mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
NİSAN 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................4
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................6
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER ............................................................11
IV.
a. Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................11
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................12
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................14
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................14
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................18
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................19
d. Altın Borsası .........................................................................................19
e. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası .....................................................20
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................21
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................21
b. Krediler ................................................................................................22
c. Menkul Kıymetler.................................................................................27
d. Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler............................................28
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................30
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ ...............................................................................31
VIII. ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER...........................................34
IX.
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER ...................................................36
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04/menkulde.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi [email protected], [email protected],
[email protected], [email protected] e-posta adreslerine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu............................................................................ 2
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu................................................................................ 3
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ................................................................. 3
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler .............................................................................. 4
5. Hazine İç Borç İhaleleri .............................................................................................. 6
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı...................................................................................... 8
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı.................................................................................... 8
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı....................................................................... 9
9. Dış Borç Stoku ......................................................................................................... 10
10. Kurlardaki Gelişmeler.............................................................................................. 12
11. TCMB Döviz Alımları ............................................................................................... 13
12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi .................................................................................. 14
13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ..................................................................................... 15
14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler.................................................................... 16
15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı Portföy Oranı ........ 17
16. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası........................................ 17
17. Vadeli İşlemler Piyasası........................................................................................... 20
18. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi ................................................ 21
19. Tüketici Kredisi Faiz Oranları ................................................................................... 24
20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı .................................... 25
21. Yabancı Para Pozisyonları........................................................................................ 29
22. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu....................................................................... 30
23. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ...................................................... 31
24. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ............................................................... 33
25. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler ......................................................................... 34
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi ...................................... 1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları............................. 4
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 ) ..................................................... 5
4. Para Çarpanları ......................................................................................................... 5
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu ........................................................................................... 7
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ........................................................................................ 7
7. İç Borç Stokunun Yapısı ............................................................................................. 9
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ....................................... 10
9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi ................................................................................ 11
10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat ........................... 13
11. İMKB 100 Bileşik Endeksi........................................................................................ 15
12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri.................................................................. 18
13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Mart 2005)......................................................... 19
14. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................. 21
15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat ................................... 22
16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi ................................................................. 22
17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler........................................................ 23
18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla) ...................... 24
19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar ............................................. 25
20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH .................................................................................... 26
21. TGA/Krediler ......................................................................................................... 26
22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü ................................................... 28
23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................ 28
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri ..................................................... 32
25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................. 32
26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi........................... 35
DPT-YPKDGM
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZET
•
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Mart ayında önceki aya göre 4.337 milyon
dolar artarak 5.715 milyon dolara yükselmiştir.
•
Aynı dönemde Net İç Varlıklar hesabı 503 milyon YTL azalarak 20.399 milyon
YTL’ye gerilemiştir.
•
Merkez Bankası Parası (MBP) 5.424 milyon YTL artarak 28.105 milyon YTL
düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Mart ayında yüzde 18
olarak gerçekleşmiştir.
•
Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 1.170 milyon YTL artarak 232,5 milyar
YTL’ye yükselmiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, 3,6 puan gerileyerek, 124,5 puana düşmüştür.
•
Mart ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 176,8 puandan 176,7
puana gerilemiştir.
•
Euro/Dolar paritesi dolar lehine gelişmiştir.
•
Mart ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki ay sonuna göre yüzde 10
oranında değer kaybetmiş, İMKB günlük işlem hacmi ise gerileme göstermiştir.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde bir risk göstergesi olarak kullanılan aylık
standart sapmanın ciddi oranda arttığı görülmektedir.
•
Borsa piyasa değeri ve borsaya kote olan şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu
Mart ayında ciddi gerileme göstermiştir. Borsada işlem gören hisselerde
yabancıların payı yüzde 57,8 seviyesindedir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi artış eğilimi Mart ayında da devam
etmiş ve son dönemlerin en yüksek seviyesine çıkmıştır. Gerçekleşen ortalama
basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,9 puan gerileyerek yüzde 17,2 seviyesine
inmiştir.
DPT-YPKDGM
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
•
Nisan 2005
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir
önceki aya göre getiri eğrisinin aşağı yönde yer değiştirdiği görülmektedir. Mart
ayında işlem hacmi 545-551 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
•
Repo-Ters
Repo
Piyasasında
Mart
ayında
155
milyar
YTL
işlem
hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 1,1 puan gerileyerek
yüzde 16 düzeyine inmiştir.
•
Mart ayında önceki aya göre bankacılık sektörü yurtiçi yerleşik YTL mevduatlarda
artış, YP mevduatlarda ise azalış görülmüştür. Aynı dönemde YP mevduatın TL
değerinde ise YTL’nin dolar ve euro karşısında değer kaybetmesi sonucunda artış
gerçekleşmiştir.
•
Mevduat bankalarının hem TL hem de YP kredilerinde artş gerçekleşmiştir.Kredi
hacminde görülen yükselişte, ticari ve tüketici kredilerilerindeki artış belirleyici
olmuştur. Bu ay içinde tüketici kredileri içinde konut kredileri faiz oranlarındaki
düşüş ve uzayan vadelerin etkisiyle önemli oranda artış göstermiştir.
•
Mevduat bankaları kredilerinin mevduatlara oranındaki artış trendi devam etmiştir.
•
Mevduat bankalarının tahsili gecikmiş alacaklarının (TGA) kredilere oranı azalmıştır.
•
2005 yılında tasfiye olunacak kredi kartlarının toplam kredi kartları içindeki payında
artış görülmüş, bu artış eğilimi Mart ayında da devam etmiştir.
•
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü büyük ölçüde alım satım amaçlı
ve satılmaya hazır menkul değerler portföyündeki artış sonucunda yükselmiştir.
•
Mart ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı, özel bankaların
pozisyon açmaları ve kamu bankalarının pozisyon fazlalarını azaltmaları sonucunda
önemli ölçüde artmıştır.
•
Mart ayında yurtiçi yerleşiklerin portföylerinde en büyük artış YTL mevduatlarda
olmuştur. Yurtiçi yerleşiklerin YP mevduatlarında ve hisse senetlerinin piyasa
değerinde ise azalma gerçekleşmiştir. Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların
portföy yatırım stokunda ise özellikle hisse senedi ve DİBS portföyündeki azalma
sonucunda gerileme yaşanmıştır.
•
Mart ayında ABD uzun vadeli tahvil faizlerinde yaşanan yükseliş, gelişmekte olan
ülke
piyasalarını
olumsuz
etkilemiştir.
22
Mart
tarihindeki
faiz
komitesi
toplantısında faiz oranlarını çeyrek puan yükselten FED, ölçülü faiz artırımı
politikasına devam edeceğini belirtmekle birlikte, enflasyon baskılarına dikkat
çekmiştir.
DPT-YPKDGM
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Mart ayında önceki aya göre 4.337 milyon
dolar artarak 5.715 milyon dolara yükselmiştir.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
(Milyar Dolar)
3
2
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
2005
-1
-8
12
2004
-1
11
9
10
8
7
6
5
0
0
4
8
1,5
3
15
3
2
23
4,5
2003
-1
30
6
2002
-12
38
7,5
-1,5
-15
-3
Net Rezervler (Sol Eksen)
Net Döviz Pozisyonu (Sağ Eksen)
Mart ayında pasif karakterli bir hesap olan Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesapları ve
Süper Döviz Mevduat Hesaplarındaki 358 milyon dolarlık gerileme ve Net Rezervler ve
Diğer kalemlerindeki sırasıyla 1.208 ve 602 milyon dolarlık artış sonucu Net Dış Varlıklar
hesabının önceki aya göre 2.169 milyon dolar artarak 21.162 milyon dolar seviyesine
yükseldiği görülmektedir. Net Rezervlerde görülen artış Mart ayında yapılan doğrudan
döviz alım müdahalesi ve ay içerisinde yapılan günlük düzenli döviz alım ihaleleri
neticesinde gerçekleşirken, Hazinenin döviz cinsinden net ödeyici olması ve ay içerisinde
Merkez Bankasının IMF’ye gerçekleştirdiği dış borç geri ödemeleri rezervlerdeki artışı
sınırlamıştır.
Bu dönemde, Döviz olarak Takip Olunan Mevduat hesabı 1.715 milyon dolar,
Bankaların Döviz Mevduatının ise 454 milyon dolar azalmasıyla İç Döviz Yükümlülükleri
hesabı 2.168 milyon dolar gerileyerek 15.446 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İç Döviz
Yükümlülüklerindeki söz konusu gerileme, temelde Hazinenin hesabında bulunan belli
miktardaki dövizi Merkez Bankası kanalıyla TL’ye çevirmesinden kaynaklanmıştır.
Bu gelişmeler sonucunda, Mart ayında Net Döviz Pozisyonu önceki aya göre 4.337
milyon dolar artarak 5.715 milyon dolara yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
2003
Aralık
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
2.960,9
2.736,4
4.458,2
1.378,3
5.715,3
- Net Dış Varlıklar
12.149,4 16.948,2
17.173,1
19.247,9
18.992,9
21.161,7
Net Rezervler
33.054,9 35.062,0
35.189,7
36.380,8
36.042,5
37.250,8
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3 18.126,8
18.602,5
17.864,6
18.082,7
17.724,5
Diğer
- İç Döv. Yük.
54,3
(Milyon Dolar)
2005
2004
13,0
586,0
731,7
1.033,0
1.635,4
12.095,1 13.987,3
-3.781,2
14.436,6
14.789,6
17.614,6
15.446,4
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
5.048,1
4.544,7
5.811,7
8.550,7
6.836,2
Hazine Mevduatı
3.612,1
4.366,3
3.837,5
5.170,0
7.906,8
6.038,7
7.059,9
8.939,1
9.891,9
8.977,9
9.063,9
8.610,3
Bankaların Döviz Mev.
Kaynak: Merkez Bankası
Mart ayında Net İç Varlıklar hesabı önceki aya göre 503 milyon YTL azalarak 20.399
milyon YTL’ye gerilemiştir.
Mart ayında, Merkez Bankası portföyündeki TL cinsi DİBS’lerdeki 112 milyon YTL’lik
artışa karşın, dövize endeksli DİBS kalemindeki 367 milyon YTL azalışla, Hazinenin Borçları
hesabı önceki aya göre 260 milyon YTL gerilemiştir. Söz konusu dönemde, döviz kurunda
yaşanan artış sonucunda, Değerleme Hesabındaki 465 milyon YTL’lik azalışla Toplam İç
Krediler hesabı 24.274 milyon YTL’ye gerilemiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Diğer İç Varlıklar
hesabının 221 milyon YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar hesabı söz konusu dönemde 20.399
milyon YTL’ye gerilemiştir.
Mart ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 5.424 milyon YTL artarak 28.105 milyon
YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
Bilançonun pasif kalemlerinin Mart ayındaki gelişimi incelendiğinde ise; Emisyon,
Bankalar Zorunlu Karşılıkları ve Bankalar Serbest Mevduatının sırasıyla 1.081, 81 ve 77
milyon YTL artmasının, Diğer hesabının 161 milyon YTL gerilemesinin sonucunda, Rezerv
Paranın 22.151 milyon YTL seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir.
Bu gelişmeyle birlikte, APİ’den Borçlar hesabındaki 5.860 milyon YTL tutarındaki
artışın etkisiyle Parasal Taban 6.938 milyon YTL artarak 27.642 milyon YTL’ye yükselmiştir.
Parasal Tabana Kamu Mevduatının eklenmesiyle bulunan Merkez Bankası Parası ise söz
konusu dönemde Kamu Mevduatında görülen 1.514 milyon YTL düşüşle, 5.424 milyon YTL
artarak 28.105 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Milyon YTL)
2003
Aralık
24.067,0
76,7
17.161,5
17.084,7
23.990,2
29.059,6
28.049,3
19.511,7
NDP+Net İç Varlıklar = MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
2004
Kasım
Aralık
25.740,9
24.743,1
4.209,1
3.672,6
24.092,8
23.048,0
19.883,7
19.375,4
21.531,9
21.070,6
25.363,3
25.581,9
23.431,9
23.239,4
19.108,7
19.577,2
Ocak
27.208,8
5.947,3
25.676,7
19.729,4
21.261,5
25.334,9
22.998,5
19.571,0
2005
Şubat
22.680,9
1.778,8
24.512,2
22.733,4
20.902,0
24.998,9
22.248,9
19.467,1
Mart
28.104,7
7.706,0
28.532,4
20.826,4
20.398,7
24.274,2
21.989,0
19.578,7
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
8.580,9
-43,3
1.003,6
4.362,7
-39,6
1.620,9
3.715,3
-53,0
2.032,4
3.470,7
-43,2
2.034,3
2.812,4
-30,6
2.446,2
2.445,6
-35,3
1.981,2
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
0,0
6,8
0,0
-5.069,4
0,0
8,2
302,3
-3.831,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
0,0
8,8
293,2
-4.073,4
0,0
10,5
293,2
-4.096,8
0,0
10,7
293,2
-3.875,5
REZERV PARA
15.442,7 20.164,7
20.327,7 20.996,3
21.073,2
Emisyon
10.844,5 13.813,0
13.465,2 13.982,4
14.060,5
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6 3.061,7
3.115,3
3.249,4
3.282,6
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7 3.017,4
3.608,0
3.672,5
3.495,6
Diğer
112,8
272,5
139,2
92,0
234,4
PARASAL TABAN
23.345,1 25.102,3
23.949,7 22.801,7
20.704,5
APİ’den Borçlar
7.902,5 4.937,6
3.622,1
1.805,4
-368,7
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP) 24.067,0 25.740,9
24.743,1 27.208,9
22.680,9
Kamu Mevduatı
721,8
638,7
793,4
4.407,2
1.976,4
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
22.150,6
15.141,9
3.363,1
3.572,4
73,2
27.642,1
5.491,5
28.104,7
462,6
Herhangi bir dışsal şoka maruz kalınmadığı sürece, 2005 yılı enflasyon hedefine
ulaşılacağı öngörüsüyle Merkez Bankası 9 Mart 2005 tarihinde, Bankalar Arası Para
Piyasası ve İMKB Repo-Ters Repo Piyasasında uygulamakta olduğu kısa vadeli faiz
oranlarını ve geç likidite penceresi çerçevesindeki borç verme faiz oranını 1’er puan
düşürmüştür.
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2004
Basit Faiz
05.Şub 16.Mar
2005
08.Eyl
20.Ara 11.Oca 09.Şub 09.Mar
Gecelik Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
Gecelik Borç Verme
29
27
24
22
21
20,5
19,5
Haftalık Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
Geç Lik. Pen. Borç Verme
34
32
28
26
25
24,5
23,5
Geç Lik. Pen. Borç Alma
5
5
5
5
5
5
5
Kaynak: TCMB
DPT-YPKDGM
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
33,0
30,0
27,0
24,0
21,0
18,0
b.
3
2
12
11
10
MB Gecelik Bileşik
20
05
-1
2. El Bileşik
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
15,0
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Mart ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
Mart ayında dolaşımdaki para miktarının ve vadesiz mevduatın sırasıyla, 1.153 milyon
YTL ve 694 milyon YTL artması sonucu, M1 para arzı 1.847 milyon YTL artarak, 30.443
milyon YTL’ye yükselmiştir. Bu gelişmeyle birlikte, vadeli YTL mevduatlardaki 3.137 milyon
YTL artışın etkisiyle M2 para arzı 4.984 milyon YTL artarak, 114.425 milyon YTL’ye
yükselmiştir. Söz konusu dönemde yurtiçi yerleşiklerin DTH’larında 1.121 milyon YTL
tutarındaki artışa bağlı olarak, M2Y para arzı 6.105 milyon YTL artarak 186.744 milyon YTL
olarak gerçekleşmiştir. Mart ayında ÜFE’nin yüzde 1,3 arttığı göz önüne alındığında, M1,
M2 ve M2Y parasal büyüklüklerinin reel olarak arttığı görülmektedir.
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Milyon YTL)
2003
Aralık
2004
Kasım
Yüzde Değişme
2005
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
2005 Mart/Şubat
Dolaşımdaki Para
10.129
12.959
12.446
12.774
12.944
14.442
11,57
TL Vadesiz Mevd.
11.435
14.853
17.023
14.344
15.652
15.514
-0,88
M1
21.564
27.811
29.469
27.117
28.596
29.956
4,75
TL Vadeli Mevd.
59.359
78.559
79.875
79.412
80.845
85.894
6,25
M2
80.923
106.371
109.344
106.530
109.441
115.850
5,86
Yurtiçi Yer. DTH
68.932
75.903
76.074
73.526
71.198
71.572
0,53
M2Y
149.855
182.274
185.419
180.056
180.639
187.422
3,76
ÜFE
103,3
120,4
119,1
118,6
118,8
120,3
1,26
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
DPT-YPKDGM
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
3
2
-1
12
20
05
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2
-1
20
04
11
20
03
-1
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
20
03
20
02
-1
2
70
M2
M2Y
Mart ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, M2 ve M2Y bir önceki aya göre
sırasıyla yüzde 4,6 ve 3,4 oranlarında artarken, Rezerv Paranın da yüzde 6,5 oranında
artması sonucu M2/RP çarpanı 5,2 puanda kalmış, M2Y/RP çarpanı ise 8,6 puandan 8,4
puan seviyesine gerilemiştir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM
3
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
12
11
10
9
7
8
6
5
4
3
2
2002
-
12
2003
-1
3,0
M2Y/RP
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Nisan 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Mart ayında yüzde 18
olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Mil. YTL)
(Mil. YTL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2004 Ocak
438
11.941
11.612
102,8
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
8.708
8.968
97,1
26,1
11,7
12,9
Mart
433
10.403
11.234
92,6
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
11.136
13.538
82,3
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.997
10.820
83,2
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
5.919
5.607
105,6
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
10.050
12.292
81,8
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
9.992
14.320
69,8
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
8.716
9.705
89,8
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
10.352
11.678
88,6
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
11.751
13.636
86,2
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
6.876
8.077
85,1
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
114.941
131.487
87,4
25,7
2005 Ocak
428
13.119
13.131
99,9
20,9
8,1
11,8
Şubat
654
10.954
9.283
118,0
17,8
7,7
9,4
Mart
720
5.353
7.773
68,9
18,0
7,2
10,1
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma rakamlarına dövize endeksli ve döviz cinsinden ihale tutarları dahil edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık olarak
yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın YTL rakamlarından türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Mart ayında Hazine ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranı, bir önceki aya
göre 0,2 puan artarak yüzde 17,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan
ortalama vade ise 56 gün uzayarak, 720 güne yükselmiştir.
Bu dönemde piyasaya YTL bazında 7,7 milyar YTL itfası bulunan Hazine, piyasadan
net
olarak
5,4
milyar
YTL
borçlanma
gerçekleştirmiştir.
Böylece
Mart
ayında
borçlanma/itfa rasyosu, 68,9 puan olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
14.500
120,0
10.500
100,0
8.500
80,0
Yüzde
Milyon YTL
12.500
6.500
60,0
4.500
İTFA
BORÇLANMA
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
40,0
2
20
04
-1
2.500
BORÇLANMA/İTFA
Merkez Bankası, Mart ayı ikinci dönem beklenti anketi sonuçlarına göre, enflasyon
beklentilerinde bir önceki aya göre 0,5 puanlık bir gerileme görülmüştür. Nitekim, Şubat
ayı ikinci dönem 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 7,7 olurken, Mart ayında bu rakam,
yüzde 7,2’ye gerilemiştir. Diğer yandan, Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik faiz
oranının önceki aya göre 0,2 puan artarak yüzde 18 oranında gerçekleşmesiyle, Hazine
ihalelerinde oluşan reel faiz oranı aynı dönemde yüzde 9,4’den yüzde 10,1’e yükselmiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
60
50
40
30
20
10
02
12
10
08
06
04
02
12
10
08
06
04
02
20
02
-
12
0
ihale DIBS
interbank
TÜFE Beklentisi
Mart ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 1.170 milyon YTL artarak
232,5 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Mart ayında iç borç stoku, Şubat ayı sonuna göre 1.170 milyon YTL artarak 232,5
milyar YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde, nakit dışı iç borç stokunun vadesindeki
düşüşten dolayı, stokun ortalama vadesi 21,1 aydan 20,9 aya gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Milyon YTL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
231.319
173.879
144.924
28.954
57.440
100,0
75,5
62,7
12,5
24,8
21,1
13,4
15,2
4,5
44,2
232.489
174.911
145.318
29.592
57.579
100,0
75,2
62,5
12,7
24,8
20,9
13,6
15,7
3,7
43,1
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Şubat
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Mart
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Mart ayı itibariyle, iç borç stokunun içinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı bir
önceki aya göre yüzde 43’den yüzde 41,7’ye gerilerken, değişken faizli menkul kıymetlerin
payı yüzde 40,8’den yüzde 41,5’e , döviz cinsi ve dövize endeksli menkul kıymetlerin payı
ise 16,2’dan yüzde 16,8’e yükselmiştir.
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Milyon YTL)
Aralık 2004
Yüzde
Şubat 2005
Yüzde
Mart 2005
Yüzde
165.579
73,8
173.879
75,2
174.911
75,2
Sabit getirili
94.930
42,3
99.386
43,0
97.056
41,7
Değişken faizli
36.309
16,2
41.823
18,1
43.926
18,9
Döviz cinsinden
26.608
11,9
25.827
11,2
27.414
11,8
Dövize endeksli
7.732
3,4
6.842
3,0
6.515
2,8
-IMF kredisi
3.692
1,6
2.801
1,2
2.474
1,1
-Takas
4.041
1,8
4.041
1,7
4.041
1,7
-Diğer
-
0,0
-
0,0
-
0,0
58.904
26,2
57.440
24,8
57.579
24,8
Nakit
Nakit Dışı
Sabit getirili
-
0,0
-
0,0
-
0,0
Değişken faizli
53.781
24,0
52.593
22,7
52.462
22,6
Döviz cinsinden
3.413
1,5
3.248
1,4
3.438
1,5
Dövize endeksli
1.709
0,8
1.599
0,7
1.678
0,7
100,0
231.319
100,0
232.489
Toplam Stok
224.483
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
DPT-YPKDGM
8
100,0
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Döviz
Aralık 2004
Cinsi Dövize
Endeksli
%17,6
Döviz Mart 2005
Cinsi Dövize
Endeksli
%16,8
Sabit
Faizli
%42,3
Sabit
Faizli
%41,7
Değişken
Faizli
%40,1
Değişken
Faizli
%41,5
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Şubat ayı
itibariyle yüzde 64,2 olan piyasa payının, Mart ayında yüzde 64,7’ye yükseldiği; kamunun
payının ise yüzde 35,8’den, yüzde 35,3’e gerilediği görülmektedir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
YTL Miktarı
(Milyon YTL)
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Şubat
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Mart
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Milyon Dolar)
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
Yüzde Pay
(Yüzde)
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
231.319
82.780
21.229
27.186
8.129
26.237
148.539
179,5
64,2
16,5
21,1
6,3
20,4
115,3
100,0
35,8
9,2
11,8
3,5
11,3
64,2
232.489
81.977
20.901
27.277
8.176
25.623
150.513
169,6
59,8
15,2
19,9
6,0
18,7
109,8
100,0
35,3
9,0
11,7
3,5
11,0
64,7
İç borç stoku/M2Y oranı, Mart ayında 3,6 puan gerileyerek, 124,5 puana düşmüştür.
DPT-YPKDGM
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
1
2
3-1
02 200
20
2
3
4
5
6
7
8
9
10
12 4- 1
0
20
11
2
3
4
İç Borç/M2Y
5
6
7
8
9
10
11
12
-1
05
20
2
3
Nakit İç Borç/M2Y
Mart ayında, M2Y para arzı yüzde 3,7 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde 0,5
oranında artmasıyla mali baskınlık oranı gerilemiştir. Nitekim; kamunun mali piyasalardaki
ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Ocak ayında 3,6 puan
gerileyerek 124,5 puana düşmüştür. 2001 Şubat krizinden sonra kamu bankaları, Merkez
Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen ve piyasanın işleyişinden etkilenmeyen
nakit dışı borç stokunun hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun M2Y’ye oranı
ise, 2,6 puan gerileyerek 93,7 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 9. Dış Borç Stoku
(Milyon Dolar)
2003
Aralık
Toplam
2004
Kasım
Ekim
63.408
66.632
2005
Ocak Şubat Mart
Aralık
67.778
68.473
68.247
69.213
68.494
Vade Yapısı
Kısa Vade
0
0
0
0
0
0
0
Orta Vade
6.687
5.844
6.020
6.123
4.882
4.917
4.879
Uzun Vade
56.721
60.788
61.758
62.350
63.365
64.295
63.615
Kredi
36.565
37.719
38.401
38.781
38.147
38.194
37.687
Uluslararası Kuruluşlar
23.525
25.416
25.892
26.211
25.856
25.983
25.794
(IMF Sağlanan Krediler)
16.732
17.858
18.247
18.445
18.122
18.180
17.984
6.924
6.448
6.600
6.534
6.407
6.308
6.096
Alacaklıya Göre
Hükümet Kuruluşları
Ticari Bankalar
Tahvil
6.116
5.855
5.909
6.036
5.884
5.903
5.796
26.843
28.912
29.377
29.692
30.100
31.018
30.807
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Şubat ayı sonunda 69,2 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Şubat ayında 0,7 milyar dolar gerileyerek 68,5 milyar dolara düşmüştür. Söz
konusu dönemde, konsolide bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli
borçların oranı yüzde 93’lük, orta vadeli borçların oranı ise yüzde 7’lik seviyesini
korumuştur.
DPT-YPKDGM
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Mart ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 176,8 puandan 176,7 puana
gerilemiştir.
Şubat
ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1,2785 YTL
olurken, Mart ayı sonunda bu rakam yüzde 5,3 oranında artarak 1,3592 YTL düzeyine
yükselmiştir. Mart ayı ortalama dolar kuru ise, 1,3079 YTL düzeyinde gerçekleşerek, Şubat
ayındaki seviyesini korumuştur. Aynı dönemde, Merkez Bankası gösterge euro kuru alış
fiyatı 1,6949 YTL iken, 1,7439 YTL’ye yükselerek yüzde 2,9 oranında değer kazanmıştır.
Euro aylık ortalama kuru ise 1,7240 YTL olarak gerçekleşerek, 1,7022 YTL düzeyinde
gerçekleşen Şubat ayı rakamına göre yüzde 1,3 oranında değer kaznmıştır. 1 dolar ve 1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise, Mart ayında 176,8 puandan
178,7 puana gerilemiştir.
Grafik 9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi
1,85
1,65
1,45
YTL/Dolar
3
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
2003
-12
1,25
YTL/Euro
Euro/Dolar paritesi Mart ayında dolar lehine gelişmiştir.
Şubat ayı sonunda 1,33 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi, Şubat ayı
içerisinde dolar lehine bir seyir izleyerek 1,30’a gerilemiştir. Aylık ortalama parite ise,
1,30’dan 1,32’ye yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 10. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Euro
Aylık Ort.
1,7529
1,7451
1,227
1,250
159,5
Ocak-2004
1,3434
1,3332
1,6898
Şubat
1,3388
1,3239
1,6794
Mart
1,3213
1,3113
1,6397
Nisan
1,3514
1,4401
1,6235
Mayıs
1,5013
1,4853
1,8015
Haziran
1,4872
1,4809
1,8078
Temmuz
1,4474
1,4627
1,7759
Ağustos
1,4674
1,4972
1,7880
Eylül
1,4983
1,4977
1,8286
Ekim
1,4834
1,4702
1,8516
Kasım
1,4421
1,4260
1,8745
Aralık
1,3897
1,3363
1,8633
Ocak-2005
1,3504
1,3295
1,7755
Şubat
1,3072
1,2785
1,7022
Mart
1,3079
1,3462
1,7240
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
1,6654
1,6477
1,5998
1,7038
1,8212
1,7969
1,7628
1,8113
1,8452
1,8778
1,8929
1,8233
1,7297
1,6949
1,7439
1,250
1,277
1,241
1,202
1,200
1,216
1,227
1,219
1,220
1,248
1,301
1,341
1,315
1,302
1,318
1,249
1,245
1,220
1,183
1,226
1,213
1,205
1,210
1,232
1,277
1,327
1,364
1,301
1,326
1,295
167,0
170,6
175,7
173,5
155,5
155,7
159,1
158,1
156,1
157,3
161,0
165,1
171,4
176,8
176,7
b.
Ay Sonu
1,4291
1,3958
Aylık Ort.
Reel Kur Endeksi
Ay Sonu
Aralık-2003
Aylık Ort.
Euro/Dolar Paritesi
Ay Sonu (1 Dolar+1,5 Euro)
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Uygulanmakta olan dalgalı kur rejiminde dövizin fiyatı, piyasanın kendi arz-talep
dinamikleri ile oluşmakta ve Merkez Bankası piyasalara her hangi bir kur fiyatı
taahhüdünde bulunmamaktadır. Ancak, döviz piyasasında oluşan dalgalanmalar Merkez
Bankası tarafından fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda izlenmekte ve aşırı oynaklık
durumlarında döviz piyasalarına müdahale edilmektedir. Merkez Bankası, 2003 yılı
başından Eylül ayı sonuna kadar döviz piyasalarında yaşanan düşüşe yönelik olarak, 12 ve
21 Mayıs, 9 Haziran, 18 Temmuz, 10 ve 25 Eylül tarihlerinde olmak üzere 6 defa, alım
yönünde doğrudan müdahalede bulunmuş ve 2003 yılında toplam 4,2 milyar dolar
tutarında döviz alımı gerçekleşmiştir. 2004 yılı içerisinde bir kez doğrudan alım müdahalesi
gerçekleştirilmiş ve 16 Şubat tarihinde 1.283 milyon dolar tutarında alım yapılmıştır.
2005 yılında ise Merkez Bankası ilk kez, 27 Ocak tarihinde piyasadaki döviz arz
fazlasını sterilize etmek amacıyla
döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale
etmiştir. Olumlu ekonomik beklentilerin artarak devam etmesine bağlı olarak gelen döviz
satışlarının etkisiyle 9 mart tarihinde Merkez Bankası yıl içerisinde ikinci kez piyasaya alım
yönünde doğrudan müdahalede bulunmuştur.
Merkez Bankası, döviz piyasasında oluşan arz fazlasını sterilize etmek amacıyla, 2003
yılı Ekim ayında ara verdiği döviz alım ihalelerine 23 Ocak 2004 tarihinde tekrar başlamış
ve Ocak ayında 286, Şubat ayında
805, Mart ayında
1.418, Nisan ayında ise 1.354
milyon dolar tutarında döviz alımı yapmıştır. Merkez Bankası, Nisan ayı sonunda uluslar
DPT-YPKDGM
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
arası piyasalarda faiz artırımı beklentisinden kaynaklanan, döviz piyasasındaki arz
daralmasından dolayı 27 Nisan 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine ara vermiştir.
Tablo 11. TCMB Döviz Alımları
(Milyon Dolar)
Döviz Alım İhaleleri
Günlük
Ortalama Teklif
Teklifin Karşılanma
Oranı (%)
2003
Mayıs
58,3
Haziran
87,2
Temmuz
137,6
Ağustos
129,3
Eylül
149,5
Ekim
184,0
TOPLAM
2004
Ocak
101,7
Şubat
97,6
Mart
117,2
Nisan
128,9
Aralık
108,3
TOPLAM
2005
Ocak*
88,4
Şubat
68,2
Mart*
64,9
Kaynak: TCMB
* Doğrudan döviz alım miktarları Merkez Bankası
Döviz Alım
Miktarı
Doğrudan
Döviz Alımları
TOPLAM
34,3
41,3
33,8
38,7
43,3
46,0
319
630
990
1.071
1.317
1.326
5.653
579
566
938
579
2.146
0
4.808
898
1.196
1.928
1.650
3.463
1.326
10.461
46,9
51,7
52,6
61,8
27,9
286
805
1.418
1.354
242
4.104
0
1.283
0
0
0
1.283
286
2.088
1.418
1.354
242
5.387
35,1
43,9
45,4
559
569
706
1350
0
2230
1909
569
2936
günlük vaziyetlerinden türetilen net döviz pozisyonu verileri
kullanılarak, bu büyüklüğü etkileyebilecek diğer döviz işlermleri de göz önüne alınarak hesaplanmıştır.
Avrupa Birliği müzakere sürecinin olumlu gelişmesinin, ülkeye yabancı sermaye
girişini artıracağı ve ters para ikamesi sürecini daha da belirginleştireceği göz önünde
tutularak 22 Aralık 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine yeniden başlanmış ve Aralık , Ocak
ve Şubat aylarında toplam 1.370 milyon dolarlık alım yapılmıştır.
Mart ayında ise
düzenlenen 24 adet ihaleye, 1.557 milyon dolarlık teklif gelmiş ve 360 milyon doları ihale,
346 milyon doları ise opsiyon tutarı olmak üzere toplam 706 milyon dolarlık alım
yapılmıştır.
Grafik 10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat
DPT-YPKDGM
Döviz Alım Miktarı
13
29Ma
r
23Ma
r
ar
9-M
2-M
Teklif
16Ma
r
1,4500
1,4000
1,3500
1,3000
1,2500
1,2000
1,1500
ar
120
100
80
60
40
20
0
Ortalama Fiyat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Nisan 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Mart ayında bir önceki ay sonuna göre yüzde 10
oranında değer kaybetmiştir.
Mart ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki aya göre yüzde 10 oranında
gerileyerek 25.558 puan seviyesine inmiştir. Aylık reel getiriye bakıldığında ÜFE bazlı
yüzde 11,1, TÜFE bazlı ise yüzde 10,2 düzeyinde kayıp oluştuğu görülmektedir. Dolar
bazında ise Endeks, bir önceki aya göre yüzde 14,5 oranında gerileyerek 1.106 puan
düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi (1)
(Yüzde)
Aylık Bazda
2003-Aralık
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2005-Ocak
Şubat
Nominal
Getiri
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
-1,8
11,1
9,4
3,9
Yıllık Bazda
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
26,2
26,2
-10,3
-7,5
9,2
8,9
6,3
5,9
-12,7
-11,2
-9,3
-5,6
4,4
5,3
8,7
7,4
3,3
3,5
7,8
7,6
1,8
2,0
-1,8
-3,1
12,3
10,7
9,9
8,8
3,8
3,9
Nominal
Getiri
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
65,1
83,3
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
58,4
50,3
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
41,6
41,5
50,6
49,1
98,9
96,6
41,7
45,2
28,7
39,9
40,1
54,2
57,3
70,1
48,8
60,6
42,5
55,7
21,5
32,8
31,3
40,5
16,8
23,2
43,0
45,0
35,9
38,3
Mart
-10,0
-11,1
-10,2
26,6
13,7
Kaynak: DİE, İMKB
(1) Getiri, dönem sonu itibarıyla bir önceki dönem sonuna göre hesaplanmaktadır.
17,3
İMKB günlük işlem hacmi Mart ayında gerileme göstermiştir.
Mart ayında İMKB günlük işlem hacmi, 2004 yılı ortalamalarına göre yüksek seviyede
olmasına karşın, bir önceki ay gerçekleşmelerine göre yaklaşık 200 milyon YTL gerileme
göstermiştir. Böylece, Mart ayında İMKB toplam işlem hacmi 24 milyar YTL seviyesinde
gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 11. İMKB 100 Bileşik Endeksi
30.000
1.400
25.000
1.200
YTL
800
15.000
600
10.000
400
5.000
200
İMKB-100 Endeks (YTL)
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
0
2
20
04
-1
0
30 Günlük Har. Ort. (YTL)
İMKB-100 Endeks (Dolar)
Tablo 13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
İş günü
Günlük Ort.
İMKB 100
İMKB 100
İMKB
sayısı
İşlem Hacmi
Dönemler
Dönem Sonu 30 Günlük HO. İşlem Hacmi (1)
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
23
1.061.389
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
20
991.870
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
17
884.564
Mart
20.191
19.476
24.998.286
23
1.086.882
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
21
824.202
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
20
659.360
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
22
475.782
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
22
589.929
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
21
591.752
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
22
1.076.462
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
20
913.703
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
20
887.741
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
21
986.000
2005 Ocak
27.330
25.542
23.499.205
19
1.236.800
Şubat
28.396
27.387
24.995.845
20
1.249.792
Mart
25.558
26.435
23.957.636
23
1.041.636
4 Mart
27.663
27.495
5.666.530
5
1.133.306
11 Mart
27.573
27.614
5.031.417
5
1.006.283
18 Mart
25.349
27.286
6.102.961
5
1.220.592
25 Mart
25.503
26.813
4.754.319
5
950.864
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Borsaya kote olan şirketlere ait hisselerde tüm piyasalarda gerçekleştirilen işlem hacmidir. Böylece bu
değer; Ulusal, İkinci Ulusal, Yeni Ekonomi ve Gözaltı Pazarlarına ait işlemleri kapsamaktadır.
(*) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacimleri, Bin YTL
(**) HO: Hareketli Ortalama
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde bir risk göstergesi olarak kullanılan aylık standart
sapmanın ciddi oranda arttığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Dolar
1.000
20.000
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi risk göstergeleri olarak aylık ve yıllık standart
sapmalara bakıldığında, hesaplanan geçmiş dönem riskte aylık bazlı standart sapmanın
2004 Ocak ayından sonra en yüksek seviyeye çıktığı görülmektedir. Bunun neticesinde,
yıllık bazda hesaplanan standart sapmanın eğilimi de yukarı yönlü olmuştur. Nitekim, Mart
ayında, son 20 işgününe ait günlük getirilerin kullanılarak hesaplandığı aylık standart
sapma 10,67 düzeyinde gerçekleşmiştir. Son 250 işgününe ait günlük getirilerin
kullanılarak hesaplandığı yıllık standart sapma ise 26,72 seviyesinde gerçekleşmiştir. Riskgetiri yapısı yanında, portföy yatırımcılarının portföyündeki yatırım araçlarının ağırlıklarının
oluşturulmasında belirleyici olan endeks korelasyon katsayıları incelendiğinde, Mart ayında
söz konusu katsayıların FTSE-100 endeksiyle 0,90, Nikkei-225 endeksiyle 0,68 ve Dow
Jones Industrial endeksiyle 0,92 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler
Nominal Getiri
Standart Sapma (2)
Korelasyon Katsayıları
Aylık (1) Yıllık (1)
Aylık
Yıllık
FTSE 100 Nikkei 225 Dow Jones Ind.
2003-Aralık
14,54
70,28
8,11
40,54
2004- Ocak
-6,87
58,61
11,81
40,51
0,44
-0,05
-0,25
Şubat
5,53
65,80
10,42
40,76
0,48
0,42
0,63
Mart
5,31
110,94
6,56
34,06
-0,74
0,58
-0,56
Nisan
-11,32
59,34
8,82
33,82
-0,45
-0,23
0,60
Mayıs
-5,22
54,04
10,09
34,64
0,79
0,87
0,88
Haziran
6,52
64,42
7,45
34,68
0,29
0,24
0,19
Temmuz
5,24
82,87
4,77
34,45
-0,16
-0,48
-0,51
Ağustos
2,64
72,29
6,21
34,13
0,79
0,53
0,70
Eylül
6,96
57,53
8,75
34,46
0,28
-0,53
-0,59
Ekim
4,31
54,42
6,72
32,01
0,13
0,08
-0,10
Kasım
-1,81
40,47
6,69
28,63
-0,23
-0,12
-0,20
Aralık
10,69
36,51
6,16
28,10
0,79
0,88
0,88
2005- Ocak
9,60
52,67
6,13
26,49
0,12
-0,59
-0,65
Şubat
3,90
51,15
6,76
25,31
-0,30
-0,03
0,26
Mart
-7,26
25,76
10,67
26,72
0,90
0,68
0,92
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Aylık ve yıllık getiri, sırasıyla dönem sonu itibarıyla 20 ve 250 işgünü öncesine göre nominal getiridir.
(2) Aylık standart sapma, dönem sonu itibarıyla son 20 işgününe ait günlük getirinin 20 işgünü üzerinden
aylıklandırılmasıyla hesaplanmıştır. Yıllık hesaplamalar 250 işgünü üzerinden yapılmıştır.
Borsa piyasa değeri ve Borsaya kote olan şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu
Mart ayında ciddi gerileme göstermiştir. Borsada işlem gören hisselerde yabancıların payı
yüzde 57,8 seviyesindedir.
İMKB nezdinde tüm hisse senedi işlem piyasalarını kapsayan Ulusal Pazar, İkinci
Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı ve Gözaltı Pazarı toplam piyasa kapitalizasyonu Mart ayı
sonu itibarıyla 134,4 milyar YTL seviyesine gerilemiştir. Borsada işlem görmekte olan
hisselerden Takasbank nezdinde saklaması yapılan hisselerin piyasa değeri 38,2 milyar
YTL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu hisselere ait Takasbank’a bildirilen sahiplik bilgileri
doğrultusunda yabancıların payı yüzde 57,8’dir.
DPT-YPKDGM
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı
Portföy Oranı
Takasbankta Saklı
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa
Hisseler (1)
Kapitalizasyonu
Şirket
Piyasa
Yabancı
Toplam/GSMH
Sayısı
değeri
Payı
Oranı
Tarih
(Milyon YTL) (Yüzde) (Milyon YTL) (Milyon Dolar)
(Yüzde)
2003 Aralık
285
23.563
51,5
96.073
68.828
26,9
2004 Ocak
285
22.901
50,8
89.264
66.955
Şubat
286
24.306
51,4
98.049
74.060
Mart
287
26.717
51,8
104.719
79.860
28,3
Nisan
287
24.010
50,0
94.332
65.503
Mayıs
289
23.648
49,6
89.463
60.003
Haziran
292
24.351
50,6
95.225
64.347
24,6
Temmuz
293
26.673
50,9
101.953
69.753
Ağustos
294
28.175
50,2
105.285
70.140
Eylül
294
31.894
50,9
115.964
77.500
28,5
Ekim
297
33.060
50,6
124.787
84.940
Kasım
297
33.955
51,6
120.668
84.679
Aralık
297
37.641
54,9
132.556
98.073
30,9
2005 Ocak
297
40.970
56,9
144.116
108.472
Şubat
297
42.275
58,0
148.600
116.312
Mart
297
38.239
57,8
134.350
99.866
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, Takasbank, DPT
Not: Takasbank verileri doğrultusunda tablo revize edilmiştir.
(1) Takasbank saklama bakiyelerine ait verileri göstermektedir.
Tablo 16. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Piyasası
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
Faiz Oranı
Dönemler
(Milyon YTL)
2003-Aralık
24.972
2004-Ocak
26.572
Şubat
23.509
Mart
30.057
Nisan
35.024
Mayıs
33.184
Haziran
26.029
Temmuz
31.082
Ağustos
29.141
Eylül
33.268
Ekim
31.715
Kasım
31.635
Aralık
41.453
2005-Ocak
39.953
Şubat
46.155
Mart
56.204
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
(Milyon YTL)
1.086
1.329
1.383
1.307
1.668
1.659
1.183
1.413
1.388
1.512
1.586
1.582
1.974
2.103
2.308
2.444
(Yüzde)
26,3
24,3
23,9
23,6
22,9
27,7
26,8
26,0
25,2
24,7
23,3
22,9
22,5
20,1
18,1
17,2
DPT-YPKDGM
17
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
(Milyon YTL) (Milyon YTL)
121.301
5.274
98.925
4.946
95.058
5.592
129.283
5.621
121.592
5.790
136.555
6.828
133.675
6.076
128.180
5.826
137.557
6.550
147.376
6.699
121.082
6.054
147.644
7.382
154.463
7.355
110.894
5.837
128.323
6.416
155.026
6.740
Faiz Oranı
(Yüzde)
26,1
26,3
24,1
23,1
22,0
22,0
22,1
22,1
22,1
20,5
20,1
20,1
19,7
17,8
17,1
16,0
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
b.
Nisan 2005
Tahvil ve Bono Piyasası
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi artış eğilimi Mart ayında da devam
etmiş ve son dönemlerin en yüksek seviyesine çıkmıştır. Gerçekleşen ortalama basit faiz
oranı bir önceki aya göre 0,9 puan gerileyerek yüzde 17,2 seviyesine inmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi 2.308 milyon YTL’den 2.444 milyon
YTL seviyesine yükselirken, aylık işlem hacmi de bir önceki aya göre 10 milyar YTL artarak
56,2 milyar YTL’ye çıkmıştır. Piyasada gerçekleşen ortalama faiz oranları bir önceki aya
göre 0,9 puan gerileyerek yüzde 17,2 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir
önceki aya göre getiri eğrisinin aşağı yönde yer değiştirdiği görülmektedir. Mart ayında
işlem hacmi 545-551 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde, Mart
ayında bir önceki aya göre aşağı yönde kayma olduğu görülmektedir. Kısa vadede (1-85
gün) Şubat ve Mart aylarında bileşik faiz oranları birbirine yakın seviyede gerçekleşirken,
daha uzun vadelerde Mart ayı değerleri Şubat ayı değerlerine göre aşağı seviyelerde
seyretmiştir. Böylece, Mart ayında trend eğrisi Şubat ayına göre yaklaşık 0,5 puan alt
seviyede oluşmuştur. Oluşan faiz oranlarının sağlıklı değerlendirilebilmesi için işlem
hacimlerinin belli bir seviyede gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Belli vadelerde bu
koşulun sağlandığı ve özellikle Mart ayında 545-551 gün vadeli kamu menkul
kıymetlerinde işlem hacminin yoğunlaştığı görülmektedir.
Grafik 12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri
Bileşik Faiz (Yüzde)
19,00
18,00
17,00
16,00
15,00
14,00
0
100
200
300
400
500
600
Vadeye Kalan Gün
DPT-YPKDGM
ŞUBAT 2005
MART 2005
ŞUBAT 2005 (TREND)
MART 2005 (TREND)
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
22,00
1.800
1.600
1.400
1.200
1.000
800
600
400
200
0
21,00
20,00
19,00
18,00
17,00
16,00
15,00
Bileşik Faiz (Yüzde)
İşlem Hacmi (Milyon YTL)
Grafik 13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Mart 2005)
14,00
1
41
81 121 161 201 241 281 321 361 401 441 481 521 561
Vadeye Kalan Gün
İŞLEM HACMİ
BİLEŞİK FAİZ
c.
Repo-Ters Repo Piyasası
Repo-Ters
Repo
Piyasasında
Mart
ayında
155
milyar
YTL
işlem
hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 1,1 puan gerileyerek yüzde
16 düzeyine inmiştir.
Şubat ayında 128,3 milyar YTL seviyesinde gerçekleşen Repo – Ters repo piyasası
işlem hacmi, Mart ayında 155 milyar YTL seviyesine çıkmıştır. Bu gelişmeye paralel olarak
günlük ortalama işlem hacmi de bir önceki ay değeri olan 6,4 milyar YTL’den Mart ayında
6,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde basit faiz oranı bir önceki aya göre
1,1 puan gerileyerek yüzde 16,0 seviyesinde gerçekleşmiştir.
d.
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Mart ayında bir önceki ay sonu değerine
göre 10,9 dolar artarak 434,9 dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. İstanbul Altın
Borsasındaki Mart ayındaki altın işlem hacmine bakıldığında YTL ile yapılan işlemlerde
gerileme dolar işlem hacminde ise artış gözlenmiştir. Bu dönemde YTL işlem hacmi 57
milyon YTL’den 77 milyon YTL’ye inmişken; dolar işlem hacmi 358 milyon dolardan 436
milyon dolara çıkmıştır. Böylece Mart ayında, miktar bazında işlem hacmi 29 tondan 33
tona çıkmıştır.
DPT-YPKDGM
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
e.
Nisan 2005
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
4 Şubat 2005 tarihinde işlemlerine başlayan Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
(VOB) ilk 2 aylık işlemlerine bakıldığında işlem seviyesinin belli sözleşmelerde
yoğunlaşmasına karşın, artış içinde olduğu görülmektedir. Faiz ve emtiaya dayalı vadeli
işlem sözleşmeleri işlem hacimlerinde Mart ayında Şubat ayına göre gerileme yaşanırken,
endeks ve faize dayalı sözleşmelerin işlem hacimlerinin yaklaşık 3 kat civarında artış
gösterdiği görülmektedir.
Mart ayında VOB’ta gerçekleşen işlemlere bakıldığında en yüksek işlem hacminin
23,4 milyon YTL ile döviz vadeli işlemlerinde olduğu görülmektedir. Emtiaya dayalı vadeli
işlemler ise en az talep gören sözleşmeler olmuştur.
Tablo 17. Vadeli İşlemler Piyasası
Hacim-Miktar
(Adet)
Şubat
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
1.523
364
5.061
140
7.088
Hacim (YTL)
5.465.009
3.295.487
7.004.873
273.038
16.038.406
Günlük Hacim
(YTL) (1)
Dönem Sonu
Mevcut Açık
Pozisyon
321.471
193.852
412.051
16.061
943.436
411
224
1.784
19
2.438
4.484
15.094.959
656.303
Endeks
272
2.412.495
104.891
Faiz
16.999
23.358.941
1.015.606
Döviz
Emtia
19
34.773
221
TOPLAM
21.774
40.901.166
1.778.312
Kaynak: VOB
(1) Şubat ve Mart aylarında sırasıyla 17 ve 23 işgünü gerçekleşmiştir.
977
398
5.083
Mart
10
6.468
Belli bir zamanda geçerliliği devam eden ve böylece riskten korunma veya yatırım
amaçlı kullanılan sözleşme sayısını gösteren açık pozisyon değerlerine bakıldığında piyasa
katılımcılarının sözleşme sayılarını - emtiaya dayalı sözleşmeler hariç - artırmakta olduğu
görülmektedir.
DPT-YPKDGM
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Nisan 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
Mart ayında bankacılık sektörü yurtiçi yerleşik YTL mevduatlarda artış, YP
mevduatlarda ise azalış görülmüştür. Aynı dönemde YP mevduatın TL değerinde ise
YTL’nin dolar ve euro karşısında değer kaybetmesi sonucunda artış gerçekleşmiştir.
TCMB verilerine göre; 2005 yılı Mart ayında bankacılık sektörünün yurtiçi yerleşik
YTL mevduatı önceki aya göre yüzde 3,9 oranında artarak 102,9 milyar YTL’den 106,9
milyar YTL’ye yükselmiştir. Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklerin YP mevduatının dolar değeri
yüzde 2,8 oranında azalarak 55,2 milyar dolardan 53,6 milyar dolara yükselmiştir. YP
mevduatlardaki azalışta daha çok dolar cinsi mevduatttaki gerileme etkili olmuştur. YP
mevduatlardaki azalışa rağmen, doların YTL karşısında değer kazanması sonucunda YP
mevduatın YTL değeri bu ay içinde yüzde 1,6 oranında artarak 71,2 milyar YTL’den 72,3
milyar YTL’ye yükselmiştir.
Tablo 18. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YTL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Mart 05/
Şubat 05
2,8
3,9
-2,8
Mart 05/
Aralık 04
-0,1
3,6
-5,4
3,8
3,9
3,6
5,1
1,2
4,9
5,3
5,9
3,2
4,8
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YTL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
(Yüzde Değişim)
Mart 05/
Mart 04
20,4
23,8
13,1
48,4
52,9
67,4
16,9
13,0
Grafik 14. YP Mevduat/Toplam Mevduat
60
1 8 0 .0 0 0
50
40
1 2 0 .0 0 0
9 0 .0 0 0
30
6 0 .0 0 0
20
3 0 .0 0 0
10
DPT-YPKDGM
T o p la m M e v d u a t
21
3
2
12
200
5-1
11
9
10
7
8
6
5
3
4
2
200
4-1
11
12
9
7
8
6
5
4
2
3
YP M evduat
10
200
2-1
2
0
200
3-1
0
Yüzde
Milyon YTL
1 5 0 .0 0 0
Y P M e v d u a t / T o p la m M e v d u a t
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Şubat ayında yüzde 83,7 olan 3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL
mevduat içindeki payı, Mart ayında 1 ay vadeli mevduatlardaki artışın etkisiyle yüzde 84’e
yükselmiştir.
Grafik 15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat
88
86
Yüzde
84
82
80
3
2
-1
20
05
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
04
-1
2
78
YTL mevduatın ortalama vadesi, Şubat ayındaki değerinin korumuş ve 3 ay
seviyesinde gerçekleşmiştir. YP mevduatın ortalama vadesi ise Mart ayında 2,6 aydan 2,7
aya çıkmıştır.
Grafik 16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi
3,4
Ay
3,2
3,0
2,8
2,6
3
2
-1
20
05
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
2,4
YP Mevduatın Ortalama Vadesi
YTL Mevduatın Ortalama Vadesi
* 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
b.
Krediler
Mart ayında mevduat bankalarının hem TL hem de YP kredilerinde artş
gerçekleşmiştir.
TCMB verilerine göre; Mart ayında bankacılık sektörü yurtiçi şubelerinin toplam kredi
hacmi, önceki aya göre yüzde 3,8 oranında artarak 85,8 milyar YTL’den 89 milyar YTL’ye
yükselmiştir. Aynı dönemde mevduat bankalarının yurtiçi YTL kredileri önceki aya göre
yüzde 3,6 oranında artarak 61,6 milyar YTL’den 63,8 milyar YTL’ye, YP krediler döviz
kurundaki artışın da etkisiyle yüzde 5,1 oranında artarak 17,1 milyar YTL’den 18 milyar
DPT-YPKDGM
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
YTL’ye yükselmiştir. Mevduat bankalarının yurtiçi kredileri içinde YP kredilerin payı, Şubat
ayında yüzde 21,7 iken, Mart ayında yüzde 22’ye yükselmiştir.
90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
40
35
25
20
15
Yüzde
30
10
5
YP Krediler
Toplam Krediler
3
2
2005
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2004
-1
0
2003
-12
Milyon YTL
Grafik 17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
YP Krediler/Toplam Krediler
Bankaların yurtdışı şubeleri tarafından yurtiçi yerleşiklere kullandırılan krediler de
hesaba katıldığında, YP kredilerin mevduat bankaları kredileri içindeki payı yükselmektedir.
Nitekim; yurtdışı şubeler dahil edildiğinde Şubat ayında YP kredilerin toplam kredilere
oranı yüzde 32,2, Mart ayında ise yüzde 32,8 olmaktadır. Yurtdışı şubeler tarafından
yurtiçi yerleşiklere kullandırılan YP krediler Mart ayı itibariyle 13,6 milyar YTL
seviyesindedir.
Mart ayında kredi hacminde görülen yükselişte, ticari ve tüketici kredilerilerindeki
artış belirleyici olmuştur. Bu ay içinde tüketici kredileri içinde konut kredileri faiz
oranlarındaki düşüş ve uzayan vadelerin etkisiyle önemli oranda artış göstermiştir.
Mart ayında mevduat bankaları kredileri içinde en çok ticari kredilerde ve tüketici
kredilerinde artış gerçekleştiği görülmektedir. Nitekim; Mart ayında ticari krediler yüzde
4,6 oranında artarak 43,1 milyar YTL’den 45,1 milyar YTL’ye, tüketici kredileri ise yüzde
5,3 oranında artarak 14,5 milyar YTL’den 15,3 milyar YTL’ye yükselmiştir. Tüketici kredileri
türleri içinde konut, taşıt ve ihtiyaç kredilerinin hepsinde önceki aya göre reel artış
görülmekle birlikte, özellikle konut kredilerinde görülen artış dikkat çekmektedir. Nitekim;
konut kredileri önceki aya göre yüzde 16,1 oranında artarak 3 milyar YTL’den 3,5 milyar
YTL’ye çıkmıştır. Konut kredilerinde görülen artışta düşen faiz oranları ve 20 yıla kadar
uzayan vade seçenekleri etkili olmuştur.
DPT-YPKDGM
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla)
12.000
Milyon YTL
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
Konut Kredileri
Taşıt Kredileri
3
2
200
5-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
200
4-1
200
3-1
2
200
2-1
2
0
Diğer Tüketici Kredileri
Tablo 19. Tüketici Kredisi Faiz Oranları
(Yüzde)
İhtiyaç
Min.
2004 Haziran
2,35
Max.
3,00
Taşıt
Ort.
2,72
Min.
2,10
Max.
3,00
Konut
Ort.
Min.
2,63
Temmuz
2,35
2,75
2,57
2,10
2,65
2,38
Ağustos
2,35
2,80
2,62
2,10
2,65
2,40
Eylül
2,35
2,75
2,56
2,10
2,65
2,38
Ekim
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,16
Kasım
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,17
Aralık
2,35
2,40
2,35
1,95
2,15
2,04
2005 Ocak
2,20
2,40
2,26
1,85
1,90
1,87
Şubat
2,20
2,30
2,22
1,75
1,90
1,80
Mart
2,30
2,00
2,10
1,65
1,85
1,69
Kaynak: Reuters, bankaların web siteleri
(*) Faiz oranlarının minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunurken,
büyük beş bankanın oranları esas alınmıştır.
Max.
Ort.
2,10
3,00
2,57
2,10
2,10
2,10
2,05
2,05
1,80
1,70
1,60
1,49
2,55
2,50
2,50
2,20
2,20
2,10
1,90
1,70
1,75
2,35
2,36
2,36
2,13
2,11
1,93
1,74
1,67
1,56
aktif büyüklüğü itibariyle en
Mart ayında ihtisas kredilerinde de artış görülmüştür. Nitekim; Şubat ayında 7,6
milyar YTL olan ihtisas kredileri Mart ayında 7,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. Kredi kartları
ise, Mart ayında değişmeyerek 13,5 milyar YTL seviyesini korumuştur. Mevduat bankaları
kredilerinin türlerine göre dağılımına bakıldığında; Mart ayında ticari kredilerin toplam
krediler içindeki payının yüzde 54,8’den yüzde 55,2’ye, tüketici kredilerinin payının yüzde
18,4’ten 18,7’ye yükseldiği, kredi kartlarının payının yüzde 17,2’den yüzde 16,2’ye
gerilediği, ihtisas kredilerinin payının ise değişmeyerek yüzde 9,6 olarak gerçekleştiği
görülmektedir.
DPT-YPKDGM
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Aralık 2004
Şubat 2005
Mart 2005
Önceki
Önceki
Önceki
Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
MEVD. BANK. YURTİÇİ KR.
77.628
2,3
100,0 78.662
2,6
100,0 81.717
3,9
100,0
Ticari krediler
43.513
-0,5
56,1 43.109
1,5
54,8 45.081
4,6
55,2
Tüketici kredileri ve kredi k.
26.678
5,9
34,4 28.002
4,3
35,6 28.774
2,8
35,2
12.925
4,1
16,6 14.477
10,9
18,4 15.251
5,3
18,7
-Tüketici kredileri (1)
-Konut Kredileri
2.641
6,5
3,4
3.049
9,3
3,9
3.540
16,1
4,3
-Taşıt Kredileri
4.322
3,5
5,6
4.213
-0,3
5,4
4.300
2,1
5,3
7,7
7.216
19,6
9,2
7.412
2,7
9,1
17,7 13.525
-1,9
17,2 13.523
0,0
16,5
-Diğer Tüketici Kredileri
5.962
3,4
13.753
6,5
7.437
6,9
9,6
7.551
2,9
9,6
7.862
4,1
9,6
-Tarımsal Kredi
3.739
10,6
4,8
3.804
3,7
4,8
4.035
6,1
4,9
-Küçük Esn. Sanat. Kredisi
2.777
2,4
3,6
2.765
1,7
3,5
2.789
0,9
3,4
922
6,6
1,2
983
2,7
1,2
1.038
5,7
1,3
-Kredi Kartları
İhtisas Kredileri
-Diğer
Kaynak: TCMB
Mevduat bankaları kredilerinin mevduatlara oranındaki artış trendi Mart ayında da
devam etmiştir.
2003 yılından beri artış tredinde olan mevduat bankaları kredilerinin toplam
mevduatlara oranında 2005 yılı Mart ayında da artış görülmüştür. Mevduat bankalarının
yurtiçi şubeleri tarafından verilen kredilerin mevduatlara oranı 2005 yılı Şubat ayında
yüzde 44,3 iken, Mart ayında yüzde 44,7’ye yükselmiştir. Yurtdışı şubelerin kredileri de
toplama dahil edildiğinde bu oranın aynı dönemde yüzde 51,8’den yüzde 52,6’ya
yükseldiği görülmektedir.
Yurtiçi Şubelerin Kredileri
2
Yüzde
3
12
5- 1
20
0
10
11
8
9
6
7
4
5
2
3
12
4- 1
20
0
02
20
10
0
11
5
0
8
10
2 0 .0 0 0
9
15
4 0 .0 0 0
6
20
6 0 .0 0 0
7
25
8 0 .0 0 0
4
30
1 0 0 .0 0 0
5
35
1 2 0 .0 0 0
2
40
1 4 0 .0 0 0
3
45
1 6 0 .0 0 0
3- 1
50
1 8 0 .0 0 0
-12
2 0 0 .0 0 0
20
0
Milyon YTL
Grafik 19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
M e v d u a tla r
K r e d ile r /M e v d u a tla r
Yurtiçi kredi hacminin GSMH içindeki payı, ekonomik birimlerin ileriye dönük
beklentilerinin iyileşmesi, faiz oranlarının düşmesi, vadelerin uzaması, kamu borçlanma
gereğinin düşmesi ve iç talebin canlanmasıyla birlikte 2003 yılının 2. yarısından itibaren
yükselme eğilimine girmiştir. Bu oran 2004 yılının 4. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre
DPT-YPKDGM
25
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
artarak yüzde 18,3’ten yüzde 19,2’ye yükselmiştir. 2005 yılının ilk çeyrek GSMH
tahminlerine göre, bu oranın 2005 yılı Mart ayında yüzde 19,8’e yükseleceği
öngörülmektedir.
Grafik 20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH
30,0
Yüzde
25,0
20,0
15,0
19
97
19 /I
97
/II
I
19
98
19 /I
98
/II
I
19
99
19 /I
99
/II
I
20
00
20 /I
00
/II
I
20
01
20 /I
01
/II
I
20
02
20 /I
02
/II
I
20
03
20 /I
03
/II
I
20
04
20 /I
04
/II
20 I
05
/I*
10,0
Kaynak: TCMB haftalık bülten, DPT
* Tahmin
Mart ayında mevduat bankalarının tahsili gecikmiş alacaklarının (TGA) kredilere oranı
azalmıştır.
Mart ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranı önceki aya göre
azalarak yüzde 7,8’den yüzde 7,6’ya gerilemiştir. Aynı dönemde TGA’ların kredilere oranı
kamu bankalarında yüzde 11,4’ten yüzde 11’e, özel bankalarda (TMSF dahil) yüzde
6,7’den yüzde 6,6’ya gerilerken, söz konusu oran yabancı bankalarda yüzde 3,5 olarak
gerçekleşek önceki aydaki seviyesinin korumuştur.
Grafik 21. TGA/Krediler
Yüzde
40
20
DPT-YPKDGM
M e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k . T G A / k r e d i ( T M S F d a h il)
Yabancı bank.TGA/kredi
26
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
0
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
2005 yılında tasfiye olunacak kredi kartlarının toplam kredi kartları içindeki payında
artış görülmüş, bu artış eğilimi Mart ayında da devam etmiştir.
2004 yılında negatif nitelikli tüketici kredileri ve kredi kartlarında önceki yıla göre
artış gerçekleşmiştir. Nitekim; 2003 yılında 6.525 olan negatif nitelikli tüketici kredisi adedi
2004 yılında 21.199’a, 2003 yılında 62.672 olan negatif nitelikli kredi kartı adedi ise
121.964’e yükselmiştir. 2005 yılı Şubat ayında da negatif nitelikli tüketici kredileri ve kredi
kartları Ocak ayına göre artış göstermiştir. 2005 yılı Ocak ayında 1.271 olan negatif nitelikli
tüketici kredileri Şubat ayında 1.739’a yükselirken, aynı dönemde negatif nitelikli kredi
kartları 16.288’den 19.894’e çıkmıştır.
Tasfiye olunacak kredi kartlarının tutarına bakıldığında; 2005 yılının ilk üç ayında söz
konusu tutarın toplam kredi kartlarındaki artıştan daha fazla arttığı görülmektedir. Nitekim,
2004 yılı sonunda yüzde 4,3 olan tasfiye olunacak kredi kartları tutarının toplam kredi
kartlarına oranı Mart ayında yüzde 5,6’ya yükselmiştir. Tasfiye olunacak tüketici
kredilerinin toplam tüketici kredilerine oranı ise, tasfiye edilecek tüketici kredilerinin
toplam kredilerle aynı oranda artması sonucu 2004 yılı sonunundaki yüzde 0,7 seviyesini
2005 yılı Mart ayında da korumuştur.
c.
Menkul Kıymetler
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Mart ayında büyük ölçüde alım
satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler portföyündeki artış sonucunda
yükselmiştir.
Mart ayında mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü önceki aya göre yüzde
2,4 oranında artarak 116,5 milyar YTL’den 119,3 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu yükselişte
özel bankaların alım satım amaçlı ve satılamaya hazır menkul değerlerindeki (ticari
portföy) artış etkili olmuştur. Mart ayında mevduat bankalarının ticari portföyü yüzde 3,6
oranında artarak 66,7 milyar YTL’den 69,2 milyar YTL’ye, vadeye kadar elde tutulacak
menkul değerleri yüzde 0,7 oranında artarak 50 milyar YTL’den 50,4 milyar YTL’ye
yükselmiştir. Mevduat bankalarının daha uzun vadeli olan vadeye kadar elde tutulacak
menkul kıymetlerinin toplam menkul değerleri içinde payı ise yüzde 42,9’dan yüzde
42,2’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü
7 0
6 0
Milyar YTL
5 0
4 0
3 0
2 0
1 0
Özel Mevduat Bankaları
Kamu Mevduat Bankaları
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
20
02
-1
2
0
Yabancı Mevduat Bankaları
Mevduatların menkul kıymetler portföyündeki artıştan daha yüksek oranda artması
sonucunda, menkul değerlerinin mevduatlara oranı önceki aya göre azalarak yüzde
65,6’ten yüzde 65,3’e gerilemiştir.
Grafik 23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
2 0 0 0 0 0
7 3
1 8 0 0 0 0
7 1
1 6 0 0 0 0
6 9
6 7
1 2 0 0 0 0
6 5
1 0 0 0 0 0
6 3
8 0 0 0 0
6 1
6 0 0 0 0
5 9
4 0 0 0 0
M e v d u a t la r
3
2
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
03
-12
2
5 5
20
04
-1
5 7
0
20
02
-12
2 0 0 0 0
Menkul Değerler
d.
Yüzde
Milyon YTL
1 4 0 0 0 0
Menkul Değerler/Mevduatlar
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Mart ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı, özel bankaların
pozisyon açmaları ve kamu bankalarının pozisyon fazlalarını azaltmaları sonucunda önemli
ölçüde artmıştır.
2004 yılı boyunca artan bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı, 2005 yılı
Şubat ayında önemli ölçüde azalmıştır. Mart ayında ise özel bankaların pozisyon açmaları
ve kamu bankarının pozisyon fazlalarını azaltması sonucunda bankacılık sektörünün döviz
pozisyon açığı yeniden artmıştır. Nitekim; bilanço içi yabancı para pozisyon açığı Şubat
ayında 300 milyon dolar iken, Mart ayında 1.790 milyon dolara yükselmiştir. Bilanço dışı
işlemleri de kapsayan net genel pozisyon ise Şubat ayında 81 milyon dolar fazla verirken,
Mart ayında 759 milyon dolar açık vermiştir.
DPT-YPKDGM
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 21. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
2
3
2003-12
2004-10
11
12
2005-1
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
260
278
382
287
650
139
Özel Bank.
-454
-367
-1.082
-1.206
-1.758
-1.652
-1.203
-1.979
Yabancı B.
42
82
150
151
-98
-140
170
-3
-367
1
54
-
-
-
-
-
34
37
97
77
88
63
82
53
-551
-20
-522
-700
-1.386
-1.442
-300
-1.790
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
252
227
260
278
382
287
305
89
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Özel Bank.
-288
-135
-214
-93
-515
-751
-333
-1.002
Yabancı B.
58
39
16
-4
20
-14
61
110
TMSF Ban. (1)
34
1
54
-
-
-
-
-
KYB
177
137
72
81
75
41
48
44
Toplam
173
269
188
263
-38
-437
81
-759
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
DPT-YPKDGM
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Nisan 2005
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Mart ayında ÖFK’ların topladıkları fonlar arasında yer alan cari hesaplar ve katılma
hesaplarında artış görülmüştür. Bunun sonucunda ÖFK’ların topladıkları fonlar önceki aya
göre yüzde 4,2 oranında artarak 6 milyar YTL’den 6,2 milyar YTL’ye yükselmiştir.
ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar ise Mart ayında bir önceki aya göre yüzde 5
oranında artarak 4,4 milyar YTL’den 4,7 milyar YTL’ye çıkmıştır. Tahsili gecikmiş
alacakların toplam kullandırılan fonlar içindeki payı ise yüzde 2’den yüzde 2,3’e
yükselmiştir.
ÖFK’lar tarafından kullandırılan fonların toplanan fonlardan daha yüksek oranda
artması sonucunda toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı Mart ayında
artarak yüzde 74,2’den yüzde 74,8’e yükselmiştir.
Tablo 22. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu
(Milyon YTL)
2
3
2002-12
2003-12
2004-9
10
11
12
2005-1
799
956
1.299
1.325
1.398
1.547
1.407
1.327
1.364
1.735
2.542
3.932
4.048
4.115
4.255
4.373
4.441
4.663
374
511
769
789
781
744
667
764
790
Sabit Kıymetler (Net)
495
719
586
583
581
568
429
443
436
Tahsili Gecikmiş
259
232
85
74
73
91
95
90
107
575
872
1.187
1.237
1.258
1.327
1.217
1.127
1.190
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.441
4.565
4.612
4.707
4.764
4.858
5.044
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
5.628
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
6.234
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
42
37
42
21
49
44
70
Net Genel Pozisyon
-20
-65
-12
-6
-12
1
14
16
16
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
DPT-YPKDGM
30
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ
Mart ayında yurtiçi yerleşiklerin portföylerinde en büyük artış YTL mevduatlarda
olmuştur. Yurtiçi yerleşiklerin YP mevduatlarında ve hisse senetlerinin piyasa değerinde ise
azalma gerçekleşmiştir.
Mart ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde en çok YTL mevduatlarda artış
gerçekleşmiştir. YTL mevduatlar Mart ayında yüzde 3,9 oranında artarak 102,9 milyar
YTL’den 106,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. YP mevduatların dolar değeri ise aynı dönemde
paritenin de etkisiyle yüzde 2,8 oranında azalarak 55, milyar dolardan 53,6 milyar dolara
gerilemiştir. Mart ayında borsa endeksinde uluslar arası gelişmelerin de etkisiyle tetiklenen
düşüş, hisse senedi portföyünün de önemli oranda düşmesine neden olmuştur. Nitekim;
yurtiçi yerleşiklerin hisse senedi portföyünün piyasa değeri Mart ayında önceki aya göre
yüzde 9,2 oranında azalarak 17,8 milyar YTL’den 16,1 milyar YTL’ye gerilemiştir.
Tablo 23. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
Yurtiçi
Yer.
YTL
Mevd.
(Mln.
YTL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
Ekim
Kasım
Aralık
2005 Ocak
Şubat
Mart
51.646
53.393
56.683
55.117
55.171
53.637
98.158
101.872
103.240
100.407
102.890
106.943
Repo
(Mln.
YTL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
YTL
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
44.841
46.961
48.573
49.315
49.730
52.179
55.489
56.951
56.212
55.970
YP
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
2.285
2.012
1.819
1.872
2.048
2.343
2.438
2.511
2.623
2.388
Eurobn.
(1)
(Mln.
YTL)
4.347
4.774
5.264
5.095
5.310
5.215
5.384
5.561
5.793
5.806
2.136
2.115
1.651
1.774
1.627
1.702
56.381
55.053
56.624
58.107
59.153
59.137
2.482
2.473
2.578
2.589
2.689
2.825
6.160
5.930
5.503
5.802
5.481
5.718
Yat.
Fonu
(Mln.
YTL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
ÖFK
Katılma
ve Cari
Hesabı
(Mln.
YTL)
4.036
3.982
4.053
4.203
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
Hisse
senedi
(Mln.
YTL)
(2)
11.433
11.256
11.822
12.868
12.003
11.912
12.034
13.107
14.045
15.657
24.352
25.141
24.573
26.048
26.214
26.587
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
6.234
16.336
16.425
16.962
17.640
17.761
16.120
Kaynak: TCMB, BDDK, Takasbank
(1) Bankaların emanetinde yurtiçi yerleşikler adına tutulan kamu menkul kıymetlerinin piyasa değerleri.
(2) Hisse senedi değeri alt kalemler bazında ayrıştırılamadığından, tablodaki değer bankalar ve mali
kuruluşların portföyünde bulunan hisse senetlerinin piyasa değerini de içermektedir.
DPT-YPKDGM
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri
120000
Milyon YTL
100000
80000
60000
40000
20000
3
2
11
10
12
20
05
-1
Hisse Senedi
Yatırım Fonu
Banka Dışı Kesim YTL DİBS
YTL Mevduat
9
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-12
20
04
-1
0
Milyon Dolar
3
2
5-1
200
12
11
10
9
8
7
6
5
4
200
3
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
2
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
3-1
2
200
4-1
Milyon YTL
Grafik 25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP DİBS Portföyü (Milyon YTL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Milyon YTL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH Hesapları (Milyon Dolar)
Mart ayında ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunda
özellikle hisse senedi ve DİBS portföyündeki azalma sonucunda gerileme yaşanmıştır.
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında, 2005 yılı Mart
ayında yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun bir önceki aya göre yüzde 11,1
oranında azalarak 39,8 milyar dolardan 35,4 milyar dolara gerilediği görülmektedir. Bu
gelişmede, borsada yaşanan değer kaybının da etkisiyle yabancıların hisse senedi
portföylerinin azalmasının yanında DİBS ve mevduat portföyünün gerilemesi etkili
olmuştur. Nitekim, Mart ayında yabancı yatırımcıların hisse senedi portföyü yüzde 15,2
oranında azalarak 19 milyar dolardan 16,1 milyar dolara, DİBS portföyü yüzde 7,3
oranında azalarak 16,1 milyar dolardan 14,9 milyar dolara, mevduatları ise yüzde 8,6
oranında azalarak 3,6 milyar dolardan 3,2 milyar dolara gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Tablo 24. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003
8.691
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.851
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.502
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.552
7.622
1.154
2.823
21.258
Nisan
8.466
6.829
1.116
2.970
18.635
Mayıs
7.901
6.752
981
3.054
17.998
Haziran
8.289
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.239
8.203
1.095
3.106
20.498
Ağustos
9.406
8.808
986
2.942
21.693
Eylül
10.844
9.173
1.235
3.054
23.732
Ekim
11.375
9.744
1.279
3.796
25.805
Kasım
12.350
10.455
1.348
3.307
26.711
Aralık
15.408
12.570
1.135
3.696
32.407
2005 Ocak
17.559
13.937
1.122
3.347
36.171
Şubat
19.025
16.095
1.074
3.556
39.841
Mart
16.138
14.918
1.122
3.249
35.427
Kaynak: Reuters, Takasbank, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM
33
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
VIII. ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 25. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler
2003
Aralık
2004
Ağustos
Eylül
2005
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread (1)
(bps)
1,15
1,80
2,02
2,16
2,40
2,56
2,65
2,92
3,12
2,12
2,11
2,15
2,15
2,18
2,17
2,14
2,14
2,14
Türkiye
306
315
289
295
248
217
223
185
254
Arjantin
6.978
5.019
5.246
5.174
5.095
4.873
5.324
5.406
6.216
Brezilya
371
481
410
421
321
270
297
239
359
Rusya
140
203
203
151
112
110
105
69
122
Kaynak: BDDK, Reuters
(1) Ülkelerin 2009 veya 2009’a en yakın vadeli tahvillerinin ABD’nin 2009 vadeli Hazine kağıtlarına göre
spreadleri
Mart ayında ABD uzun vadeli tahvil faizlerinde yaşanan yükseliş, gelişmekte olan ülke
piyasalarını olumsuz etkilemiştir. 22 Mart tarihindeki faiz komitesi toplantısında faiz
oranlarını çeyrek puan yükselten FED, ölçülü faiz artırımı politikasına devam edeceğini
belirtmekle birlikte, enflasyon baskılarına dikkat çekmiştir.
Mart ayı başında ABD’nin dış ticaret ve cari açığına ilişkin veriler, ABD ekonomisine
ilişkin kaygıların artmasına neden olmuştur. Bu durum, ABD uzun vadeli tahvillerinin
faizlerinin yükselmesine ve ABD Merkez Bankası FED’in faiz komitesi toplantısında faiz
oranlarında çeyrek puandan daha fazla artış olabileceği beklentisinin artmasına yol açarak
gelişmekte olan ülke piyasalarını olumsuz etkilemiştir. 22 Mart tarihindeki faiz komitesi
toplantısında ise FED; faiz oranlarındaki artışı çeyrek puanla sınırlı tutarak kısa vadeli
faizleri yüzde 2,5’ten yüzde 2,75’e yükselmiştir. FED, açıklamasında para politikasındaki
“ölçülü faiz artırımı” ifadesini korumakla birlikte, enflasyon baskısının artış gösterdiğini
belirterek enflasyon görünümünü değiştirmiştir. Bu gelişmeler, Mart ayında gelişmekte
olan ülkelerin eurobond spreadlerinde artış ve borsa endekslerinde gerileme yaşanmasına
neden olmuştur.
DPT-YPKDGM
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Nisan 2005
Grafik 26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
1000
800
600
400
200
Brezilya
Türkiye
Rusya
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
0
G. Kore
Kaynak: Reuters
Şubat ayı sonunda 1,33 olarak gerçekleşen euro/dolar paritesi, Mart ayında 1,30’a
gerilemiştir.
Şubat ayı sonunda 1,33 olan euro/dolar paritesi, Mart ayının ortasında 1,34’e kadar
yükselmesine rağmen, FED’in faiz komitesi toplantısı öncesinde faizlerin çeyrek puandan
daha fazla artırılacağı beklentisi ve faiz artırımının çeyrek puan olarak gerçekleşmesine
rağmen kararın açıklamasında enflasyon baskısına işaret edilmesi ve bu sinyalin piyasalar
tarafından ileride daha yüksek artırımlar olabileceği şeklinde algılanması, paritenin dolar
lehine gelişmesine neden olmuştur. Mart ayı sonu itibariyle euro/dolar paritesi 1,30 olarak
gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
35
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IX.
•
Nisan 2005
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
BDDK tarafından yayımlanan Muhasebe Uygulama Yönetmeliğine İlişkin 14 sayılı
Tebliğ ile ilgili 2005/4 sayılı genelgeye göre, mali tabloların enflasyona göre
düzetilmesi için kullanılacak katsayıların hesaplanmasında 1 Ocak 2005 tarihinden
itibaren, bilanço günündeki fiyat endeksi olarak Aralık 2004 sonu itibarıyla oluşan
TEFE’nin ÜFE’de gerçekleşen değişimlere göre uyarlanması suretiyle oluşturulan
uyarlanmış TEFE kullanılacaktır.
•
Mart ayında Finansal Yeniden Yapılandırma Programı (FYYP) kapsamına yeni firma
alınmamıştır. Bu ay içinde daha önce FYYP kapsamına alınan 7 büyük ölçekli firma
ile anlaşma bağıtlanarak 222,2 milyon dolarlık borç yeniden yapılandırılmıştır.
Toplam olarak bakıldığında ise; 2005 yılı Mart ayı itibarıyla 329 firmanın FYYP
kapsamına alındığı, bu firmaların 217 tanesiyle anlaşma bağıtlanarak toplam 5,3
milyar dolarlık borcun yeniden yapılandırıldığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM
36
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/04.pdf