manyetik pusulanın tarihçesi

Belirli bir noktaya (hedef ) ulaşmak için almanız gereken,
Kuzey ve hareket yönü arasındaki bir açı derecesi
olan azimut, bu şekilde ölçülür.
Deneyin hazırlanması
Bir yetişkinden yardım alın
Eski Yunanlar, Milattan Önce 600 den bugüne demir minerali
manyetitin keşfi ile manyetizma olgusunu biliyorlardı. Bu mineral
demir tozlarını çeker ve manyetik hale gelir.
Haritanın oryantasyonu
Azimut
MANYETİK PUSULANIN TARİHÇESİ
Pusulayı harita üzerine koyun ve manyetik
iğnenin kırmızı ucu (Kuzey) harita
üzerindeki Kuzey meridyen çizgileriyle
aynı doğrultuda olana kadar döndürün.
Kuzey genelde haritanın üst kısmındadır.
Not: Azimut yönü gösterir ve Kuzeyden itibaren saat
yönünde 0° (Kuzey) - 360° arasında ölçülür.
Manyetit
Çinliler, yaklaşık 1000 yılında, manyetik
bir demir parçasının pusula üzerinde bir
iğne gibi hareket ettiğini keşfetmişlerdir.
Bunu bir oryantasyon, çevreye uyum
yöntemi olarak kullanmaya başladıkları
düşünülmektedir.
Not: Meridyenler Kuzey ve Güney
Kutuplarını birleştiren hayali çizgilerdir.
Haritalar üzerinde çizgiler halinde
gösterilirler.
Çıkış yönü A dan B varış yönüne
doğru hareket yönünü bulun.
3 Şimdi hareket yönüne sahipsiniz,
hareket oku (pusula kapağı üzerinde ve
altındaki ok) yönünü takip ederek kaleye
ulaşabilirsiniz. Manyetik iğnenin Kuzey ve
kadran üzerindeki kırmızı çizgiler arasında
aynı hizada olduğundan emin olun.
4 Kaleye ulaştıktan sonra göle ulaşmak
için yeni bir kerteriz (azimutu ölçerek)
bulmanız gerekecektir. 2 ve 3. adımları
tekrarlayınız.
Azimut
Çin sandalı
Pusulanın kullanımı 13.Yüzyıldan sonra
İspanya, Portekiz, Büyük Britanya ve
İtalya yarımadasının denizcilikle uğraşan
Cumhuriyetlerindeki ülkeler tarafından
ticarette büyük gelişmelere ön ayak olmuş
ve katkı sağlamıştır.
BİLİMSEL GERÇEK
Deniz yolları
Göçmen kuşlar büyük mesafeler aşarlar ve
referans noktaları olmadan uçsuz bucaksız
okyanuslar üzerinde uçarlar. Tüm hava
koşullarında ve genelde karanlıkta seyahat
ederler.
HARİTALAR ÜZERİNDEKİ MESAFELERİN ÖLÇÜLMESİ
HARİTA VE PUSULANIN
KULLANILMASI
Set içinde coğrafik veya
topoğrafik bir
harita mevcut değildir
, elde etmek için bir
yetişkinden yardım ist
eyiniz.
Harita, Dünya yüzeyin
in tümünün ya da
bir parçasının belirli ora
nlarda
küçültülüp işaretleştir
ilerek bir
düzlem üzerinde göste
rimidir.
1 Pusula üzerindeki hareket oku yönünün
B noktasını gösterdiğinden emin olarak
pusula üzerindeki cetveli A ve B noktalarını
birleştiren harita üzerindeki çizgi ile
hizalayın.
2 2 ve 3. adımları tekrarlayarak çıkış noktası
azimutunu (hareket yönü ve Kuzey
arasındaki açı) ölçmek için pusulayı harita
üzerinde tutun.
Araplar bunu Akdeniz çevresinde yaymışlar
ve İskandinavlar da aynı şekilde Dünyanın
diğer bölgelerine yaymışlardır.
Ölçek, çizimin gerçek araziden ne kadar daha küçük olduğunu gösterir.
Cetvelin kullanımı
1:5000 (cm) ÖLÇEKLİ bir harita gördüğünüzde bunun anlamı harita üzerindeki bir
santimetrenin gerçek mesafede 50 metreyi gösterdiğidir.
1:10000 (cm) ÖLÇEKLİ bir harita gördüğünüzde bunun anlamı ise, harita üzerinde bir
santimetre gerçekte 100 metreyi gösteriyor
Kuşlar tüm bu zor şartlara rağmen
Yeryüzü’nün manyetik alanını kullanarak
doğru göç rotasını takip edebilmektedirler.
Üretici Firma: Clementoni S.p.A.
Zona Industriale Fontenoce s.n.c.
62019 Recanati (MC) – Italy
Tel.: +39 071 75811 – Fax: +39 071 7581234
www.clementoni.com
Göçmen kuşların yön algısı
6
7
8
Bilgileri referans için saklayınız.
V30892
Güney açısı
Clementoni tarafından ithal edilmiştir.
Clementoni Oyuncak San. ve Tic. Ltd. Şti.
Küçükbakkalköy Mh. Tevfik Fikret Cd.
No:28/67 34750 Ataşehir / İstanbul
Tel: 0216 574 93 31 – Faks: 0216 574 93 32
www.clementoni.com
UYARI! Keskin malzeme içerir. Yaralanma riski mevcuttur.
PUSULANIN MONTAJI
PUSULA VE
DÜNYA’NIN
MANYETİK ALANI
İÇERİK
0
30
15
W
270 285
0
N
30
255
0
15
S
165
180 195
24
0
5
21
0
22
5
3 Şimdi kapsülü ana gövdedeki deliğe oturacak
şekilde ortasından bastırın. Şeffaf kapak
üzerindeki yivli kenarı hareket ettirerek
kapsülü döndürün.
Güney Kutbu
2
Ana yönler sizin çevreye uyumunuza ve hedefinize
doğru uygun yönde yürümenize olanak sağlar.
Pusula üzerindeki düşey eksende serbestçe dönen
manyetik iğne kendisini Dünya’nın Manyetik Alanı
ile hizalar ve pusula iğnesinin manyetik kuzeye
(manyetik alanın kuzey kutbuna) doğru dönmesine
neden olur.
3
Bir yetişkinden yardım isteyiniz.
Yeryüzü çekirdeği
Manyetik kuvvet
çizgileri
1 Pusulayı yatay olarak tutun ve hareket oku yönünü
(kapak üzeri ve altındaki ok) hedef varış noktanıza
yöneltin.
Yerküre’nin kutuplaşması manyetik kutuplara ters
yönde olarak her birkaç yüz bin yılda bir kayarak
değişir (Kutuplar en son yaklaşık 800,000 yıl önce
yer değiştirmiştir.).
Not: Manyetik iğne serbestçe döner ve Dünya’nın manyetik
alanına hassasiyeti nedeniyle kırmızı ucu ile Yeryüzü’nün
manyetik kuzey kutbunu gösterecektir.
Dünya’nın manyetik alanı Güneş ve uzaydan gelen
kozmik ışınları saptırarak gezegeni ve üzerinde
yaşayan tüm canlıları korur.
Kapalı
4
Yeryüzü çevresindeki manyetik alan
Güneş
Hedef
Önlemler
- Pusula tamamen pusula üzerindeki manyetik iğneyi
etkileyebilecek, açık olan ve pil ile çalışan elektrikli aletlerden,
metal nesnelerden ve elektrik kablolarından uzakta
bulundurulmalıdır.
- Pusulayı yatay olarak tutun.
- Pusula iğnesinin pim üzerinde serbestçe döndüğünden emin
olun. Eğer dönmüyorsa pusulayı hafifçe sallayın.
Yeryüzü içinde var olan mıknatısın dış çekirdeği
etrafında dönen sıvı demir tarafından
oluşturulduğuna inanılır.
Halkaya bir parça ip ekleyebilirsiniz.
(Sete dahil değildir.)
3
Deneyin hazırlanması
İngiliz fizikçi ve doktor William Gilbert (1544–1603)
bu teoriyi bilimsel olarak ileri sürmüş ve aynı
zamanda da pusula üzerindeki iğnenin Yeryüzünün
manyetik alanı ile aynı hizada olduğunu
öngörmüştür.
7
2
HAREKET YÖNÜNÜN HESAPLANMASI
Yerküre, şekilde gösterildiği gibi, Güney Kutbu
Kuzey Kutbuna ve Kuzey Kutbu Güney Kutbuna
bakan dev bir mıknatıs gibidir.
4
Açık
Çıkış noktası
Dünya’nın manyetik alanı
önü
okun y
8
Örnek: Kale aracılığıyla göle doğru yürüyün.
Coğrafik Güney
Kutbu
Metal pim
Montajı tamamlanmış pusula
Dönen
ÇEVREYE UYUM
Manyetik kuzey kutbu, coğrafik kuzey
kutbundan bir parça farklıdır bir parça farklıdır.
4 Üst kapağı menteşeye sabitleyin. Daha sonra
tercihinize göre cetveli alt yuvanın sağ veya
soluna sabitleyin.
1 Üst kapak
2 Şeffaf kapak
3 Manyetik iğne
4 Metal pim
5 Kadran
6 Kapsül tabanı
7 Ana gövde
8 Cetvel
Pusula üzerindeki manyetik iğne kendisini ana yönler
olan Kuzey (kırmızı uçlu olan) ve Güneyi (beyaz uçlu)
göstererek N-S yönünde hizalar. Buna dik olan çizgi
(E-W) diğer iki ana yön olan Doğu ve Batıyı gösterir.
Pusula kuzeyden güneye doğru olan çizgide ve
buna dik olarak doğudan batıya doğru olan çizgide
yerleşik bir yerin ana yönlerini tanımlayan eski bir
araçtır.
45
13
5
6
345
MANYETİK PUSULA NASIL KULLANILIR?
0
3
2 Pim keskin olduğundan dolayı bir
yetişkinden yardım isteyin. Pimi kadranın
ortasına geçirin ve manyetik iğneyi pimin
üzerine yerleştirin. Şeffaf kapağı kapsülün
üzerine yerleştirin ve birbirlerine emniyetli
şekilde geçtiğinden emin olun. Şeffaf kapak,
pim üzerindeki iğneyi güvenli şekilde tutar ve
aynı zamanda etrafında serbestçe dönmesine
olanak sağlar.
Coğrafik Kuzey
Kutbu
12
4
33
105
2
İÇİNDEKİLER
0
5
31
NOT! Kapsül tabanı üzerindeki yükseltinin
yapışkanlı kadranın ortasındaki delik ile doğru
şekilde hizalandığından emin olun.
Manyetik Kuzey
Pusula nasıl çalışır?
90
1
1 Kadranı kapsül tabanına dikkatli şekilde
yerleştirin.
Kuzey Kutbu
S
W
1
Manyetik iğne
E
Set içerisindeki parçaları birleştirerek
pusulanızı çalıştırın! Pusulanız hakkındaki
bilimsel ve teknik gerçekleri öğrenmek
için kullanım kılavuzunu okuyun.
Yaşadığınız yerdeki ana yönleri tanımayı
ve kullanmayı öğreneceksiniz.
Bir yetişkinden yardım alın
E
2
2
3
4
5
8
75
GİRİŞ
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
sayfa
60
Giriş ................................................................................................................................................
İçindekiler ....................................................................................................................................
Pusulanın montajı ....................................................................................................................
Pusula ve Yeryüzünün manyetik alanı ..............................................................................
Manyetik pusula ile aktiviteler .............................................................................................
Manyetik pusulanın tarihçesi ...............................................................................................
AKTİVİTE
2 Şeffaf kapağı, manyetik iğne Kuzeyi gösteren iki
kırmızı çizgi (yönü belirten ok) içinde olacak
şekilde pusula kadranını döndürmek üzere hareket
ettirin.
İğnenin kırmızı ucu kadran üzerinde 0° - 360° arası
ölçeğe sahiptir ve pusulada Kuzey için N harfi
gösterilir.
5
Hareket yönü
Rotasyon