Niveli i tretë (III)

1
KİMYA
FEN LİSESİ (haftalık ders sayısı 3, yıllık toplam 99 ders saati)
GİRİŞ
Bu sınıfa ait Kimya dersi içerikleri 10. ve 11. sınıfta öğrenilen içeriklerin devamıdır. 12. sınıfta karbon bileşiklerinden söz edilecektir.
Örneğin, hidrokarbonlar, oksijenli organik bileşikler, azotlu organik bileşikler ve ayrı önem taşıyan bileşikler.
UZAK HEDEFLER
Öğrenci:
 Çeşitli inceleme, aktivite ve deneyler sayesinde karbon bileşiklerinin karakteristik özelliklerine ait bilgileri geliştirebilme;

Hayati önem taşıyan karbon bileşiklerinin çeşitliliğini ve pratikteki önemini değerlendirebilme;

Teorik ve pratik olarak bağımsız çalışma ve çevreyi koruma konusunda alışkanlık ve becerileri geliştirebilme;

Öğrencileri teorik ve pratik alanda bağımsız ve eleştirel tutumlu; öğretmen, veli ve okul personeli ile işbirliği içinde ve okulun
çıkarları doğrultusunda yetiştirebilme.
2
GENEL HEDEFLER
Bilgi açısından:
 Karbon ve bileşiklerinin özelliklerini tanımlayabilme;
 Organik bileşiklerin elde ediliş yöntemlerini ve kullanılışını tanımlayabilme;
Anlama açısından:
 Organik reaksiyonlara ait ilke ve kanunları anlayabilme;
 Basit organik bileşiklerin formüllerini anlayabilme;
Uygulama açısından:
 Organik bileşiklerin adlandırılmasında Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Birliği (İUPAC, USUKB) kurallarını uygulayabilme;
 Organik bileşiklerin yapısını göstermede molekül modellerini uygulayabilme;
Analiz açısından:
 Element ve organik bileşiklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceleyebilme;
 Kimyasal değişmelerin ve organik reaksiyonların mekanizmalarını inceleyebilme;
Sentez açısından:
 Basit organik bileşikleri kavrayabilme;
 Organik bileşikleri günlük yaşamda kullanabilme;
Değerlendirme açısından:
 Organik bileşikleri endüstri ve günlük yaşamda kullanabilme;
 Organik bileşiklerin hayatsal olaylardaki önemini değerlendirebilme;
 Bazı organik bileşiklerin çevredeki olumsuz etkilerini değerlendirebilme.
3
PROGRAM İÇERİĞİ
Kategori
Alt kategori
I. Karbon Bileşikleri
Kategori
I. Karbon
Bileşikleri
Alt kategori
Ders saatleri
1. Hidrokarbonlar
2. Oksijenli Organik Bileşikler
30
32
3. Azotlu Organik Bileşikler
27
4. Polimerler
10
Program İçeriği
I. 1. 1. Karbon atomunun yapısıI. 1.
Hidrokarbonlar hibridizasyon
3
2
Kazanımlar
1.
I. 1. 2. Organik bileşiklere ait kimyasal
bağlar
(kovalent bağ, açiklik ve çiklik karbon
bileşikleri).
2.
3.
I. 1. 3. Karbon bileşiklerinin özellikleri ve
sınıflandırılması
(fiziksel ve kimyasal özellikleri, yapı ve
fonksiyonel gruplarına göre sınıflandırma).
4.
I. 1. 4. Organik bileşiklerde izomeri; stereo
izomeri ve optik aktivite
(strüktürel, geometrik ve optik izomeri).
5.
I. 1. 5. Organik bileşiklerde reaksiyon
çeşitleri
(sübstitüsyon, eliminasyon, adisyon,
Dersler Arası
İlişki
 Fizik (organik
bileşiklerin fiziksel
özellikleri, fiziksel
Karbon atomunun
tespit edilmesi).
elektron dağılımını
 Enformatik
açıklar;
(hidrokarbonlara
Karbon bileşiklerinde
ait internetteki
görülen kimyasal
bilgilerden
bağları açıklar;
yararlanma).
Organik bileşikleri,
 Endüstri
fiziksel ve kimyasal
(hidrokarbonların
özellikleri bakımından
endüstrideki
inorganik bileşiklerden
kullanılışı).
ayırt eder;
Organik bileşikleri
yapılarında bulunan
elementlere göre
sınıflandırır;
Organik bileşikleri
yapılarında bulunan
fonksiyonel gruplara
göre sınıflandırır;
Bu konuları başarıyla
tamamlayan her öğrenci:
(elektron yapısı, sp , sp ve sp hibridleşme).
Yüzdelik
%
4
homolitik ve heterolitik reaksiyonlar).
I. 1. 6. Hidrokarbonların sınıflandırılması
(doymuş ve doymamış hidrokarbonlar).
I. 1. 7. Alkanlar
(yapısı, sınıflandırılması, adlandırılması,
özellikleri, elde edilişi, kullanılışı,
reaksiyonları).
I. 1. 8. Alkenler
(yapısı, sınıflandırılması, özellikleri, elde
edilişi, polimerleşmesi ve diğer
reaksiyonları).
6. Strüktürel, geometrik
ve optik izometriyi
birbirinden ayırt eder;
7. Optik aktif bileşiklerin
yapısını inceler;
8. Organik bileşiklere ait
reaksiyonları ayırt
eder;
9. Hidrokarbonları,
özellik ve yapılarına
göre sınıflandırır;
10. Hidrokarbonları
“İUPAC” sistemine
göre adlandırır;
11. Hidrokarbonları
sentezler ve önemini
değerlendirir;
I. 1. 9. Alkinler ve dienler
(yapısı, sınıflandırılması, adlandırılması,
özellikleri, elde edilişi, reaksiyonları).
I. 1. 10. Aromatik hidrokarbonlar
(yapısı, adlandırılması, özellikleri, elde
edilişi, reaksiyonları).
I. 1. 11. Hidrokarbonların halojenür
türevleri
(yapısı, adlandırılması, özellikleri, elde
edilişi, reaksiyonları).
Kategori
I. Karbon
Bileşikleri
Alt kategori
I. 2. Oksijenli
Organik
Bileşikler
Program İçeriği
I. 2. 1. Alkoller
(yapısı, sınıflandırılması,
adlandırılması, özellikleri,
elde edilişi, reaksiyonları).
Kazanımlar
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci:
1. Alkollerin yapısını strüktürel formüllerle
gösterir;
Dersler Arası
İlişki
 Fizik (oksijenli
organik
bileşiklerin
özellikleri).
 Enformatik
I. 2. 2. Fenoller
(fenol ve türevleri,
özellikleri, reaksiyonları).
I. 2. 3. Eterler
(yapısı, adlandırılması,
özellikleri).
I. 2. 4. Aldehid ve
ketonlar
(yapısı, adlandırılması,
elde edilişi, reaksiyonları).
I. 2. 5. Karboksilli asitler
ve türevleri
(yapısı, adlandırılması,
sınıflandırılması,
özellikleri, reaksiyonları,
türevleri).
I. 2. 6. Esterler ve yağlar
(özellikleri, reaksiyonları,
yağların sınıflandırılması
ve özellikleri, kullanılışı).
I. 2. 7. Sabun ve
deterjanlar
(elde edilişi, özellikleri,
sınıflandırılması,
kullanılışı).
I. 2. 8. Karbonhidratlar
ve sınıflandırılmaları
(yapısı, sınıflandırılması,
stereoizomerleri).
I. 2. 9. Monosakkaritler
(sınıflandırılması,
özellikleri, reaksiyonları).
5
(oksijenli organik
bileşiklere ait
internetteki
bilgilerden
yararlanma).
 Biyoloji
(oksijenli organik
bileşiklerin
canlılarda
bulunuşu ve
önemi).
2. Alkolleri karbon zinciri yapısına göre
ayırt eder;
3. Alkolleri hidroksil gruplarının sayısına
göre sınıflandırır;
4. Alkollerin fiziksel özelliklerini betimler;
5. Alkolleri “İUPAC” sistemine göre
adlandırır;
6. Alkolleri diğer organik bileşiklerden elde
eder;
7. Alkollere ait oksidasyon, dehidratasyon
ve sübstitüsyon reaksiyonlarını gösterir;
8. Fenollerin strüktürel yapısını gösterir;
9. Fenolleri alkollerden ayırt eder;
 Endüstri
10. Fenoller için karakteristik olan özellik ve
(oksijenli organik
reaksiyonları betimler;
bileşiklerin
11. Eterlerin strüktürel fomüllerini yazar;
endüstrideki
12. Eterleri “İUPAC” sistemine göre
üretimi ve
adlandırır;
kullanılışı).
13. Eterlerin özellik ve reaksiyonlarını
betimler;
14. Aldehidleri ketonlardan ayırt eder;
15. Aldehid ve ketonları “İUPAC” sistemine
göre adlandırır;
16. Karboksilli asitlerin ve türevlerinin
yapısını açıklar;
17. Karboksilli asitleri ve türevlerini
“İUPAC” sistemine göre adlandırır;
18. Karboksilli asitleri fonksiyonel grup
sayısına göre sınıflandırır;
19. Karbonhidratların yapısını Fişer formülü
ve çiklik formül ile gösterir;
20. Karbonhidratları yapılarına göre
sınıflandırır;
21. Karbonhidratların stereoizomerlerini ayırt
eder ve bu stereoizomerleri strüktür
formülleri ve molekül modelleriyle
gösterir;
22. Karbonhidratların özellik ve
reaksiyonlarını betimler;
6
23. Disakkarit ve polisakkaritlerin yapısını
kimyasal formül ve molekül modelleriyle
gösterir;
24. Şekerleri özelliklerine göre indirgenen ve
indirgenmeyenlere sınıflandırır;
I. 2. 10. Disakkaritler
(yapısı, özellikleri,
kullanılışı).
I. 2. 11. Polisakkaritler
(nişasta, selüloz, glikojen,
yapısı, özellikleri,
bulunuşu, kullanılışı).
Kategori
Alt kategori
Program İçeriği
I. 3. Azotlu
Organik
Bileşikler
I. 3. 1. Nitrobileşikler
(yapısı, adlandırılması,
elde edilişi, özellikleri).
Kazanımlar
Bu konuları başarıyla tamamlayan her öğrenci:
I. Karbon
Bileşikleri
I. 3. 2. Aminler
(yapısı, adlandırılması,
sınıflandırılması,
özellikleri).
I. 3. 3. Heteroçiklik
bileşikler
(yapısı, adlandırılması,
özellikleri).
I. 3. 4. Alkaloid ve
vitaminler
(yapısı, genel
özellikleri, fizyolojik
önemi).
I. 3. 5. Amino asitler
ve proteinler
(yapısı, adlandırılması,
1. Nitrobileşiklerin yapısını strüktürel formüllerle
gösterir;
2. Nitrobileşiklerin fiziksel özelliklerini betimler;
3. Nitrobileşikleri “İUPAC” sistemine göre
adlandırır;
4. Nitrobileşiklerin indirgenme reaksiyonlarını
gösterir;
5. Aminlerin yapısını strüktürel formüllerle gösterir;
6. Aminleri yapılarına göre sınıflandırır;
7. Aminleri “İUPAC” sistemine göre adlandırır;
8. Aminlerin özelliklerini ve karakteristik
reaksiyonlarını betimler;
9. Alkaloidleri özelliklerine göre sınıflandırır;
10. Alkaloidlerin fizyolojik önemini değerlendirir;
11. Alkaloid ve vitaminlerin canlıların yaşamı ve
korunmasındaki önemini değerlendirir;
12. Amino asit ve proteinlerin yapısını açıklar;
13. Amino asitleri fonksiyonel gruplarına göre
sınıflandırır;
14. Proteinlerin primer, sekonder, tersiyer ve
kvarterner yapısını betinler;
15. Proteinlerin hayatsal olaylardaki önemini
Dersler Arası
İlişki
 Fizik (azotlu
organik
bileşiklerinin
fizksel
özellikleri),
 Enformatik
(azotlu organik
bileşiklere ait
internetteki
bilgilerden
yararlanma).
 Biyoloji
(azotlu organik
bileşiklerin
canlılar için
önemi).
 Endüstri
(alkaloid ve
vitaminlerin
kullanılışı).
7
sınıflandırılması,
özellikleri,
reaksiyonları,
fizyolojik önemi).
I. 3. 6. Nükleik asitler
(yapısı,
sınıflandırılması,
fizyolojik önemi).
değerlendirir;
16. DNA'nın yapısını model (yada çizim) ile gösterir;
17. DNA'nın kalıtımındaki önemini değerlendirir;
18. Enzimlerin katalitik görevini betimler;
19. Enzimleri katalitik etkilerine göre sınıflandırır;
20. Enzimleri etkileyen etkenleri sayar;
21. Enzimlerin hayatsal olaylardaki görevini
değerlendirir;
I. 3. 7. Enzimler
(özellikleri,
sınıflandırılması,
katalitik önemi).
Kategori
I. Karbon
Bileşikleri
Alt kategori
Program İçeriği
I. 4. Sentetik
Polimerler
I. 4. 1. Plastik maddeler
(yapısı, elde edilişi,
özellikleri, kullanılışı).
I. 4. 2. Sentetik iplikler
(yapısı, elde edilişi, özellikleri,
kullanılışı).
I. 4. 3. Polimerlerin
kullanılışı
(sentetik polimerlerin endüstri
ve günlük yaşamda kullanılışı).
Kazanımlar
 Fizik (sentetik
polimerlerin fiziksel
özellikleri).
Polimerleri strüktürel formüllerle  Enformatik (sentetik
gösterir;
polimerlere ait
Sentetik polimerlerin kullanılışını
internetteki bilgilerden
açıklar;
yararlanma).
Polimerizasyon ve
 Endüstri (polimer
polikondenzasyon reaksiyonlarını
türevlerinin üretimi ve
betimler;
kullanılışı).
Plastik maddeleri yapı ve
 Ekoloji (polimerlerin
özelliklerine göre ayırt eder;
çevre kirliliğine etkisi).
Sentetik iplikleri ve elde ediliş
yöntemlerini açıklar;
Sentetik polimerlerin önemini
değerlendirir;
Polimerlerin çevre kirliliğine
etkisini değerlendirir.
Bu konuları başarıyla tamamlayan
her öğrenci:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dersler Arası İlişki
8
METODOLOJİK YÖNERGE
Kimya dersi plan ve programının gerçekleştirilebilmesi için çalışmalarda değişik yöntem ve tekniklerin (bilgi edinme, tekrarlama, pekiştirme,
alıştırma, ödev yapma, proje yapma, pratik çalışma, ayrıca çizim, diyagram, model, grafik, laboratuvar araçları, ölçme araçları gibi teknik araç
ve gereçleri kullanma, internet kullanma) uygulanması gerekir.
Kimya derslerinde uygulanacak olan yöntem ve teknikler öğretmenin seçimine bırakılmıştır. Yöntem ve teknik seçerken öğrencilerin istem ve
ihtiyaçları, konuların içeriği, didaktik kurallar, öğrencilerin bilgi seviyesi vb. gözönünde bulundurulmalıdır.
Öğrencilerle çalışmada uygulanabilecek yöntem ve teknikler öğrenim çeşitleri kadar çoktur. Öğretim yöntem ve teknikleri program içeriklerinin
kolay öğrenilmesini sağlayabileceği gibi bilgi ve alışkanlıkların, yetenek, tutum ve değerlerin, özellikle günlük problemlerin çözümü için
gereken bilgilerin de uygulanmasını sağlamalıdır. Öğretimde uygulanabilecek bazı yöntem ve teknikler aşağıda verilmiştir:
 Doğrudan öğretim (anlatma, açıklama, alıştırma, örnek verme);
 Dolaylı öğretim (inceleme, keşfetme, problem çözme);
 Sorularla öğretim (öğrencilere soru sorma);
 Tartışma ve işbirliğiyle öğretim (küçük ve büyük gruplarla, bütün sınıfla çalışma);
 Düşünme ile öğretim (eleştirel düşünme, yapıcı düşünme, problemleri bilgisayar aracılığı ile çözme);
 Proje yapmakla öğretim;
 Gösteri ve deney yapmakla öğretim;
 Multimedyal araçlarla, özellikle bilgisayar aracılığı ile öğretim;
 Bağımsız inceleme ile öğretim;
 Doğa ve endüstri objelerinde öğretim.
Sözü geçen yöntem ve tekniklerin uygun didaktik araç ve gereçlerle birlikte uygulanması gerekir, aksi taktirde beklenen sonuçlara ulaşılamaz.
9
DEĞERLENDİRME
Bireylere verilen eğitim sonunda, istenen yönde bazı davranışların oluşması beklenir. Bu davranışların oluşup oluşmadığını, oluştu ise ne
derecede oluştuğunu saptamak için değerlendirmeye; değerlendirmenin yapılabilmesi için de ölçmeye ihtiyaç vardır. Öğretimde uygulanan
değerlendirmenin birkaç türü vardır:
 Yapıcı değerlendirme;
 Tehşis edici değerlendirme;
 Toplam değerlendirme;
 Teşvik edici değerlendirme.
Değişik konuların işlenmesinden sonra yapılan her değerlendirme iyi sonuçlar vermektedir. Bu tür değerlendirmeler gerek öğrencilerde
gözlenen davranışlar, gerekse eğitim sistemi hakkında önemli bilgiler verir. Son değerlendirme öğrencilerin tüm aktivitelerini (sözlü cevaplar,
projeler, seminerler, gruptaki davranışlar, deneyler sırasında edinilen yetiler, ev ödevleri, test sonuçları, sınavlar vb.) içine almaktadır.
Öğretim sürecinde öğrencilere kazandırılacak olan davranışlar üç alanda toplanabilir:



Bilişsel alan;
Duyuşsal alan;
Devinimsel alan.
Öğretmen, program içeriklerini değerlendirirken çeşitli araç ve teknikler uygular. Program içerikleri (bir konu, bir bölüm, bir sömestre ya da
yarıyıl ve ders yılı sonu) gerçekleştirildikten sonra öğrenciler notlarla değerlendirilir.
Değerlendirme sonuçları öğrenci , veli ve eğitim yöneticileri için açık olmalıdır.
Değerlendirme sonuçları değişik amaçların gerçekleştirilmesinde yararlı olur. Örneğin:
1. Öğrenci başarılarının saptanması;
2. Öğrencilere derslerle ilgili bilgilerin saptanması;
3. Öğrencilerin teşvik edilmesi;
4. Öğrenci gelişmelerinin sağlanması;
5. Güncel becerilerinin saptanması;
6. Öğrenci becerilerinin saptanması;
7. Kendini ve diğerlerini değerlendirme esasında öğretim kalitesinin düzeltilmesi.
10
KAYNAKÇA VE DERS ARAÇ İLE GEREÇLERİ
Kimya dersi öğretim plan ve programının gerçekleştirilebilmesi için öğretmen ve öğrenciler aşağıdaki kaynakça ve ders araç ile gereçlerinden
yararlanabilir:
KAYNAKÇA:
1. H. Çağırgan , M. Ay: Fen Bilgisi 8, MEB – Ankara, 1999.
2. Y. Koroliya: Kimya 7, Priştine, 1996
3. Y. Koroliya: Kimya 8, Priştine, 1996.
4. C. Yetkin, I Gülbay: Kimya, lise1, MEB – Ankara, 2001.
5. G. Kızıldağ, I. Gülbay: Kimya, lise2, MEB – Ankara, 2001.
6. T. Ertürk, A.Kemik: Kimya, Lise 3, MEB-Ankara, 2001.
DERS ARAÇ VE GEREÇLERİ:
1) Kimya laboratuvarı ya da mobil laboratuvar;
2) Kimya kitapları, elkitapları, praktikumlar, iş defterleri;
3) Mesleki ve bilimsel dergiler, sözlükler, ansiklopediler;
4) Elementlerin periyodik cetveli, fotoğraflar, modeller, şemalar, diyagramlar, maketler, mineraller koleksiyonu;
5) Multimedyal araçlar (bilgisayar programları, internet, CD);
6) Videorekorderli TV araç, grafoskop, fotoslaydlar, videokasetler.
Kaynak ve ders araç ile gereçlerin seçimini Kimya öğretmeni, okuldaki koşulları ve kimya dersi genel ve özel amaçlarını gözönünde
bulundurarak yapar.
Aynı imkanlar öğrencilere de tanınmalıdır.