ıı. temel kavramlar ve tanımlar

Bölüm01- Temel Kavramlar
Muhasebe Maliyeti : Sonuca
gereken giderler toplamıdır.
II. TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR
Maliyet Muhasebesi : Bir işletmede üretilen mal ve hizmet
birimlerinin elde edilmesi ve bunların alıcılara ulaştırılıp
paraya çevrilmesi için, işletmenin yaptığı fedakârlığın parasal
ölçüsünü gösteren maliyetlerin, hangi giderlerden oluştuğunu
belirleyen, söz konusu giderleri; türleri, fonksiyonları ve gider
yerleri
bakımından
hesap
planındaki
sınıflandırma
doğrultusunda kaydedip izleyen, bu bilgilerin inceleme ve
yorumunun
yapılmasına
imkân
verecek
raporların
hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü amaç bilen işlemler
bütünüdür.
için
yapılması
Fırsat Maliyeti : Karar seçenekleri arasında birini tercih
etmek nedeniyle diğerinden kaçırılan net kazançtır.
Bunların yanında yönetim kararlarına ışık tutacak diğer
maliyet kavramları da aşağıda açıklanmaktadır.
Ek Maliyetler : Türlü seçenekler arasında bir tanesinin
seçilmesi durumunda, toplam maliyetlerde (sabit, yarı
değişken, değişken) ortaya çıkan değişikliklerdir. Örneğin
üretimi 2000 birimden 3000 birime çıkarmayı planlayan bir
işletmede; toplam maliyetlerin 100.000TL’den 180.000TL’ye
çıkması durumunda ek maliyet, 80.000 TL olacaktır. Elbette
bu durumda işletmenin karar alırken beklenen getiriyi de göz
ardı etmemesi gerekir.
Tanımdan da anlaşılacağı gibi maliyet muhasebesi sadece
hammadde tedariki ve üretimi ile sınırlı kalmayıp, pazarlama
maliyetlerini de kapsayan süreçleri bünyesinde barındırır.
Kısaca bir tanımla maliyet, hedeflenen bir sonuca ulaşmak
için katlanılması gereken esirgemezliklerin parasal
toplamıdır. Örneğin, bir malın maliyeti denildiğinde
amaçlanan, eğer o mal satınalma yoluyla elde edilmişse “alış
maliyeti”, eğer üretim sonucu elde edilmişse “üretim
maliyeti”’dir. Sonuçta her iki durumda da elde edilen mal
olup, birinci durumda maliyet “satın alma” faaliyetinin, ikinci
durumda ise “üretim” faaliyetinin neden olduğu fedakârlıklarla
ölçülecektir.
ulaşmak
Batmış Maliyet : Bir karar işlemi sırasında o karardan
etkilenmeyen maliyetlere batmış maliyetler denir. Genellikle
tarihsel maliyetlerdir. Çünkü bunlar geçmişte verilen bir karar
ilişkindir ve bugünkü kararlarda bir etkisi olmayacaktır.
Örneğin, önceden satın alınmış bir sabit kıymetin maliyeti
batmış maliyettir.
f
u
a
t
h
o
c
a
.
n
e
t
Diğer bir yönüyle ele alındığında maliyetler sadece katlanılan
fedakârlıklarla ölçülemez. Bir işletme var olan emek ve
sermayesini belli bir işe kanalize ederken, alternatif bazı
fırsatları kaçırmış olur. Bu durumda kaçırılan alternatif
kazançlar da işletme için fırsat maliyeti sorununu ortaya
çıkartır. Örneğin çılgınca artan tüketim alışkanlıkları ile
beraber üretkenliğin yok olduğu ülkemizde, arazi sahibi
birinin, boş arazisi üzerine dikebileceği 100 kök ceviz fidanı
yerine, kendisine 2000.-TL değerinde akıllı telefon alması
gösterilebilir. 100 kök ceviz fidanı yaklaşık 10 yıllık bir
vadede ortalama her yıl 3 tona yakın bir üretkenlik sağlar ki
bu da yılda 60.000.-TL’lik bir kazanç anlamına gelir. Arazi
sahibi bu kazancı kaçırmakla kalmayıp, telefon için de bir
maliyete katlanmıştır. Bahsi geçen örnekte telefonun maliyeti
“muhasebe maliyeti” olarak açıklanırken, 60.000.TL’lik
kaçırılan ceviz kazancı ise “fırsat maliyeti” olarak
nitelendirilebilir. Üzülerek belirtmek gerekir ki kaybolan
üretkenlik ve tutumluluk bilincimizi yeniden inşa etmek
oldukça zordur. Örnekte açıklanan kavramları tanımlamak
gerekirse;
Maliyet Muhasebesinin Amaçları:
I.
II.
III.
IV.
Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek
Stokların değerlerini hesaplamak
Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardım etmek
Giderlerin kontrolünü ve kalite standardını korumak
koşulu
ile
olanaklar
ölçüsünde
maliyetlerin
düşürülmesini sağlayacak yöntemleri geliştirmek
V. Seçenekler arasında karar vermek durumunda olan
yöneticilere maliyetle ilgili düzenli, etkili ve güvenilir
bilgiler vermek
FARKLAR
Maliyet Muhasebesi
Mamul Kavramı



151 Yarı Mamul Hs.
152 Mamuller Hs.
620 Satılan Mamul
Maliyeti
İç Bilgi Kullanıcılarına yönelik
veri üretir



1
Yöneticiler
Ortaklar
Personel
Finansal Muhasebe
Ticari Mal Kavramı
153 Ticari Mallar Hs.
621 Satılan Ticari Malların
Maliyeti
Dış bilgi kullanıcılarının
ihtiyacı olan verileri sağlar
Devlet
Yatırımcılar
Ortak olm. İsteyenler
Kredi verenler
Bölüm01- Temel Kavramlar
A. HARCAMA: Bir mal, fayda ve hizmet sağlanması veya
herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya çıkan bir
yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve borçlanmalardır.
Burada harcamadan kastedilen sadece nakit çıkışları
olmayıp, vaat edilen borçlanmalarda harcamanın bileşenini
oluşturur.
D. ZARAR: Belirli bir döneme ait giderler toplamının, o
dönem hasılatından fazla olan kısmıdır. Diğer bir ifade ile
işletmeden çekilen ve konan değerler hariç olmak kaydı ile
dönem sonu öz sermayesi ile dönem başı öz sermayesinin
karşılaştırılması suretiyle bulunan negatif farktır. Bu
açıklamalardan yola çıkarak zararı ikiye ayırabiliriz.
Harcama ile gider kavramları aynı şey değildir. Harcamanın
gidere dönüşmesi için, harcama karşılığında elde edilen
yararın, aynı dönemde tüketilmesi gerekir. Şayet harcama
yoluyla elde edilen yarar gelecek dönemlerde tüketilecek ise,
harcamalar maliyete dönüşmektedir. Her harcama bir gider
olmayacağı gibi, her giderinde bir harcama olması gerekmez.
Örneğin amortisman giderleri ve karşılık giderleri gerçekte
nakit
çıkışı
ve
yükümlülük
gerektirmeyen giderlerdir.
Yani bir harcamaya esas
teşkil etmezler.
B. MALİYET: Herhangi bir malı veya hizmeti, kullanıldığı
veya satıldığı yerde veya durumda elde edebilmek için
doğrudan doğruya ve dolaylı olarak yapılan toplam
harcamalardır.
a)
Tükenmiş Maliyet: Peşin ödenmiş giderlerin cari
döneme ait kısmıdır.
b)
Tükenmemiş Maliyet: Cari dönem içerisinde
tüketimi gerçekleşmemiş Stoklar, Özel Maliyetler,
peşin ödenmiş giderler aktifleştirilmiş gider ya da
tükenmemiş maliyet olarak kabul edilir.
c)
Dönüştürme Maliyeti: Üretim esnasında hammadde
ve malzemenin işlenip mamul haline getirilmesine
kadar katlanılan maliyetlerdir. İşçilik ve Genel üretim
giderinin bileşiminden oluşur. İşlem gideri ve
şekillendirme maliyeti olarak da adlandırılmaktadır.
a)
b)
f
u
a
t
h
o
c
a
.
n
e
t
C. GİDER: Hasılat elde etmek amacıyla tüketilen maliyetler
toplamıdır.
a)
Bilanço Yaklaşımında Gider: Bir İşletmenin belli bir
dönemdeki mal teslimi veya üretim, hizmet kullanımı
veya sürekli ana iş konusuyla ilgili diğer işlemleri
sonucunda işlemenin varlıklarında meydana gelen
azalışlar veya yükümlülüklerinde meydana gelen
artışlardır.
b)
Gelir Yaklaşımında Gider: İşletmenin varlığını ve
faaliyetini sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar
sağlaması için belli bir dönemde kullandığı ve
tükettiği girdilerin faydası tükenmiş maliyetlerin
hâsılattan düşülen kısmıdır.
2
Bilanço Yaklaşımında Zarar: Belirli bir dönemde bir
işletmenin öz sermayesinde, giderler ve işletmeden
çekilen değerler hariç, olağan dışı faaliyetler veya
arızi yapılan işlemler ve olaylar sonucunda meydana
gelen azalışlardır.
Gelir Yaklaşımında Zarar : Belirli bir dönemde
işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi ve bir gelir elde
edilmesi dışında, arızi iş ve olaylardan dolayı
kullanılan veya tüketilen varlıkların hasılattan
düşülen, yararı tükenmiş maliyetleridir.