mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
EYLÜL 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................3
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................5
III.
DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER......................................................10
IV.
a. Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................10
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................11
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................13
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................13
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................17
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................18
d. Takasbank Borsa Para Piyasası ...........................................................19
e. Altın Borsası .........................................................................................19
f. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası .....................................................19
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................21
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................21
b. Krediler ................................................................................................23
c. Menkul Kıymetler.................................................................................27
d. Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler............................................28
BANKACILIK SEKTÖRÜ 2005 YILI HAZİRAN AYI BİLANÇOLARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ ........................................................................................29
VII. ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................34
VIII. PORTFÖY TERCİHLERİ ..............................................................................35
IX.
ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER ...........................................38
X.
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER...................................................40
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09/menkulde.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi [email protected], [email protected],
[email protected], [email protected] e-posta adreslerine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu..............................................................................................1
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu..................................................................................................2
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ...................................................................................3
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ................................................................................................4
5. Hazine İç Borç İhaleleri.................................................................................................................5
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı........................................................................................................7
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı......................................................................................................7
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı.........................................................................................8
9. Konsolide Bütçe Dış Borç Stoku .....................................................................................................9
10. Kurlardaki Gelişmeler ................................................................................................................ 11
11. TCMB Döviz Alımları.................................................................................................................. 12
12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi ..................................................................................................... 13
13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ....................................................................................................... 14
14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler...................................................................................... 15
15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı Portföy Oranı ......................... 16
16. Kamu Menkul Kıymetleri ve Repo-Ters Repo Pazarı..................................................................... 17
17. Takasbank Borsa Para Piyasası O/N İşlem Hacmi ve Faiz Oranı.................................................... 19
18. Vadeli İşlemler Piyasası ............................................................................................................. 20
19. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi.................................................................. 21
20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı ..................................................... 24
21. Tüketici Kredisi Faiz Oranları ..................................................................................................... 25
22. Yabancı Para Pozisyonları .......................................................................................................... 28
23. Türk Bankacılık Sektörüne İlişkin Göstergeler.............................................................................. 29
24. Bankacılık Sektörünün Seçilmiş Aktif Kalemleri ............................................................................ 30
25. Bankacılık Sektörü Kredi Kompozisyonu...................................................................................... 31
26. Bankacılık Sektörünün Seçilmiş Pasif Kalemleri............................................................................ 32
27. Bankacılık Sektörü Gelir/Gider Tablosundan Seçilmiş Kalemler ..................................................... 33
28. Özel Finans Kurumları Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri .................................................................... 34
29. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ........................................................................ 35
30. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ................................................................................. 37
31. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler ........................................................................................... 38
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi .......................................................1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları..............................................3
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100)........................................................................4
4. Para Çarpanları ............................................................................................................................4
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu .............................................................................................................6
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ..........................................................................................................6
7. İç Borç Stokunun Yapısı................................................................................................................8
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ..........................................................9
9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi .................................................................................................. 10
10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif, Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat................................................ 12
11. İMKB 100 Bileşik Endeksi .......................................................................................................... 14
12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri.................................................................................... 18
13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Ağustos 2005) ..................................................................... 18
14. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................................... 22
15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat..................................................... 22
16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi................................................................................... 22
17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler ......................................................................... 23
18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla) ....................................... 24
19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar............................................................... 25
20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH ...................................................................................................... 26
21. TGA/Krediler ............................................................................................................................ 26
22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü..................................................................... 27
23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................................. 28
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri ....................................................................... 36
25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................................... 36
26. Gelişmekte Olan Ülkelerin Eurobond Spreadlerinin Gelişimi ......................................................... 39
DPT-YPKDGM
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZET
• Ağustos ayında Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 1,9 milyar dolar azalmıştır.
• Net İç Varlıklar 351 milyon YTL azalmıştır.
• Merkez Bankası Parası 2,6 milyar YTL azalmıştır.
• Ağustos ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
• Hazine iç borçlanma ihaleleri ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, Ağustos ayında yüzde 16,8
olarak gerçekleşmiştir.
• Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 4,7 milyon YTL artarak 239,5 milyar YTL’ye
yükselmiştir.
• İç borç stoku/M2Y oranı, Ağustos ayında 1,5 puan gerileyerek 113,5 puana düşmüştür.
• İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Ağustos ayında 2005 yılı ay sonları itibarıyla en yüksek
seviyeye ulaşmıştır.
• İMKB günlük işlem hacmi 937 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
• İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde, risk göstergeleri olarak kullanılabilecek aylık ve yıllık
standart sapma değerlerinde Mart ayından itibaren aşağı yönde devam eden eğilim
durmuştur.
• Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi Ağustos ayında kısmi oranda artış
göstermiştir. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 15 baz puan artarak
yüzde 16,4 seviyesine çıkmıştır.
• Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde Temmuz ve
Ağustos aylarında oluşan getiri eğrilerinin 250-600 gün vadede aynı seviyede gerçekleştiği
görülmektedir. 1-250 gün vadede ise Ağustos ayı trend eğrisi daha alt seviyede oluşmuştur.
Ağustos ayında işlem hacmi ise 552-559 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde
yoğunlaşmıştır.
• Repo-Ters Repo Piyasasında Ağustos ayında 160,3 milyar YTL işlem hacmi gerçekleşmiştir.
Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 9 baz puan gerileyerek yüzde 14,4 düzeyine
inmiştir.
• Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi dövize dayalı sözleşmelerde
yoğunlaşarak artış göstermiş ve 380,3 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
• Ay sonu açık pozisyon sözleşme sayısı bir önceki ay sonuna göre yüzde 20,2 oranında
artarak 89.377’ye ulaşmıştır. Bu pozisyonun 86.610 adeti ise dövize dayalı vadeli işlem
sözleşmelerinde bulunmaktadır.
DPT-YPKDGM
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
• Ağustos ayında mevduat hacmi, önceki aya göre yüzde 6,9 oranında yükselerek 207,7
milyar YTL’ye yükselmiştir.
• YTL mevduatlarda 3 ay ve daha kısa vadeli mevduatın payı artarken, ortalama
vade
kısalmıştır.
• Mevduat bankalarının kredi hacmi hem YTL ve hem de YP kredilerdeki artış sonucunda
önceki aya göre 4,2 oranında yükselmiştir. Kredi türlerine göre bakıldığında, bu yükselişte
ticari kredilerdeki ve konut kredilerindeki artışın etkili olduğu görülmektedir.
• Kredilerin mevduatlara oranındaki artış trendi Ağustos ayında da sürmüştür.
• Ağustos ayında tüm mevduat bankaları gruplarında tahsili gecikmiş alacakların (TGA)
kredilere oranı azalmıştır.
• Tasfiye olunacak kredi kartlarının toplam kredi kartlarına oranındaki artış eğilimi devam
etmiştir.
• Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü, alım satım amaçlı ve satılmaya hazır
menkul değerler portföyündeki (ticari portföy) artışın etkisiyle önceki aya göre yükselmiştir.
• Ağustos ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı azalmıştır.
• 2005 yılı Haziran sonu itibariyle 2004 yılı sonuna göre bankacılık sektörü yoğunlaşma ve
etkinlik oranlarında artış yaşanmıştır. Ayrıca, 2004 yılının ilk yarısına göre bankaların
karlılıkları artmıştır.
• 2005 yılının ilk yarısında kredilerin toplam aktifler içindeki payı artarken menkul kıymetlerin
payında düşüş yaşanmıştır.
• Pasif hesaplarda mevduatın payı gerilerken, maliyet avantajı nedeniyle yurtdışından alınan
kredilerin payı artmıştır.
• 2005 yılı Haziran ayında özkaynakların toplam kaynaklar içindeki payı 2004 yılı sonuna göre
azalmıştır.
• Bankacılık sisteminin net karı, 2004 yılının ilk yarısına göre yüzde 75 oranında artarak 4,2
milyar YTL’ye yükselmiştir.
• Ağustos ayında ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı
artmış, TGA’ların kullandırılan fonlara oranı azalmıştır.
• Ağustos ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış YTL
mevduatlarda gerçekleşirken, YTL DİBS’lerde son aylarda görülen gerileme eğilimi devam
etmiştir. Bu gelişmede, mevduat faiz oranlarının DİBS faiz oranlarının üzerinde seyretmesi
etkili olmuştur.
• Ağustos ayında yabancı yatırımcıların ülkemize yönelik portföy yatırım stoku, DİBS
portföylerindeki azalış sonucunda önceki aya göre gerilemiştir.
• 9 Ağustos 2005 tarihindeki toplantısında FED, faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak
yüzde 3,5’e yükseltmiştir.
DPT-YPKDGM
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Ağustos ayında 1,9 milyar dolar azalmıştır.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
(Milyar Dolar)
14
38
12
30
10
23
8
15
6
4
8
2
8
6
7
5
3
4
2
12
2005
-1
11
10
8
9
7
5
6
4
2
3
11
12
9
10
7
8
6
4
5
3
2
2004
-1
-8
2002
-12
2003
-1
0
0
-2
-15
-4
Net Rezervler (Sol Eksen)
Net Döviz Pozisyonu (Sağ Eksen)
Ağustos ayında Net Dış Varlıkların 1,8 milyar dolar azalması ve İç Döviz
Yükümlülüklerinin 0,1 milyar dolar artmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu, 1,9
milyar dolar gerilemiştir. Ay içerisinde Merkez Bankası tarafından piyasadan 0,6 milyar
dolarlık döviz alımı yapılmasına rağmen, Net Döviz Pozisyonunda görülen azalma Hazineye
yapılan TL karşılığı döviz satışından kaynaklanmıştır. Bu dönemde Merkez Bankası net
rezervleri, Hazinenin döviz işlemlerinde net ödeyici olması sonucu 1,7 milyar dolar
azalmıştır.
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
(Milyon Dolar)
Net Döviz Pozisyonu
(NDP)
- Net Dış Varlıklar
2003
2004
Aralık
Aralık
Mayıs
2.736,4
6.306,2
8.565,2
12.573,0
10.636,5
12.149,4 17.173,1
54,3
2005
Haziran
Temmuz
Ağustos
20.287,8
24.752,1
28.613,5
26.811,0
Net Rezervler
33.054,9
35.189,7
35.023,2
38.490,6
42.098,8
40.391,4
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3
18.602,5
17.010,6
16.380,4
16.315,4
16.501,2
-3.781,2
586,0
2.275,2
2.641,9
2.830,1
2.920,8
12.095,1 14.436,6
13.981,6
16.186,9
16.040,5
16.174,5
Diğer
- İç Döv. Yük.
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
4.544,7
5.243,3
7.683,0
6.665,5
7.089,0
Hazine Mevduatı
3.612,1
3.837,5
4.129,3
6.462,1
5.473,2
6.350,1
Bankaların Döviz Mev.
7.059,9
9.891,9
8.738,3
8.503,9
9.374,9
9.085,5
Kaynak: TCMB
DPT-YPKDGM
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Ağustos ayında Net İç Varlıklar 351 milyon YTL azalmıştır.
Ağustos ayında Toplam İç Krediler 0,6 milyar YTL gerilerken Diğer Varlıkların 0,2
milyar YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar 0,4 milyar YTL azalmıştır. Bu dönemde Hazinenin
Merkez Bankasına yaptığı geri ödemelerden dolayı, banka portföyündeki DİBS tutarı,
sırasıyla 0,1 milyar YTL azalırken, döviz kurlarındaki artış sonucu Değerleme hesabı 0,4
milyar YTL gerilemiştir.
Ağustos ayında Merkez Bankası Parası 2,6 milyar YTL azalmıştır.
Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Ağustos ayında Merkez Bankası Parasının
2,6 milyar YTL azalarak 32,7 milyar YTL’ye gerilediği görülmektedir.
Bankalar Mevduatı
Bu dönemde,
ve Emisyondaki artış sonucu Rezerv Para miktarı 0,6 milyar YTL
artarken, APİ’den Borçlar ve Kamu Mevduatı hesapları sırasıyla 2,2 ve 1,1 milyar YTL
gerilemiştir.
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Milyon YTL)
2003
2004
Aralık
Aralık
Net Döviz Pozisyonu+Net İç Varlıklar 24.067,0 24.743,1
= MBP
2005
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
27.311,7
29.927,4
35.263,1
32.694,5
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
76,7
17.161,5
17.084,7
23.990,2
29.059,6
28.049,3
19.511,7
8.580,9
-43,3
1.003,6
0,0
6,8
0,0
-5.069,4
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
25.581,9
23.239,4
19.577,2
3.715,3
-53,0
2.032,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
8.688,7
27.952,5
19.263,8
18.622,9
22.801,6
20.816,7
19.118,8
1.727,2
-29,3
1.971,1
0,0
13,7
0,0
-4.178,6
11.561,3
33.410,4
21.849,1
18.366,2
22.325,9
20.158,3
18.962,2
1.221,2
-25,1
2.159,7
0,0
7,9
0,0
-3.959,7
16.730,9
38.076,0
21.345,0
18.532,2
22.155,0
19.786,0
18.787,9
1.047,9
-49,8
2.361,3
0,0
7,7
0,0
-3.622,8
14.513,5
36.583,6
22070,1
18.181,0
21.557,1
19.631,1
18.772,3
919,0
-60,2
1.916,5
0,0
9,5
0,0
-3.376,1
REZERV PARA
Emisyon
Bankalar Zor. Karş.
Bankalar Serbest Mevduat
Diğer
PARASAL TABAN
APİ’den Borçlar
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP)
Kamu Mevduatı
15.442,7
10.844,5
2.288,6
2.196,7
112,8
23.345,1
7.902,5
24.067,0
721,8
20.327,7
13.465,2
3.115,3
3.608,0
139,2
23.949,7
3.622,1
24.743,1
793,4
23.132,2
15.948,7
3.574,3
3.430,1
179,1
25.578,9
2.446,7
27.311,7
1.732,8
22.682,4
16.649,5
3.670,4
2.276,0
86,5
29.509,3
6.826,9
29.927,4
418,1
26.203,9
17.396,6
3.986,7
4.683,8
136,8
31.647,9
5.444,0
35.263,1
3.615,2
26.972,6
17.961,0
4.201,2
4.684,4
125,9
30.195,2
3.222,6
32.694,5
2.499,3
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
Merkez Bankası, yıl sonu enflasyon hedefinin ulaşılabilir olduğunu belirtmekle
birlikte, özellikle petrol fiyatlarında yaşanan artış ve uluslar arası likidite koşullarının
gelişmekte olan ülkeler aleyhine değişebilme ihtimalinden hareketle, orta vadede temkinli
DPT-YPKDGM
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
olunması gereğini ileri sürerek, Ağustos ayında İMKB ve kendi bünyesinde uygulamış
olduğu kısa vadeli faiz oranlarında değişikliğe gitmemiştir.
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2004
Basit Faiz
05.Şub 16.Mar
2005
08.Eyl
20.Ara 11.Oca 09.Şub 09.Mar 11.Nis 10.May
09.Haz
Gecelik Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
15
14,5
14,25
Gecelik Borç Verme
29
27
24
22
21
20,5
19,5
19
18,5
18,25
Haftalık Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
15
14,5
14,25
Geç Lik. Pen. Borç Verme
34
32
28
26
25
24,5
23,5
23
22,5
22,25
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
Geç Lik. Pen. Borç Alma
Kaynak: TCMB
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
34,0
31,0
28,0
25,0
22,0
19,0
16,0
b.
MB Gecelik Bileşik
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Ağustos ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
Ağustos ayında M1 para arzı önceki aya göre yüzde 3 oranında artarak 34,4 milyar
YTL’den 35,5 milyar YTL’ye, M2 para arzı yüzde 3,2 oranında artarak 131,3 milyar YTL’den
135,4 milyar YTL’ye, M2Y para arzı ise yüzde 3,2 oranında artarak 204,4 milyar YTL’den
210,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. Ağustos ayında ÜFE’nin yüzde 1,04 oranında arttığı göz
önüne alındığında, M1, M2 ve M2Y parasal büyüklüklerinin reel olarak arttığı
görülmektedir. 2004 yılı sonuna göre bakıldığında; Ağustos ayı itibarıyla M2 para arzındaki
artışın yüzde 23,8 oranında olduğu, M2Y para arzındaki artışın ise döviz tevdiat
hesaplarındaki düşüş nedeniyle daha sınırlı düzeyde kalarak yüzde 13,8 oranında
gerçekleştiği görülmektedir.
DPT-YPKDGM
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
8
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
2. El Bileşik
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
13,0
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Milyon YTL)
2004
2005
Yüzde Değişme
Aralık
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
12.446
15.047
15.672
16.368
16.976
3,72
TL Vadesiz Mevd.
17.023
15.928
17.353
18.043
18.482
2,43
M1
29.469
30.975
33.026
34.411
35.458
3,04
TL Vadeli Mevd.
79.875
89.937
92.375
96.855
99.959
3,20
109.344
120.913
125.401
131.266
135.416
3,16
76.074
73.520
71.599
73.166
75.524
3,22
M2Y
185.419
194.433
197.000
204.432
210.941
3,18
ÜFE
119,1
122,0
121,4
120,5
121,7
1,04
Dolaşımdaki Para
M2
Yurtiçi Yer. DTH
2005 Ağu./Tem.
Kaynak: TCMB, DPT, DİE
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100)
210
190
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
M2
8
7
6
5
4
3
2
20 12
05
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
20
03
20 -12
04
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
20 0102 1
20 -12
03
-1
70
M2Y
2005 yılında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, M2 ve M2Y 2004 yılı sonuna
göre sırasıyla yüzde 23,8 ve yüzde 13,8 oranında artarken, Rezerv Paranın aynı dönemde
yüzde 32,7 oranında artmasıyla; M2/RP çarpanı 0,4 puan gerileyerek 5 puana, M2Y/RP
çarpanı ise 0,3 puan gerileyerek 7,8 puana gerilemiştir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM
M2Y/RP
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
8
7
6
5
4
3
2
2005
-1
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
2004
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2003
-1
2002
-12
3,0
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Eylül 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, Ağustos ayında
yüzde 16,8 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Mil. YTL)
(Mil. YTL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2004 Ocak
438
11.941
11.612
102,8
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
8.708
8.968
97,1
26,1
11,7
12,9
Mart
433
10.403
11.234
92,6
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
11.136
13.538
82,3
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.997
10.820
83,2
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
5.919
5.607
105,6
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
10.050
12.292
81,8
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
9.992
14.320
69,8
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
8.716
9.705
89,8
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
10.352
11.678
88,6
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
11.751
13.636
86,2
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
6.876
8.077
85,1
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
114.941
131.487
87,4
25,7
2005 Ocak
428
13.119
13.131
99,9
20,9
8,1
11,8
Şubat
654
10.954
9.283
118,0
17,8
7,7
9,4
Mart
720
5.353
7.773
68,9
18,0
7,2
10,1
Nisan
560
14.085
13.970
100,8
17,6
7,1
9,8
Mayıs
625
9.092
11.622
78,2
17,8
7,1
10,0
Haziran
663
7.354
5.966
123,3
17,2
6,9
9,6
Temmuz
318
10.281
12.447
82,6
15,8
6,7
8,6
Ağustos
688
9.220
12.912
71,4
16,8
6,5
9,7
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma piyasadan yapılan YTL cinsi borçlanmayı göstermekte olup, rakamlarına dövize endeksli ve
döviz cinsinden ihale tutarları dahil edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan YTL cinsi ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık
olarak yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın YTL rakamlarından
türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Ağustos ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, bir
önceki aya göre 1 puan artarak yüzde 16,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde
ihalelerde oluşan ortalama vade, Temmuz ayına göre 370 gün uzayarak 688 gün olarak
gerçekleşmiştir. Bu dönemde piyasaya YTL bazında 12,9 milyar YTL itfası bulunan Hazine,
piyasadan net olarak 9,2 milyar YTL borçlanma gerçekleştirmiştir. Böylece Temmuz ayında
borçlanma/itfa rasyosu, 71,4 puan olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
14.500
120,0
10.500
100,0
8.500
80,0
6.500
Yüzde
Milyon YTL
12.500
60,0
4.500
İTFA
BORÇLANMA
8
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
40,0
20
04
-1
2.500
BORÇLANMA/İTFA
Merkez Bankası Ağustos ayı ikinci dönem beklenti anketi sonuçlarına göre,
Temmuz ayında yüzde 6,7 olan 12 aylık enflasyon beklentisi, Ağustos ayında yüzde 6,5’e
gerilemiştir. Diğer yandan, Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik faiz oranının önceki aya
göre 1 puan artarak yüzde 16,8 oranında gerçekleşmesiyle, Hazine ihalelerinde oluşan reel
faiz oranı aynı dönemde yüzde 8,6’dan yüzde 9,7’ye yükselmiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
40
30
20
10
08
07
06
05
04
03
01
1
12
20
05
-
11
10
09
08
07
06
05
04
03
02
1
04
-
20
20
03
-
12
0
ihale DIBS
interbank
TÜFE Beklentisi
Ağustos ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 4,7 milyon YTL artarak
239,5 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Ağustos ayında iç borç stoku, Temmuz ayı sonuna göre 4,7 milyar YTL artarak 239,5
milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu dönemde, nakit dışı borç stokunun vadesi kısalırken, nakit
borç stokunun vadesin artması sonucunda, stokun ortalama vadesi 21,1 aydan 21,7 aya
yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Milyon YTL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
235.173
180.423
154.026
26.397
54.750
100,0
76,7
65,5
11,2
23,3
21,1
15,2
17,1
4,0
40,9
239.517
184.624
160.595
24.028
54.893
100,0
77,1
67,0
10,0
22,9
21,7
16,3
18,1
3,9
39,8
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Temmuz
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Ağustos
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Ağustos ayında, iç borç stokunun içinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı yüzde
42,8’den yüzde 40,2’ye gerilerken, değişken faizli menkul kıymetlerin payı yüzde 41,3’den
yüzde 43,7’ye, döviz cinsi ve dövize endeksli menkul kıymetlerin payı ise 15,9’dan 16,1’e
yükselmiştir.
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Milyon YTL)
Aralık 2004
Nakit
Yüzde
Temmuz 2005
Yüzde Ağustos 2005
Yüzde
165.579
73,8
180.423
76,7
184.624
77,1
Sabit getirili
94.930
42,3
100.706
42,8
96.188
40,2
Değişken faizli
36.309
16,2
47.217
20,1
54.710
22,8
Döviz cinsinden
26.608
11,9
27.431
11,7
28.776
12,0
Dövize endeksli
7.732
3,4
5.069
2,2
4.949
2,1
-IMF kredisi
3.692
1,6
1.030
0,4
910
0,4
-Takas
4.041
1,8
4.040
1,7
4.040
1,7
-Diğer
-
0,0
0
0,0
-
0,0
58.904
26,2
54.750
23,3
54.893
22,9
Nakit Dışı
-
0,0
0
0,0
-
0,0
Değişken faizli
Sabit getirili
53.781
24,0
49.962
21,2
49.962
20,9
Döviz cinsinden
3.413
1,5
3.255
1,4
3.343
1,4
Dövize endeksli
1.709
0,8
1.533
0,7
1.588
0,7
100,0
235.173
100,0
239.517
100,0
Toplam Stok
224.483
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
DPT-YPKDGM
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Döviz
Aralık 2004
Cinsi Dövize
Endeksli
%17,6
Döviz Temmuz 2005
Cinsi Dövize
Endeksli
%16,1
Sabit
Faizli
%40,2
Sabit
Faizli
%42,3
Değişken
Faizli
%40,1
Değişken
Faizli
%43,8
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Temmuz ayı
itibariyle yüzde 66,4 düzeyindeki piyasa payının ve yüzde 33,6 düzeyindeki kamunun
payının Ağustos ayında değişmediği görülmektedir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
YTL Miktarı
(Milyon YTL)
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Temmuz
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Ağustos
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Milyon Dolar)
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
Yüzde Pay
(Yüzde)
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
235.173
79.135
19.457
27.176
6.630
25.872
156.038
178,0
59,9
14,7
20,6
5,0
19,6
118,1
100,0
33,6
8,3
11,6
2,8
11,0
66,4
239.517
80.389
19.337
27.221
6.728
27.103
159.128
177,3
59,5
14,3
20,2
5,0
20,1
117,8
100,0
33,6
8,1
11,4
2,8
11,3
66,4
İç borç stoku/M2Y oranı, Ağustos ayında 1,5
puan gerileyerek 113,5
puana
düşmüştür.
DPT-YPKDGM
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
1
2
-1 302 200
20
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 4- 1
0
20
2
3
5
4
İç Borç/M2Y
6
8
7
9
10
11
12 5-1
0
20
2
3
4
5
7
6
8
Nakit İç Borç/M2Y
Ağustos ayında, M2Y para arzı yüzde 3,2 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde
1,8 oranında artmasıyla mali baskınlık oranı gerilemiştir. Nitekim; kamunun mali
piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı, Ağustos ayında
1,5 puan gerileyerek 113,5 puana düşmüştür. 2001 Şubat krizinden sonra kamu bankaları,
Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen nakit dışı borç stokunun
hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun M2Y’ye oranı ise, aynı dönemde 0,8
puan gerileyerek 87,5 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 9. Konsolide Bütçe Dış Borç Stoku
(Milyon Dolar)
Toplam
2003
2004
Aralık
Aralık
63.408
2005
Nisan
68.473
Mayıs
67.361
Haziran
67.366
Temmuz
66.140
Ağustos
66.696
65.443
Vade Yapısı
Kısa Vade
0
0
0
0
0
0
0
Orta Vade
6.687
6.123
4.860
4.860
4.784
4.813
4.909
Uzun Vade
56.721
62.350
62.501
62.506
61.356
61.883
60.534
Kredi
36.565
38.781
37.581
37.586
35.942
35.691
34.735
Uluslararası Kuruluşlar
23.525
26.211
25.763
25.762
24.506
24.275
23.189
(IMF Sağlanan Krediler)
16.732
18.445
18.073
18.073
16.857
16.620
15.469
Hükümet Kuruluşları
6.924
6.534
6.101
6.103
5.727
5.676
5.675
Ticari Bankalar
6.116
6.036
5.717
5.721
5.709
5.739
5.870
26.843
29.692
29.780
29.780
30.198
31.005
30.708
Alacaklıya Göre
Tahvil
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Temmuz ayı sonunda 66,7 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Ağustos ayında 65,4 milyar dolara gerilemiştir. Söz konusu dönemde, konsolide
bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli borçların oranı yüzde 93,
orta vadeli borçların oranı ise yüzde 7 seviyesini korumuştur.
DPT-YPKDGM
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Ağustos ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kaybederken, 1 dolar+1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi 182,1 puandan 179,8 puana
gerilemiştir.
Temmuz
ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1,3212 YTL
olurken, Ağustos ayında bu rakam yüzde 2 oranında artarak 1,3473 YTL düzeyine
yükselmiştir. Ağustos ayı ortalama dolar kuru bir önceki aya göre yüzde 0,4 oranında
artarak 1,3368 YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, Merkez Bankası gösterge
euro kuru alış fiyatı 1,5988 YTL iken, 1,6445 YTL’ye yükselerek yüzde 2,9 oranında değer
kazanmıştır. Euro aylık ortalama kuru Ağustos ayında 1,6420 YTL gerçekleşerek, 1,6048
YTL düzeyinde gerçekleşen Temmuz ayı rakamına göre yüzde 2,3 oranında yükselmiştir. 1
dolar+1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise, Ağustos ayında
182,1 puandan 179,8puana gerilemiştir.
Grafik 9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi
1,85
1,65
1,45
YTL/Dolar
8
7
6
5
4
3
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
2003
-12
1,25
YTL/Euro
Euro/Dolar paritesi Ağustos ayı sonunda 1,23 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Temmuz ayı sonunda 1,21 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi, Ağustos
ayında 1,23 puana yükselmiştir. Aylık ortalama parite ise, 1,21’den 1,22’ye yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 10. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Euro
Ay Sonu
Aylık Ort.
1,7451
1,227
1,250
158,8
Ocak-2004
1,3434
1,3332
1,6898
Şubat
1,3388
1,3239
1,6794
Mart
1,3213
1,3113
1,6397
Nisan
1,3514
1,4401
1,6235
Mayıs
1,5013
1,4853
1,8015
Haziran
1,4872
1,4809
1,8078
Temmuz
1,4474
1,4627
1,7759
Ağustos
1,4674
1,4972
1,7880
Eylül
1,4983
1,4977
1,8286
Ekim
1,4834
1,4702
1,8516
Kasım
1,4421
1,4260
1,8745
Aralık
1,3897
1,3363
1,8633
Ocak-2005
1,3504
1,3295
1,7755
Şubat
1,3072
1,2785
1,7022
Mart
1,3079
1,3462
1,7240
Nisan
1,3555
1,3844
1,7544
Mayıs
1,3636
1,3550
1,7318
Haziran
1,3537
1,3337
1,6472
Temmuz
1,3316
1,3212
1,6048
Ağustos
1,3368
1,3473
1,6420
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
1,6654
1,6477
1,5998
1,7038
1,8212
1,7969
1,7628
1,8113
1,8452
1,8778
1,8929
1,8233
1,7297
1,6949
1,7439
1,7942
1,6742
1,6100
1,5988
1,6445
1,250
1,277
1,241
1,202
1,200
1,216
1,227
1,219
1,220
1,248
1,301
1,341
1,315
1,302
1,318
1,294
1,270
1,217
1,205
1,221
1,249
1,245
1,220
1,183
1,226
1,213
1,205
1,210
1,232
1,277
1,327
1,364
1,301
1,326
1,295
1,296
1,236
1,207
1,210
1,228
176,3
169,9
174,9
172,7
154,8
155,0
158,5
157,4
155,4
156,6
159,7
163,5
170,7
176,4
174,9
170,8
173,1
179,0
182,1
179,8
b.
Ay Sonu
1,4291
1,3958
Aylık Ort.
Reel Kur Endeksi
1,7529
Aralık-2003
Aylık Ort.
Euro/Dolar Paritesi
Ay Sonu (1 Dolar+1,5 Euro)
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Merkez Bankası, 2005 yılının ilk 7 ayında, 27 Ocak, 9 Mart, 3 Haziran ve 22 Temmuz
tarihlerinde olmak üzere, piyasadaki döviz arz fazlasını sterilize etmek ve döviz fiyatındaki
oynaklığı önlemek amacıyla, 5 kez döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale
etmiş ve toplamda 7,4 milyar dolarlık döviz alımı gerçekleştirmiştir.
2004 yılı Nisan ayında ara verilen günlük döviz alım ihalelerine, Merkez Bankası
tarafından 22 Aralık 2004 tarihinde yeniden başlanmış ve 2005 yılı Temmuz ayı sonuna
kadar toplamda 4.415 milyon dolarlık alım yapılmıştır. Ağustos ayında ise düzenlenen 22
adet ihaleye, 1.229 milyon dolarlık teklif gelmiş ve 330 milyon doları ihale, 296 milyon
doları ise opsiyon tutarı olmak üzere toplam 626 milyon dolarlık alım yapılmıştır.
DPT-YPKDGM
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 11. TCMB Döviz Alımları
(Milyon Dolar)
Döviz Alım İhaleleri
Günlük
Ortalama Teklif
Teklifin Karşılanma
Oranı (%)
Döviz Alım
Miktarı
Doğrudan
Döviz Alımları
TOPLAM
2003
Mayıs
58,3
34,3
319
579
898
Haziran
87,2
41,3
630
566
1.196
Temmuz
137,6
33,8
990
938
1.928
Ağustos
129,3
38,7
1.071
579
1.650
Eylül
149,5
43,3
1.317
2.146
3.463
Ekim
184,0
46,0
1.326
0
1.326
TOPLAM
5.653
4.808
10.461
2004
Ocak
101,7
46,9
286
0
286
Şubat
97,6
51,7
805
1.283
2.088
Mart
117,2
52,6
1.418
0
1.418
Nisan
128,9
61,8
1.354
0
1.354
Aralık
108,3
27,9
242
0
242
TOPLAM
4.104
1.283
5.387
2005
Ocak*
88,4
35,1
526
1.350
1.876
Şubat
68,2
43,9
569
0
569
Mart*
64,9
45,4
706
2.230
2.936
Nisan
59,0
48,8
605
0
605
Mayıs
48,8
47,9
468
0
468
Haziran*
57,8
60,1
764
1.400
2.164
Temmuz*
62,5
62,2
777
2.400
3.177
Ağustos
55,9
50,9
626
0
626
Kaynak: TCMB
* Doğrudan döviz alım miktarları Merkez Bankası günlük vaziyetlerinden türetilen net döviz pozisyonu verileri
kullanılarak, bu büyüklüğü etkileyebilecek diğer döviz işlemleri de göz önüne alınarak hesaplanmıştır.
Grafik 10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif, Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat
100
1,3750
80
1,3500
60
1,3250
40
20
1,3000
0
1,2750
1-
m
Te
e
-T
11
m
e
-T
18
Teklif
DPT-YPKDGM
m
e
-T
25
m
Döviz Alım Miktarı
12
Ortalama Fiyat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Eylül 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Ağustos ayında 2005 yılı ay sonları itibarıyla en
yüksek seviyeye ulaşmıştır.
Ağustos ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki aya göre yüzde 4,4
oranında
değer
kazanmıştır.
Endeksin
yıllık
getirisi
ise
yüzde
52,9
oranında
gerçekleşmiştir. Endeksin reel getirisine bakıldığında ise yıllık bazda ÜFE’ye göre yüzde
46,5, TÜFE’ye göre yüzde 41,7 oranında getiri sağladığı görülmektedir.
Tablo 12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi
(Yüzde)
Aylık Bazda
2003-Aralık
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2005-Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Nominal
Getiri
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
-1,8
11,1
9,4
3,9
-10,0
-7,7
7,0
6,8
Yıllık Bazda
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
26,2
26,2
-10,3
-7,5
9,2
8,9
6,3
5,9
-12,7
-11,2
-9,3
-5,6
4,4
5,3
8,7
7,4
3,3
3,5
7,8
7,6
1,8
2,0
-1,8
-3,1
12,3
10,7
9,9
8,8
3,8
3,9
-11,1
-10,2
-8,8
-8,3
6,8
6,0
7,3
6,7
Nominal
Getiri
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
65,1
83,3
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
58,4
50,3
26,6
30,9
47,7
50,0
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
41,6
41,5
50,6
49,1
98,9
96,6
41,7
45,2
28,7
39,9
40,1
54,2
57,3
70,1
48,8
60,6
42,5
55,7
21,5
32,8
31,3
40,5
16,8
23,2
43,0
45,0
35,9
38,3
13,7
17,3
18,8
21,0
39,9
35,9
43,9
37,7
Temmuz
9,9
10,7
10,5
52,8
46,6
Ağustos
4,4
3,3
3,5
52,9
46,5
Kaynak: DİE, İMKB
(*) Getiri, dönem sonu itibarıyla bir önceki dönem sonuna göre hesaplanmaktadır.
41,7
41,7
İMKB günlük işlem hacmi 937 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
Ağustos ayında İMKB ortalama günlük işlem hacmi bir önceki ay ortalamasına göre
yüzde 5,3 oranında gerileyerek 937 milyon YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece,
Ağustos ayı aylık işlem hacmi 20,6 milyar YTL düzeyinde olmuştur.
DPT-YPKDGM
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
İMKB 100
İMKB 100
İMKB
İş günü
Günlük Ort.
sayısı
İşlem Hacmi
Dönemler
Dönem Sonu 30 Günlük HO. İşlem Hacmi (1)
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
23
1.061.389
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
20
991.870
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
17
884.564
Mart
20.191
19.476
24.998.286
23
1.086.882
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
21
824.202
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
20
659.360
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
22
475.782
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
22
589.929
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
21
591.752
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
22
1.076.462
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
20
913.703
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
20
887.741
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
21
986.000
2005 Ocak
27.330
25.542
23.499.205
19
1.236.800
Şubat
28.396
27.387
24.995.845
20
1.249.792
Mart
25.558
26.435
23.957.636
23
1.041.636
Nisan
23.592
24.808
15.485.854
21
737.422
Mayıs
25.236
24.573
15.062.779
21
717.275
Haziran
26.957
25.817
17.403.868
22
791.085
Temmuz
29.615
27.946
20.768.694
21
988.985
Ağustos
30.908
29.257
20.614.430
22
937.020
5 Ağustos
29.945
28.440
5.377.360
5
1.075.472
12 Ağustos
28.176
28.823
4.311.321
5
862.264
19 Ağustos
28.457
28.900
4.197.266
5
839.453
26 Ağustos
30.020
29.129
4.591.282
5
918.256
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Borsaya kote olan şirketlere ait hisselerde tüm piyasalarda gerçekleştirilen işlem hacmidir. Böylece bu
değer; Ulusal, İkinci Ulusal, Yeni Ekonomi ve Gözaltı Pazarlarına ait işlemleri kapsamaktadır.
(*) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacimleri, Bin YTL
(**) HO: Hareketli Ortalama
Grafik 11. İMKB 100 Bileşik Endeksi
35.000
1.600
30.000
1.400
1.200
1.000
20.000
800
15.000
600
10.000
Dolar
YTL
25.000
400
5.000
200
0
20
04
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
20 12
05
-1
2
3
4
5
6
7
8
0
İMKB-100 Endeks (YTL)
30 Günlük Har. Ort. (YTL)
İMKB-100 Endeks (Dolar)
DPT-YPKDGM
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde, risk göstergeleri olarak kullanılabilecek aylık ve
yıllık standart sapma değerlerinde Mart ayından itibaren aşağı yönde devam eden eğilim
durmuştur.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık (20 günlük) getirisi Ağustos ayında yüzde 4,6
oranında gerçekleşirken, yıllık (250 günlük) getirisi yüzde 50,6 oranında gerçekleşmiştir.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık ve yıllık standart sapma değerlerinde Mart ayından
itibaren görülen gerileme eğilimi Ağustos ayında durmuştur. Bunun neticesinde, Ağustos
ayı sonu itibarıyla aylık standart sapma değeri 6,2’ye yükselmişken, yıllık standart sapma
24,6 düzeyini korumuştur. Uluslararası piyasalarda portföyü bulunan yatırımcılar açısından
bakıldığında İMKB 100-Bileşik endeksi ile diğer belli başlı endeksler arasındaki korelasyon
katsayıları önem arz etmektedir. Buna göre, Ağustos ayında endeks korelasyon katsayıları
incelendiğinde, FTSE-100 endeksiyle –0,21, Nikkei-225 endeksiyle –0,24 ve Dow Jones
Industrial endeksiyle –0,25 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler
Nominal Getiri
Standart Sapma (2)
Korelasyon Katsayıları
Aylık (1) Yıllık (1)
Aylık
Yıllık
FTSE 100 Nikkei 225 Dow Jones Ind.
2003-Aralık
14,54
70,28
8,11
40,54
2004- Ocak
-6,87
58,61
11,81
40,51
0,44
-0,05
-0,25
Şubat
5,53
65,80
10,42
40,76
0,48
0,42
0,63
Mart
5,31
110,94
6,56
34,06
-0,74
0,58
-0,56
Nisan
-11,32
59,34
8,82
33,82
-0,45
-0,23
0,60
Mayıs
-5,22
54,04
10,09
34,64
0,79
0,87
0,88
Haziran
6,52
64,42
7,45
34,68
0,29
0,24
0,19
Temmuz
5,24
82,87
4,77
34,45
-0,16
-0,48
-0,51
Ağustos
2,64
72,29
6,21
34,13
0,79
0,53
0,70
Eylül
6,96
57,53
8,75
34,46
0,28
-0,53
-0,59
Ekim
4,31
54,42
6,72
32,01
0,13
0,08
-0,10
Kasım
-1,81
40,47
6,69
28,63
-0,23
-0,12
-0,20
Aralık
10,69
36,51
6,16
28,10
0,79
0,88
0,88
2005- Ocak
9,60
52,67
6,13
26,49
0,12
-0,59
-0,65
Şubat
3,90
51,15
6,76
25,31
-0,30
-0,03
0,26
Mart
-7,26
25,76
10,67
26,72
0,90
0,68
0,92
Nisan
-8,35
33,45
7,58
26,21
0,82
0,87
0,90
Mayıs
4,06
49,62
7,07
25,33
-0,08
-0,04
-0,30
Haziran
4,49
46,38
4,44
24,67
0,86
0,93
-0,35
Temmuz
7,24
50,35
4,03
24,61
0,72
0,87
0,82
Ağustos
4,62
50,58
6,20
24,60
-0,21
-0,24
-0,25
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Aylık ve yıllık getiri, sırasıyla dönem sonu itibarıyla 20 ve 250 işgünü öncesine göre nominal getiridir.
(2) Aylık standart sapma, dönem sonu itibarıyla son 20 işgününe ait günlük getirinin 20 işgünü üzerinden
aylıklandırılmasıyla hesaplanmıştır. Yıllık hesaplamalar 250 işgünü üzerinden yapılmıştır.
Borsa piyasa değeri Ağustos ayında son 1,5 yılın en yüksek seviyesinde
bulunmaktadır. Borsada işlem gören hisselerde yabancıların payı yüzde 63,9 seviyesine
yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
18 Ağustos tarihinde Ulusal Pazarda işlem gören Göltaş’ın Borsa dışı pazarlarda işlem
görmeye başlamasıyla İMKB’de işlem gören şirket sayısı 299’a gerilemiştir. Borsa piyasa
değeri, Ağustos ayında bir önceki ay sonuna göre 1,4 milyar YTL artarak 48,3 milyar YTL
seviyesine çıkmış ve 2003 Aralık ayından bu yana en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Buna
paralel olarak Borsada işlem gören şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu da 6,9 milyar
YTL yükselerek 163,2 milyar YTL seviyesine çıkmıştır. Borsada işlem görmekte olan
hisselerden Takasbank nezdinde saklaması yapılan hisselerin yabancı sahiplik oranı
Ağustos ayında, son 1,5 yılın en yüksek değeri olan yüzde 63,9’a yükselmiştir.
Haziran ayı itibarıyla toplam piyasa kapitalizasyonunun GSMH’ya oranı yüzde 31,1
seviyesinde gerçekleşmiştir.
2005 yılı ikinci çeyreğine dair milli gelir değerlerinin açıklanmasıyla Haziran ayı
itibarıyla sermaye piyasalarının derinliğini gösteren toplam piyasa kapitalizasyonunun
GSMH’ya oranı hesaplanmıştır. Buna göre, bu oran yüzde 31,1 seviyesi ile 2003 Aralık
ayından itibaren en yüksek seviyesine çıkmıştır.
Tablo 15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı
Portföy Oranı
Takasbankta Saklı
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa
Hisseler (1)
Kapitalizasyonu
Şirket
Piyasa
Yabancı
Toplam/GSMH
Sayısı
değeri
Payı
Oranı
Tarih
(Milyon YTL) (Yüzde) (Milyon YTL) (Milyon Dolar)
(Yüzde)
2003 Aralık
285
23.563
51,5
96.073
68.828
26,9
2004 Ocak
285
22.901
50,8
89.264
66.955
Şubat
286
24.306
51,4
98.049
74.060
Mart
287
26.717
51,8
104.719
79.860
28,3
Nisan
287
24.010
50,0
94.332
65.503
Mayıs
289
23.648
49,6
89.463
60.003
Haziran
292
24.351
50,6
95.225
64.347
24,6
Temmuz
293
26.673
50,9
101.953
69.753
Ağustos
294
28.175
50,2
105.285
70.140
Eylül
294
31.894
50,9
115.964
77.500
28,5
Ekim
297
33.060
50,6
124.787
84.940
Kasım
297
33.955
51,6
120.668
84.679
Aralık
297
37.641
54,9
132.556
98.073
30,9
2005 Ocak
297
40.970
56,9
144.116
108.472
Şubat
297
42.275
58,0
148.600
116.312
Mart
297
38.239
57,8
134.350
99.866
30,4
Nisan
299
36.980
59,6
123.820
89.504
Mayıs
300
39.178
59,1
133.120
98.309
Haziran
298
43.000
60,8
141.328
106.038
31,1
Temmuz
300
46.888
62,8
156.257
118.349
Ağustos
299
48.262
63,9
163.230
121.234
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, Takasbank, DPT
(1) Takasbank saklama bakiyelerine ait verileri göstermektedir.
DPT-YPKDGM
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
b.
Eylül 2005
Tahvil ve Bono Piyasası
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi Ağustos ayında kısmi oranda artış
göstermiştir. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 15 baz puan
artarak yüzde 16,4 seviyesine çıkmıştır.
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi 1.491 milyon YTL’den 1.553 milyon
YTL’ye çıkarken, buna paralel olarak aylık işlem hacmi de bir önceki aya göre 2,9 milyar
YTL artarak 34,2 milyar YTL’ye çıkmıştır. Piyasada gerçekleşen ortalama basit faiz oranları
bir önceki aya göre 15 baz puan yükselerek yüzde 16,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Tablo 16. Kamu Menkul Kıymetleri ve Repo-Ters Repo Pazarı
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Pazarı
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
Faiz Oranı
Dönemler
(Milyon YTL)
2003-Aralık
24.972
2004-Ocak
26.572
Şubat
23.509
Mart
30.057
Nisan
35.024
Mayıs
33.184
Haziran
26.029
Temmuz
31.082
Ağustos
29.141
Eylül
33.268
Ekim
31.715
Kasım
31.635
Aralık
41.453
2005-Ocak
39.953
Şubat
46.155
Mart
56.204
Nisan
40.380
Mayıs
45.054
Haziran
40.608
Temmuz
31.316
Ağustos
34.159
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
(Milyon YTL)
1.086
1.329
1.383
1.307
1.668
1.659
1.183
1.413
1.388
1.512
1.586
1.582
1.974
2.103
2.308
2.444
1.923
2.145
1.846
(Yüzde)
26,3
24,3
23,9
23,6
22,9
27,7
26,8
26,0
25,2
24,7
23,3
22,9
22,5
20,1
18,1
17,2
17,6
17,5
16,4
16,3
16,4
1.491
1.553
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
(Milyon YTL) (Milyon YTL)
121.301
5.274
98.925
4.946
95.058
5.592
129.283
5.621
121.592
5.790
136.555
6.828
133.675
6.076
128.180
5.826
137.557
6.550
147.376
6.699
121.082
6.054
147.644
7.382
154.463
7.355
110.894
5.837
128.323
6.416
155.026
6.740
149.411
7.115
176.546
8.407
171.866
7.812
156.513
160.310
7.453
7.287
Faiz Oranı
(Yüzde)
26,1
26,3
24,1
23,1
22,0
22,0
22,1
22,1
22,1
20,5
20,1
20,1
19,7
17,8
17,1
16,0
15,2
14,9
14,6
14,5
14,4
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde
Temmuz ve Ağustos aylarında oluşan getiri eğrilerinin 250-600 gün vadede aynı seviyede
gerçekleştiği görülmektedir. 1-250 gün vadede ise Ağustos ayı trend eğrisi daha alt
seviyede oluşmuştur. Ağustos ayında işlem hacmi ise 552-559 gün vadeli kamu menkul
kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde,
Temmuz ve Ağustos aylarında oluşan getiri eğrilerinin 250-600 gün vadede aynı seviyede
gerçekleştiği görülmektedir. 1-250 gün vadede ise Ağustos ayında trend eğrisi daha alt
DPT-YPKDGM
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
seviyede gerçekleşmiştir. Ağustos ayında gerçekleşen faiz oranlarının elde edildiği işlem
hacmi düzeylerine bakıldığında, 552-559 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde
yoğunlaşmanın olduğu görülmektedir.
Grafik 12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri
Bileşik Faiz (Yüzde)
17,00
16,50
16,00
15,50
15,00
14,50
14,00
13,50
13,00
1
51
101
151
201
251
301
351
401
451
501
551
Vadeye Kalan Gün
TEMMUZ 2005
AĞUSTOS 2005
Poly. (TEMMUZ 2005)
Poly. (AĞUSTOS 2005)
1.200.000
19,00
1.000.000
18,00
800.000
17,00
600.000
16,00
400.000
15,00
200.000
14,00
0
Bileşik Faiz (Yüzde)
İşlem Hacmi (Milyon YTL)
Grafik 13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Ağustos 2005)
13,00
1
41 81 121 161 201 241 281 321 361 401 441 481 521 561
Vadeye Kalan Gün
İŞLEM HACMİ
BİLEŞİK FAİZ
c.
Repo-Ters Repo Piyasası
Repo-Ters Repo Piyasasında Ağustos ayında 160,3 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 9 baz puan gerileyerek
yüzde 14,4 düzeyine inmiştir.
Ağustos ayında Repo – Ters Repo piyasası işlem hacmi, bir önceki ay sonuna göre
3,8 milyar YTL artarak 160,3 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna karşın, günlük
ortalama işlem hacmi bir önceki ay değerine göre 0,2 milyar YTL azalarak 7,3 milyar
DPT-YPKDGM
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
YTL’ye gerilemiştir. Söz konusu dönemde ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 9
baz puan gerileyerek yüzde 14,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
d.
Takasbank Borsa Para Piyasası
Takasbank Borsa Para Piyasası (TBPP), diğer para piyasalarına göre işlem hacminin
daha düşük düzeyde gerçekleşmesine karşın aracı kurumların ağırlıklı olarak işlem yaptığı
bir piyasa olması açısından önem arz etmektedir. Ağustos ayında gecelik işlemlerde 6,9
milyar YTL işlem hacmi gerçekleşmiş ve faiz oranı yüzde 13,6 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 17. Takasbank Borsa Para Piyasası O/N İşlem Hacmi ve Faiz Oranı
İşlem Hacmi
Dönemler
2004 Tüm Yıl
2005-Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Kaynak: Takasbank
e.
( YTL)
84.172.239.000
5.174.803.000
6.549.073.000
5.415.869.000
4.673.999.000
5.154.879.000
5.244.118.000
4.417.076.000
6.912.974.000
Günlük Ortalama O/N İşlemlerin Toplam
İşlem Hacmi
İşlemlere Oranı
( YTL)
334.016.821
272.358.053
327.453.650
235.472.565
222.571.381
245.470.429
238.369.000
210.336.952
314.226.091
(Yüzde)
89,13
71,06
72,98
67,41
65,55
66,62
66,22
62,34
55,77
Faiz Oranı
(Yüzde)
21,45
16,91
16,29
15,32
14,42
14,23
13,94
13,70
13,64
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Ağustos ayında bir önceki ay ağırlıklı
ortalama değerine göre 14,6 dolar artarak 425,9 dolar seviyesinden 440,5 dolar seviyesine
çıkmıştır. İstanbul Altın Borsasındaki Ağustos ayı altın işlem hacmine bakıldığında hem YTL
hem de dolar ile yapılan işlemlerde gerileme gözlenmiştir. Bu dönemde YTL işlem hacmi
50,2 milyon YTL’den 14,8 milyon YTL’ye inmişken, dolar işlem hacmi ise 49,4 milyon
dolardan 45,5 milyon dolara inmiştir. Bu gelişmeler neticesinde, miktar bazında işlem
hacmi 36,9 tondan 33,1 tona gerilemiştir.
f.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi dövize dayalı sözleşmelerde
yoğunlaşarak artış göstermiş ve 380,3 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi dövize dayalı sözleşmelerde
yoğunlaşarak artış göstermiştir. En yüksek işlem hacmi 338,3 milyon YTL ile dövize dayalı
vadeli işlem sözleşmelerinde gerçekleşmiştir. Emtiaya dayalı vadeli işlem sözleşmeleri ise
hiç işlem görmemiştir. Dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinden dolar bazlı
DPT-YPKDGM
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
sözleşmelerin işlem hacmi 324,3 milyon YTL olurken, bu işlem hacminin 149,5 milyon YTL
tutarlık kısmı Aralık 2005 vadeli dolar sözleşmesinde gerçekleşmiştir.
Ay sonu açık pozisyon sözleşme sayısı bir önceki ay sonuna göre yüzde 20,2
oranında artarak 89.377’ye ulaşmıştır. Bu pozisyonun 86.610 adeti ise dövize dayalı vadeli
işlem sözleşmelerinde bulunmaktadır.
Ağustos
ayı
sonu
itibarıyla
açık
pozisyon
değerlerine
bakıldığında
piyasa
katılımcılarının açık pozisyon sözleşme sayılarını dövize dayalı sözleşmelerde yoğunluklu
olmak üzere artırmakta olduğu görülmektedir. 38.531 adeti Aralık 2005 vadeli dolar
sözleşmesinde olmak üzere dövize dayalı vadeli sözleşmelerde toplam açık pozisyon adeti
86.610 seviyesinde bulunmaktadır.
Tablo 18. Vadeli İşlemler Piyasası
Hacim-Miktar
(Adet)
Hacim (YTL)
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
7.088
21.774
32.991
56.953
143.088
16.038.406
40.901.166
58.813.365
94.245.919
215.257.257
Temmuz
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
13.501
60
163.165
17
176.743
47.392.940
558.015
225.232.989
33.880
273.217.824
10.218
461
242.418
0
253.097
37.516.300
4.455.965
338.286.230
0
380.258.495
Ağustos
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
Kaynak: VOB
DPT-YPKDGM
İş Günü
(Gün)
Günlük Hacim
(YTL)
17
23
21
21
22
943.436
1.778.312
2.800.636
4.487.901
9.784.421
Dönem Sonu
Mevcut Açık
Pozisyon (Adet)
2.438
6.468
12.106
16.268
22.242
21
161
34
3.344
0
13.010.373
3.390
704
70.234
7
74.335
85
40
3.937
0
17.284.477
1.875
885
86.610
7
89.377
22
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Eylül 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
Ağustos ayında mevduat hacmi, önceki aya göre yüzde 6,9 oranında yükselerek
207,7 milyar YTL’ye yükselmiştir.
2005 yılı Ağustos ayında bankacılık sektörünün toplam mevduatı bir önceki aya
göre yüzde 6,9 oranında artarak 199,7 milyar YTL’den 207,7 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklere ait YTL mevduatlar yüzde 7,5 oranında artarak 123,7
milyar YTL’den 128,9 milyar YTL’ye çıkmıştır. Dolar ve euronun YTL karşısında değer
kazanması ve euro/dolar paritesinin dolar aleyhine değişmesi sonucunda YP mevduatın
hem dolar değerinde hem de YTL değerinde artış gerçekleşmiştir. Nitekim; Ağustos ayında
bir önceki aya göre yurtiçi yerleşiklerin YP mevduatının dolar değeri yüzde 0,7 oranında
artarak 55 milyar dolardan 55,3 milyar dolara, YTL değeri ise yüzde 3,2 oranında artarak
73,2 milyar YTL’den 75,5 milyar YTL’ye çıkmıştır.
Tablo 19. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YTL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YTL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
Ağustos 05/
Temmuz 05
6,9
7,5
4,6
Ağustos 05/
Aralık 04
13,7
24,1
-2,4
4,2
4,5
4,8
3,4
2,0
29,6
32,1
38,1
11,4
9,6
(Yüzde Değişim)
Ağustos 05/
Ağustos 04
22,3
36,1
14,6
44,7
49,0
65,3
5,0
8,8
YP mevduatın toplam mevduat içindeki payında görülen azalma eğilimi Ağustos
ayında da devam etmiş, söz konusu oran Temmuz ayındaki yüzde 38,1 seviyesinden
yüzde 38’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
210.000
60
180.000
50
150.000
40
120.000
30
90.000
Yüzde
Milyon YTL
Grafik 14. YP Mevduat/Toplam Mevduat
20
60.000
10
30.000
Toplam Mevduat
7
8
5
6
3
4
5-2
200
12
200
5-1
10
11
8
9
7
5
6
3
4
4-2
4-1
200
YP Mevduat
200
11
12
9
10
7
8
6
4
5
2
3
2-1
200
200
2
0
3-1
0
YP Mevduat/Toplam Mevduat
YTL mevduatlarda 3 ay ve daha kısa vadeli mevduatın payı artarken, ortalama vade
kısalmıştır.
Ağustos ayında 3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat
içindeki payı önceki aya göre artarak yüzde 82,4’ten yüzde 83,3’e yükselmiştir.
Grafik 15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat
88
86
Yüzde
84
82
80
8
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
04
-1
2
78
YTL mevduatın ortalama vadesi 3 aydan 2,9 aya gerilerken, YP mevduatların
ortalama vadesi 2,7 ay olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi
3 ,4
Ay
3 ,2
3 ,0
2 ,8
2 ,6
YTL Mevduatın Ortalama Vadesi
8
7
6
5
4
3
2
1
20
05
-
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-
1
2 ,4
YP Mevduatın Ortalama Vadesi
* 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
DPT-YPKDGM
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
b.
Eylül 2005
Krediler
Ağustos ayında mevduat bankalarının kredi hacmi hem YTL ve hem de YP
kredilerdeki artış sonucunda önceki aya göre 4,2 oranında yükselmiştir. Kredi türlerine
göre bakıldığında, bu yükselişte ticari kredilerdeki ve konut kredilerindeki artışın etkili
olduğu görülmektedir.
Ağustos ayında bankacılık sektörü yurtiçi şubelerinin toplam kredi hacmi önceki aya
göre yüzde 4,2 oranında artarak 106,2 milyar YTL’den 110,7 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Bu dönemde yurtiçi şubelerin hem YTL hem de YP kredilerinde artış görülmüştür. Nitekim;
Ağustos ayında mevduat bankalarının yurtiçi YTL kredileri önceki aya göre yüzde 4,8
oranında artarak 79,8 milyar YTL’den 83,7 milyar YTL’ye, YP krediler ise yüzde 3,4
oranında artarak 19 milyar YTL’den 19,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Mevduat bankalarının
yurtiçi kredileri içinde YP kredilerin payı Ağustos ayında da azalmaya devam ederek yüzde
19,2’den yüzde 17,8’e gerilemiştir.
Grafik 17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
40
120.000
35
30
80.000
25
20
60.000
15
40.000
10
20.000
5
YP Krediler
ayında
bankaların
Toplam Krediler
yurtdışı
şubeleri
8
7
6
5
4
3
2
12
2005
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
0
2003
-12
2004
-1
0
Ağustos
Yüzde
Milyon YTL
100.000
YP Krediler/Toplam Krediler
tarafından
yurtiçi
yerleşiklere
kullandırılan YP krediler de artarak 15,8 milyar YTL’den 16,5 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu
krediler de hesaba dahil edildiğinde; YP kredilerin toplam kredilere oranının Ağustos ayı
itibariyle yüzde 29,9 seviyesinde olduğu görülmektedir.
DPT-YPKDGM
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Aralık 2004
Temmuz 2005
Ağustos 2005
Önceki
Önceki
Önceki Aralık
Milyon yıla Yüzde Milyon aya Yüzde Milyon
aya 2004’e Yüzde
YTL
Pay
YTL
Pay
YTL
göre
göre
göre
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
değ.
MEVD. B. YURTİÇİ KR.
78.248
63,0
100,0 98.868
5,1
4,5
32,1
100,0
Ticari Krediler
44.133
47,0
56,4 53.834
4,9
54,5
56.721
5,4
28,5
54,9
Tüketici Kre. ve Kredi K.
26.678
111,3
34,1 36.372
6,5
36,8
37.749
3,8
41,5
36,5
-Tüketici Kredileri
12.925
113,7
16,5 21.025
9,3
21,3
22.394
6,5
73,3
21,7
-Konut Kredileri
2.641
203,0
3,4
7.023
19,7
7,1
7.838
11,6
196,7
7,6
-Taşıt Kredileri
4.322
100,7
5,5
5.120
4,2
5,2
5.374
5,0
24,3
5,2
-Diğer Tüketici Kredileri
5.962
97,2
7,6
8.882
5,1
9,0
9.183
3,4
54,0
8,9
13.753
109,1
17,6 15.348
2,9
15,5
15.356
0,1
11,7
14,9
-Kredi Kartları
İhtisas Kredileri
100,0 103.348
7.437
38,6
9,5
8.662
1,1
8,8
8.878
2,5
19,4
8,6
-Tarımsal Kredi
3.739
23,4
4,8
4.424
1,1
4,5
4.470
1,0
19,6
4,3
-Küçük Esn. Sanat. Kredi.
2.777
69,6
3,5
3.028
0,5
3,1
3.059
1,0
10,1
3,0
922
18,2
1,2
1.210
3,1
1,2
1.348
11,4
46,3
1,3
-Diğer
Kaynak: TCMB
Mevduat bankaları kredilerinin türlerine göre dağılımına bakıldığında; Ağustos
ayında kredi türleri içinde en büyük artışın ticari kredilerde ve tüketici kredilerinde
gerçekleştiği görülmektedir. Nitekim; bu dönemde bir önceki aya göre ticari krediler yüzde
5,4 oranında artarak 53,8 milyar YTL’den 56,7 milyar YTL’ye, tüketici kredileri yüzde 6,5
oranında artarak 21 milyar YTL’den 22,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. Tüketici kredileri
içinde en büyük artış konut kredilerinde olmuş, konut kredileri önceki aya göre yüzde 11,6
oranında artarak 7 milyar YTL’den 7,8 milyar YTL’ye çıkmıştır. 2004 yılı sonuna göre konut
kredilerindeki artış oranı ise yüzde 196,7’ye ulaşmıştır. Konut kredilerde 2005 yılı boyunca
görülen hızlı artış trendi sonucunda söz konusu kredilerin toplam krediler içindeki payı
2004 yılı sonunda yüzde 3,4 iken yüzde 7,6’ya yükselmiştir. Ağustos ayında bir önceki aya
göre kredi kartlarında önemli bir değişim olmazken, ihtisas kredileri yüzde 2,5 oranında
artarak 8,9 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Grafik 18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla)
18.000
16.000
Milyon YTL
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
8
7
6
5
4
3
2
5-1
12
11
10
9
200
Konut Kredileri
DPT-YPKDGM
8
7
6
5
4
3
2
200
2-1
2
200
3-1
2
200
4-1
0
Taşıt Kredileri
24
Diğer Tüketici Kredileri
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 21. Tüketici Kredisi Faiz Oranları
(Yüzde)
İhtiyaç
Min.
Taşıt
Max.
Ort.
Min.
Konut
Max.
Ort.
Min.
2004 Haziran
2,35
3,00
2,72
2,10
3,00
2,63
Temmuz
2,35
2,75
2,57
2,10
2,65
2,38
Ağustos
2,35
2,80
2,62
2,10
2,65
2,40
Eylül
2,35
2,75
2,56
2,10
2,65
2,38
Ekim
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,16
Kasım
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,17
Aralık
2,35
2,40
2,35
1,95
2,15
2,04
2005 Ocak
2,20
2,40
2,26
1,85
1,90
1,87
Şubat
2,20
2,30
2,22
1,75
1,90
1,80
Mart
2,00
2,30
2,10
1,65
1,85
1,69
Nisan
2,00
2,30
2,06
1,55
1,75
1,66
Mayıs
1,90
2,30
2,02
1,50
1,65
1,58
Haziran
1,85
2,10
1,91
1,44
1,60
1,50
Temmuz
1,85
2,10
1,91
1,44
1,50
1,46
Ağustos
1,85
2,10
1,90
1,44
1,50
1,46
Kaynak: Reuters, bankaların web siteleri
(*) Faiz oranlarının minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunurken,
büyük beş bankanın oranları esas alınmıştır.
Max.
2,10
2,10
2,10
2,10
2,05
2,05
1,80
1,70
1,60
1,49
1,49
1,45
1,30
1,30
1,30
Ort.
3,00
2,55
2,50
2,50
2,20
2,20
2,10
1,90
1,70
1,75
1,60
1,50
1,49
1,39
1,39
2,57
2,35
2,36
2,36
2,13
2,11
1,93
1,74
1,67
1,56
1,51
1,48
1,37
1,35
1,35
aktif büyüklüğü itibariyle en
Kredilerin mevduatlara oranındaki artış trendi Ağustos ayında da sürmüştür.
Mevduat bankaları yurtiçi kredilerinin mevduatlara oranı 2005 yılı Temmuz ayında
yüzde 49,5 iken, Ağustos ayında yüzde 49,8’e yükselmiştir.
Grafik 19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
60
250.000
50
40
150.000
30
100.000
20
50.000
10
Mevduatlar
7
8
5
6
3
4
2
12
20
05
-1
10
11
8
9
6
7
4
Yurtiçi Şubelerin Kredileri
5
2
3
11
12
20
04
-1
9
10
7
8
5
6
4
2
0
3
0
20
02
-12
20
03
-1
Yüzde
Milyon YTL
200.000
Krediler/Mevduatlar
2004 yılında yüzde 19,3 olan yurtiçi kredi hacminin GSMH’ya oranı; 2005 yılının ilk
yarısında ticari krediler ve konut kredilerinin önemli oranda artmasının etkisiyle yüzde
21,8’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
25
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH
30,0
Yüzde
25,0
20,0
15,0
19
19 97/
19 97/ I
I
19 97/ I
97 III
19 /IV
19 98/
19 98/ I
I
19 98/ I
98 III
19 /IV
19 99/
19 99/ I
I
19 99/ I
99 III
20 /IV
20 00/
20 00/ I
I
20 00/ I
00 III
20 /IV
20 01/
20 01/ I
I
20 01/ I
01 III
20 /IV
20 02/
20 02/ I
I
20 02/ I
02 III
20 /IV
20 03/
20 03/ I
I
20 03/ I
03 III
20 /IV
20 04/
20 04/ I
I
20 04/ I
04 III
20 /IV
20 05/
05 I
/II
10,0
Kaynak: TCMB haftalık bülten, DPT
Ağustos ayında tüm mevduat bankaları gruplarında tahsili gecikmiş alacakların (TGA)
kredilere oranı azalmıştır.
Grafik 21. TGA/Krediler
Yüzde
40
20
M e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k . T G A / k r e d i ( T M S F d a h il)
Yabancı bank.TGA/kredi
8
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
0
Ağustos ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranı önceki aya göre
azalarak yüzde 6,8’den yüzde 6,6’ya gerilemiştir. Bu dönemde tüm mevduat bankaları
gruplarının söz konusu oranında azalma olmuştur. Nitekim; TGA’ların kredilere oranı özel
bankalarda yüzde 5,9’dan yüzde 5,7’ye, kamu bankalarında yüzde 10’dan yüzde 9,9’a,
yabancı bankalarda ise yüzde 4,2’den yüzde 4,1’e gerilemiştir.
Tasfiye olunacak kredi kartlarının toplam kredi kartlarına oranındaki artış eğilimi
devam etmiştir.
DPT-YPKDGM
26
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
2005 yılı başından itibaren artış eğilimi görülen tasfiye olunacak kredi kartlarının
toplam kredi kartlarına oranı, Ağustos ayında da bir önceki aya göre artarak yüzde 7,1’den
yüzde 7,4’e yükselmiştir. Tasfiye olunacak tüketici kredilerinin toplam tüketici kredilerine
oranı ise değişmeyerek yüzde 0,6 seviyesinde gerçekleşmiştir.
c.
Menkul Kıymetler
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Ağustos ayında, alım satım amaçlı
ve satılmaya hazır menkul değerler portföyündeki (ticari portföy) artışın etkisiyle önceki
aya göre yükselmiştir.
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Ağustos ayında önceki aya göre
yüzde 4,4 oranında artarak 122,3 milyar YTL’den 127,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu
yükselişte, büyük ölçüde özel bankaların YTL cinsi ticari portföyünün artması etkili
olmuştur. Ağustos ayında mevduat bankalarının ticari portföyü bir önceki aya göre yüzde
6,4 oranında artarak 75 milyar YTL’den 79,9 milyar YTL’ye, vadeye kadar elde tutulacak
menkul değerleri ise yüzde 1,2 oranında artarak 47,6 milyar YTL’den 48,2 milyar YTL’ye
yükselmiştir.
2004
yılı
sonuna
göre
bakıldığında;
mevduat
bankalarının
menkul
kıymet
portföyündeki artışın sınırlı düzeyde kaldığı görülmektedir. Bu gelişmede, bankaların son
dönemde kaynaklarını daha çok krediye yöneltmeleri etkili olmuştur.
Grafik 22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü
70
60
Milyar YTL
50
40
30
20
10
Kamu Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
8
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
02
-1
2
20
03
-1
2
0
Yabancı Mevduat Bankaları
Bankaların krediye daha fazla kaynak ayırmaları sonucunda, menkul kıymetşerin
mevduatlara oranı son aylarda azalmasına rağmen, Ağustos ayında önceki aya göre
artarak yüzde 61,2’den yüzde 61,5’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
73
250000
71
200000
69
65
63
100000
Yüzde
Milyon YTL
67
150000
61
59
50000
57
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
05
11
9
10
8
20
Menkul Değerler
d.
7
6
5
4
3
2
-1
04
20
3-1
20
0
2-1
20
0
2
55
2
0
M e v d u a t la r
Menkul Değerler/Mevduatlar
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Ağustos ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı azalmıştır.
Ağustos ayında bankacılık sektörünün bilanço içi pozisyon açığı bir önceki aya göre
azalarak 2.460 milyon dolardan 1.975 milyon dolara gerilemiştir. Bilanço dışı işlemleri de
içeren net genel pozisyon açığı da bu dönemde gerileyerek 584 milyon dolardan 519
milyon dolara inmiştir.
Tablo 22. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
7
8
2003-12
2004-12
2005-5
6
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
382
172
124
118
170
Özel Bank.
-454
-367
-1.758
-1.381
-1.477
-2.086
-2.055
Yabancı B.
42
82
-98
53
186
-373
-27
-367
1
-
-
-
-
-
34
37
88
100
-15
-120
-63
-551
-20
-1.386
-1.056
-1.182
-2.460
-1.975
252
227
382
94
141
108
96
Özel Bank.
-288
-135
-515
-654
-572
-717
-614
Yabancı B.
58
39
20
51
6
-3
-37
TMSF Ban. (1)
34
1
-
-
-
-
-
KYB
177
137
75
13
-1
28
36
Toplam
173
269
-38
-496
-427
-584
-519
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
DPT-YPKDGM
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Eylül 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜ 2005 YILI HAZİRAN AYI
BİLANÇOLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Raporun bu bölümünde, Türkiye Bankalar Birliği tarafından açıklanan bankacılık
sektörünün 2005 yılı Haziran ayı bilanço verileri kullanılmıştır.
2005 yılı Haziran sonu itibariyle 2004 yılı sonuna göre bankacılık sektörü yoğunlaşma
ve etkinlik oranlarında artış yaşanmıştır. Ayrıca, 2004 yılının ilk yarısına göre bankaların
karlılıkları artmıştır.
Tablo 23. Türk Bankacılık Sektörüne İlişkin Göstergeler
(Adet, Yüzde)
2004 Aralık
2005 Haziran
Banka Sayısı (Adet)
48
48
Yoğunlaşma Oranı (ilk beş banka payı)
59,5
60,8
Kredi / Mevduat
52,3
58,6
Kredi / Toplam Aktif
33,7
37,2
Menkul Kıymet / Toplam Aktif
40,4
38,9
Mevduat / Toplam Aktif
64,4
63,0
Likit Aktifler / Kısa Vadeli Yükümlülükler
84,3
80,1
TGA (Net) / Krediler
0,7
0,6
Sermaye Yeterlilik Rasyosu
28,8
25,6
Dönem Karı / Toplam Aktifler*
0,9
1,2
Dönem Karı / Özkaynaklar*
6,8
9,0
* Söz konusu rasyolarda anlamlı bir karşılaştırma yapılabilmesi için 2004 Aralık rakamları yerine 2004 Haziran
rakamları kullanılmıştır.
Kaynak: TBB, BDDK
2004 yılı sonunda yüzde 59,5 olan ilk beş bankanın sistemdeki payı, 2005 yılının ilk
yarısında yüzde 60,8’e yükselmiştir. Söz konusu yükselişte, ilk beş banka içindeki iki özel
bankanın sektör ortalamasından daha hızlı büyümeleri etkili olmuştur. Bankacılık sektörü
etkinlik göstergesi olarak ifade edilen kredilerin mevduatlara oranı, aynı dönemde yüzde
52,3’den yüzde 58,6’ya yükselmiştir. Enflasyon ve faiz oranlarında yaşanan düşüşün yanı
sıra kredi vadelerinin uzaması ve bankalar arasındaki rekabetin artması, bankacılık sektörü
etkinlik rasyosunun yükselmesinde temel etkenler olmuştur. Bankacılık sektörünün
plasman kompozisyonunda kredilerin payının artması, alternatif olarak menkul kıymet
payının düşmesine neden olmuştur. Bankaların yurt dışından fonlama maliyeti olarak ucuz
kaynak bulması, mevduatın toplam pasif içindeki payının azalmasına yol açmıştır.
Bankalar tarafından kullandırılan kredilerde yaşanan hızlı artış, sermaye yeterliliği
hesaplamasında DİBS’lerin risk ağırlığının sıfır olmasına karşın kredilerin belli bir risk
ağırlığı olmasından dolayı bankacılık sektörü sermaye yeterlilik oranının düşmesinde temel
belirleyici olmuştur. Nitekim, 2004 yılı sonunda yüzde
28,8 olan sermaye yeterlilik
rasyosu, 2005 yılı Haziran ayı itibariyle yüzde 25,6 seviyesine inmiştir.
DPT-YPKDGM
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
2005 yılının ilk yarısında kredilerin toplam aktifler içindeki payı artarken menkul
kıymetlerin payında düşüş yaşanmıştır.
Tablo 24. Bankacılık Sektörünün Seçilmiş Aktif Kalemleri
(Milyon YTL)
2004 Aralık
YTL
Nakit Değerler
Para Piyasaları
Bankalardan Alacaklar
Al. Sat. Amaç. ve Sat.
Haz. Men. Değ.
Vad. K. El. Tut. Men. Değ.
Krediler
Takipteki Alacaklar (Net)
Takipteki Krediler
Özel Karşılıklar ( - )
Zorunlu Karşılıklar
Toplam Aktifler
Bilgi için :
Toplam Aktif ( Milyar
USD)
2005 Haziran
YP
Toplam
TL
YP
Toplam
3.027
3.578
3.642
4.634
720
14.260
7.661
4.297
17.902
3.708
4.984
5.080
3.748
746
12.867
7.456
5.730
17.947
39.126
41.947
65.551
707
6.139
5.432
4.670
32.537
10.070
37.690
53
217
164
8.490
71.662
52.018
103.241
759
6.356
5.596
13.160
47.615
39.911
83.612
737
6.781
6.044
5.872
33.628
10.239
41.683
75
200
125
8.234
81.244
50.150
125.295
812
6.981
6.169
14.106
193.661
112.791
306.452
222.002
115.241
337.244
130,8
76,2
206,9
166,5
86,4
252,9
Kaynak: TBB
Bankacılık sektörü toplam aktifleri, altı aylık dönemde yüzde 10 artarak 306,5 milyar
YTL’den 337,2 milyar YTL’ye yükselmiştir. Dolar bazında artış ise, dolar kurunun yıl sonuna
göre aynı seviyelerde olmasının etkisiyle yüzde 10,3 oranında gerçekleşmiştir.
Bankacılık sektörü toplulaştırılmış bilançosunun aktif kalemleri incelendiğinde; ilk altı
ayılık dönemde kredilerde yaşanan yüzde 21,4’lük artış dikkat çekmektedir. Bu dönemde,
özellikle konut kredilerinde ve ticari kredilerdeki hızlı yükselmeyle birlikte bankacılık
sektörü kredi stoku, 103,2 milyar YTL’den 125,3 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Tahsili gecikmiş
alacaklar kaleminde ise, aynı oranda paralel bir artış yaşanmaması, bankaların daha
sağlıklı bir aktif yapısı kazanmasını sağlamıştır. Nitekim, karşılık ayrılmamış TGA’ların
toplam kredilere oranı aynı dönemde yüzde 0,7’den yüzde 0,6’ya gerilemiştir.
Bankaların menkul kıymetlere plasmanları nominal olarak artmasına karşılık toplam
bilanço içindeki payı düşmeye devam etmiştir. Nitekim, 2004 yıl sonunda toplam aktiflerin
yüzde 40,4’ü menkul kıymetlere plase edilirken 2005 yılının ilk yarısında bu oran yüzde
39’a düşmüştür.
Bankaların kullandırdıkları krediler içinde 2005 yılının ilk altı ayında en çok tüketici
kredilerinde artış görülmüştür. 2005 yılı ilk altı ayında tüketici kredileri yüzde 55,2
oranında artarak 12,7 milyar YTL’den 19,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. 2004 yılında tüketici
kredilerinin alt kalemi olan taşıt kredisinde yaşanan hızlı artışın yerini, 2005 yılının ilk
yarısında konut kredileri almıştır. Tüketim amaçlı harcamaları finanse etmek amacıyla
DPT-YPKDGM
30
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
kullandırılan kredi kartları ise aynı dönemde yüzde 11,4 oranında yükselerek 15,5 milyar
YTL’ye ulaşmıştır. 2005 yılı Haziran ayı itibarıyla işletme kredilerinin toplam krediler
içindeki payı yüzde 14,6’ya gerilerken, tüketici kredilerinin toplam krediler içindeki payı
16,5’e yükselmiştir. Bankacılık sistemi kredileri içinde önemli bir yere sahip olan ihracat
kredilerinin payı, yüzde 12,3’e gerilemiştir.
Tablo 25. Bankacılık Sektörü Kredi Kompozisyonu
(Trilyon TL)
2004 Aralık
İhracat Kredileri
İhracat Garantili Yatırım Kr.
Diğer Yatırım Kredileri
İşletme Kredileri
İhtisas Kredileri
Tüketici Kredileri
Kredi Kartları
Diğer Krediler
Yurtdışı Krediler
Toplam Krediler
Toplam
İçindeki Pay
13.493
2.232
3.204
17.040
4.090
12.691
13.910
23.316
2.517
97.197
13,9
2,3
3,3
17,5
5,0
13,1
14,3
24,0
2,6
100,0
2005 Haziran
Toplam
İçindeki Pay
14.630
2.147
3.839
17.495
3.095
19.702
15.496
28.871
7.506
119.399
12,3
1,8
3,2
14,6
4,2
16,5
13,0
24,2
6,3
100,0
Kaynak: BDDK
Pasif hesaplarda mevduatın payı gerilerken, maliyet avantajı nedeniyle yurtdışından
alınan kredilerin payı artmıştır.
2005 yılının ilk yarısında bankacılık sisteminin toplam mevduatları, 2004 yıl sonuna
göre yüzde 8,3 oranında artarak 213,8 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bankalar için temel fon
kaynağı olan mevduatların pasif toplamı içindeki payı, aynı dönemde yüzde 1,4 puan
azalarak yüzde 63’e gerilemiştir. Söz konusu azalışta, bankaların dış kredi kullanımına
ağırlık vermesi ve döviz tevdiat hesaplarının TL değerinin 2004 yılı sonuna göre önemli bir
değişim göstermemesi etkili olmuştur. Bankaların yurtdışından kullandıkları krediler, aynı
dönemde yüzde 26,1 oranında artarak 30,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. Önceki dönemlere
göre daha düşük risk primine sahip olan bankaların YTL kaynaklardan daha ucuz olması
nedeniyle yurt dışı borçlanmayı tercih etmesi, bu gelişmede temel belirleyici olmuştur.
Yurtdışı borçlanmanın artmasıyla birlikte döviz pozisyon riskinin yönetilmesi ve bu riski
azaltacak mekanizmaların geliştirilmesi bankalar için büyük önem arz etmektedir.
DPT-YPKDGM
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Tablo 26. Bankacılık Sektörünün Seçilmiş Pasif Kalemleri
(Milyon YTL)
2004 Aralık
TL
Mevduat
Para Piyasalarına Borçlar
Fonlar
Yurtdışından Krediler
Karşılıklar
Özkaynaklar
Ödenmiş Sermaye
Dönem Net Kar/Zararı
Toplam Pasifler
Bilgi için :
Toplam Pasif (Milyar USD)
YP
2005 Haziran
Toplam
TL
YP
Toplam
108.892
9.035
4.763
459
88.502
3.474
8
24.014
197.394
12.509
4.770
24.473
128.312
12.325
5.071
1.691
85.523
4.475
7
29.167
213.835
16.801
5.078
30.858
4.575
45.610
310
353
4.886
45.963
5.534
46.519
307
381
5.841
46.901
14.824
6.456
0
0
14.824
6.456
16.938
4.212
0
0
16.938
4.212
183.425
123.026
306.452
210.841
126.403
337.244
137,3
92,1
229,3
158,1
94,8
252,9
Kaynak: TBB
2005 yılı Haziran ayında özkaynakların toplam kaynaklar içindeki payı 2004 yılı
sonuna göre azalmıştır.
Özkaynakların toplam pasifler içindeki payı 2004 yılı sonunda yüzde 15,0 iken, bu
oran 2005 yılı Haziran ayında yüzde 13,9’a gerilemiştir. 2005 yılının ilk altı ayında yüzde 2
oranında artan özkaynaklar, yüzde 10 olan toplam pasif artışının altında kalmıştır. Söz
konusu oranın yüksek olması, sektöre olan güveni artırması ve krizlere karşı sektörün daha
dayanıklı olması açısından büyük önem taşımaktadır.
Bankacılık sisteminin net karı, 2004 yılının ilk yarısına göre yüzde 75 oranında artarak
4,2 milyar YTL’ye yükselmiştir.
2005 yılının ilk altı ayında, önceki yılın aynı dönemine göre bankaların faiz gelirleri
yüzde 8,1, artarken faiz giderleri ise 1,9 oranında artmıştır. Faiz oranlarında yaşanan
düşüşe karşılık bankaların daha fazla kredi kullandırmaları diğer bir ifade ile kredi hacminin
artması, faiz gelirlerindeki düşüşü engellemiştir. Nitekim, kredilerden alınan faizler, 2004
yılının ilk altı ayında 7,1 milyar YTL iken; 2005 yılının aynı döneminde yüzde 38 oranında
artarak 9,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Mevduata ödenen faiz giderleri ise, aynı dönemde
küçük oranda bir artış göstermiş olup 9,4 milyar YTL’den 9,5 milyar YTL’ye ulaşmıştır.
Gerek bankaların kredi geri ödeme derecelerinin yükselmesinin etkisiyle daha düşük
maliyetle borçlanmaları gerekse döviz kurunun bir yıllık süreçte aynı kalması; bankalar
tarafından kullanılan yurtdışı kredilere ödenen faiz tutarının düşmesini sağlamıştır. Bu
gelişme bankaların faiz marjlarının yükselmesinin sağlayarak karlılıklarının artmasına
katkıda
bulunmuştur.
Enflasyon
ve
faiz
oranlarında
yaşanan
düşüş
ve
DİBS
plasmanlarından 2001 ve 2002 dönemlerine göre yüksek reel getiriler elde edilememesi,
DPT-YPKDGM
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
bankaları gerek gelir çeşitliliği yaratmak gerekse gelirin devamlılığını sağlamak amacıyla
ücret ve komisyon gelirlerine daha fazla önem vermeye yönlendirmiştir. Nitekim, 2003
yılının ilk alınan ücret ve komisyonların toplam faaliyet gelirlerine oranı yüzde 15,6 iken,
2004 yılı ilk yarısında yüzde 20,8 ve 2005 yılının aynı döneminde yüzde 21 seviyesine
yükselmiştir.
Tablo 27. Bankacılık Sektörü Gelir/Gider Tablosundan Seçilmiş Kalemler
(Milyon YTL)
2004 Haziran
2005 Haziran
Faiz Gelirleri
Kredilerden Alınan Faizler
Men. Değ. Alınan Faizler
18.995
7.056
10.553
20.587
9.715
9.583
Faiz Giderleri
Mevduata Verilen Faizler
Net Faiz Geliri
Faaliyet Geliri Toplamı
Alınan Ücret ve Komisyonlar
Verilen Ücret ve Komisyonlar
11.052
9.407
7.943
11.000
2.284
529
11.257
9.468
9.270
14.259
2.990
608
Net Parasal Pozisyon Karı/Zararı
Vergi Öncesi Kar
Net Dönem Kar/Zararı
-1.415
3.505
2.408
0
6.000
4.212
Kaynak: TBB
2005 yılı başından itibaren enflasyon muhasebesi uygulamasının bankalar için
yürürlükten kaldırılması, bankaların karlılıklarının artmasını sağlayan diğer bir gelişmedir.
Enflasyon muhasebesinin uygulandığı dönemlerde, bankaların aktif ve pasifinde yer alan
seçilmiş hesapların enflasyondan arındırılması sonucu oluşan değer, “Net Parasal Pozisyon
Kar/Zararı” olarak takip edilmekte ve genelde eksi değer bir değer aldığı için de karın
düşmesine neden olmaktaydı. 2004 yılının ilk yarısında söz konusu hesap, 1,4 milyar YTL
eksi değerle kapanırken 2005 yılında enflasyon muhasebesinin uygulanmaması sonucu
sıfır değerini almıştır.
Yukarıda bahsedilen gelişmelerin etkisiyle bankaların karlılığı 2004 yılının ilk
yarısına göre yüzde 75 oranında artarak 2,4 milyar YTL’den 4,2 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Kar miktarındaki artış, Net Kar/Toplam Aktifler ve Net Kar/Özkaynaklar gibi karlılık
rasyolarının yükselmesini sağlamıştır. Nitekim, Net Kar/Toplam Aktif oranı, aynı dönemde
yüzde 0,9’dan yüzde 1,2’ye ve Net Kar/Özkaynak oranı ise yüzde 6,8’den yüzde 9’a
yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
33
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
VII. ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Ağustos ayında ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm
oranı artmış, TGA’ların kullandırılan fonlara oranı azalmıştır.
Ağustos ayında ÖFK’ların topladıkları fonlar yüzde 2,5 oranında artarak 7,2 milyar
YTL’den 7,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar ise aynı dönemde
yüzde 3,4 oranında artarak 5,5 milyar YTL’den 5,6 milyar YTL’ye çıkmıştır. Bunun
sonucunda, ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı
Ağustos ayında artarak yüzde 75,8’den yüzde 76,5’e yükselmiştir.
Ağustos ayında ÖFK’ların tahsili gecikmiş alacaklarının kullandırılan fonlara oranı
önceki aya göre azalarak yüzde 1,8’den yüzde 1,7’ye gerilemiştir.
Tablo 28. Özel Finans Kurumları Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri
2002-12
2003-12
2004-12
2005-5
6
7
(Milyon YTL)
8
799
956
1.547
1.564
1.481
1.631
1.648
1.735
2.542
4.255
5.019
5.222
5.460
5.643
374
511
744
805
724
683
703
Sabit Kıymetler (Net)
495
719
568
283
239
200
201
Tahsili Gecikmiş
259
232
91
118
114
96
96
575
872
1.327
1.461
1.447
1.574
1.574
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.707
5.398
5.540
5.625
5.803
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
6.034
6.859
6.987
7.199
7.377
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
21
55
48
62
20
Net Genel Pozisyon
-20
-65
1
14
3
-
18
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
DPT-YPKDGM
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
VIII. PORTFÖY TERCİHLERİ
Ağustos ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış YTL
mevduatlarda gerçekleşirken, YTL DİBS’lerde son aylarda görülen gerileme eğilimi devam
etmiştir. Bu gelişmede, mevduat faiz oranlarının DİBS faiz oranlarının üzerinde seyretmesi
etkili olmuştur.
Ağustos ayında, yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış YTL
mevduatlarda görülmüştür. YTL mevduatlar bir önceki aya göre yüzde 4,2 oranında
artarak 123 milyar YTL’den 128,2 milyar YTL’ye yükselmiştir. Ağustos
ayında yurtiçi
yerleşiklerin portföy tercihleri için de yatırım fonları ve ÖFK katılma hesaplarında da artış
gerçekleşirken, YTL DİBS ve hisse senedi portföyünde azalma görülmüştür.
2005 yılından itibaren mevduat faiz oranlarının DİBS faiz oranlarının üzerinde
seyretmesi, yurtiçi yerleşiklerin YTL mevduatlarının artarken DİBS portföyünün azalmasına
sebep olmuştur. Nitekim; 2005 yılı Ağustos ayı itibariyle 2004 yılı sonuna göre YTL
mevduatlar yüzde 24,2 oranında artarken, YTL DİBS’ler yüzde 4,5 oranında azalmıştır.
Tablo 29. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
Yurtiçi
Yer.
YTL
Mevd.
(Mln.
YTL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
Ekim
Kasım
Aralık
2005 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
51.646
53.393
56.683
55.117
55.171
53.637
53.855
53.360
53.044
54.983
55.349
98.158
101.872
103.240
100.407
102.890
106.943
111.426
115.641
116.782
123.009
128.175
Repo
(Mln.
YTL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
YTL
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
44.841
46.961
48.573
49.315
49.730
52.179
55.489
56.951
56.212
55.970
YP
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
2.285
2.012
1.819
1.872
2.048
2.343
2.438
2.511
2.623
2.388
Eurobn.
(1)
(Mln.
YTL)
4.347
4.774
5.264
5.095
5.310
5.215
5.384
5.561
5.793
5.806
2.136
2.115
1.651
1.774
1.627
1.702
1.561
1.728
1.688
1.579
1.487
56.381
55.053
56.624
58.107
59.153
59.137
58.359
57.198
57.671
55.781
54.102
2.482
2.473
2.578
2.589
2.689
2.825
2.910
2.825
2.462
2.279
2.349
6.160
5.930
5.503
5.802
5.481
5.718
5.924
5.964
5.840
5.808
5.836
Yat.
Fonu
(Mln.
YTL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
ÖFK
Katılma
ve Cari
Hesabı
(Mln.
YTL)
4.036
3.982
4.053
4.203
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
Hisse
senedi
(Mln.
YTL)
(2)
11.433
11.256
11.822
12.868
12.003
11.912
12.034
13.107
14.045
15.657
24.352
25.141
24.573
26.048
26.214
26.587
27.751
28.246
28.028
28.685
28.874
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
6.234
6.685
6.859
6.981
7.199
7.377
16.336
16.425
16.962
17.640
17.761
16.120
14.946
15.275
16.900
17.451
17.284
Kaynak: TCMB, BDDK, Takasbank
(1) Bankaların emanetinde yurtiçi yerleşikler adına tutulan kamu menkul kıymetlerinin piyasa değerleri.
(2) Hisse senedi değeri alt kalemler bazında ayrıştırılamadığından, tablodaki değer bankalar ve mali
kuruluşların portföyünde bulunan hisse senetlerinin piyasa değerini de içermektedir.
DPT-YPKDGM
35
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri
140000
120000
Milyon YTL
100000
80000
60000
40000
20000
Yatırım Fonu
8
7
6
5
4
3
2
11
10
9
8
7
6
4
5
Banka Dışı Kesim YTL DİBS
12
20
05
-1
20
03
YTL Mevduat
3
2
-12
20
04
-1
0
Hisse Senedi
Yurtiçi yerleşiklerin dolar ve euro cinsi mevduatları Ağustos ayında küçük miktarlı da
olsa azalmasına rağmen, euro/dolar paritesinin artması ve döviz kurunun YTL karşısında
değer kazanması sonucunda YP mevduatların dolar ve YTL değerinde artış gerçekleşmiştir.
Yurtiçi yerleşiklerin YP portföy tercihleri içinde YP DİBS ve eurobondda ise yükselme
olmuştur.
Milyon Dolar
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
200
2
3
4
5
6
7
8
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
3-1
200 2
4-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
200 2
5-1
Milyon YTL
Grafik 25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP DİBS Portföyü (Milyon YTL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Milyon YTL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH Hesapları (Milyon Dolar)
Ağustos ayında yabancı yatırımcıların ülkemize yönelik portföy yatırım stoku, DİBS
portföylerindeki azalış sonucunda önceki aya göre gerilemiştir.
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında, Ağustos ayında
yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun bir önceki aya göre yüzde 1,2 oranında
azalarak 44,6 milyar dolardan 44 milyar dolara gerilediği görülmektedir. Bu dönemde
yurtdışı yerleşiklerin DİBS portföyünün düşmesi toplam portföydeki gerilemede etkili
olmuştur. Nitekim; bu dönemde yurtdışı yerleşiklerin DİBS portföyü 17,8 milyar dolardan
DPT-YPKDGM
36
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
16,7 milyar dolara düşmüştür. Yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi portföyü ve mevduat
portföyü ise bu dönemde artış göstermiştir.
Tablo 30. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003
8.691
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.851
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.502
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.552
7.622
1.154
2.823
21.258
Nisan
8.466
6.829
1.116
2.970
18.635
Mayıs
7.901
6.752
981
3.054
17.998
Haziran
8.289
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.239
8.203
1.095
3.106
20.498
Ağustos
9.406
8.808
986
2.942
21.693
Eylül
10.844
9.173
1.235
3.054
23.732
Ekim
11.375
9.744
1.279
3.796
25.805
Kasım
12.350
10.455
1.348
3.307
26.711
Aralık
15.408
12.570
1.135
3.696
32.407
2005 Ocak
17.559
13.937
1.122
3.347
36.171
Şubat
19.025
16.095
1.074
3.556
39.841
Mart
16.138
14.918
1.122
3.249
35.427
Nisan
14.957
1.006
3.387
35.266
Mayıs
15.916
16.404
15.676
984
3.418
36.498
Haziran
19.402
16.923
821
3.628
40.774
Temmuz
22.281
17.830
891
3.569
44.571
Ağustos
22.473
16.700
870
3.983
44.026
Kaynak: Takasbank, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM
37
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IX.
Eylül 2005
ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 31. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler
2003
2004
Aralık
Aralık
2005
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread (1)
(bps)
1,15
2,56
2,65
2,92
3,12
3,21
3,34
3,52
3,70
3,87
2,12
2,17
2,14
2,14
2,14
2,13
2,13
2,11
2,13
2,13
Türkiye
306
217
223
185
254
290
232
203
158
184
Arjantin
6.978
4.873
5.324
5.406
6.216
6.304
6.398
6.489
6.542
6.684
Brezilya
371
270
297
239
359
321
280
270
244
259
Rusya
140
110
105
69
122
106
108
93
62
88
Kaynak: BDDK, Reuters
(1) Ülkelerin 2009 veya 2009’a en yakın vadeli tahvillerinin ABD’nin 2009 vadeli Hazine kağıtlarına göre
spreadleri
FED, faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak yüzde 3,5’e yükseltmiştir.
ABD Merkez Bankası FED, 9 Ağustos 2005 tarihindeki toplantısında dolar gösterge
faizini beklentiler doğrultusunda çeyrek puan daha artırarak yüzde 3,5'e yükseltmiştir. Faiz
artırma kararının ardından yapılan açıklamada, “ölçülü artırım” ifadesi korunmuş, faiz oranı
seviyesinin düzeyinin halen ekonomiyi
desteklemeye yetecek kadar düşük olduğu ve
çekirdek enflasyonun son aylarda nispeten düşük gerçekleşmesine karşın enflasyonist
baskıların hala yüksek olduğu belirtilmiştir. Böylece, kademeli artırım politikasının
sürdürüleceği sinyali verilmiştir.
Ağustos ayında 3 ay vadeli dolar libor faiz oranları yüzde 3,7’den yüzde 3,9’a
yükselirken, 3 ay vadeli euro libor faiz oranları değişmeyerek yüzde 2,1 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
Ağustos ayında gelişmekte olan ülkelerin çoğunun eurobond spreadinde bir önceki
ay sonuna göre artış görülmüştür. Türkiye’nin 2009 vadeli eurobond tahvilinin spreadi de
AB müzakerelerinin başlamasına ilişkin bazı endişelerin piyasalar tarafından tahvil
fiyatlarına yansıtılmasıyla 158 puan seviyesinden 184 puana yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
38
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Eylül 2005
Grafik 26. Gelişmekte Olan Ülkelerin Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
Brezilya
Türkiye
Rusya
8
7
6
5
3
2
1
20 2
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-
1
0
G. Kore
Kaynak: Reuters
DPT-YPKDGM
39
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
X.
Eylül 2005
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
•
13 Ağustos 2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Bankaların Kuruluş ve
Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle,
sermaye benzeri kredilerde başlangıç vadesi içinde geri ödeme opsiyonu
bulunmaması şartı getirilmiştir. Ayrıca, bu yönetmelikle sözleşme dönemi boyunca
vadeden önce geri ödeme opsiyonun bir kereden fazla tanınamayacağının ve bu
opsiyonun kullanılabileceği tarihin açıkça hükme bağlanmış olması zorunlu
kılınmıştır.
•
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun 11.08.2005 tarih ve 1680 sayılı
kararı ile Yapı ve Kredi Bankası A.Ş.’ndeki Çukurova Grubu şirketlerine ve Tasarruf
Mevduatı Sigorta Fonuna ait toplam yüzde 57,4 oranındaki hissenin Koç Finansal
Hizmetler A.Ş.’ne devrine izin verilmiştir.
•
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun 19.08.2005 tarih ve 1685 sayılı
kararı ile Family Finans Kurumu A.Ş.’nin tüm aktif ve pasifleri ile bilanço dışı
yükümlülükleriyle birlikte Anadolu Finans Kurumu A.Ş.’ne devredilmesine ilişkin
işlemlere başlanılmasına izin verilmiştir.
DPT-YPKDGM
40
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/09.pdf