15
Kolonoskopi
R. J. Leicester
Çeviri: Birol Özer
UYGULAMANIN TANIMLANMASI
Genel
1 Kolonoskopi; biyopsi, tedavi edici polipektomi ve mukozanın
tam olarak görülmesine olanak sağlayarak kolon hastalıklarının
tanı ve tedavisinde devrim yaratmıştır. Teknolojik ilerlemeler
bu teknik konusunda yeterli eğitimi almış bir endoskopist
varlığında tüm kolonun hızlı ve güvenli incelenmesini
sağlamaktadır.
2 Tanısal kolonoskopi, özellikle divertiküler hastalık veya
kolonik spazmın küçük mukozal lezyonları sıklıkla
gizleyebildiği şüpheli veya anormal baryum enema bulgularının
irdelenmesi için kullanılır. Baryum enema çalışmasını
kaldıramayan yaşlı hastalarda açıklanamayan rektal kanama ya
da aneminin araştırılmasında ilk seçenektir. Ayrıca gaitada gizli
kan testi pozitif olan tüm hastalarda da ilk araştırma seçeneğidir.
Kolonoskopi inflamatuar barsak hastalığının yaygınlığını
ölçme ve ayırıcı tanısında en kesin tanı aracıdır, fakat akut
hastalık durumunda, teknesyum işaretli beyaz küre sintigrafisi
gibi güvenli bir seçenek varlığında, kaçınılmalıdır.
3 Tedavi edici kolonoskopi tüm saplı poliplerin ve sesil
adenomatöz lezyonların çoğunun kolaylıkla çıkarılabilmesi
böylece kolorektal kanserin önlenmesi fırsatını sağladığı için
kolorektal poliplere cerrahi yaklaşımı değiştirmiştir.
Anjiodisplazi gibi damarsal anormalliklerin
elektrokoagülasyon veya laser ile tedavisi akut kolonik
kanamada laparotomi yapılmasını önleyebilir veya kronik kan
kaybına bağlı anemide tam tedavi edici olabilir.
4 Kolorektal kansere bağlı tıkanmalarda ya cerrahi öncesi
başlangıç işlemi olarak veya uzun süreli palyasyon için lazerle
yakma veya stent yerleştirilmesi uygulanabilir.
5 Sekiz yıldan daha fazla süredir total ülseratif koliti olan tüm
hastaların en az yılda bir kez çoklu biyopsi ile kolonoskopik
olarak izlenmesi vakaların %80'den fazlasında kolektomiden
kurtulmayı sağlar. Cerrahi tedavi sadece displazi veya kanseri
olanlarda uygulanır.
6 Polipektomi veya kolorektal kanserin cerrahi tedavisinden
sonra düzenli takip kolonoskopileri başlangıçta 3. yılda ve
ardından eğer yeni polip saptanmazsa 5 yılda bir yapılmalıdır.
7 Tarama kolonoskopilerine yüksek riskli gruplarda (polipozis
228
koli gibi) eğer gen pozitif ise, 15 yaşında başlanmalı ve iki yıllık
aralarla 40 yaşına kadar devam edilmelidir. Herediter nonpolipozis koli ailelerinde ilk vakanın tanı yaşından 10 yıl önce
başlamak kaydıyla 1-2 yılda bir takip kolonoskopilerinin
yapılması gerekir. Kolorektal kanser aile öyküsü güçlü olan
(birinci derece akrabasında 40 yaşından önce ya da birden fazla
birinci derecede akrabasında herhangi bir yaşta kanser olan)
bireylerde tarama yapılırken adenomatöz lezyonların
çıkarılması kolorektal kanser sıklığını azaltabilir.
8 Şiddetli rektal kanamalı,
sert proktosigmoidoskopi ve
gastroskopi ile anorektal ve üst gastrointestinal nedenlerin
dışlandığı akut vakalarda acil kolonoskopi yapılır. Kanayan
vakaların %80'ine barsak temizliğinden sonra 24-48 saat içinde
kolonoskopi yapılabilir. Küçük mukozal lezyonlar gözden
kaçsa da aktif kanama varlığında bile kanayan kolon kısmı
hakkında ipucu elde edilebilir veya ileoçekal kapaktan kan
geldiğinin görülmesi ince barsak lezyonuna işaret eder. Tanıya
ulaşılamadığı zaman acil laparatomi ihtiyacı doğduğunda,
çekostomiden Foley kateter yardımıyla serum fizyolojik veya
su ile yıkamayı takiben, karın açık iken genel anestezi altında
kolonoskopi yapılabilir.
Hazırlık
1 Hızlı ve doğru değerlendirme etkili barsak hazırlığına bağlıdır.
Hastalara herhangi bir demir ilacı veya gaita hacmini arttıran
ilaç alımını endoskopiden bir hafta önce kesmeleri ve düşük lif
içeren diyete geçmeleri önerilir. İşlemden 24 saat önce oral alım
çay, sütsüz kahve gibi berrak sıvılar ve şekerli içecekler gibi
gıdalarla sınırlandırılır. Kolonoskopiden 12-18 saat önce
sodyum pikosülfat gibi bir ishal yapan ilaç verilir ve işlemden 4
saat önce aynı ilaç tekrar edilir. Başka bir seçenek olarak dengeli
elektrolit çözeltisi ile karıştırılmış polietilen glikol gıda
sınırlamasına ihtiyaç duymaksızın hızlı hazırlık yapılması
gereken durumlarda verilir. 3-4 litrelik çözelti içirilmeden önce
verilen 10 mg'lık metoklorpamid mide boşalmasını artırır,
bulantı kusmayı azaltır.
2 Tüm hastalardan işlem için yazılı onay alınmalıdır. İşlem ile
ilgili korkuları konusunda hastalara güven verilmeli, minimal
düzeyde sedasyon yapılmalıdır.
3 Kolonoskopide genellikle analjezik eklenmiş sedasyon
uygulanır. Dolaşım ve solunumsal baskılamaya neden olmamak
için aşırı sedasyon veya analjezi verilmemelidir. Ek olarak
barsak duvarında tehlikeli gerilmelere neden olan kötü teknik
kullanıldığı zaman olan şiddetli ağrıyı baskılayabilir. Benzer
nedenlerle ameliyat sırasındaki akut kolonik kanamayla ilgili
işlemler hariç genel anestezi altında kolonoskopi
yapılmamalıdır. Özellikle yaşlı hastalarda petidin kullanımını
takiben hipotansiyon olabilir. Bu ve benzodiazepin ile
opiyatların sinerjistik etkisi
