EKONOMİK GELİŞMELER

EKONOMİK GELİŞMELER
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
Mart 2006
İÇİNDEKİLER
I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler ..............................
1
II. Ödemeler Dengesi............................................................................................
7
III.Merkezi Yönetim Bütçesi................................................................................. 12
IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler.................................... 16
V. Fiyat Gelişmeleri ………………...........…………………………………………………... 19
VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler...…………………………………………………. 21
TABLOLAR
Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları ………………………………………………………....
Tablo 2:Talep Unsurundaki Gelişmeler ………………………………………………….
Tablo 3: Aylık Sanayi Üretim Endeksi …………………………………………………….
Tablo 4: Aylık Kapasite Kullanım Oranı(%)……………………………………………..
Tablo 5: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları…....
Tablo 6: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler ……… …………………………………...
Tablo 7: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler ……………… ………………………...
Tablo 8: Sektörel İhracat …………………………………………………………………...
Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İhracat …………………………………………………..
Tablo 10: İhracatçı Birlik Kayıtlarına Göre İhracat …………………………………….
Tablo 11: Mal Gruplarına Göre İthalat …………………………………………………….
Tablo 12: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat ………………………………………………....
Tablo 13: Cari İşlemler Dengesi ………………………………………………………….....
Tablo 14: Sermaye Hareketleri ……………………………………………………………...
Tablo 15: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri ...........……………………………...
Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri ……………………………………………..
Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları ………………………………...……..
Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku....................................................
Tablo 19: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu...................................................
Tablo 20: Merkez Bankası Analitik Bilançosu ......................................................
Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler …………………………………….......
Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri ……………………………………………….
Tablo 23: Ekim Ayı İtibarıyla Fiyat Endekslerinde Gelişmeler...…………..............
Tablo 24: 2005 Ekim Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri……............
2
2
4
5
5
6
7
8
8
9
9
9
10
12
13
14
15
16
17
17
18
19
21
21
ŞEKİLLER
Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri ...............................................
Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ………………………………………..
Şekil 3: İç Borçlanma Faiz Oranları ………………………………………………………...
Şekil 4: Reel Kur Endeksi ……………………………………………………………………..
Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi ……………………………………………………………….
Şekil 6: 2006 Yıl Sonu Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Politikası ..............................
EKLER
Başlıca Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/0301.xls
Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/0302.xls
4
12
16
19
19
20
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler
1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları
2005 yılının son çeyreğinde GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 9,5 ve yüzde 10,2
oranında büyümüştür. Böylece 2005 yılının tamamında GSYİH ve GSMH, sırasıyla, yüzde 7,4 ve
yüzde 7,6 oranlarında artmıştır. 2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci
2005 yılının dördüncü çeyreğinde de devam etmiş, böylece ekonomide 16 dönemlik bir büyüme
süreci yaşanmıştır. Öte yandan yılın dördüncü çeyreğindeki GSMH ve GSYİH büyüme rakamları,
2004 yılının ikinci döneminden itibaren kaydedilen en yüksek oranlı artış hızları olmuştur.
2005 yılının dördüncü çeyreğinde sanayi ve inşaat sektöründeki yüksek artışlarla
birlikte ticaret ve ulaştırma-haberleşme sektörü katma değerlerindeki artışlar, GSMH artışını
beklenilen seviyelerin üzerine çıkarmıştır.
2005 yılının dördüncü döneminde, 2004 yılının aynı dönemine göre tarım sektörü
mevsimsel nedenler yüzünden yüzde 0,1 oranında daralırken, sanayi ve hizmetler sektörlerinde
sırasıyla yüzde 10,1 ve yüzde 10,9 oranında katma değer artışları kaydedilmiştir.
Bu gerçekleşmelerle birlikte 2005 yılında tarım sektörü katma değeri, yüzde 5,6, sanayi
sektörü katma değeri yüzde 6,5 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 8,2 oranında
artmıştır.
Tarım sektörü katma değerinin, ürün elde edilmesi açısından “yok yılı” olarak
adlandırılan bir yılda yüksek oranda büyümesi 2005 yılı için dikkat çekici bir gelişme olmuştur.
2005 yılınında meyve üretiminde yüzde 16,2, hububat üretiminde yüzde 7,2 ve sebze
üretiminde ise yüzde 4,8 oranında bir artış kaydedilirken, hayvancılık üretiminde yüzde 0,1
oranında bir daralma kaydedilmiştir. Böylece çiftçilik, hayvancılık katma değeri yılının
tamamında yüzde 6,8 oranında artmıştır. Ormancılık sektöründeki yüzde 7,4 oranında daralma
kaydedilirken, balıkçılık sektörü yüzde 2,6 oranında büyümüştür.
2005 yılının son döneminde imalat sanayi sektörü katma değeri yüzde 9,5, madencilik
sektörü katma değeri yüzde 18,2, enerji sektörü katma değeri ise yüzde 11,9 oranında artmış;
söz konusu sektörlerde yılın tamamında gerçekleşen katma değer artışı sırasıyla yüzde 6,1,
yüzde 12,8 ve yüzde 7,5 oranında olmuştur. Madencilik sektöründe, 1989 yılındaki yüzde 13
oranındaki artıştan sonra 2005 yılında en yüksek büyüme hızı kaydedilmiştir.
İnşaat sektörü katma değeri, 2003 yılının son çeyreğinde büyümeye başlamış ve 2005
yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 14,8 artmıştır. Böylece 2005 yılında inşaat sektörü katma
değeri, 1987 yılından beri en yüksek artış hızına ulaşarak yüzde 21,5 oranında büyümüştür. Söz
konusu yıldaki artışta özel kesim inşaat sektöründe gerçekleşen yüzde 29,9’luk artışın yanında,
kamu kesimi inşaat sektörü yatırımlarının da (bina+bina dışı) yüzde 16,1 oranında yükselmesi
etkili olmuştur. Söz konusu sektörün 2005 yılı büyümesine katkısı 0,7 puan olarak
gerçekleşmiştir.
Ticaret sektörü katma değeri yılın dördüncü döneminde yüzde 9,9 oranında artmıştır.
Böylece, 2005 yılının tamamında ticaret sektörü katma değeri yüzde 7,4 oranında yükselmiştir.
Yılın tamamında ticaret sektörünün alt kolları olan toptan ve perakende ticareti yüzde 8,1, otellokanta hizmetleri yüzde 3,1 oranında yükselmiştir.
GSYİH içindeki payı yüzde 15 civarında olan ulaştırma sektöründe yılın son döneminde
yüzde 15,2 ve yılın tamamında ise yüzde 8,8 oranında bir artış kaydedilmiştir.
2005 yılının dördüncü çeyreğinde mali kuruluşlar sektöründe yüzde 1,2 oranında bir
daralma kaydedilirken, yılın tamamında sektör katma değeri yüzde 0,2 oranında gerilemiştir.
İthalat vergisi yılın dördüncü döneminde yüzde 16,2, 2005 yılının tamamında ise yüzde
12,2 oranında artmıştır.
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme)
2003
Yıllık
2004
2005
I.Ç.
-2,5
7,8
8,6
6,7
-9,0
8,1
8,4
22,6
5,8
5,9
2,0
9,4
10,1
10,2
4,6
12,8
6,8
26,2
8,9
9,9
5,6
6,5
6,1
8,2
21,5
7,4
8,8
12,2
7,4
7,6
2,7
10,4
11,5
13,3
12,7
17,9
5,4
38,1
11,8
13,9
Tarım
Sanayi
İmalat
Hizmetler
İnşaat
Ticaret
Ulaştırma
İthalat Vergisi
GSYİH
GSMH
2004
II.Ç.
III.Ç.
4,3
15,7
17,1
15,0
6,5
19,7
12,0
33,2
14,4
15,7
-1,4
7,5
8,1
6,9
3,9
7,7
4,3
20,8
5,3
5,7
IV.Ç.
I.Ç.
9,1
4,0
3,9
7,0
-0,5
8,9
6,2
15,7
6,3
6,6
4,3
6,6
6,6
6,8
20,6
7,0
6,8
8,7
6,6
7,5
2005
II.Ç. III.Ç
8,2
3,9
3,2
6,0
25,4
5,0
4,7
8,8
5,5
4,7
IV.Ç.
7,5
5,7
5,5
8,7
25,6
7,5
8,0
14,7
7,7
8,0
-0,1
10,1
9,5
10,9
14,8
9,9
15,2
16,2
9,5
10,2
2005 yılının dördüncü dönemi üretim verilerine göre, GSMH artış hızı, net dış alem
faktör gelirlerindeki artış sonucunda GSYİH artış hızından 0,7 puan daha yüksek
gerçekleşmiştir.
2005 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 9,5 oranındaki GSYİH büyümesine sanayi
sektörünün katkısı 2,9 puan ve hizmetler sektörünün katkısı da 6,7 puan olurken, tarım
sektörünün 0,01 oranında bir negatif katkısı olmuştur.
2005 yılınında ise yüzde 7,6 oranındaki GSYİH büyümesine, tarım sektörünün katkısı
0,7 puan, sanayi sektörünün katkısı 1,9 puan ve hizmetler sektörünün katkısı da 4,9 puan
olmuştur.
2. Talep Unsurlarındaki Gelişmeler
2005 yılının birinci, ikinci ve üçüncü üç aylık dönemlerinde, sırasıyla, yüzde 6,6, yüzde
5,5 ve yüzde 7,7 oranlarında artan GSYİH, 2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 9,5
oranında, 2005 yılının tümünde de yüzde 7,4 oranında artmıştır.
Tablo
2: Talep Unsurlarında Gelişmeler
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim)
Yıllık
2004
2003 2004 2005
Toplam Tüketim
Kamu
Özel
Sabit Sermaye Yat.
Kamu
2005
I.Ç. II.Ç. III. Ç.
IV. Ç.
I.Ç.
II.Ç.
III.Ç.
IV.Ç.
5,6
9,0
8,1
11,6
15,4
5,9
4,7
4,1
3,9
9,8
14,1
6,6
0,5
2,4
2,6
-7,8
-7,0
11,1
4,4
4,0
3,2
0,0
-2,4
10,1
8,8
12,4
18,4
7,3
3,6
4,1
3,9
10,4
16,7
10,0
32,4
24,0
57,6
47,4
26,1
11,2
10,3
20,0
30,6
33,0
-11,5
-4,7
25,9
-5,9
-8,7
-10,8
0,9
30,7
30,2
38,2
17,1
17,7
8,8
18,4
29,0
41,6
20,3
45,5
23,6
65,5
63,1
38,9
Stok Değişimi(1)
3,0
1,1
-2.5
2,5
1,4
-1,2
2,5
0,6
-0,7
-3,0
-6,3
Toplam Nihai Y.İçi Talep
Toplam Yurt İçi Talep
6,5 14,1 12,1 19,8 22,9
9,3 14,1 8,8 20,6 21,4
9,9
8,1
6,3
8,5
5,5
5,6
8,4
6,8
14,5
10,9
19,1
11,6
Net Mal ve Hizm. İhr.(1)
-3,1
-4,9
-1,7
-9,1
-7,7
-2,2
-2,2
0,5
-1,9
-2,7
-2,3
Mal ve Hizmet İhracatı
16,0
12,5
8,5
10,9
17,2
8,2
14,4
14,0
6,7
3,9
10,9
Mal ve Hizmet İthalatı
GSYİH (Harcama)
27,1
5,8
24,7
9,0
11,5 31,3 32,7
7,4 11,8 14,4
16,1
5,3
19,6
6,3
10,6
6,6
9,1
5,5
11,2
7,7
15,3
9,5
Özel
(1)GSYİH Büyümesine Katkı.
2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 9,5 oranında büyüyen GSYİH
büyümesine temel katkılar; yüzde 16,7 oranında büyüyen özel tüketim ile yüzde 41,6 oranında
artan özel kesim sabit sermaye yatırımlarından gelmiştir. İncelenilen dönemde; özel tüketimin
GSYİH büyümesine katkısı yüzde 9,8 puan olarak gerçekleşirken, kamu ve özel kesim sabit
sermaye yatırımlarının katkısı, sırasıyla, yüzde 1,5 puan ve yüzde 6,8 puan olarak
gerçekleşmiştir. Bu dönemde kamu tüketiminde artış gözlenmezken; mal ve hizmet ihracat
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
artışı yüzde 10,9 oranında, mal ve hizmet ithalat artışı da yüzde 15,3 oranında gerçekleşmiştir.
Bu gelişmeler çerçevesinde, net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı eksi
yüzde 2,3 puan olarak gerçekleşmiştir.
2005 yılında stok değişmelerinin büyümeye katkısı da eksi yüzde 6,3 puan olarak
gerçekleşmiştir.
Özel tüketimde bu dönemde gerçekleşen yüzde 16,7’lik büyüme hızında; yüzde 31,3
oranında artan dayanıklı tüketim malları harcamaları, yüzde 39,6 oranında artan yarı dayanıklı
tüketim malları ile yüzde 8,7 oranında artan gıda ve içki tüketimi harcamaları belirleyici
olmuştur. 2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde, toplam otomobil satışları ile dört ana
beyaz eşya satışları, bir önceki yılın aynı dönemine göre, sırasıyla, yüzde 20,2 ve yüzde 2,2
oranlarında artmıştır.
2005 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 41,6 oranında artan özel kesim sabit
sermaye yatırımlarının bileşenleri incelendiğinde; bu dönemde makine-teçhizat yatırımlarının
yüzde 43,5, inşaat yatırımlarının da yüzde 35,9 oranında arttığı gözlenmiştir. Aynı dönemde,
yatırım malları ithalatı, yüzde 19 oranında artmıştır. Üç Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2005 yılı
IV. Dönem verilerine göre, “başka yerde sayılmayan makine teçhizat imalatı” yüzde 7,8
oranında, “büro, muhasebe, bilgi-işlem makineleri imalatı” yüzde 59,4 oranında, “başka yerde
sayılmayan elektrikli makine cihazları imalatı” da yüzde 33,2 oranında artmıştır.
2005 yılının son çeyreğinde maaş ve ücret ödemeleri yüzde 1,2 oranında artarken,
diğer cari harcamaların yüzde 0,6 oranında azalmasının katkısıyla kamu tüketiminde bir önceki
yılın aynı dönemine göre bir değişme gözlenmemiştir.
İncelenilen dönemde, kamu makine–teçhizat yatırımları yüzde 47,3 oranında artarken,
kamu bina yatırımları yüzde 1 oranında, kamu bina dışı yatırımları da yüzde 7,5 oranında
artmıştır.
Bu gelişmelerin sonucu olarak, dördüncü üç aylık dönemde toplam tüketim yüzde 14,1
oranında artarken, toplam sabit sermaye yatırımları da yüzde 33 oranında artmıştır. Toplam
sabit sermaye yatırımları içinde de makine teçhizat yatırımları yüzde 44,2 oranında, inşaat
yatırımları da yüzde 17,5 oranında artmıştır.
2005 yılının tümünde yüzde 7,4 oranında artan GSYİH büyümesinin kaynakları
incelendiğinde; bu büyümede yüzde 8,8 oranında artan özel tüketim, yüzde 23,6 oranında
büyüyen özel kesim sabit sermaye yatırımları ve yüzde 25,9 oranında artış gösteren kamu
kesimi sabit sermaye yatırımlarının belirleyici rol oynadığı görülmektedir. 2005 yılında mal ve
hizmet ihracatı yüzde 8,5 oranında artarken, mal ve hizmet ithalatı yüzde 11,5 oranında
artmıştır. Bu çerçevede, net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı eksi yüzde 1,7
puan olarak gerçekleşmiştir. Net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı 2004
yılında eksi yüzde 4,9 puan olarak gerçekleşmişti. 2005 yılında stok değişmelerinin büyümeye
katkısı da eksi yüzde 2,5 puan olarak gerçekleşmiştir. Bu yıl, toplam nihai yurt içi talebin
büyümeye katkısı yüzde 11,5 puan olarak gerçekleşirken, toplam yurt içi talebin büyümeye
katkısı da yüzde 9,1 puan olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında toplam nihai yurt içi talebin
büyüme hızı yüzde 12,1 olurken, toplam yurt içi talebin büyüme hızı yüzde 8,8 olarak
gerçekleşmiştir.
3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler
a. Aylık Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranları
Aylık verilere göre, sanayi üretimi, 2006 yılı Şubat ayında bir önceki yılın Şubat ayına
göre yüzde 4,9 oranında artmıştır. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretim endeksinde ise Şubat
ayında Ocak ayına göre yüzde 1 oranında bir gerileme gözlenmiştir.
2006 yılı Şubat ayında imalat sanayi, madencilik ve enerji sektörleri üretimlerinde
sırasıyla, yüzde 4,8, yüzde 2,1 ve yüzde 7,9 oranında artış kaydedilmiştir.
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri
Toplam Sanayi
Kasım
2006-Ocak
Eylül
Temmuz
Mart
Mayıs
Kasım
2005-Ocak
Eylül
Mayıs
Temmuz
Mart
2004-Ocak
Eylül
Kasım
Mayıs
Temmuz
Mart
2003-Ocak
Eylül
Kasım
Temmuz
Mart
Mayıs
2002-Ocak
140,0
135,0
130,0
125,0
120,0
115,0
110,0
105,0
100,0
95,0
90,0
İmalat Sanayi
2006 yılı Şubat ayı imalat sanayi üretimindeki artışta; endeks içindeki payları yüksek
olan gıda alt sektöründeki yüzde 14,6, kimya alt sektöründeki yüzde 19,3 ve ana metal imalatı
alt sektöründeki yüzde 4,9 oranlarında kaydedilen üretim artışları etkili olmuştur.
Endeks içinde önemli ağırlığı olan tekstil ürünleri imalatı ve giyim eşyası imalatı alt
sektörleri üretiminde uzun süredir gözlenen azalma eğilimi 2006 yılı Şubat ayında da devam
etmiştir.
Enerji sektöründe son üç yıldır gözlenen istikrarlı üretim artışı, 2006 yılının Şubat
ayında da devam etmiş ve sektörde Şubat ayında yüzde 7,9 oranında üretim artışı olmuştur.
Tablo 3: Aylık Sanayi Üretim Endeksi
Sanayi
Madencilik
İmalat
Gıda-İçecek
Tekstil
Giyim
Petrol Ürün.
Kimya
Toprak Ürün.
Ana Metal
Metal Eşya
Makine-Tech.
Taşıt Araçları
Enerji
2002
9,4
-8,3
10,9
2,9
12,5
3,3
9,1
14,2
10,9
10,1
0,5
21,4
27,1
5,4
Yıllık
2003 2004
8,8
9,8
-3,4
4,0
9,3
10,4
7,6
-0,5
2,1
-1,5
1,7
3,5
3,1
-4,7
8,8
16,1
10,0
9,1
11,9
11,6
3,2
9,4
22,4
31,0
47,6
53,3
8,5
6,8
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme)
2005
2005
Ekim Kasım
5,4
13,8
4,8
6,2
-11,8
-12,4
-0,1
6,3
10,2
3,4
32,0
1,2
9,6
7,6
7,0
15,0
6,5
12,4
-13,2
-10,4
11,9
-1,6
1,6
-4,0
5,3
9,9
26,4
7,8
10,0
20,2
9,4
6,5
-7,4
-18,9
4,5
27,6
16,5
0,8
16,7
15,5
6,1
11,2
Aralık
7,5
14,8
7,1
12,0
-2,7
-6,2
-5,3
10,4
9,9
10,0
26,4
0,5
7,6
7,5
2006
Ocak Şubat
-5,9
-0,9
-7,9
2,6
-20,3
-35,5
-5,2
-1,8
-13,8
-10,0
-27,7
-3,9
9,3
8,2
4,9
2,1
4,8
14,6
-7,9
-2,0
-23,6
19,3
19,4
4,9
22,5
14,5
14,2
7,9
2006 yılı Mart ayı toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı 2005 yılının Mart ayına
göre 0,3 puan artarak yüzde 80,8 oranında gerçekleşmiştir. 2006 yılının Ocak-Mart döneminde
ise imalat sanayinde kapasite kullanım oranı yüzde 77,9 ile geçen yılın aynı döneminin 0,2
puan gerisinde kalmıştır.
Mart ayında özel sektör imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın Mart ayına göre
0,2 puan artarak yüzde 80,2 olurken, kamu sektörü kapasite kullanım oranı 1,8 puan artarak
yüzde 84,2 olmuştur.
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Tablo 4: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%)
İmalat Sanayi
Kamu
Petrol Ürünleri
Gıda
Kimya
Ana Metal
Özel
Gıda-İçecek
Tekstil
Giyim
Petrol Ürünleri
Kimya
Toprak Ürünleri
Ana Metal
Makine-Teçhizat
Taşıt araçları
2002
76,2
82,7
84,9
76,6
89,9
89,9
72,2
67,7
80,9
86,0
55,2
77,0
79,1
69,4
74,4
50,0
Yıllık
2003 2004
78,5 81,5
83,7 84,3
86,4 88,1
78,2 71,6
84,3 87,5
95,7 87,7
75,3 79,9
70,0 71,1
80,1 81,4
85,7 82,7
54,5 60,3
76,4 76,6
78,6 82,0
75,8 80,1
83,4 86,9
63,8 79,0
2005
80,3
86,2
90,9
79,1
73,0
92,6
79,0
70,4
80,9
81,8
65,3
75,7
82,5
80,2
75,6
83,8
2005
Ekim
Kasım
82,3
80,9
91,4
88,1
94,5
91,6
94,2
82,4
83,5
84,6
104,4
93,1
80,4
79,3
73,0
69,9
80,4
81,7
80,7
80,9
70,8
72,5
77,8
74,4
85,7
80,8
78,8
79,2
81,2
78,7
86,9
86,6
Eylül
82,7
89,2
93,9
83,0
83,6
89,2
81,2
74,8
80,2
80,6
78,0
79,2
87,3
78,9
82,0
87,6
Aralık
80,7
86,6
86,4
90,2
84,1
90,1
78,9
69,9
80,4
83,1
68,7
73,9
80,8
80,1
79,0
85,5
Ocak
75,5
82,9
83,8
88,8
91,8
80,7
74,3
66,2
79,5
82,7
42,7
70,8
74,1
78,5
73,2
74,4
2006
Şubat
77,3
83,0
84,8
77,9
89,9
80,4
76,3
67,2
80,0
81,1
42,2
74,4
73,5
78,1
72,9
80,3
Mart
80,8
84,2
84,6
76,1
87,2
85,2
80,2
69,1
81,5
82,5
55,1
79,6
80,4
83,0
75,9
89,2
2006 yılı Mart ayında mevsimsel düzeltilmiş serilere göre toplam imalat sanayi kapasite
kullanım oranı yüzde 80,6 seviyesinde gerçekleşmiştir.
İşyerlerinin üretim ve yurtiçi satışlar konusunda 2006 yılı Nisan ayı beklentilerine
ilişkin değerlendirmeye göre; üretimde artış beklediğini belirten işyerlerinin oranı yüzde 34,9
olurken, işyerlerinin yüzde 9’u üretimde azalış beklemektedir. İşyerlerinin yüzde 34,6’sı yurt içi
satışlarda artış beklerken, yüzde 8,4’ü ise yurt içi satışların düşeceği beklentisinde olduklarını
ifade etmişlerdir.
Tablo 5: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları
2003
2004
2005
2006
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Toplam
77,4
75,6
78,3
77,5
78,0
78,8
78,8
79,4
80,8
78,6
78,6
79,3
80,0
77,6
81,8
78,2
83,4
83,8
82,8
81,5
81,5
80,6
82,9
83,8
79,5
81,5
80,2
81,4
80,4
79,8
79,5
80,0
79,9
80,7
80,3
80,4
78,5
81,6
80,6
5
Kamu
82,3
85,3
84,5
83,0
81,5
85,4
85,4
86,7
86,3
78,1
84,4
80,2
83,1
79,7
88,5
73,4
85,3
89,5
84,7
85,4
83,2
82,8
86,6
87,4
83,0
84,2
84,8
86,0
87,8
88,0
87,3
84,9
85,6
89,4
86,3
86,6
87,8
90,5
86,9
Özel
74,6
70,6
75,1
74,4
75,0
75,2
74,8
75,4
77,2
78,1
74,2
78,7
79,1
76,8
79,2
81,3
81,5
80,8
81,5
79,5
80,1
78,4
79,4
81,4
79,2
80,7
79,4
79,4
78,8
78,1
77,9
81,3
78,4
78,1
78,4
78,5
77,7
79,9
79,7
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
b. Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler
DİE verilerine göre; 2005 yılının ilk iki aylık döneminde, sırasıyla, yüzde 28,9 ve yüzde
23,4 oranında artan dayanıklı tüketim malları üretim ve satışları, 2005 yılının tümünde,
sırasıyla, yüzde 17,9 ve yüzde 23,2 oranlarında artmıştır. 2006 yılının ilk iki aylık döneminde
de; dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 6,8 oranında artarken, dayanıklı tüketim malları
satışı yüzde 10,5 oranında artmıştır.
Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre, 2005 yılında, sırasıyla, yüzde 6,2,
yüzde 2,9 ve yüzde 14,1 oranlarında artan dört beyaz ana ürünün üretim, iç satış ve ihracatı;
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde, sırasıyla, yüzde 16,9, yüzde 18,5 ve yüzde 34,6
oranlarında artmıştır. 2005 yılında yüzde 3,1 oranında azalan dört beyaz ana ürünün ithalatı,
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde yüzde 53,4 oranında artmıştır.
Tablo 6: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme)
Yıllık
2004
2005
2005
Ekim
Kasım
2006
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Dayanıklı Tüketim Malları Üretimi
36,1
17,9
20,7
23,2
30,6
2,7
10,8
Dayanıklı Tüketim Malları Satışı*
34,4
23,2
16,0
27,2
37,6
6,4
13,9
Tüketim Malı İthalatı
54,9
15,2
37,0
21,3
30,7
34,8
50,6
Beyaz Eşya Yurtiçi Satışları**
64,0
2,9
-10,8
11,1
7,9
7,1
30,0
Toplam Otomobil Üretimi
52,0
1,5
7,6
-14,8
11,2
7,8
14,4
22,9
Toplam Otomobil Satışları
98,7
-2,8
1,9
23,9
30,4
42,4
18,6
-3,0
İthal Otomobil Satışları
102,4
-3,1
9,5
28,9
40,2
45,5
26,5
0,7
Trafiğe Kaydedilen Araç Sayısı
136,2
17,9
45,1
2,2
-13,2
126,1
53,6
16,9
28,2
23,0
12,4
29,4
23,2
8,4
9,6
5,9
14,5
17,3
-18,3
15,0
Yatırım Malı İthalatı
Çimento Üretimi
*Satışlar, ihracatı kapsamaktadır.
** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadır.
2005 yılında yüzde 2,8 oranında azalan otomobil satışları; 2006 yılının Ocak ve Şubat
aylarında, sırasıyla, yüzde 42,4 ve yüzde 18,6 oranlarında artarken, Mart ayında yüzde 3
oranında azalmıştır. Otomobil satışlarının 2006 yılının ilk üç ayında kümülatif olarak da yüzde
10,9 oranında arttığı gözlenmiştir. 2005 yılında otomobil üretimi ve toplam taşıt araçları
üretimi, sırasıyla, yüzde 1,5 ve yüzde 6,8 oranlarında; bu ürünlerin ihracatı ise sırasıyla, yüzde
4,8 ve yüzde 8,7 oranlarında artmıştır. 2006 yılının Ocak-Mart döneminde kümülatif olarak,
otomobil üretimi ve taşıt araçları üretimi, sırasıyla, yüzde 16,1 ve yüzde 12,9 oranlarında
artarken; aynı dönemde, otomobil ihracatı yüzde 11,5 oranında artmıştır. Otomobil ihracatında
gözlenilen bu artışta; otomobil ihracatının 2006 yılının Mart ayında, bir önceki yılın aynı
dönemine göre, yüzde 31,3 oranında artması etkili olmuştur. Bu gelişmelerin sonucu olarak;
2005 yılının Ocak-Mart döneminde yüzde 73,5 olan otomobil ihracatı-üretim oranı, 2006 yılının
aynı döneminde yüzde 70,6 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2006 yılının Ocak-Mart döneminde
gerçekleştirilen toplam otomotiv ana ve yan sanayii ihracatı, 2005 yılının aynı döneminde
gerçekleştirilen ihracata göre yüzde 3,9 oranında artarak 3,1 milyar dolara ulaşmıştır.
Otomobil ithalatı; 2005 yılının ilk yarısında tüm aylarda azalmış, ikinci yarısında tüm
aylarda artmasına rağmen, yılın tümünde yüzde 3,1 oranında azalmıştır. 2006 yılının Ocak ve
Şubat aylarında, sırasıyla, yüzde 45,5 ve yüzde 26,5 oranlarında artan otomobil ithalatı, Mart
ayında yüzde 0,7 oranında artmıştır. Böylece Ocak-Mart döneminde otomobil ithalatı artış hızı
yüzde 15,7 olmuştur. Bu gelişmelerin sonucu olarak, 2005 yılının Ocak-Mart döneminde yüzde
70,1 olan ithal otomobil-toplam otomobil satış oranı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde
73,2’ye yükselmiştir.
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
II. Ödemeler Dengesi:
1. Cari işlemler Dengesi
2006 yılı Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre toplam mal ihracatı yüzde 2
oranında, toplam mal ithalatı ise yüzde 17,1 oranında artmıştır. Böylece ödemeler dengesinde
gösterildiği şekliyle dış ticaret açığı yüzde 62,9 oranında artarak 3,2 milyar dolara ulaşmıştır.
Şubat ayında net hizmet gelirleri 2005 yılı Şubat ayına göre yüzde 4 oranında, net yatırım
giderleri de yüzde 4,7 oranında artmıştır. Cari transferler kalemi ise bir önceki yılın aynı ayına
göre yüzde 22,9 oranında artmıştır. Bu gelişmeler çerçevesinde 2005 yılının Şubat ayında 2,3
milyar dolar olan cari işlemler açığı, 2006 yılının aynı ayında 3,5 milyar dolar olarak
gerçekleşmiştir.
a. Dış Ticaret Dengesi
2006 yılının Şubat ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,2 oranında
artarak 5,8 milyar dolara, ithalat da yüzde 16,1 oranında artarak 9,7 milyar dolara yükselmiştir.
Bu gelişmeler çerçevesinde 2005 yılının ikinci ayında yüzde 67,9 olan ihracatın ithalatı
karşılama oranı 2006 yılının aynı ayında yüzde 59,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu ayda, dış
ticaret açığı, 2005 yılının aynı ayına göre yüzde 45,7 oranında artarak 3,9 milyar dolara
yükselmiştir.
Tablo 7: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler
İhracat
Yüz. Değ.
2004
2005
Ocak
4.620
4.997
4.976
8,2
Şubat
3.665
5.652
5.774
54,2
Mart
5.218
6.592
Nisan
5.072
6.128
Mayıs
5.170
Haziran
Yüz. Değ.
2004
2005
-0,4
6.330
7.213
8.109
13,9
2,2
6.139
8.323
9.666
35,6
26,3
8.452
10.196
20,8
7.932
9.595
5.977
15,6
7.991
5.284
6.034
14,2
Temmuz
5.632
5.763
Ağustos
4.707
Eylül
5.656
Ekim
Kasım
Aralık
Toplam
2006 05/04 06/05
İthalat
2006 05/04 06/05
(Milyon Dolar)
Yüz. Değ.
Dış Tic. Deng.
2004
2005
2006
12,4
-1.710
-2.215
-3.133
29,5
41,4
16,1
-2.475
-2.672
-3.891
7,9
45,7
20,6
-3.234
-3.604
11,5
21,0
-2.860
-3.467
21,3
9.812
22,8
-2.820
-3.834
35,9
8.468
9.867
16,5
-3.183
-3.832
20,4
2,3
8.728
9.596
9,9
-3.096
-3.832
23,8
5.552
17,9
7.883
10.270
30,3
-3.176
-4.718
48,6
6.814
20,5
8.487
10.361
22,1
-2.830
-3.547
25,3
5.867
6.771
15,4
8.088
10.068
24,5
-2.220
-3.297
48,5
5.734
5.935
3,5
8.568
9.646
12,6
-2.834
-3.711
30,9
6.541
7.174
9,7
10.474
11.590
10,7
-3.933
-4.416
12,3
63.167 73.390
16,2
97.540 116.537
19,5
-34.373 -43.147
25,5
İhracatta Yaşanan Gelişmeler:
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı , 2005 yılının aynı
dönemine göre, yüzde 0,7, tarım-ormancılık ürünleri ihracatı yüzde 2,3 oranında artarken;
madencilik sektörü ihracatı ise yüzde 5,3 oranında azalmıştır. Şubat ayında ihracata artma
yönünde en yüksek katkıyı yapan fasıllar, makineler-mekanik cihazlar-kazanlar, elektrikli
makine-cihazlar ve inci-kıymetli taş-mamulleri olurken; azalma yönünde en fazla katkı yapan
fasıllar, demir-çelik ve örülmemiş giyim eşyası olmuştur.
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
05/04 06/05
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Tablo 8: Sektörel İhracat
(Milyon Dolar)
Yıllık
2004
2005
63.167 73.390
2.542
3.322
649,237
809
59.579 68.737
Toplam
Tarım ve Ormancılık
Madencilik
İmalat
Seçilmiş Fasıllara Göre İhracat
Kara taşıtları
Örme giyim eşyası
Elektrikli makina, cihazlar
Kazan-makina-mek.cihaz
Demir ve çelik
Örülmemiş giyim eşyası
Demir veya çelikten eşya
Mineral yakıt, mineral yağlar
Yenilen meyveler
Dokumaya e m hazır eşya
Plastik ve mamulleri
İnci kıymetli taş ve mamülleri
8.289
6.259
4.790
4.126
5.313
4.537
2.227
1.429
1.903
1.857
1.324
1.064
9.565
6.589
5.420
5.240
4.968
4.859
2.728
2.637
2.497
1.969
1.720
1.314
(%)
05/04
16,2
30,7
24,6
15,4
15,4
5,3
13,2
27,0
-6,5
7,1
22,5
84,5
31,2
6,0
29,9
23,5
Ocak-Şubat
(%)
2005
2006 06/05
10.649 10.750
1,0
441
476
8,0
101
96
-5,3
10.033 10.102
0,7
1.448
1.055
710
657
818
820
406
374
271
301
201
152
1.411
976
784
748
743
658
385
441
333
269
256
221
-2,5
-7,5
10,5
13,8
-9,2
-19,7
-5,0
17,7
23,0
-10,7
27,3
45,1
2006 yılının ilk iki ayında OECD ülkelerine olan ihracatımız yüzde 0,5 oranında
artarken AB ülkelerine yapılan ihracatımız ise yüzde 2,2 oranında azalmıştır. Bu dönemde,
OECD üyesi olmayan ülkelere olan ihracatımız ise yüzde 5,6 oranında artmıştır.
Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İhracat
(Milyon Dolar)
OECD Ülkeleri
AB Ülkeleri
EFTA Ülkeleri
Diğer OECD Ülkeleri
OECD Üyesi
Olmayan Ülkeler
Avrupa Ülkeleri
Afrika Ülkeleri
Ortadoğu Ülkeleri
Diğer Asya Ülkeleri
Toplam
Yıllık
2004
2005
40.518
44.334
34.451
38.391
667
821
5.889
6.032
20.085
5.971
2.968
7.921
2.544
63.167
26.088
7.961
3.626
10.158
3.027
73.390
(%)
05/04
9,4
11,4
23,1
2,4
29,9
33,3
22,2
28,2
19,0
16,2
Ocak-Şubat
2005
2006
6.872
6.905
5.950
5.820
107
181
913
1.036
3.352
969
483
1.367
373
10.649
3.540
1.123
550
1.261
462
10.750
(%)
06/05
0,5
-2,2
68,2
13,4
5,6
15,9
13,8
-7,8
23,8
1,0
İhracatçı Birliklerinin (TİM) kayıtlarına göre ihracatımız 2006 yılının Ocak-Mart
döneminde, 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 7,3 oranında artarak 18,6 milyar dolar
olarak gerçekleşmiştir. TİM kayıtlarına göre, hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı Mart ayında da
azalmaya devam etmiştir.
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Tablo 10: İhracatçı Birlikleri Kayıtlarına Göre İhracat
2005
6.607
1.265
1.282
861
626
574
464
245
181
188
115
120
115
91
TOPLAM
Taşıt Araçları ve Yan Sanayi
Hazırgiyim ve Konfeksiyon
Demir ve Demir Dışı Metaller
Elektrik-Elektronik
Kimyevi Maddeler ve Mamulleri
Tekstil ve Hammaddeleri
Makine ve Aksamları
Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri
Çimento ve Toprak Ürünleri
Fındık ve Mamulleri
Maden ve Metaller
Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri
Yaş sebze ve Meyve
Mart
2006
7.518
1.430
1.275
1.092
767
729
504
279
236
192
142
139
124
88
%
13,8
13,1
-0,6
26,8
22,4
26,9
8,6
13,9
30,3
2,3
23,4
15,6
7,6
-3,5
(Milyon dolar)
Ocak-Mart
2005
2006
%
17.300 18.571 7,3
3.325
3.418 2,8
3.511
3.325 -5,3
2.318
2.615 12,8
1.512
1.807 19,6
1.456
1.751 20,3
1.189
1.260 6,0
597
664 11,2
459
606 32,0
479
474 -1,2
301
398 32,3
320
354 10,8
309
323 4,6
255
260 2,0
İthalatta Yaşanan Gelişmeler:
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde ithalat 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 14,4
oranında artarak 17,8 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönem itibariyle petrol dışı ara malları
ithalatı, yüzde 6,5 oranında artarken, sermaye ve tüketim malları ithalatındaki artış sırasıyla
yüzde 26 ve yüzde 43,9 oranında gerçekleşmiştir. Şubat ayında ithalata artma yönünde en
yüksek katkıyı yapan fasıllar; mineral yakıt-yağlar, kara taşıtları-bunların aksam-parçaları ve
elektrikli makine-cihazlar olurken; azalma yönünde en yüksek katkıyı yapan fasıllar inci kıymetli
taş-mamülleri ve demir-çelik olmuştur.
Tablo 11: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat
(Milyon Dolar)
Yıllık
Toplam İthalat
Sermaye
Ara malları
Petrol
Petrol dışı
Tüketim
Petrol Dışı İthalat
2004
97.540
17.397
67.549
6.092
61.457
12.101
91.448
2005
116.537
20.341
81.666
8.649
73.017
13.962
107.888
%
05/04
19,5
16,9
20,9
42,0
18,8
15,4
18,0
Ocak-Şubat
2005
2006
15.536
17.774
2.299
2.897
11.736
12.708
924
1.188
10.812
11.520
1.471
2.118
14.612
16.586
%
06/05
14,4
26,0
8,3
28,6
6,5
43,9
13,5
Tablo 12: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat
Yıllık
(%)
2004
2005 05/04
Toplam İthalat
97.540 116.537
-Mineral yakıt. Yağlar
14.354
21.232
-Kazan. makine. mek.cihaz
13.419
16.379
-Kara taşıtları
10.236
10.547
-Elek. Makine ve cihazlar
8.354
9.647
-Demir ve çelik
7.973
9.409
-Plastik ve mamulleri
4.761
5.782
-İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri
3.763
4.227
-Organik kimyasal ürünler
2.974
3.526
-Eczacılık ürünleri
2.710
2.849
-Optik alet ve cihazlar
1.928
2.471
-Pamuk.pamuk ipliği
1.973
2.077
9
(Milyon dolar)
Ocak-Şubat
(%)
2005
2006 06/05
19,5 15.536 17.774
47,9
2.565
3.853
22,1
2.044
2.278
3,0
1.064
1.480
15,5
1.306
1.628
18,0
1.484
1.233
21,4
839
915
12,3
826
484
18,6
556
481
5,1
426
449
28,2
321
372
5,3
306
315
14,4
50,2
11,5
39,1
24,7
-16,9
9,0
-41,4
-13,4
5,4
15,9
3,1
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
b. Hizmetler Dengesi
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde hizmetler dengesi 2005 yılının aynı dönemine göre
yüzde 18,1 oranında azalarak 535 milyon dolar fazla vermiştir. Söz konusu dönemde turizm
geliri yüzde 2,7 oranında artış göstererek 1,3 milyar dolara ulaşmıştır. Bu dönemde hizmetler
dengesinin diğer önemli kalemi olan net taşımacılık gideri yüzde 21,2 oranında azalarak 156
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
c. Yatırım Geliri Dengesi
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde net yatırım gideri yüzde 7,6 oranında azalarak 951
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın 817 milyon dolarlık kısmını diğer yatırımlar faiz
giderleri oluşturmuştur. Bu dönemde yatırım geliri dengesinin portföy yatırımları ve diğer
yatırımlar kalemlerinde sırasıyla 284 milyon dolar ve 614 milyon dolar net gider gerçekleşmiştir.
d. Cari Transferler
2005 yılının ilk iki ayında 159 milyon dolar olarak gerçekleşen cari transferler 2006
yılının Ocak-Şubat döneminde 201 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde işçi gelirleri yüzde
14,4 oranında artarak 135 milyon dolara ulaşmıştır.
Tablo 13: Cari İşlemler Dengesi
(Milyon Dolar)
Şubat
2005
2006
-1.935
-3.152
5.652
5.774
-8.323
-9.666
736
740
200
208
-111
-69
273
326
49
53
-4
-15
2
-16
-23
-11
14
-60
-601
-629
-42
-55
-109
-159
-402
-450
-450
-415
-496
-502
-447
-449
-100
-59
-264
-251
-13
-44
-70
-95
-49
-53
70
86
58
63
I. Dış Ticaret Dengesi
1.İhracat f.o.b.
2.İthalat c.i.f.
3.Diğer (1)
II. Hizmetler Dengesi(Net)
1.Taşımacılık
2.Turizm
3.İnşaat Hizmetleri
4.Finansal Hizmetler
5.Diğer Ticari Hizmetler
6.Resmi Hizmetler
7.Diğer Hizmetler
III. Yatırım Geliri Dengesi
Doğrudan Yatırımlar
Portföy Yatırımları
Faiz Gideri (Borç Senetleri)
Diğer Yatırımlar
Faiz Gideri (Krediler)
Uzun Vade
-Merkez Bankası
-Genel Hükümet
-Bankalar
-Diğer Sektörler
Kısa Vade
IV. Cari Transferler
İşçi Gelirleri
Cari İşlemler Dengesi
-2.266
-3.487
(1) Bavul ticareti, parasal olmayan altın, navlun-sigorta uyarlama
10
Ocak-Şubat
2005
2006
-3.514
-5.703
10.649
10.750
-15.536
-17.775
1.373
1.322
653
535
-198
-156
749
773
89
155
-10
-79
23
-38
-3
-49
3
-71
-1.029
-951
-35
-53
-339
-284
-888
-984
-655
-614
-773
-817
-690
-717
-185
-132
-295
-288
-30
-72
-180
-225
-83
-100
159
201
118
135
-3.731
-5.918
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
2. Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararası Rezervler
2005 yılının Ocak-Şubat döneminde 4,2 milyar dolar olarak gerçekleşen net sermaye
girişi (rezerv değişimleri dahil) 2006 yılının aynı döneminde yüzde 27,7 oranında artarak 5,3
milyar dolar olmuştur.
2006 yılının ilk iki ayında yurt içinde yabancılar tarafından yapılan doğrudan yatırımlar
bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 30,1 oranında azalarak 391 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir. Bu miktarın 220 milyon dolarlık kısmını gayrimenkul alımları oluşturmuştur.
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde portföy yatırımlarında net sermaye girişi, yüzde
27,9 oranında azalarak 3,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları başlığı altında
yer alan varlıklar kaleminden, 2005 yılı Ocak-Şubat döneminde yurt içi yerleşiklerin yurt dışında
net 810 milyon dolar menkul değer alımı yaptıkları gözlenirken, 2006 yılının aynı döneminde
aksi yönde olarak net 133 milyon dolarlık menkul değer satımı yaptıkları gözlenmiştir.
Yükümlülükler kaleminde ise 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 41,3 oranında azalarak net
3,1 milyar dolarlık sermaye girişi gözlenmiştir. Bu miktarın 664 milyon dolarını yabancıların
hisse senedi alımları, 1 milyar dolarını yabancılar tarafından satın alınan devlet iç borçlanma
senetleri oluştururken, 1,5 milyar dolarını genel hükümetin yurtdışı piyasalara tahvil ihracı
yoluyla net borçlanması oluşturmaktadır.
2006 yılı Ocak-Şubat döneminde ihracat karşılığı yurtdışına açılan krediler; 2005 yılı
Ocak-Şubat dönemi seviyesinden 363 milyon dolar daha az olarak 5,6 milyar dolar düzeyinde
gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak-Şubat döneminde ithalata ilişkin olarak kullanılan kısa vadeli
kredilerin bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 39,1 oranında artarak 8,1 milyar dolara ulaştığı
gözlenmiştir.
2006 yılının ilk iki ayında Genel Hükümet, IMF kredileri dahil 2 milyar dolar kredi geri
ödemesinde bulunurken, 238 milyon dolarlık kredi kullanmıştır.
Tablo 14: Sermaye Hareketleri
(Milyon Dolar)
Şubat
2005
2006
1.751
3.317
326
104
-41
-80
367
184
1.479
1.211
526
199
907
728
-639
6.013
-230
272
-893
2.973
-497
0
-132
-1.407
-542
1.291
278
3.089
585
-4.011
Sermaye ve Finans Hesapları
1. Doğrudan Yatırımlar (net)
-Yurtdışında
-Yurtiçinde
2. Portföy Yatırımları (net)
-Hisse Senetleri
-Borç Senetleri
3. Diğer Yatırımlar (net)
Ticari Krediler (Yükümlülükler)
Krediler (Yükümlülükler)
-Merkez Bankası
-Genel Hükümet
-Bankalar
-Diğer Sektörler
4. Rezerv Varlıklar
Net Hata Noksan
515
170
Ocak-Şubat
2005
2006
4.166
5.319
468
585
-91
194
559
391
4.547
3.280
1.379
664
3.978
2.483
656
7.413
-450
-198
-909
7.191
-659
0
-265
-1.712
-154
1.057
169
7.846
-1.505
-5.959
-435
599
2005 yılının ilk iki ayında bankalarca yurt dışına net 182 milyon dolarlık kredi açılırken,
2006 yılının aynı döneminde bu tutar net 170 milyon dolar olmuştur. Diğer taraftan bu
dönemde, bankalar yurt dışından net 1,1 milyar dolar kredi kullanmışlardır. Diğer sektörler aynı
dönemde yurt dışından 9,8 milyar dolar uzun vadeli kredi kullanırken, 1,8 milyar dolar uzun
vadeli kredi geri ödemesinde bulunmuşlardır. Ayrıca, aynı dönemde diğer sektörler net 121
milyon dolar kısa vadeli krediyi geri ödemişlerdir.
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Yurt dışında çalışan işçilerin Merkez Bankasında açtıkları kredi mektuplu döviz tevdiat
hesapları ile süper döviz hesaplarında 2006 yılının ilk iki ayında 105 milyon dolar çıkış
gerçekleşmiştir. Bankaların yurtdışından topladıkları mevduat ise bu dönemde 210 milyon dolar
olmuştur. Böylece 2005 yılının Ocak-Şubat döneminde 232 milyon dolar mevduat çıkışı
gözlenirken, 2006 yılının aynı döneminde 105 milyon dolar mevduat girişi gözlenmiştir.
2005 yılının Ocak-Şubat döneminde 1,5 milyar dolar artan resmi rezervler, 2006 yılının
aynı döneminde 6 milyar dolar artmıştır.
2005 yılının ilk iki ayında net hata ve noksan kalemi 435 milyon dolar çıkış gösterirken,
2006 yılının aynı döneminde 599 milyon dolar finansman kaynağı olarak gerçekleşmiştir.
2005 yılı sonunda 50,5 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankası brüt
rezervleri, geçici verilere göre 2006 yılının ilk ayında 56,5 milyar dolara çıkmıştır.
Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri
Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri
(Milyar Dolar)
60
57
54
51
48
45
42
39
36
33
30
27
24
21
18
3
5
7
9
20 11
00
,1
3
5
7
9
20 11
01
,1
3
5
7
9
20 11
02
,1
3
5
7
9
20 11
03
,1
3
5
7
9
20 1
04 1
.1
3
5
7
9
20 1
05 1
.1
3
5
7
9
20 11
06
.1
19
99
,1
15
III. Merkezi Yönetim Bütçesi
10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 2006 yılı
başından itibaren tam olarak uygulamaya girmiştir. Bu kapsamda, önceki yıllarda uygulanan
konsolide bütçe sistemi terk edilerek, merkezi yönetim bütçesi sistemine geçilmiş ve
bütçenin kapsamı hem kapsanan kurum hem de gelir ve harcama detayları açısından
genişletilmiştir. Uygulamaya konulan merkezi yönetim bütçesi;
I. Genel bütçe; devlet tüzel kişiliğine sahip olan kamu idarelerinin,
II. Özel bütçe; bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini
yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen kamu
idarelerinin,
III. Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi; özel kanunlarla kurul, kurum veya üst
kurul şeklinde teşkilatlanan kurumların bütçelerinden oluşmaktadır.
Ayrıca, merkezi yönetim bütçesi, gelirlerden mahalli idarelere, fonlara veya diğer
kurum ve kuruluşlara aktarılacak pay tahminleri ile gerçekleşmelerini de içermektedir.
Tablo 15: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri (2006)
(Milyon YTL)
Bütçe
Ocak-Şubat Tah./Baş.
Ödeneği
Gerç.
Oranı
26.426
160.326
16,5
Genel Bütçe Gelirleri
26.147
156.214
16,7
Vergi Gelirleri
21.313
132.199
16,1
Vergi Dışı Gelirler
4.695
21.372
22,0
Sermaye Gelirleri
64
2.269
2,8
75
374
20,0
226
2.963
7,6
Gelirler
Alınan Bağış ve Yardımlar
Özel Bütçe Gelirleri
Düzen. Denet. Kurulların Gelirleri
54
1.149
4,7
26.915
174.322
15,4
17.891
128.062
14,0
6.191
36.021
17,2
844
4.975
17,0
Mal ve Hizmet Alımları
1.388
17.721
7,8
Cari Transferler
8.150
49.108
16,6
646
12.452
5,2
1
1.834
0,1
670
4.256
15,8
Harcamalar
Faiz Dışı Harcamalar
Personel Giderleri
Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi
Sermaye Giderleri
Sermaye Transferleri
Borç Verme
Yedek Ödenek
0
1.695
0,0
Faiz Harcamaları
9.024
46.260
19,5
Bütçe Dengesi
-489
-13.996
3,5
Faiz Dışı Denge
8.535
32.264
26,5
Gelirler (Mah. İda. ve Fon Pay. Hariç)
23.972
146.161
16,4
Harcamalar (Mah. İda. Ve Fon Pay. Hariç)
25.837
160.157
16,1
Bütçe Den. (Mah. İd. ve Fon Pay. Hariç)
-1.864
-13.996
13,3
7.160
32.264
22,2
Bilgi İçin
Faiz Dışı Den. (Mah. İda. ve Fon Pay. Hariç)
Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni)
2006 yılının ilk iki ayında, merkezi yönetim bütçe harcamaları 17,9 milyar YTL’ si faiz
dışı harcama ve 9,0 milyar YTL’ si de faiz harcaması olmak üzere 26,9 milyar YTL olarak
gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, merkezi yönetim bütçesi gelirleri 26,4 milyar YTL olmuştur. Bu
dönemde, genel bütçe gelirleri 26,1 milyar YTL, özel bütçe gelirleri 226 milyon YTL, düzenleyici
ve denetleyici kurulların gelirleri ise 54 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler
sonucunda, yılın ilk iki ayında merkezi yönetim bütçe açığı yıl sonu bütçe hedefinin yüzde 3,5’i
seviyesinde 489 milyon YTL, faiz dışı dengesi ise yıl sonu bütçe hedefinin yüzde 26,5’i
seviyesinde 8,5 milyar YTL olmuştur. Ancak mahalli idare ve fon payları hariç tutulduğunda,
merkezi yönetim bütçe açığı 1,9 milyar YTL’ ye yükselirken faiz dışı dengesi ise 7,2 milyar YTL’
ye gerilemektedir.
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde, genel bütçe vergi gelirleri 21,3 milyar YTL olarak
gerçekleşmiştir. Bu dönemde, gelir vergisi tahsilatı 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 30,
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
kurumlar vergisi tahsilatı ise yüzde 10,8 oranında artış göstermiştir. Gelir vergisi tahsilatındaki
artışta gelir vergisi tevkifatında görülen yüzde 30,6 oranındaki artış belirleyici olmuştur. Aynı
dönemde, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 19,1, veraset ve intikal vergisi tahsilatı
yüzde 30,5, motorlu taşıtlar vergisi tahsilatı ise yüzde 17,5 oranında artış göstermiştir.
Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri (2006)
(Milyon YTL)
Ocak-Şubat
Bütçe
Tahmini
Gerç.
Oranı
Toplam
26.426
160.326
16,5
Genel Bütçe Gelirleri
Vergi Gelirleri
Gelir, Kar ve Ser. Kaz. Üz. Al. Ver.
Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
Mülkiyet Üzerinden Al. Ver.
Banka ve Sig. Muam. Vergisi
Motorlu Taşıtlar Vergisi
Diğer
Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver.
26.147
156.214
16,7
21.313
132.199
16,1
7.135
38.982
18,3
3.970
26.090
15,2
3.165
12.892
24,5
Dahilde Alınan KDV
ÖTV
Diğer
Uluslararası Tic. ve Mua. Alınan Ver.
İthalde Alınan KDV
Diğer
Diğer Vergiler
İd. Harçlar ve Üc. San. Dışı Arizi S.
Vergi Dışı Gelirler
Sermaye Gelirleri
Alınan Bağış ve Yardımlar
Özel Bütçe Gelirleri
Düzen. Denet. Kurulların Gelirleri
1.485
4.947
30,0
416
1.806
23,0
1.062
3.042
34,9
8
99
8,3
8.226
57.601
14,3
2.592
16.337
15,9
4.999
37.276
13,4
634
3.988
15,9
3.395
24.253
14,0
3.147
22.398
14,1
247
1.855
13,3
536
2.809
19,1
536
3.608
14,8
4.695
21.372
22,0
64
2.269
2,8
75
374
20,0
226
2.963
7,6
54
1.149
4,7
Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni)
Dahilde alınan mal ve hizmet vergileri tahsilatı yılın ilk iki ayında 8,2 milyar YTL
olmuştur. Dahilde alınan KDV tahsilatı yılın ilk iki ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde
56,3 oranında artış göstermiştir. Dahilde alınan KDV tahsilatındaki bu artış geçen yılın Şubat
ayında görülen düşük gerçekleşmeden kaynaklanmaktadır. Aynı dönemde, doğalgaz ve petrol
ürünleri üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 0,1, motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV geliri,
artan taşıt satışlarının da etkisiyle, yüzde 41,1, alkollü içki ve tütün mamülleri üzerinden alınan
ÖTV geliri, vergilendirme sisteminde geçen yıl yaşanan sorunlardan dolayı yüzde 51,4,
dayanıklı tüketim malları ve diğer mallar üzerinden alınan ÖTV geliri, bazı mallar üzerindeki
ÖTV oranlarında yapılan artışın da etkisiyle, yüzde 63,3, toplam ÖTV geliri ise yüzde 13,4
oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, damga vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 32,5,
harç gelirlerindeki artış oranı ise yüzde 22 olmuştur.
2006 yılının Ocak-Şubat döneminde, uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergi
gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30,3 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde
ithalden alınan KDV geliri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 31,9 oranında artarak, 3,1
milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Uluslararası ticaret ve muameleler üzerinden alınan vergi
tahsilatı üzerinde ithalattaki artışın ve ithalatın kompozisyonundaki değişimin etkili olduğu
görülmektedir.
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Yılın ilk iki ayında, vergi dışı gelirler 4,7 milyar YTL, sermaye gelirleri 64 milyon YTL,
alınan bağış ve yardımlar ise 75 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, vergi dışı
gelirler, Türk Telekom AŞ’nin kasasında bulunan ve özelleştirilmesi nedeniyle Hazineye
aktarılmasına karar verilen 1,4 milyar YTL tutarındaki nakit ile 600 milyon YTL tutarındaki 2006
yılı içinde tahakkuk edecek temettüden mahsup edilecek avans temettü ödemesinden olumlu
etkilenmiştir. Öte yandan, faiz, ikraz ve taviz gelirlerinde geçen yılın ilk ayına göre görülen
yüzde 40,1 oranındaki azalış vergi dışı gelirler üzerinde olumsuz etki yapmıştır.
Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları (2006)
(Milyon YTL)
Bütçe
Gerç.
Ocak-Şubat Başlangıç
Oranı
Ödeneği
Toplam
26.915
174.322
15,4
Faiz Dışı Harcamalar
17.891
128.062
14,0
6.191
36.021
17,2
844
4.975
17,0
1.388
17.721
7,8
Personel Giderleri
Sos. Güv. Kur. Devlet Primi
Mal ve Hizmet Alımları
Sağlık Harcamaları
887
4.055
21,9
Diğer
501
13.666
3,7
8.150
49.108
16,6
Cari Transferler
141
670
21,0
Sos. Güv. Kuruluşları
5.172
23.384
22,1
Gelirden Ayrılan Paylar
1.078
14.165
7,6
Tarımsal Destekleme
1.345
4.000
33,6
KİT Görev Zararları
Diğer
Sermaye Giderleri
Sermaye Transferleri
Borç Verme
Yurtiçi
414
6.889
6,0
646
12.452
5,2
1
1.834
0,1
670
4.256
15,8
670
3.961
16,9
Yurtdışı
0
295
0,0
Yedek Ödenekler
0
1.695
0,0
9.024
46.260
19,5
İç Borç Faizi
7.386
39.460
18,7
Dış Borç Faizi
1.638
6.800
24,1
Faiz Harcamaları
Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni)
2006 yılının ilk iki ayında, merkezi yönetim bütçesi personel giderleri 6,2 milyar YTL,
sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise 844 milyon YTL seviyesinde
gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, mal ve hizmet alımları için ise bütçeden 1,4 milyar YTL
harcama yapılmıştır. Tarımsal destekleme giderleri, doğrudan gelir desteği ilk taksit
ödemelerinin yılın hemen başında yapılmasından dolayı, bütçe ödeneğinin yüzde 33,6’sı
seviyesinde, 1,3 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Kamu iktisadi teşebbüslerine görev zararı
olarak 141 milyon YTL, sosyal güvenlik kurumlarına 5,2 milyar YTL, il özel idareleri ve fonlara
ise gelir üzerinden ayrılan paylardan 1,1 milyar YTL transfer yapılmıştır. Bu dönemde, sermaye
giderleri yol yapımı için yapılan ödemelerden dolayı 646 milyon YTL olarak gerçekleşirken, borç
verme kalemi KİT’lere yapılan transferler ile risk hesabından dolayı 670 milyon YTL olarak
gerçekleşmiştir.
Yılın ilk iki ayında faiz giderleri 9,0 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, iç
borç faiz giderleri 7,4, dış borç faiz giderleri ise 1,6 milyar YTL olmuştur.
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku (Şubat Sonu)
(Milyon YTL)
2005
İç Borç Stoku
Döviz-Faiz Yapısı
Nakit
Sabit Getirili
Değişken Faizli
Döviz Cinsinden
Dövize Endeksli
Nakit Dışı
Sabit Getirili
Değişken Faizli
Döviz Cinsinden
Dövize Endeksli
Değişme
(%)
2006
231.319
246.427
6,5
173.879
197.387
13,5
99.386
102.829
3,5
41.823
60.449
44,5
25.827
30.069
16,4
6.842
4.040
-41,0
57.440
49.040
-14,6
0
0
52.593
46.639
-11,3
3.248
904
-72,2
1.599
1.497
-6,4
Alıcılara Göre Dağılım
Kamu
Piyasa
82.780
75.335
-9,0
148.539
171.092
15,2
Dış Borç Stoku (Milyon $)
69.363
65.395
-5,7
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Merkezi yönetim bütçesi borç stoku verileri incelendiğinde ise, 2006 yılı Şubat ayı sonu
itibarıyla iç borç stokunun 2005 yılının aynı ayına göre yüzde 6,5 oranında arttığı
görülmektedir. Aynı dönemde, nakit dışı borç stokunun yüzde 14,6 oranında azaldığı, nakit
borç stokunun yüzde 13,5 oranında arttığı, toplam borç stoku içinde kamu payının ağırlığı
azalırken piyasa payının ise arttığı izlenmektedir.
Şekil 3 : İç Borçlanma Faiz Oranı
İç Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik)
70
60
50
40
30
20
IV.
M
ar
t
O
ca
k
20
06
uz
m
M
ar
t
Te
m
20
05
O
ca
k
uz
m
Te
m
M
ar
t
O
ca
k
20
04
uz
m
M
ar
t
Te
m
20
03
O
ca
k
10
Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler
Mart ayında, Net Dış Varlıklar 2,1 milyar dolar artarken, İç Döviz Yükümlülüklerindeki
artışın 1,6 milyar dolarda kalmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 0,4 milyar dolar
artarak 23,2 milyar dolardan 23,7 milyar dolara yükselmiştir. Bu gelişmede, ay içerisinde
Merkez Bankası tarafından düzenli ihaleler yoluyla yapılan döviz alımları etkili olmuştur. Net Dış
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Varlıklar hesabı içinde temel kalem olan Merkez Bankası Net Rezervleri ise, bu dönemde 1,8
milyar dolar artış göstermiştir. Net Rezevlerdeki artış, Merkez Bankası döviz alımlarının yanında,
bankaların döviz mevduatındaki artış ve Eurobond ihracı sonucunda Hazine meduatındaki
artıştan kaynaklanmıştır.
Tablo 19: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu*
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
- Net Dış Varlıklar
Net Rezervler
KMDTH ve SDMH(-)
Diğer
- İç Döv. Yük.
Döv. Olarak T.Mev.
Hazine Mevduatı
Bankaların Döviz Mev.
*Ayın son Cuma günü itibariyle
2004
Aralık
2.736,4
17.173,1
35.189,7
18.602,5
586,0
14.436,6
4.544,7
3.837,5
9.891,9
2005
Kasım
16.761,1
33.281,8
46.060,9
15.615,4
2.836,3
16.520,7
7.570,9
6.646,7
8.949,8
Aralık
15.499,1
36.843,1
49.371,8
15.576,4
3.047,6
21.344,0
10.331,0
8.735,2
11.013,0
Ocak
19.566,8
39.169,4
52.130,9
16.027,2
3.065,7
19.602,6
9.667,1
9.298,2
9.935,5
(Milyon Dolar)
2006
Şubat
Mart
23.237,3
23.660,3
42.887,4
44.947,4
55.453,7
57.281,2
15.595,4
15.670,9
2.988,0
3.337,1
19.650,1
21.287,1
9.652,8
10.798,8
9.208,7
10.305,2
9.997,3
10.488,2
Mart ayında, Diğer hesabı 0,3 milyar YTL artarken, Toplam İç Kredilerin 1,1 milyar YTL
azalmasıyla, Net İç Varlıklar 0,8 milyar YTL azalarak 18 milyar YTL’ye gerilemiştir. Bu dönemde
Hazinenin Borçları kaleminde önemli bir değişiklik olmazken, Toplam İç Kredilerdeki söz konusu
azalış, döviz kurlarının yükselmesi nedeniyle Değerleme hesabında görülen gerilemeden
kaynaklanmıştır.
Tablo 20: Merkez Bankası Analitik Bilançosu*
Ocak
44.099,2
Mart
49.796,4
25.769,5
51.586,1
25.816,6
18.329,7
21.695,6
19.422,4
19.454,3
0,0
-31,9
2.271,4
0,0
1,9
0,0
-3.365,9
30.503,6
56.298,3
25.794,7
18.809,9
21.985,0
19.417,5
19.442,9
0,0
-29,6
2.565,6
0,0
1,9
0,0
-3.175,1
31.768,7
60.350,8
28.582,1
18.027,7
20.897,7
19.478,1
19.520,4
0,0
-42,3
1.417,5
0,0
2,1
0,0
-2.870,0
REZERV PARA
20.327,7 27.835,9
32.696,4
31.266,6
Emisyon
13.465,2 18.992,1
19.612,0
19.598,7
Bankalar Zor. Karş.
3.115,3
4.513,7
0,0
0,1
Bankalar Serbest Mevduat
3.608,0
4.168,4
12.898,9
11.536,5
Diğer
139,2
161,6
185,5
131,3
PARASAL TABAN
23.949,7 36.797,6
37.679,4
38.856,1
APİ’den Borçlar
3.622,1
8.961,7
4.983,0
7.589,5
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP) 24.743,1 41.112,6
38.547,7
44.099,2
Kamu Mevduatı
793,4
4.315,0
868,3
5.243,1
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
* Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
32.311,2
19.239,9
0,0
12.942,0
129,3
45.579,8
13.268,5
49.313,4
3.733,7
32.704,8
20.206,9
0,0
12.417,7
80,2
47.253,9
14.549,0
49.796,4
2.542,6
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
Kasım
41.112,6
Aralık
38.547,7
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
25.581,9
23.239,4
19.577,2
3.715,3
-53,0
2.032,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
22.659,3
44.993,7
22.334,4
18.453,3
21.630,8
19.509,2
19.096,5
441,8
-29,1
2.117,6
0,0
4,0
0,0
-3.177,4
20.815,3
49.480,2
28.664,9
17.732,4
21.440,2
19.429,1
19.470,0
0,0
-40,9
2.009,6
0,0
1,4
0,0
-3.707,8
(Milyon YTL)
2006
Şubat
49.313,4
Net Döviz Pozisyonu+Net İç
Varlıklar = MBP
2004
Aralık
24.743,1
2005
Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Mart ayında Merkez Bankası Parasının 0,5
milyar YTL artarak 49,3 milyar YTL’den 49,8 milyar YTL’ye yükseldiği görülmektedir.
Emisyondaki 1 milyar YTL’lik artışa karşılık Bankalar Mevduatındaki 0,5 milyar gerilemeyle
Rezerv Para Mart ayında 0,4 milyar YTL gerilemiştir. Bu dönemde APİ’den borçlar 1,3 milyar
YTL artarken Kamu Mevduatı 1,2 milyar YTL gerilemiştir.
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler* (% Değişme)
2006 Mart/
2006 Mart/
2006 Mart/
2005 Mart
2005 Aralık
2006 Şubat
Emisyon
33,5
3,0
5,0
Rezerv Para
47,6
0,0
1,2
M2
40,4
4,9
3,8
M2Y
28,1
4,2
2,1
Toplam Mevduat (TL+YP)
27,5
3,0
1,9
Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi)
55,3
5,7
5,0
TÜFE
4,2
2,5
0,3
* M2, M2Y, toplam mevduat ve mevduat bankaları kredilerine ilişkin yüzde değişmelerde 24 Mart 2006 tarihi esas
alınmıştır.
Mart ayında M1, M2 ve M2Y para arzları reel olarak artmıştır. 24 Mart 2006 tarihi
itibariyle Şubat ayı sonuna göre M1 para arzı yüzde 4 oranında artarak 39,6 milyar YTL’ye, M2
para arzı yüzde 3,8 oranında artarak 160,7 milyar YTL’ye, M2Y para arzı ise yüzde 2,1 oranında
artarak 239,3 milyar YTL’ye yükselmiştir. Mart ayında M2Y para arzındaki artışın M2 para
arzındaki artışa göre daha sınırlı düzeyde kalmasında, YP mevduatların azalması etkili olmuştur.
24 Mart 2006 tarihi itibariyle yurtiçi yerleşiklerin toplam mevdutları, YTL mevduatlardaki
artışın etkisiyle, bir önceki aya göre yüzde 1,9 oranında yükselerek 229 milyar YTL’ye
ulaşmıştır. Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklerin YTL mevduatları yüzde 3,6 oranında artarak
159,4 milyar YTL’ye yükselirken, yurtiçi yerleşik YP mevduatın dolar değeri yüzde 2,7 oranında
azalarak 59 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde dolar ve euro kurunun YTL karşısında değer
kazanması sonucunda, YP mevduatların YTL değerindeki düşüş yüzde 1,2 ile daha sınırlı
düzeyde kalmıştır.
Mart ayında ticari, tarımsal ve tüketici kredilerinde artış gerçekleşmesi sonucunda,
mevduat bankaları kredileri önemli ölçüde yükselmiştir. Nitekim; mevduat bankaları yurtiçi
kredileri bir önceki aya göre yüzde 5 oranında artarak 121,8 milyar YTL’den 127,9 milyar
YTL’ye yükselmiştir. Kredilerdeki yüksek artış oranı sonucunda mevduat bankaları kredilerinin
yurtiçi mevduatlara oranı yükselerek Ocak ayındaki yüzde 54,2 seviyesinden Şubat ayında
yüzde 55,9’a çıkmıştır.
Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri
Vadesi
Gün
2003 Ocak-Aralık
2004 Ocak-Aralık
2005 Ocak-Aralık
2005 Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2006 Ocak
Şubat
Mart
290
372
560
688
613
582
561
890
1.070
873
792
Faiz Oranı
Yıllık Basit
Yıllık Bileşik
42,72
24,84
16,60
16,57
15,09
14,82
14,11
13,73
14,22
14,21
45,01
25,66
16,90
16,83
15,33
15,21
13,92
14,06
14,50
14,50
14,13
14,16
Mart ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, bir önceki
aya göre 0,3 puan azalarak, yüzde 14,2’ye gerilemiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan
ortalama vade Şubat ayına göre 81 gün kısalarak 792 gün düzeyinde gerçekleşmiştir.
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Şekil 4: Reel Kur Endeksi
Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) (1987 = 100)
200,0
195,0
190,0
185,0
180,0
175,0
170,0
165,0
160,0
155,0
150,0
145,0
140,0
135,0
130,0
125,0
120,0
115,0
110,0
105,0
100,0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Mart ayında YTL’nın dolar ve euro karşısında değer kaybetmesinin etkisiyle reel kur
endeksi önceki aya göre gerilemiştir. Şubat ayında 194,3 seviyesinde olan TÜFE bazlı ve
1$+1,5 euro sepetine göre hazırlanan reel kur endeksi, Mart ayında 192,5’e düşmüştür.
Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi
5 0 .0 0 0
4 6 .0 0 0
4 2 .0 0 0
3 8 .0 0 0
3 4 .0 0 0
3 0 .0 0 0
2 6 .0 0 0
2 2 .0 0 0
1 8 .0 0 0
1 4 .0 0 0
1 0 .0 0 0
6 .0 0 0
2 .0 0 0
2 .5 0 0
2 .0 0 0
1 .5 0 0
1 .0 0 0
500
TL Bazında
2
3
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
2006 2
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
200512
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
200412
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
200312
-1
2
3
4
5
6
7
8
10
11
200212
-1
2001
-1
0
Dolar Bazında
İMKB-100 Endeksi Mart ayında önceki aya göre yüzde 8,7 oranında gerileyerek 47.016
seviyesinden 42.911 puana düşmüştür. Bu dönemde temel olarak gelişmiş ülkelerdeki faiz
artırımlarının devam etmesinin ve Japonya’nın gevşek para politikasını bırakmasının global
likidite koşullarını olumsuz etkileyeceğine ilişkin beklentiler ve Merkez Bankası başkanının
atanma sürecine ilişkin belirsizlikler Endeksin seyrinde etkili olmuştur.
V. Fiyat Gelişmeleri:
2006 yılı Mart ayında TÜFE yüzde 0,27 oranında artmıştır. Endeksteki 12 aylık artış
yüzde 8,16, 12 aylık ortalama artış ise yüzde 8,05 olarak gerçekleşmiştir. Mart ayı TÜFE artış
beklentisi, TCMB beklenti anketine göre yüzde 0,38 idi.
ÜFE, Mart ayında yüzde 0,25 oranında artmıştır. Bu dönemde ÜFE’nin ana alt kalemleri
olan tarım kesimi fiyatları yüzde 0,36 oranında azalırken, sanayi kesimi fiyatları yüzde 0,40
oranında artmıştır. ÜFE artış beklentisi TOBB-Reuters beklenti anketi sonuçlarına göre yüzde
0,46 idi.
TÜFE’de en yüksek ağırlığa sahip olan gıda ve alkolsüz içecekler fiyatları bu dönemde
yüzde 1,30 oranında artarak, en yüksek oranda fiyat artışı gösteren harcama grubu olmuştur.
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Lokanta ve oteller ve konut harcama grupları ise, yüzde 0,78 ve yüzde 0,60’la Mart ayında en
fazla fiyat artışı gözlenen diğer sektörler olmuştur. Mart ayında giyim ve ayakkabı fiyatları
yüzde 2,92 oranında gerilerken, eğlence - kültür ve haberleşme harcama grupları fiyatları
gerileyen diğer sektörler olmuştur. Tekstil ürünlerine yapılan 10 puanlık KDV indiriminin
fiyatlara bire bir yansıtılması durumunda ürün fiyatında yüzde 8,5 oranında bir gerileme
olacaktı. Ancak, vergi ayarlamasının 9 Mart tarihinde yapılması ve fiyat ayarlamalarının belli bir
süre almasından dolayı, düşüş etkisinin bir kısmının Nisan ayına sarkacağı tahmin edilmektedir.
Şekil 6: 2006 Yılı Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Patikası
%
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
01
02
03
12 Aylık TÜFE Artışı
04
05
06
Hedefle Tutarlı Patika
07
08
09
İç Aralık +/- %1
10
11
12
Dış Aralık +/- %2
Merkez Bankası tarafından “2006 yılı Para ve Kur Politikası” başlıklı duyuruda açıklanan
yıl sonu hedefiyle tutarlı patikada, 2006 yılı Mart ayında 12 aylık artış yüzde 7,4 olarak
öngörülmüştür. IMF programı için program şartlılığı +/- yüzde 2 olarak belirlenirken, hedef
patikadan yüzde 1’lik bir sapma halinde karşılıklı değerlendirme yapılması öngörülmüştür. Mart
ayında 12 aylık enflasyonun yüzde 8,16 oranında gerçekleşerek, hedef patikanın üstüne çıkmış,
sapma ise yüzde 1’in altında kalmıştır.
Tablo 23: Şubat Ayı İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (2003=100)
Aylık
12 Aylık
Yıllık Ortalama
0,22
2,41
0,01
-8,22
1,22
-1,60
0,67
0,15
-0,32
-1,65
-0,02
1,18
1,16
8,15
6,66
31,26
-2,78
11,29
2,58
0,75
9,20
3,33
2,45
7,97
14,37
14,33
8,03
4,82
16,87
2,64
10,58
6,63
3,07
14,21
2,13
6,21
11,72
14,62
7,74
0,26
0,57
0,19
4,17
0,10
0,27
5,26
4,70
5,44
17,42
5,23
3,92
5,04
1,47
5,29
11,93
6,33
-0,66
Tüketici Fiyatları Endeksi
Genel
- Gıda ve alkolsüz içecekler
- Alkollü içecekler ve tütün
- Giyim ve ayakkabı
- Konut
- Ev eşyası
- Sağlık
- Ulaştırma
- Haberleşme
- Eğlence ve kültür
- Eğitim
- Lokanta ve oteller
- Çeşitli mal ve hizmetler
Üretici Fiyatları Endeksi
Genel
Tarım
Sanayi
- Madencilik
- İmalat Sanayi
- Elektrik, gaz, su
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
Mart ayında özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin seyri incelendiğinde yüzde 56,1
oranıyla en dar kapsama sahip olan ve işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ile tütün
ürünleri, fiyatları yönetilen veya yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergileri dışarıda bırakan
G kodlu özel TÜFE göstergesinin, yüzde 1,14 oranında arttığı görülmektedir.
Mevsimlik ürünler hariç tutularak hesaplanan A kodlu TÜFE göstergesindeki artış Mart
ayında yüzde 0,54 oranında gerçekleşerek, yüzde 0,53 olan Şubat ayına göre önemli bir
değişim göstermemiştir. A kodlu TÜFE göstergesi son 12 ayda yüzde 8,65 oranında artarken,
bu dönemde G kodlu özel TÜFE göstergesindeki artış yüzde 7,30 olmuştur.
Tablo 24: Şubat Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100)
Grubu
A
B
C
D
E
F
G
Kapsamı
TÜFE
Mevsimlik ürünler hariç
İşlenmemiş gıda ürünleri hariç
Enerji hariç
(B) ve (C)
(C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç
(E) ve fiyatları yönetilen/ yönlendirilen diğer
dolaylı vergiler hariç ürünler,
(F) ve (B)
Yüzdelik
Payı
Aylık
12 Aylık
Yıllık
Ortalama
100,0
87,2
85,8
85,1
70,9
80,4
0,22
0,53
-0,46
0,15
-0,67
0,16
8,15
8,77
7,82
7,94
7,54
6,56
8,03
8,99
8,48
7,57
8,02
7,02
70,3
0,27
6,84
7,11
56,1
-0,70
6,09
7,49
Mart ayında, balıkçılık alt sektörü fiyatları yüzde 5,19 oranında artarken, tarım, avcılık,
ormancılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 0,48 oranında gerilemesiyle, ÜFE’nin ana alt
kalemlerinden biri olan tarım kesimi fiyatları yüzde 0,36 oranında azalmıştır.
Sanayi fiyatlarının Mart ayındaki gelişimi incelendiğinde, sektör içinde en yüksek paya
sahip olan imalat sanayi fiyatlarının yüzde 0,48 oranında arttığı görülmektedir. İmalat sanayi
altında en yüksek paya sahip olan gıda ürünleri ve içecek imalatı fiyatları bu dönemde 0,30
oranında gerilerken; kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri fiyatları yüzde 0,80 oranında
artmıştır.
Bu gelişmelerle birlikte madencilik alt sektörü fiyatlarının yüzde 0,28 oranında
gerilemesi ve elektrik, gaz ve su fiyatlarının yüzde 0,16 oranında artması sonucunda sanayi
fiyatları Mart ayında yüzde 0,40 oranında artış göstermiştir.
VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler
1. Gelişmiş Ülkelerdeki Gelişmeler
ABD:
Şubat ayında ABD'de tarım dışı istihdam 243.000 ile beklentilerin üzerinde artış
göstermiştir. Ocak ayındaki tarım dışı istihdam artışı 193.000'den 170.000'e revize edilmiştir.
Ocak ayında yüzde 4,7 olan işsizlik oranı ise Şubat ayında yüzde 4,8’e yükselmiştir.
ABD’de Ocak ayında dış ticaret açığı, petrol fiyatları nedeniyle rekor kıran ithalatın, güçlü
dış talebin etkisiyle rekor kıran ihracatı geçmesi sonucunda 68,5 milyar dolara yükselmiştir.
Daha önce 65,7 milyar dolar olarak açıklanan Aralık ayı dış ticaret açığı rakamı ise 65,1 milyar
dolara revize edilmiştir. Öte yandan, dış ticaret açığının finansmanına ilişkin bir gösterge olan
net sermaye girişi Aralık ayında revize edilmiş rakamlara göre 53,8 milyar dolar iken, Ocak
ayında 66 milyar dolar olmuştur.
ABD’de 2005 yılının 4. çeyreğinde cari işlemler açığı 224,9 milyar dolar seviyesinde
gerçekleşerek rekor kırmıştır. Daha önce 195,8 milyar dolar olarak açıklanan 2005 yılı 3.
çeyreğine ilişkin dış ticaret açığı da 185,4 milyar dolara revize edilmiştir. 2005 yılının
tamamında ise dış ticaret açığı 805 milyar dolar ile 2004 yılındaki 668 milyar dolar seviyesine
göre yüzde 20,5 oranında artış göstermiştir. 2004 yılında yüzde 5,7 olan cari işlemler açığının
GSYİH’ya oranı, 2005 yılında yüzde 6,4’e yükselmiştir.
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
ABD’de Ocak ayında revize edilmiş rakamlarla yüzde 2,9 oranında artan perakende
satışlar, otomobil satışlarındaki düşüşün ve tüketim harcamalarının yavaşlamasının etkisiyle
Şubat ayında önceki aya göre yüzde 1,3 oranında gerilemiştir.
Şubat ayında ABD’de hem tüketici fiyatları ve hem de çekirdek tüketici fiyatları bir önceki
aya göre yüzde 0,1 oranında artmıştır. Tüketici fiyatlarındaki artış piyasa beklentileri
paralelinde gerçekleşirken, çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış beklentilerin altında
gerçekleşmiştir. Şubat ayında tüketici ve çekirdek tüketici fiyatlarındaki yıllık artışlar sırasıyla
yüzde 3,6 ve 2,1 olmuştur. Aynı dönemde tüketim harcamalarına göre fiyat endeksinin (PCE)
yıllık artışı yüzde 1,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Şubat ayında üretici fiyatları ise gıda ve
enerji fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle yaklaşık üç yıldan bu yana en büyük düşüşünü
kaydederek yüzde 1,4 oranında gerilerken, gıda ve enerji fiyatlarının dışarıda bırakıldığı
çekirdek üretici fiyatları yüzde 0,3 oranında artış göstermiştir.
Enflasyon oranlarındaki olumlu verilere rağmen, ABD Merkez Bankası FED, 28 Mart
tarihindeki toplantısında faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak yüzde 4,75’e yükseltmiştir.
Yapılan açıklamada enflasyonu kontrol altında tutmak için önümüzdeki dönemde faiz
artırımlarının sürebileceği belirtilmiştir.
Japonya:
Ocak ayında son beş içinde ilk defa açık veren Japonya’nın dış ticaret hesabı, Şubat
ayında ihracattaki artışın etkisiyle fazla vermiştir. Şubat ayı dış ticaret fazlası bir önceki yılın
aynı ayına göre ise, petrol fiyatlarındaki ve yurtiçi talepteki yükselişin ithalatta artışa neden
olmasının etkisiyle, yüzde 11,8 oranında azalarak 8,2 milyar dolara gerilemiştir. 2006 yılı Şubat
ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat yüzde 20,8, ithalat ise yüzde 30,2 oranında artış
göstermiştir.
Japonya’da sanayi üretimi Ocak ayında önceki aya göre yüzde 0,3, bir önceki yıla göre
ise yüzde 2,1 oranında artmıştır.
Kanada:
Kanada Merkez Bankası Mart ayında gecelik faiz oranlarını yüzde 3,5’ten yüzde 3,75’e
yükseltmiştir. Bu faiz artırımı, Bankanın Eylül ayından bu yana gerçekleştirdiği beşinci çeyrek
puanlık faiz artırımı olmuştur.
Kanada’da işgücü verimliliği 2005 yılının son çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde
0,5 oranında artış göstererek son üç yıldan bu yana ilk kez yükselmiştir. 2005 yılının
tamamında bir önceki yıla göre işgücü verimliliği yüzde 1,1 oranında artmıştır.
Kanada’da 2005 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 3,5 oranında gerçekleşen GSYİH artışı,
dördüncü çeyrekte yavaşlayarak yıllık bazda yüzde 2,5 olarak gerçekleşmiştir.
Kanada’da Ocak ayında yüzde 2,8 seviyesinde gerçekleşen yıllık enflasyon oranı, Şubat
ayında benzin fiyatlarındaki gerilemenin etkisiyle yüzde 2,2’ye gerilemiştir. Aynı dönemde
çekirdek tüketici fiyatları yüzde 1,7 ile Kanada Merkez Bankası’nın yüzde 2 hedefinin altında
gerçekleşmiştir.
Euro Bölgesi
Avrupa Merkez Bankası (ECB), 2 Mart 2006 tarihindeki toplantısında faiz oranlarını
çeyrek puan daha artırarak yüzde 2,5’e yükseltmiştir.
Şubat ayında euro bölgesi yıllık tüketici fiyatları enflasyonu, enerji fiyatlarının yıllık artış
oranında gerileme olmasının etkisiyle, Ocak ayındaki yüzde 2,4 seviyesine göre gerileyerek
yüzde 2,3’e düşmüştür. Şubat ayında euro bölgesi tüketici fiyatlarındaki aylık artış oranı yüzde
0,3 olmuştur. Şubat ayında enerji ve işlenmemiş gıda fiyatlarının dışarıda bırakıldığı tüketici
fiyatları, bir önceki aya göre yüzde 0,2, bir önceki yıla göre ise yüzde 1,3 oranında artış
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
göstermiştir. AB25’te ise tüketici fiyatları enflasyonu ise aylık bazda yüzde 0,3, yıllık bazda ise
yüzde 2,2 seviyesinde gerçekleşmiştir.
2005 yılı Ocak ayında 1,6 milyar euro olan euro bölgesinin dış ticaret açığı, 2006 yılı
Ocak ayında 10,8 milyar euroya yükselmiştir. Bu dönemde euro bölgesinin ihracatı yüzde 15,
ithalatı ise yüzde 25 oranında artmıştır. AB-25’te ise 2005 yılı Ocak ayında 13,9 milyar euro
olan dış ticaret açığı, 2006 yılı Ocak ayında 24,6 milyar euroya yükselmiştir.
Fransa:
Fransa’da sanayi üretimi Ocak ayında yüzde 0,2 ile beklentilerin altında artış
göstermiştir. Bu dönemde tüketim ürünleri ve enerji üretimi gerilerken, otomobil üretiminde
yüksek artış görülmüştür.
Fransa’da tüketici fiyatları Şubat ayında beklentilerin altında gerçekleşerek bir önceki aya
göre yüzde 0,4 oranında artmıştır. Yıllık tüketici fiyatları enflasyonu ise yüzde 2 olarak
gerçekleşmiştir.
Fransa’da tüketim harcamaları Şubat ayında bir önceki aya göre yüzde 1,8 ile
beklentilerin üzerinde artış göstermiştir. Tüketim harcamalarındaki yıllık artış ise yüzde 4,5
olmuştur.
Almanya:
Almanya’da imalat sanayi siparişleri Ocak ayında yurtdışı talepteki artışın etkisiyle bir
önceki aya göre yüzde 1,4 oranında artmıştır. Böylece, imalat sanayi siparişleri son beş ayda
dört kez artış kaydetmiştir. Aynı dönemde sanayi üretimi ise bir önceki aya göre yüzde 0,1
oranında gerilemiştir. Ancak bu gerilemede büyük ölçüde soğuk havanın inşaat sektörü
üretimini olumsuz etkilemesi etkili olmuştur. Ayrıca, daha önce yüzde 0,5 oranında gerilediği
açıklanan Aralık ayı sanayi üretimi revize edilerek yüzde 0,7 oranında artış gösterdiği
açıklanmıştır.
Almanya’da Aralık ayında 11,4 milyar euro olan dış ticaret fazlası, Ocak ayında 11,9
milyar euro olarak gerçekleşmiştir. Ocak ayında bir önceki aya göre ihracat yüzde 3,3 oranında
artarak 69,7 milyar euroya, ithalat ise yüzde 3 oranında artarak 57,8 milyar euroya
yükselmiştir. İhracat ve ithalattaki yıllık artışlar ise sırasıyla yüzde 13,3 ve yüzde 18,7 olarak
gerçekleşmiştir.
İngiltere:
Sanayi üretimi Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 0,4 oranında artmıştır. Ancak
sanayi üretimi bir önceki yıldaki seviyesine göre yüzde 1,3 oranında daha düşük seviyede
bulunmaktadır.
Ocak ayında 2004 yılı Aralık ayından bu yana en büyük düşüşünü kaydederek revize
edilmiş rakamlara göre yüzde 1,6 oranında gerileyen perakende satışlar, Şubat ayında yüzde
0,5 oranında artmıştır. Şubat ayında perakende satışlardaki yıllık artış oranı ise yüzde 2,1
seviyesinde gerçekleşmiştir. Ocak ve Şubat perakende satış verileri, 2006 yılında büyümeye
olumlu katkı yapması beklenen tüketim harcamalarının zayıf bir seyir izlediğini göstermektedir.
En son 2005 yılı Ağustos ayında faiz oranlarını çeyrek puan düşüren İngiltere Merkez
Bankası, Mart ayında faiz oranlarını değiştirmeyerek yüzde 4,5 seviyesinde bırakmıştır.
İngiltere’de yıllık enflasyon oranı, Şubat ayında beş aydan beri ilk kez yükselerek, Ocak
ayındaki yüzde 1,9 seviyesinden yüzde 2 seviyesine çıkmıştır. Tüketici fiyatlarındaki aylık artış
oranı ise yüzde 0,3 olmuştur.
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Mart 2006
2. Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Gelişmeler:
Çin:
Çin’de sanayi üretimi Ocak ve Şubat aylarında yıllık bazda yüzde 16,2 oranında artmıştır.
Sanayi üretimindeki güçlü artış yanında, sabit sermaye yatırımlarındaki artışın da aynı dönemde
yüksek trendini devam ettirmesi, 2006 yılının ilk çeyreğinde de büyümenin yüksek
seyredeceğine ilişkin sinyaller vermiştir.
2005 yılı Şubat ayında 4,6 milyar dolar, 2006 yılı Ocak ayında ise 9,5 milyar dolar olan
Çin’in dış ticaret fazlası, Şubat ayında ithalattaki artışın etkisiyle 2,5 milyar dolara gerilemiştir.
Böylece Çin’de 2004 yılı Ağustos ayından bu yana en düşük aylık dış ticaret fazlası
gerçekleşmiştir. Şubat ayında yıllık bazda ithalat yüzde 29,6 oranında artarak 51,7 milyar
dolara, ihracat ise yüzde 22,3 oranında artarak 54,2 milyar dolara yükselmiştir.
Ocak ayında yüzde 1,9 olarak gerçekleşen Çin’in yıllık enflasyon oranı; Şubat ayında
yüzde 0,9’a gerilemiştir.
Rusya:
Rusya’da 2005 yılı Ocak ayında 8 milyar dolar olan dış ticaret fazlası, 2006 yılı Ocak
ayında 12,2 milyar dolara yükselmiştir.
Rusya’da üretici fiyatları endeksi Şubat ayında bir önceki aya göre yüzde 3,3, bir önceki
yılın aynı dönemine göre ise yüzde 16,7 oranında artmıştır.
Brezilya:
Brezilya Merkez Bankası faiz oranlarını 75 baz puan azaltarak yüzde 16 seviyesine
düşürmüştür.
Brezilya’da 2005 yılı Şubat ayında 130 milyon dolar olarak gerçekleşen cari fazla, 2006
yılı Şubat ayında 725 milyon dolara yükselmiştir. 2006 Şubat ayı itibariyle 12 aylık cari fazlanın
GSYİH’ya oranı yüzde 1,7 seviyesindedir.
Perakende satışlar Ocak ayında beklentilerin üzerinde yükselerek önceki aya göre yüzde
2,4 oranında artış göstermiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise perakende satışlarda
yüzde 6,5 oranında artış görülmüştür.
Polonya:
Polonya’da tüketici fiyatları Şubat ayında bir önceki aya göre değişmezken, yıllık artış
oranı yüzde 0,7 olarak gerçekleşmiştir.
Bulgaristan:
Bulgaristan’da 2004 yılında yüzde 5,6 oranında artan GSYİH, 2005 yılında yüzde 5,8
oranında büyümüştür.
Romanya:
Romanya’da tüketici fiyatları artışı Şubat ayında aylık bazda yüzde 0,2, yıllık bazda ise
yüzde 8,5 olarak gerçekleşmiştir. Ocak ayındaki yıllık tüketici fiyatları artışı yüzde 8,9
seviyesindeydi.
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/03.pdf