TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU KASIM 2006/ II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Aralık 2006 Kasım ayının ikinci yarısı ile Aralık ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler ışığında aşağıda özetlenmiştir. Piyasaları Etkileyen Yurtiçindeki Gelişmeler • Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, 23 Kasım 2006 tarihli toplantısında; Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli gösterge faiz oranının, %17,50 oranında sabit tutulmasına karar verdi. Para Politikası Kurulu, son dönemde açıklanan verilerin Enflasyon Raporu’nda ortaya konan görünüm ile uyumlu olduğu değerlendirmesini yapmıştır. Toplam talepte öngörülen yavaşlamanın devam ettiği, dış talebin göreli olarak gücünü koruduğu vurgulanan açıklamada, orta vadeli enflasyon beklentilerinin hedeflerle uyumlu olmaması, küresel ekonomideki belirsizlikler nedeniyle para politikasındaki sıkı duruşun sürdürülmesi gerektiği belirtilmiştir • Uluslararası Para Fonu (IMF) ile mevcut Stand-By Düzenlemesi'nin Beşinci Gözden Geçirmesi kapsamında yürütülen görüşmeler sonucu hazırlanan Niyet Mektubu, 27 Kasım 2006 tarihi itibariyle imzalanarak IMF'ye iletilmiştir. • Avrupa Birliği Komisyonu tarafından açıklanan 2006 Türkiye İlerleme Raporu’nda, ekonomi yönetimindeki “çok başlılığa” işaret edilerek, bu durumun ekonomi politikalarının uygulamasında eşgüdümü zorlaştırdığı vurgulandı. • AB Komisyonu, Türkiye’nin deniz ve hava limanlarını Kıbrıs Rum Yönetimi’ne açmaması üzerine üyelik müzakerelerinin kısmen askıya alınmasını ve 35 müzakere başlığının 8’inde görüşmelerin dondurulmasını tavsiye ettiğini açıkladı. • Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından yayımlanan raporda, Türkiye’de Gayrisafi Yurtiçi Hasılanın (GSYİH) 2007’de %5,5, 2008’de ise %6’nın üzerinde büyümesinin beklendiği açıklandı. Merkez Bankası’nın enflasyon hedeflerine ulaşabilmek için sıkı para politikasına devam edeceği öngörüldü. • KOBİ’ler, KOSGEB tarafından geliştirilen ve Türk Telekom’un ortağı olduğu ‘Tek Hedef’ projesi ile sıfır faizli bilişim kredisi kullanabilme olanağına kavuştu. Öncelikle KOSGEB portföyünde bulunan elli yedi bin KOBİ’ye ulaşılması hedefleniyor. • Borsada işlem gören 13 banka arasında, kârlılıkta en yüksek performansı gösteren banka, dokuz ayda 1,2 milyar YTL net kâr açıklayan Akbank olurken, Türkiye Kalkınma Bankası da kârını geçen yılın dokuz aylık dönemine göre %636,3 artırarak kârını en çok artıran banka oldu. • Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Türkiye Kalkınma Bankası arasında, KOBİ’lerin finansmanına yönelik bir ‘Teknik İşbirliği Protokolü’ imzalandı. • Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), araştırma ve geliştirme alanında KOBİ’lere (AR-GE Başlangıç Destek Programı) ve büyük firmalara (Hedef Teknolojiler Destek Programı) yönelik iki farklı destek programı başlattı. Projenin toplam bütçesinin 400.000 YTL olacağı açıklandı. 1 Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler • ABD’de Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), Ekim ayında %1,6 gerileme kaydetti. Beklentiler ÜFE’nin bir önceki aya göre %0,4 gerileyeceği yönündeydi. ÜFE’deki 12 aylık gerileme %1,6 düzeyinde gerçekleşti. Çekirdek üretici fiyatları da %0,1’lik artış beklentilerinin aksine %0,9 geriledi. • ABD’de Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) Ekim ayında %0,5 gerileme kaydetti. Beklentiler TÜFE’nin bir önceki aya göre %0,3 gerileyeceği yönündeydi. 12 aylık TÜFE artışı %1,3 olarak gerçekleşti. Gıda ve enerji maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış ise %0,2’lik beklentilerin altında ve %0,1 olarak açıklandı. • ABD’de Ekim ayında, perakende satışlar bir önceki aya göre %0,4’lük gerileme beklentilerinin aksine %0,6 artış gösterdi. Çekirdek olarak kabul edilen otomobil hariç perakende satışlar ise bir önceki aya göre %1,8 artış kaydetti. Beklentiler satışların %0,2 gerileyeceği yönündeydi. • ABD’de Ekim ayında sanayi üretimi artışı beklentiler paralelinde ve %0,2 düzeyinde gerçekleşti. Kapasite kullanım oranı ise %82,2 olarak açıklandı. • ABD’de cari açığın finansmanı için önem arz eden net sermaye girişleri, Eylül ayında 53,7 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Ağustos ayı net sermaye girişleri ise 103 milyar dolardan 97,1 milyar dolara revize edildi. • FED’in 15 Kasım’daki Açık Piyasa Komite (FOMC) Toplantısı’nın tutanakları yayımlandı. Buna göre, ABD ekonomisindeki yavaşlamanın “yumuşak iniş” senaryosu çerçevesinde gerçekleşebileceği öngörülürken, enflasyona ilişkin kaygıların sürdüğü ifade edildi. • ABD’de Ekim ayında, yeni ev inşası verisi 1,7 milyon adet olan beklentilerin altında ve 1,5 milyon adet olarak açıklandı. • ABD’de Ekim ayında, yeni ev satışları verisi 1.045 bin adet olan beklentilerin oldukça altında ve 1.004 bin adet olarak açıklandı. • Euro Alanı Ekim ayı tüketici fiyat enflasyonu (HICP), %0,2’lik artış beklentilerinin altında ve %0,1 olarak gerçekleşti. Yıllık artış ise %1,6 oldu. Bir önceki yılın aynı döneminde yıllık artış %2,5 olarak açıklanmıştı. • Euro Alanı 2006 yılı 3. çeyrek büyümesi %0,6’lık beklentilerin altında %0,5 olarak gerçekleşti. 2. çeyrek büyümesi %0,9 düzeyinde açıklanmıştı. • Eylül ayında Euro Alanı’nda mevsimsellikten arındırılmış cari işlemler hesabı 0,3 milyar euro açık verdi. Aynı dönemde, 21 milyar euroluk sermaye girişi yaşanırken, 12 aylık cari açık 28,8 milyar euro düzeyinde gerçekleşti. • ABD dayanıklı tüketim malı siparişleri, iki ay süren artışın ardından Ekim 2006’da %4,5’lik beklentilerin oldukça üzerinde %8,3 gerileme kaydetti. • ABD ekonomisinin yılın üçüncü çeyreğinde %1,8’lik beklentilerin üzerinde ve %2,2 büyüdüğü açıklandı. ABD’de yılın ikinci çeyreğinde %2,6 büyüme kaydedilmişti. • FED’in faiz artırım kararlarında enflasyon göstergesi olarak dikkate aldığı verilerden biri olan çekirdek PCE (Kişisel Tüketim Harcamaları) fiyat endeksi, 2 Ekim ayında %0,1’lik beklentilerin üzerinde ve %0,2 artarken, yıllık artış oranı %2,4 oldu. • ABD’de Ekim 2006’da 105,1 düzeyinde olan tüketici güven endeksi Kasım ayında 102,9’a geriledi. Beklentiler endeksin 106’ya yükseleceği şeklindeydi. • ABD Kasım ayı ISM İmalat Sanayi Endeksi 52 olan beklentilerin altında ve 49,5 olarak açıklandı. • Euro Bölgesi, 2006 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre %0,5, bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,7 büyüdü. Beklentiler büyümenin sırasıyla %0,5 ve %2,6 olarak gerçekleşeceği yönündeydi. • Eylül ayında %7,8 olan Euro Alanı mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı, Ekim ayında %7,7’ye geriledi. Bu oranın %7,8 düzeyinde gerçekleşmesi bekleniyordu. • Uluslararası yatırım bankası JP Morgan, Türkiye’nin AB’ye üye olacağı tarihe ilişkin tahminini 2016’dan 2021’e revize etti. Morgan raporunda, Kıbrıs konusunda 2009 yılından önce bir çözüm beklenmediği vurgulandı. • Avrupa Merkez Bankası (ECB), faiz oranlarını çeyrek puan artırdı. Banka yönetim kurulunun 7 Aralık tarihli toplantısı sonrasında, gösterge niteliğindeki faiz oranlarının %3,25’ten %3,50’ye çıkarıldığı bildirildi. ECB’nin faiz oranlarında bir yıl içinde yaptığı bu altıncı artışla, Euro bölgesinde son beş yılın en yüksek faiz oranlarına da ulaşılmış oldu. 3 Son Açıklanan Veriler • Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2006 yılı Eylül ayında 91,36 olan Tüketici Güven Endeksi, 2006 yılının Ekim ayında, Eylül ayına göre %0,22 oranında artarak, 91,56 değerine yükselmiştir. Ankete göre, Güven Endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçleri ile mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna dair değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır. • TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2006 yılının Ekim ayında, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %2,5 azalarak 3.676’dan 3.583’e düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise %14,5 azalarak 710’dan 607’ye düşmüştür. Böylece, 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %11,7 artarak 44.486’ya, kapanan şirket sayısı ise %11 artarak 7.655’e yükselmiş oldu. • TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2005 yılı Ekim ayında %82,3 düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı, İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (KKO), Ekim 2006’da 0,2 puan artarak %82,5 düzeyinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin tam kapasite ile % İmalat Sanayi KKO nedenleri çalışmamasının 85 82,5 olarak, önem sırasına göre, 82,3 80 talep yetersizliği, hammadde 76,6 yetersizliği, mali imkânsızlıklar, 75 işçi sorunları ve enerji 75,4 yetersizliği gösterilmiştir. KKO, 70 Eylül ayında %82,8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 düzeyindeydi. İşyerlerindeki Aylar 2005 2006 üretim miktarı ise Ekim ayında, bir önceki aya göre %0,8 oranında azalmıştır. Kasım ayında üretim miktarının %3,4 oranında artacağı, satış fiyatlarının aynı kalacağı ve hammadde fiyatlarının %0,3 oranında artacağı tahmin edilmektedir. • • TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2006 Ağustos Dönemi (Temmuz, Ağustos, Eylül) Sonuçları’na göre; 2006 yılı Ağustos döneminde çalışma çağındaki nüfus 832 bin kişi artarak 51 milyon 770 bin kişiye yükselmiştir. İstihdam edilenlerin sayısı ise, geçen yılın aynı dönemine göre 441 bin kişi artarak 23 milyon 279 kişiye ulaşırken, işgücüne katılma oranı geçen yılın aynı dönemine göre aynı düzeyde, %49,3 olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı %9,4’ten %9,1’e düşerken, tarım dışı işsizlik oranı %12 düzeyinde gerçekleşti. Ağustos 2006 döneminde istihdam edilenlerin %29,2'si tarım, %19,5’i sanayi, %5,9'u inşaat, %45,3'ü ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründeki istihdamın 1,4 puan azaldığı, buna karşılık hizmetler sektörü istihdamının ise 0,9 puan arttığı görülmektedir. TÜİK tarafından yapılan açıklamalara göre; 2006 yılı Ekim ayında; geçen yılın aynı ayına göre giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı %18,7 oranında azalarak 1.713.916 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde 2.108.398 kişidir. Ülkemizden çıkış yapan yabancı ziyaretçiler de geçen yılın 4 aynı dönemine göre %19,9 oranında azalarak 1.957.609 kişi gerçekleşmiştir. Bu rakam bir önceki yılın aynı ayında 2.442.735 kişidir. olarak • T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Kasım ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçları, bir önceki ayın aynı döneminin beklenti anketi sonuçlarıyla kıyaslandığında, yılsonu büyüme oranı, cari açık, enflasyon oranı ve dolar kuru beklentisi yukarı çekilmiştir. Buna göre; Türkiye ekonomisinin 2006 yılında %5,4 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %9,85 oranında artacağı, cari işlemler açığının 31,8 milyar dolar ve dolar kurunun 1,4968 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7,16 ve %5,52 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %17,04, devlet tahvillerinin bileşik getirisi de %17,03 olarak beklenmektedir. • T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; Eylül’de 104,8 olan Reel Kesim Güven Endeksi, Ekim’de bir önceki aya göre %4,2 oranında azalarak 100,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre karşılaştırma yapıldığında ise endeksin %2,2 oranında gerilediği görülmektedir. Eylül ayına göre, endeksi belirgin şekilde azaltan başlıca kalemlerin önem sırasına göre; genel gidişat konusundaki görüşler, ihracat imkânları beklentisi, üretim hacmi, toplam istihdam beklentileri, hammadde stok hacmi, mamul mal stok miktarı, iç pazara satılan mal hacmi eğilimi ve toplam sipariş eğilimleridir. • Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; Ekim 2006 sonu itibarıyla, Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 346,6 milyar YTL, döviz cinsinden de 173,1 milyar doları iç borç, 65,9 milyar doları da dış borç olmak üzere toplam 239 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Toplam borç stoku, yılsonuna göre YTL bazında %4,6 oranında artış gösterirken, dolar bazında ise %3,3 oranında azalış göstermiştir. Dolar bazındaki azalışta, özellikle son aylardaki YTL’nin dolar karşısındaki değer kaybı etkili olmuştur. • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2006 yılı Ekim ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %0,2 oranında düşerek 6.757 milyon dolar, ithalat ise %10,8 oranında artarak 11.180 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. % Karşılama oranı (ihracat/ithalat) Aynı dönemde dış ticaret açığı 80,0 %33,3 oranında artarak 3.318 69,2 milyon dolardan 4.424 milyon 67,1 70,0 64,6 65,7 60,7 dolara yükselmiştir. 2005 Ekim 62,0 ayında %67,1 olan ihracatın 56,4 63,9 62,0 ithalatı karşılama oranı, 2006 60,0 63,0 64,0 60,4 Ekim ayında %60,4 olarak 50,0 54,1 gerçekleşmiştir. 2006 Ocak-Ekim döneminde; 40,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2005 yılının aynı dönemine göre ihracat %12,5 artarak Aylar 2005 2006 67,8 milyar dolar; ithalat ise %17,7 artarak 112,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2005 Ocak-Ekim döneminde 35,1 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2006 yılı Ocak-Ekim döneminde %26,7 oranında artarak 44,5 milyar dolara yükselmiştir. 12 aylık dış ticaret açığı ise, Ekim ayı itibarıyla 52,7 milyar dolara ulaşmıştır. 5 2006 Ocak-Ekim döneminde, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam, parçaları olurken, bu fasılı örme giyim eşyası, makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları izlemiştir. İthalatta ise en büyük kalem, mineral yakıtlar, mineral yağlar, makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları izlemiştir. İthalattaki payı %71,9 olan ara mallarının ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre %19,5 artarken, sermaye malları ithalatı %9,7, tüketim malları ithalatı %18,4 artmıştır. • Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından açıklanan verilere göre, Kasım ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %43,3 artışla 8,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Ocak-Kasım döneminde ise, ihracat geçen yılın aynı dönemine göre %1,6 artışla 77,1 milyar dolara ulaştı. • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2006 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre ihracat miktar endeksi %7,3 ve ithalat miktar endeksi %3,7 oranında azalış göstermiştir. İhracat birim değer endeksi %0,4 ve ithalat birim değer endeksi ise %0,2 oranında azalmıştır. Ana sektörlere göre ihracat fiyatları; tarım ve ormancılık sektöründe %14,0, balıkçılık sektöründe %168,6 oranında artarken, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %7,6 ve imalat sanayii sektöründe %8,8 oranında azalmıştır. % Dış Ticaret Hadleri (%) 104,0 102,0 100,0 101,5 100,8 100,1 99,5 100,0 98,3 98,0 96,0 97,3 98,1 96,0 94,0 92,3 92,1 92,0 İthalat fiyatları da; tarım ve 90,0 ormancılık sektöründe %3,0 1 2 ve madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %11,0 oranında artarken, imalat sanayii sektöründe %7,6 oranında azalış göstermiştir. 97,4 3 4 5 6 Aylar 7 8 9 92,0 10 11 12 2005 2006 Dış ticaret hadlerinde, 2006 yılının ilk üç ayında ihracat lehine görülen hafif düzelme eğilimi, Nisan ayında tekrar ithalat lehine dönüşmüş ve Haziran ayında ihracat lehine bir toparlanma olmasına rağmen dış ticaret hadlerinin ithalat lehine olma eğilimi Eylül ayında da 92,1’le devam etmiştir. Dış ticaret haddi, Ekim ayında da ithalat lehine olma özelliğini devam ettirmektedir. • TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; Kasım ayında üretici fiyatları (ÜFE) %0,29 oranında düşerken, % Yıllık Enflasyon tüketici fiyatları (TÜFE) ise 16,00 14,34 %1,29 oranında artış gösterdi. 14,00 ÜFE TÜFE 11,67 Son bir yıl itibarıyla enflasyon, 12,00 8,83 üretici fiyatlarıyla %11,67, 11,69 10,00 7,61 7,93 9,86 8,00 tüketici fiyatlarıyla da %9,86 5,11 6,00 düzeyine gelmiş oldu. 4,00 Yılbaşına göre enflasyon 1,60 4,96 2,00 rakamları ise üretici 0,00 fiyatlarında %11,72, tüketici 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 fiyatlarında da %9,40 Aylar 2005 2006 düzeyinde gerçekleşmiş oldu. 6 Kasım ayında, ana harcama grupları itibarıyla TÜFE’deki en yüksek aylık artış %4,80 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşirken, en büyük düşüş %1,86 ile eğlence ve kültürde gerçekleşmiştir. ÜFE’deki en yüksek aylık artış %3,54 ile maden kömürü, linyit ve turba alt sektöründe yaşanırken, en büyük düşüş %4,11 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı sektöründe gerçekleşmiştir. • Merkez Bankası ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre; Türk bankacılık sektöründe yabancı hissedarların 2004 sonunda sadece %4,3 olan ve 2005 sonunda %12,4’e çıkan payı, bu yılın Kasım ayı itibarıyla %17,4’e yükseldi. Hollanda, İtalya, Almanya, İspanya, Fransa, Avusturya, Portekiz, Belçika, Yunanistan ve Lüksemburg’un oluşturduğu Euro Bölgesi ülkelerinde, bankacılık sektöründe yabancı sermaye payı ortalaması %16,3 ile Türkiye’nin altında bulunuyor. • TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Üç Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2006 yılı üçüncü döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %5,8 oranında artış gösterdi. Devlet sektörü endeksi %12,2, özel sektör endeksi %4,0 artış gösterirken, madencilik sektörü %9,0, imalat sanayi sektörü %5,2 ve elektrik, gaz, su sektörü %9,3 artış göstermiştir. 2006 yılı üçüncü döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine imalat sanayi endeksinin en yüksek değişim oranları, %81,4 ile b.y.s. elektrikli makine cihazları imalatında, %78,3 ile de büro, muhasebe, bilgi işlem makineleri imalatında gerçekleşmiştir. • Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2006 yılı Ocak-Eylül döneminde 11.028 milyon ABD Doları tutarında gerçekleşen uluslararası doğrudan yatırım girişi başta ulaştırma, haberleşme ve depolama hizmetleri sektörü olmak üzere mali aracı kuruluşların faaliyetleri ve toptan ve perakende ticaret sektörlerinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, nakit sermaye girişinin %92,2’si AB ülkeleri kaynaklıdır. Bu oran 2005 yılının aynı döneminde %86,5 olarak gerçekleşmiştir. • Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 3 Kasım – 1 Aralık 2006 döneminde, Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, ‰5,93 oranında genişleyerek 102.817 milyon YTL seviyesine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi ‰8,06 oranında artarken, İç Varlıklar kalemi ‰8,72 düzeyinde azalış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %6,55 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında ise Dış Yükümlülükler kaleminin %2,09, İç Yükümlükler kaleminin ise %9,70 oranında genişlediği göze çarpmaktadır. Merkez Bankası Parası kaleminin %7,79 düzeyinde daraldığı bu dönemde, emisyon hacmi %3,53, Bankalar Mevduatı da ‰3,87 oranında azalma göstermiştir. Öte yandan son bir aylık dönemde Kamu Mevduatı kalemi %20,95, Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi ise %53,88 gibi yüksek bir oranda gerileme kaydetmiştir. Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemindeki sözkonusu azalış, emisyon hacmindeki daralmaya bağlı olarak rezerv paranın bu dönemde %2,52 oranında gerilemesinden kaynaklanmıştır. 3 Kasım – 1 Aralık 2006 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 810 milyon dolar artarak 58.484 milyon dolar düzeyine yükselmiştir. 7 Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) AKTİFLER 1.DIŞ VARLIKLAR 2.İÇ VARLIKLAR PASİFLER 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 2.MERKEZ BANKASI PARASI 2.1. REZERV PARA 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 2.1.2. Bankalar Mevduatı 2.1.3. Diğer Kalemler 2.2. DİĞER MB PARASI 2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar 2.2.2. Kamu Mevduatı TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 25.11.05 03.11.06 01.12.06 86.845 68.392 18.453 86.845 45.732 23.398 22.334 10.235 12.099 41.113 27.836 18.992 8.682 162 13.277 8.962 4.315 46.981 102.211 89.245 12.966 102.211 59.721 24.694 35.027 17.951 17.076 42.490 35.405 23.418 11.893 94 7.085 2.832 4.253 57.674 102.817 89.964 12.853 102.817 63.635 25.209 38.426 20.915 17.511 39.182 34.514 22.591 11.847 76 4.668 1.306 3.362 58.484 Değişim Son Yıl Dönem 15.972 606 21.572 719 -5.600 -113 15.972 606 17.903 3.914 1.811 515 16.092 3.399 10.680 2.964 5.412 435 -1.931 -3.308 6.678 -891 3.599 -827 3.165 -46 -86 -18 -8.609 -2.417 -7.656 -1.526 -953 -891 11.503 810 Kaynak: TCMB • Tahvil-Bono Piyasası • 06.12 05.12 04.12 01.12 30.11 29.11 28.11 25.11 24.11 23.11 22.11 21.11 20.11 17.11 16.11 15.11 14.11 Getiri oranı (%) Kasım ayının ikinci yarısına %21 seviyesinden başlayan piyasanın gösterge kağıdı niteliğindeki 13 Ağustos 2008 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, AB ile yürütülen müzakere sürecine Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi ilişkin artan kaygılar ve ABD 22,00 Merkez Bankası FED’in 21,80 21,60 toplantı tutanaklarında 21,40 enflasyona vurgu yapılması 21,20 sonucunda piyasaya gelen 21,00 20,80 satışlarla, bu dönemin ilk 20,60 günlerinde %21,60 düzeyine 20,40 20,20 kadar yükseldi. Bu süreçte piyasada yabancı kaynaklı satışların ağırlık kazandığı Tarih görüldü. Kasım ayının son haftasında ise AB Komisyonunun Türkiye ile ilgili tavsiye kararının netleşmesi ve yurtdışı piyasalardaki yükselişlere bağlı olarak piyasaya gelen alımlar, gösterge kağıdı yıllık bileşik faizinin %21,20 seviyelerine gerilemesini sağladı. Hazine’nin 5 Aralık tarihinde gerçekleştirdiği iki tahvil ihalesi sonrasında tekrar artış gösteren gösterge kağıdı yıllık bileşik faizi, 6 Aralık 2006 tarihli piyasa kapanışı itibariyle %21,72 düzeyine yükselmiştir. Döviz Piyasası Kasım ayının ikinci yarısına 1,45 YTL seviyelerinden başlayan dolar kuru, beklentilerin altında açıklanan ABD enflasyon verilerinin etkisiyle bu dönemin ilk günlerinde 1,4393 YTL seviyesine kadar geriledi. Kasım ayının son haftasında ise yurtdışı piyasalarda değer kaybetmesine rağmen dolar, yaklaşan AB zirvesi 8 07.12 06.12 05.12 04.12 01.12 30.11 29.11 28.11 25.11 24.11 23.11 22.11 21.11 20.11 17.11 16.11 ve Cumhurbaşkanlığı seçimine yönelik kaygılarla 1,4827 YTL seviyesine kadar yükseldi. AB Komisyonunun Türkiye ile ilgili kararının netleşmesi ve beklentilerin altında açıklanan enflasyon YTL ABD Dolar Denge Kuru rakamlarının etkisiyle piyasaya 1,55 gelen satışlar, doların 7 Aralık tarihli Merkez Bankası 1,50 gösterge kuru itibariyle 1,4336 YTL seviyesine kadar 1,45 gerilemesini sağladı. Dolar bu dönem içerisinde YTL 1,40 karşısında %1,11 oranında değer kaybederken, Euro aynı Tarih dönem itibariyle YTL karşısında %2,69 düzeyinde değer kazanmıştır. Kasım ayının ikinci yarısına 1.28 seviyelerinden başlayan €/$ paritesi, bu dönem içerisinde FED’in faizleri artırmayacağı, buna karşılık Avrupa Merkez Bankası’ndan bir faiz artırımı geleceği yönündeki beklentilerin güçlenmesi sonucunda 7 Aralık tarihi itibariyle 1,3296 düzeyine yükselmiştir. • İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) • 07.12 06.12 05.12 04.12 01.12 30.11 29.11 28.11 25.11 24.11 23.11 22.11 21.11 20.11 17.11 16.11 Endeks Kasım ayının ikinci yarısına 39.650 puan düzeyinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, bu dönemin ilk günlerinde AB ile yürütülen müzakere sürecinde Kıbrıs sorununun çözümüne yönelik İMKB Bileşik Endeksi belirsizliklerin giderilememe42000 sinin yarattığı olumsuz 40000 havanın etkisiyle 37.734 puana kadar geriledi. Döviz ve 38000 faizlerdeki yükselişler, 36000 borsadaki bu düşüşü hızlandırdı. Kasım ayının son 34000 haftasında ise yurtdışı piyasalardaki yükselişlerin Tarih etkisiyle toparlanan İMKB Bileşik Endeksi, 38.250 puana kadar yükseldi. Aralık ayının ilk günlerinde dar bir bant içerisinde hareket eden borsanın, Türkiye’nin Kıbrıs sorununun çözümüne yönelik olarak AB Dönem Başkanlığı’na bir öneri metni sunduğuna ilişkin haberlerle 7 Aralık tarihinde hızlı bir yükselişe geçtiği görüldü. 7 Aralık tarihli işlem gününü 39.857 puan seviyesinden kapatan İMKB Bileşik Endeksinin, bu dönemdeki değer artışı ‰5,2 düzeyinde gerçekleşmiş oldu. Endeksin sınırlı bir artış gerçekleştirdiği bu dönemde, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %66,1 seviyesinden %66,5 düzeyine yükseldi. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri Gerek Ekim ayı gerekse de Kasım ayının ilk haftasında yaklaşık ‰5 oranında azalış kaydeden bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, Kasım ayının üç haftasını kapsayan bu dönemde %3,4 oranında artarak 300 milyar YTL düzeyini geçmiştir. Bu dönem içerisinde YTL mevduatlar %4,1 oranında artış gösterirken, yabancı para cinsinden mevduatlardaki artış %2,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Döviz sepetinin bu dönemde yaklaşık olarak %2 oranında artış gösterdiği dikkate 9 alındığında, yabancı para cinsinden mevduatlardaki sözkonusu genişlemenin esasen kur artışlarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu dönem içerisinde %2,6 oranında artış kaydeden toplam kredilerin, 11 aylık artışı ise %37 düzeyine ulaşmıştır. Toplam kredilerin alt ayırımına bakıldığında ise 11 aylık dönem itibariyle yabancı para cinsinde kredilerdeki artış oranının, yıl içerisinde gerçekleşen döviz kuru yükselişlerine rağmen YTL kredilerdeki artış oranının altında kaldığı görülmektedir. Diğer yandan mali piyasalarda yaşanan dalgalanmalar sonrasında yılın ikinci yarısında yükseliş trendine giren takipteki alacakların kredilere oranının, piyasaların normal seyirlerine dönmesine bağlı olarak bu dönem içerisinde azalış kaydettiği anlaşılmaktadır. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) 30.12.05 06.11.06 01.12.06 MEVDUAT TOPLAM MEVDUAT YTL YP YP Mevduat/Toplam Mevduat (%) KREDİLER TOPLAM KREDİLER YTL YP YP Krediler/Toplam Krediler (%) * Krediler /Mevduat (%) Takipteki Alacaklar (Brüt) Takipteki Alacaklar / Krediler (%) Menkul Değerler Portföyü MDP/ Mevduat (%) Değişim (%) Yıl Sonuna Dönem Göre 251.869 159.328 92.541 36,7 290.979 177.652 113.327 38,9 300.743 184.877 115.866 38,5 19,4 16,0 25,2 3,4 4,1 2,2 153.101 108.101 45.001 29,4 63,8 7.486 4,66 142.853 56,7 204.557 147.515 57.042 27,9 73,0 7.881 3,71 155.826 53,6 209.808 150.776 59.033 28,1 72,4 7.920 3,64 157.946 52,5 37,0 39,4 31,1 2,6 2,2 3,5 5,8 0,5 10,6 1,4 (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Özellikle kriz dönemlerinde yüksek oranlı artışlar gösteren bankacılık sektörü menkul değerler portföyü, bankacılık kesiminin asli fonksiyonlarına dönmesi ve DİBS faiz oranlarındaki azalışların bir sonucu olarak, yıl içerisinde reel bazda kayda değer bir artış göstermediği görülmektedir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 [email protected] Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 [email protected] Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 [email protected] Mustafa Tosun Kıdemli Uzman 0312 4179200/2355 [email protected] 10