B : 67 4,6. 1948 Ö : İ — 85

B : 67
4 , 6 . 1948
Maddenin ikinci fıkrasına göre Trak Şirke­
tine yükletilen külfet sırf İtalyan manifatura
piyasasından Türkiye'ye manifatura satacak fir­
maları bulmaktan ibarettir. Esasen mukavelenin
akdinden evvel, Ofis tarafından yapılan demarş
üzerine, Türkiye'ye mal satılması hususunda,
Sefaret vasıtasiyle, italyan Hükümetinden te­
minat alınmış bulunmakta idi. Buna göre Trak
Şirketine düşen mecburiyet fiyat listesi getirmekden ibaret Kalmaktadır.
Trak Şirketine yükletilen manifatura ithali
külfetinin Vitol satışında düşünülmemiş olması
şayanı nazardır.
Trak Şirketinin ithalini temin eylemeyi üze­
rine aldığı manifaturanın hangi cins para ile
ithal edileceği mukavelede tasrih edilmemiş,
sadece, «Serbest döviz tediyesine müstenit» kay­
dı konulmakla iktifa edilmiştir. Buğday ister­
imle satılmış olduğu için, mukabilinde ithal
edilecek manifaturanın da isterlinle alınacağı
mukavelede açıkça ifade edilmek lâzımgelirdi.
Nitekim bu husus Ofisle Şirket arasında bir ih­
tilâf mevzuu olmuştur.
Diğer taraftan, 17 nci maddede, Trak Şir­
ketinin manifatura ithali temini taahhüdü bir
müddetle bağlanmamıştır. Şirketin bu taahhü­
dünü ne zamana kadar ifa edeceği ve ne kadar
müddet sonra taahhüdünü getirmemiş sayıla­
cağı mukavelede belli değildir. Mukaveleye bu
hususta bir müddet konulmak suretiyle mütaahhidin bağlanması lâzımgelirdi.
Bahis mevzuu manifatura şartı bakımından
mukavelede görülen mühim noksanlardan biri
de bu taahhüt mukabilinde bir teminat alınma­
mış olmasıdır. Mukavelede ithal edilmiyen ma­
nifatura bedelinin tekabül ettiği, buğdayın
beher tonu için Şirket bir isterlin tazminat ver­
meyi kabul etmişse de, bir cezai şarttan ibaret
olan bu kayıt kâfi teminat sayılamaz.
Manifatura taahhüdü mukabilinde Şirket­
ten teminat alınmadığına göre satılan mallar tamamiyle teslim edilmeden teslimatın durdurul­
ması tehdidi altında, Şirket; taahhüdünü yeri­
ne getirmeye zorlanabilirdi.
Manifatura taahhüdünü yerine getirmek üze­
re Şirket tarafından Ofise yapılan teklifler mü­
nasebetiyle üzerinde durulması lâzımgelen nok­
talardan birinin de, Şirketin, manifatura ithali
için Ticaret Bakanlığından aldığı ithal müsaa­
desi olduğu yukarda belirtilmişti. Bu müsaa-
Ö :İ
denemeleri imza eden, Dış Ticaret Dairesi
Reis Muavini Nejat Aytaman: Bu müsaadenin
itası sırasında, Trak Şirketinin taahhüdü ba­
kımından, fiyat tetkiki yapılamadığını, esa­
sen 7 Eylül kararlarından sonra ithal edilen
mallar üzerinde fiyat tetkikatı yapılmamakta
olduğunu, birçok müracaatlar arasında, T r a k ' m
hususi durumunun hatırlanmasına imkân bu­
lunmadığını söylemiştir. (îfade zabıtları dos­
yası) .
Trak Şirketi ile yapılan mukavele tarihinden
beri aradan bir yıl geçtiği halde, Şirket mani­
fatura taahhüdünü bugüne kadar yerine getir­
memiştir.
'V - Yukarda alâkalı bahiste de tebarüz et­
tirildiği veçhile, Trak Şirketine satılan 20 000
ton buğday için Bakanlıktan yetki alınmamış ol­
duğu halde Şirkete ihraç lisansı verilmiştir.
Ticaret Bakanlığı Dış Ticaret Dairesinde ih­
raç lisansları işine bakan Reis Muavini Sedat
Ezdinli: Ofisin gerekli ihraç yetkisini almış ol­
ması lâzım geldiği mütalâasiyle Trak'a; muktazi lisansın verildiğini beyan etmiştir.
Heyetimiz, bu bahiste, Nejat Aytaman ve
Sedat Ezdinli'nin kasıtla hareket ettiklerine
kaani olamamıştır. Esasen, yaptığı tahkikat
Ofis memurlarına müteveccihtir. Buna göre adı
geçenler hakkında yapılacak muamelenin tâyi­
nini, kendilerinin sorumlular meyanma ithal
edilip edilmiyeceğini mercilerin takdirine bıra­
kılmıştır.
VI - Trak'a yapılan 20 bin ton buğday satı­
şının, Şirket mümessili Bekir Kara marifetiyle,
eski Başbakan Recep Peker'e intikal ettirildiği,
Kara'mn ifadesinden anlaşılmaktadır. Bu ifa­
deye göre Peker Ticaret Bakanına 200 bin ton
buğday ihraç yetkisi verildiğini, bunun fevkin­
de ihracat yapılamıyaeağmı Bekir Kara'ya söy­
lemiştir. Trak'a verilen 20 bin ton buğday
200 bin ten haddi içinde olduğuna göre, eski
Başbakanın bu hususta, eski Ticaret Bakanına
Trak lehinde bir tavsiyede bulunup bulunmadı­
ğının tâyini icabeder.
Trak satışı münasebetiyle yukarda ayrı ayrı
tetkik edilen muhtelif konular, terkip suretiyle,
tetkik edilince aşağıdaki neticelere varılır :
I - Trak Şirketinin buğday talebi bidayette,
Ofis imkânsızlıkları bakımından reddedildiği
halde bil âhara satış yapılmıştır.
— 85 —