 528/27 yılına dek
tyranlık yapar.
PEİSİSRATOS dönemi İç POLİTİKA
Yunan tarihinin önemli bir diplomatı ve yetenekli komutanlarındandır. 560
M.Ö. Tirandır.
•Yüksek rütbeli memurluklara kendi adamlarını atar.
•Büyük çiftliklere el koyar, arazileri köylüye dağıtır.
•Köylüye ödünç para, tohum ve öküz vererek tarımın gelişmesini sağlar.
•Köylüler arasında çıkan anlaşmazlıkları bazen kendi aracılık ederek
çözer. Köy yargıçları teşkilatını kurarak köylü hukukunu yeniden
yapılandırır.
•Yeni yollar yaptırır.
•Köylü tanrılarını resmen tanıyarak, köylünün manevi gücünü artırır.
•Atina’da Zeus Olympios, Dionysos Tapınağı, Agora, Eleusis’te
telesterion inşa ettirir.
•4 yılda bir yapılan Panathenia şenliklerini düzenler.
•Karadeniz ve Mısırla bağlantı kurarak ticaretin gelişmesini sağlar.
•Halkın vergi ve askerlik görevlerini düzenleyerek bunları “Naukraria”
adın taşıyan bölgelere ayırdı.
KLEİSTENES’İN REFORMLARI
Attika’yı idari bakımdan 3 ana bölgeye ayırır.
ASTİ: Şehir PARALİA: Kıyı MESOGEROS: İç bölge.
Her ana bölge Trittes adını taşıyan 10 bölgeye ayrılarak 30 trittes
oluşturulur. 30 trittesden 10 Phyles oluşturulur.
PHYLESLER: Şehir, kasaba ve köylerden oluşan Demoslara ayrılır.
Başlangıçta demosların sayısı 100 iken sonra 174 olur. Demosların
kendilerine özel sınırları, kasaları ve kültleri mevcuttur. Her demosun
başında bir Demarchos bulunur. Demosa bağlı olanlar soy adlarını
babalarının değil bağlı bulundukları demosun adını alırlar ve 18 yaşını
dolduranlar kayıt edilerek yurttaşlık hakkına sahip oluyorlar.
•Solon’un 400 ler meclisinin üye sayısını 500’e çıkartır.
•500’ler meclisini 50 kişilik 10 Prytaneia’ya ayırır.
•500’ler meclisinin yasama yetkisi yoktu. Kanunlar Halk Meclisi
tarafından kabul ediliyordu. Helialar halen görevdeydi.
•Areopag ve Archonların yetkileri kısıtlanır.
•10 phylese, 10 piyade ve 10 süvari birliği, dönüşümlü olmak kaydıyla 10
Strategos.
•Tyranlığı önlemek için Ostrakismos Mahkemesi kurulur. 6000 oy çıkarsa
kişi sürgün ediliyor.
DIŞ SİYASET
•Attika’nın dış sınırlarını güvenlik altına alır.
•Balkanlar’da ve Karadeniz’de yeni kolonilerin kurulmasını sağlar.
•Makedon ve Traklarla iyi ilişkiler kurarak oralarda garnizonlar oluşturur.
•Samos Tyranı Polykrates ile iyi ilişkiler kurar.
•Naxos’a sefer düzenleyerek Kyklad adalarının kontrolünü sağlar.
•Delos ile iyi ilişkiler kurar.
•Dışta aristokratları tyran yaparken, tyranlığa karşı olan Argos ve Thebai
gibi kentlere dostça yaklaşarak Atina’nın dış nüfuzunu artırır.
PEİSİTRATOS’UN OĞULLARI
527’de ölünce yerine Hippias, Hipparchos ve Thessalos geçer.
514’de Hipparchos, Harmodios ve Aristogeiton tarafından öldürülür ve
yerine Hippias geçer. Hippiasın kötü yönetimi ve Atina’dan kovulmasının
ardından Alkmonidler sülalesinden Kleistenes, Sparta ve Delfi
rahiplerinin desteğiyle 511 yılında Atina’ya saldırır. 510 yılında Hippias’ın
dokunalmazlığı karşısında Atina’dan sürgün edilir.
Spartalılar Atina’ya ele geçirerek yönetimi İsagoras’a bırakırlar. Sparta
tarafından yağmalanan Atina’da halk birleşerek Paralios’ların lideri
Kleistenes 508/7’de iktidara gelir.
LYKURGOS REFORMLARI
Efsanevi bir kişiliktir. MÖ 9.yy da yaşayıp yaşamadığı bilinmez.
Ancak, kanunları 7.yy’ın sonlarında yaşama geçmiştir.
“Büyük Retra” olarak adlandırılan kanunları çıkaran Lykurgos’un bu
kanunları Delfi Apollon’undan aldığı söylenir.
•Lykurgos devlet topraklarını eşit bir biçimde bölmüş ve en verimli
toprakları 9000 parçaya bölüp bunları 9000 Spartalı aileye dağıtmıştır.
•Geri kalan toprakları 30.000 parçaya bölüp Perioikoslara dağıtmıştır.
•Mirasların belirli bir grup elinde toplanmaması için bazı önlemler almış.
•Spartalıların egemenliğinin sürekliliğini sağlamak için Oligarşik anlamda
düzenlemeler yapmıştır.
LYKURGOS’UN DEVLET YÖNETİMİ
KRALLIKLAR: Başlangıçta Aigad sülalesinden sonra ise Euripontid’ler
sülalesinden seçilen 2 kral devletin başında bulunurdu. Herakles
soyundan geldiğine inanılan bu sülalerden seçilen krallar eşit yetkilere
sahiptir. Barış zamanında yetkileri kısıtlıydı. Senato’ya başkanlık
ederler, halk adına kurban törenleri düzenlerlerdi. Miras davalarını
çözer, yaşlılar meclisine katılırlardı. Savaş zamanında sınırsız yetkilere
sahiptiler. Orduyu kumanda ederlerdi.
GERUSİA: Yaşlılar Meclisi. Halk meclisi tarafından 60 yaşını geçmiş
tecrübeli soylu vatandaşlardan seçilirdi. 28 ve 2 kralla birlikte 30
kişiden oluşuyordu. Danışma kurulu olarak görev yaparlar, halk
meclisine sunulucak tasarıları hazırlarlar ve ceza davalarına bakarlardı.
APELLA: Halk Meclisi. 30 yaşını doldurmuş spartalılardan seçilir. Ayda
bir toplanır , senatonun hazırladığı kararları tartışırlardı. Ephoros
adındaki denetçileri seçerler, savaş ya da barışa karar verirler, kral
ölünce yerine geçecek kişiyi seçerlerdi.
EPHORLAR: Spartaya bağlı 5 kasabaya birer ephor seçilirdi. Özellikle
helotların başkaldırılarını önlemek ya da isyanları bastırmak için en
tutucu kişlerden seçilen ephorlar, zamanla Gerusia ve Apella’ya
başkanlık etmiş ve yeri geldiğinde kralları da yargılayarak Sparta’nın en
etkili memurları konumuna gelmişlerdir.