Yerel Yönetimlerin Yafll›larla ‹lgili Politikalar› Dr. Nevzat Do¤an

Yerel Yönetimlerin Yafll›larla ‹lgili
Politikalar›
Dr. Nevzat Do¤an
GİRİŞ
Ülkemizde yaşlı ve yaşlılıkla ilgili toplumsal kalıplara tarihsel açıdan
bakıldığında, büyüklerimizin – kadın ya da erkek – daima korunduğu
görülmektedir. Tarihi süreç içinde Türkiye’de toplum ve aile
yaşamında hızlı ve önemli değişimler olmuştur. Hızlı değişimler
toplumsal kurumları, davranış ve değerleri değiştirerek ailedeki
değişimleri tetiklemiş bu durumda yaşlının statüsünü ve fonksiyonlarını etkilemiştir. Ancak Türkiye’de aile yapısı değişirken, ailenin
fonksiyonları aynı yönde değişmemiştir. Bir yandan geniş aileden yeni
115
Yerel Yönetimlerin Yafll›larla ‹lgili Politikalar›
çekirdek aileler ayrılmış, öte yandan fonksiyonel açıdan aile ve akrabalık sistemi oluşmuştur.
Sonuç olarak kır ve kentte aileler ayrı hanelerde otursalar da, akrabalar
arasında karşılıklı yardım ve destek devam etmektedir. Maddi
desteğin yanında çocuk bakımında ana-babadan yardım istenilmekte,
yaşlı ana babanın bakım ve geçim sorumluluğu ise yetişkin çocuklarına düşmektedir.
Hızla yaşlanan bir dünya göz önüne alındığında ülkemizde de artık
yaşlılık olgusunun ve yaşlılık politikalarının yeniden gözden geçi-
rilmesi zorunlu hale gelmektedir. Yaşlanmaya bakış açısı, yaşlıya
bakım sağlamanın ötesinde, toplumla bütünleşme, kaybolan statü ve
rollerin yeniden kazanımı, boş zamanların etkili değerlendirilmesi gibi
konuların tartışılmasını içermektedir.
Toplumda yaşlı denilince; bakıma muhtaç, sağlık problemleri olan,
değişime kapalı, mutsuz, yalnız ve sosyal ilişkileri zayıflamış bireyler
akla gelmektedir. Tecrübe ve bilgelik gibi yaşlılığın olumlu yönleri göz
ardı edilerek sürekli yaşlılık ile ilgili olumsuzluklara vurgu yapılmak-
ta, aktif ve sağlıklı yaşlılık süreci geçiren çok sayıda yaşlı
değerlendirme dışı tutulmaktadır.
Günümüzde yaşlılık ile ilgili politikalar ve programlar yaşam kalitesi-
ni ve genel sağlığı artırmaya odaklanarak üretken, başarılı ve bağımsız
bir yaşlanma hedeflenmektedir. Geçmiş yıllara oranla bakıldığında
günümüzde yaşlılarımıza yönelik çalışmaların önemi artmakta,
Kurumlar, Sivil Toplum Örgütleri ve Belediyeler tarafından Yaşlı
Sağlığı ve Başarılı Yaşlanma konularında çalışmalar hız kazanmaktadır.
116
Göstergelerle
hareket
edildiğinde
gelecek
dönemlere
Dr. Nevzat Do¤an
bakıldığında çalışmaların bu günden, başlaması gelecekte sorun olarak
karşımıza çıkabilecek yaşlı toplumumuz için sevindirici bir gelişmedir.
GERİATRİK BAKIM VE REHABİLİTASYONDA BELEDİYELERİN
ROLÜ
Geriatri (Yaşlı Sağlığı), özen gerektiren ve eğitimli profesyoneller
tarafından verilmesi gereken bir hizmettir. Kendi içinde diğer
bakımlardan farklılık gösterir. Kurumlar ve Üniversitelerimizin
katkıları ve yapılan Bilimsel çalışmalar ile Geriatri dalı ülkemizde
tanımlanmaya ve zaman içerisinde yapılan çalışmalar ve kazanılan
tecrübe ile hizmetin yaygınlaştırılması da her geçen gün artmaktadır.
Yaşlılarımıza yönelik verilecek Geriatri hizmetleri toplumumuz adına
ciddi anlamda önem taşımakta ve geleceğe yönelik planlamalarda
yaşam kalitesi yüksek bir toplumun temelini atmaktadır.
Bu Bağlamda; Geriatri ve Rehabilitasyon hizmetlerinde Belediyelerin
üzerine
düşen
görev
ve
sorumluluklar
da
bulunmaktadır.
Belediyelerin Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bölümünce yürütülen ve
yürütülecek bu çalışmalar kapsamında öncelik yaşlılarımız adına ver-
ilen Evde Bakım Hizmetleridir. Çağdaş bir yaklaşım olarak görülen
Evde bakım hizmetleri yaşlılarımızın yerinde Bakımına özen göster-
mekte, alıştığı ortamdan, aile sıcaklığından uzaklaştırılmadan gerekli
sağlık ve sosyal bakımı yerinde almasını sağlamaktır.
Yerel Yönetimlerce Verilen Hizmetler
Yerel yönetimlerin görevlerini, sorumluluklarını, yetkilerini işleyişlerini ve uğraşı alanlarını belirleyen 1580 sayılı “Belediye Kanunu” 1930
tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yasa bir bütün olarak, temel felsefesiyle,
117
Yerel Yönetimlerin Yafll›larla ‹lgili Politikalar›
tanımlarıyla, maddeleriyle ve özel hükümleriyle yerel yönetimlere
yaşlılıkta da sonsuz açılımlar sunmaktadır.
Bu çerçevede belediyeler, yardıma muhtaç olan yaşlıların barınması
için huzurevi yapmakta, ücretsiz muayene ve ilaç yardımı yapmakta,
gıda, yakacak, belediye otobüslerinden ücretsiz veya indirimli yararlanmalarını sağlamak gibi görevleri yerine getirmektedirler.
Ekonomik ve kültürel olarak çok gelişmiş belediyeler ise, seminer ve
poliklinik hizmetleri, aşevinden evlere yemek dağıtımı, nakdi yardım,
ambulansla evden alınarak sağlık hizmeti verilmesi, özel gün kutla-
maları, sinema ve tiyatro, davetlere belediye ile gönüllü kuruluşlar
tarafından gezi programları düzenlenmektedir. Ancak, bu görevler
özellikle Büyükşehir Belediyeleri ile nüfus ve gelişmişlik bakımından
büyük olan il ve ilçe belediyelerince yerine getirilmektedir. Son
dönemlerde gündemde olan ve uygulayıcılar olarak belediyeler
bünyesinde bulunması istenen hizmetler kapsamındaki iki husus ise
yatalak ve bakıma ihtiyacı olan yaşlılarımız için rehabilitasyon merke-
zleri açmak ve yine Belediyeler bünyesinde Geriatri Merkezleri ve
Poliklinikleri oluşturmaktır. İlgili Bakanlık tarafından oluşturulan
Geriatri Klinikleri ve bu kliniklere yapılan başvurular göstermiştir ki
Türkiye geneli her ilimizde bu merkezlere ihtiyaç vardır.
118
Dr. Nevzat Do¤an
İzmit Belediyesi olarak Sosyal Politikalar kapsamında dezavantajlı
guruplara yönelik birçok proje, çalışma ve etkinlikler eşzamanlı olarak
sürmektedir. Gerçekleştirilmesi planlanan projelerimiz içerisinde ise
yaşlılarımıza yönelik “yaşlı kreşleri”, engelli vatandaşlarımıza yönelik
ise “engelsiz yaşam merkezleri” bulunmaktadır.
Belediyeler Tarafından verilecek Evde Bakım ve Sağlık Hizmetleri
Evde Bakım ve sağlık hizmeti belediyelerin sağlık ve sosyal hizmetler
daire başkanlığı tarafından sağlık sorunlarına çözüm üretebilmek için
hayata geçirilen hizmetlerdendir. Evde sağlık hizmeti fakir, muhtaç,
özürlü ve 65 yaş üzeri yaşlı vatandaşlara evlerinde sağlık hizmeti vermek amacıyla uygulamaya konulan projelerden olup, kişinin
hastalığına dair öncelikleri, sağlığının daha iyi hale getirilmesi ya da
belirli bir düzeyde tutulması ve ev ortamında sağlık ve sosyal yönden
destek olunmasını amaçlamaktadır.
• Evde sağlık hizmetine ihtiyaç duyan hasta, özürlü, gebe ve
yaşlılara ulaşılması,
• Sosyal güvencesi bulunmayan ve tedaviye ihtiyacı olan kişilerin
tedavilerinin düzenlenmesi, tedavi giderlerinin karşılanması ve
gerekli eğitimin verilmesi,
• Bireysel bakımını sağlayamayan bireylerin; kişisel bakımlarının
bakım destek personelince sağlanması,
• Hasta ve yakınlarının, sahip olduğu hastalıkları hakkında eğitimli
ve kendine yeterli hale getirilmesi sağlanarak; bilinçsiz sağlık
uygulamaları ile oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi ve
hastalık seyrinin ağırlaşmasının engellenmesi,
119
Yerel Yönetimlerin Yafll›larla ‹lgili Politikalar›
• Sağlık hizmetinin hastanın evine kadar götürülmesi ile hem has-
tanelerde meydana gelebilecek yığılmaların önlenmesi, hem de
hastanede yatış sürelerinin azaltılması bu suretle tedavi maliyetlerinin düşürülmesi ve ülke ekonomisine katkıda bulunulmasını
amaçlanmakta .
Ülkemizde artık birçok belediye tarafından uygulamaya konan evde
bakım ve sağlık hizmeti başlıca üç aşamadan oluşmaktadır.
Birinci aşamada; belirlenecek telefon hattına yapılan ihbarlar kayda
alınıp sosyal çalışmacılar tarafından ön değerlendirme çalışmaları ile
yaşlı, hasta, özürlü ya da bakıma muhtaç bireyin kimlik tespiti
yapılmakta ve bu tespitte evin ve hane halkının sosyo ekonomik durumu belirlenerek hizmet profiline uygunluğunu tespit etmek,
İkinci aşamada; ihbarda bulunan bireylerin proje kapsamında gereken
muayenelerini yapmak üzere doktorlar evlere bizzat giderek hasta-
ların yaşadıkları ortamda fizik muayenelerini yaparak, ayrıca muayenesi yapılan kişilerin, bu hizmetin diğer alanlarına ihtiyacı olduğuna
karar verdiğinde kişileri ilgili birimlere yönlendirmek,
Üçüncü aşamada ise değerlendirme hekimince yapılan muayene neticesinde, hastalığı ile ilgili bakımı gerekli görülenlere hastanın evinde
hemşire veya fizyoterapistlerce evde bakım hizmeti uygulaması ve
eğitimini yapmak, ayrıca bu aşamada değerlendirme hekimince has-
tanede tedavi görmesi gereken kişiler sevk edilerek, ameliyat, ileri
tetkik vb. tüm tedavileri gerektiğinde neticelendirmek bulunmaktadır.
SONUÇ
Bilimsel çalışmalar ve İstatistikler göstermektedir ki Adrese Dayalı
120
Dr. Nevzat Do¤an
Nüfus Kayıt sistemine göre Nüfusumuzun % 6,8’i ni 65 ve daha yukarı
yaş grubu vatandaşlarımız oluşturmaktadır. 2008 yılında ülkemizdeki
65 ve üzeri yaş grubundakilerin oranı binde 3 oranında gerileyerek
yüzde 6,8 olarak gerçekleşmiştir.
Son Yıllarda yapılan çalışmalara halkımızın verdiği olumlu tepkiler
yeni projeler için temel oluşturmakta ve oluşturmaya devam etmekte-
dir. Yaşlılarımıza yönelik yapılacak hem sosyal hem sağlık yönündeki
çalışmalar hem mevcut yaşlılarımıza, hem de gelecekte yaşlanacak
olan nüfusumuzda Çevre ile iyi ilişkiler kurabilen, iletişimini
sürdüren, topluma ve çevreye olumlu katkıda bulunabilen hayattan
soyutlanmamış toplum adına önem taşımaktadır.
121