TEMEL KAVRAMLAR

İçindekiler
Önsöz......................................................................................................................................7
Kısaltmalar...........................................................................................................................15
Giriş...................................................................................................................................... 17
Birinci Bölüm
TEMEL KAVRAMLAR
I. GENEL OLARAK.............................................................................................................. 19
İL PARA DEĞERİ KAVRAMI............................................................................................... 19
A. Genel Olarak Para Kavramı...........................................................................................19
1. Paraya İlişkin Genel Ayrımlar................................................................................................................21
a. Paranın Görünüm Biçimlerine Göre Ayrım.......................................................................................22
b. Ülke Parası - Yabancı Para Ayrımı.................................................................................................. 24
c. Kapsamına Göre Yapılan Ayrım.......................................................................................................26
2. Türk Hukukunda Para Kavramı............................................................................................................. 26
3. Para Kavramı Hakkında Düşüncemiz...................................................................................................27
B. Para Değeri Kavramı...................................................................................................... 29
1. Genel Olarak......................................................................................................................................... 29
2. Para Değerinin Değişik Anlamları......................................................................................................... 32
a. Cevher (Madde) Değeri - İşlev Değeri (Funktionsvvert).................................................................. 32
b. İç ve Dış Değer (Binnen- und AuBenvvert)...................................................................................... 33
c. Sübjektif ve Objektif Para Değeri......................................................................................................34
d. Paranın İtibari (Nominal) ve Gerçek (Reel) Değeri.......................................................................... 35
III. PARA BORCU................................................................................................................36
A. Genel Olarak Para Borcu ve Hukuki Mahiyeti............................................................. 36
1. Genel Olarak Para Borcu...................................................................................................................... 36
2. Para Borcunun Hukuki Mahiyeti............................................................................................................ 37
B, Para Borcunun Türleri................................................................................................... 39
1. Doğum Kaynaklarına Göre Para Borçları..............................................................................................39
a. Kamu Hukuku Kurallarından Doğan Para Borçları...........................................................................39
b. Özel Hukuk Kurallarından Doğan Para Borçları...............................................................................40
10
Paranın Değer Kaybından Doğan Zararın Tazmin Edilebilirliği (BK. m.105)
aa. Hukuki İşlemden Doğan Para Borçları.......................................................................................40
aaa. Tek Taraflı Hukuki İşlemden Doğan Para Borçlan........................................................... 40
bbb. Çok Taraflı Hukuki İşlemlerden Doğan Para Borcu..........................................................40
bb. Yasal Bir Düzenlemeden Doğan Para Borçları......................................................................... 41
2. Borcun Miktarının Baştan Belli Olup Olmamasına Göre Para Borcu Ayırımı......................................41
3. Ülke Parası Borcu ve Yabancı Para Borcu.......................................................................................... 42
4. Gerçek ve Gerçek Olmayan Para Türü Borcu..................................................................................... 43
C. Para Borçlarında Borca Aykırılık.........................................................................................................43
1. Genel Olarak........................................................................................................................................ 43
2. Borca Aykırılığın Türleri........................................................................................................................44
3. Para Borçlarında Borca Aykırılığın Özellikleri......................................................................................45
a. Kötü İfa.............................................................................................................................................45
b. İmkansızlık ve Para Sahipliği Zorunluluğunun Temeli.................................................................... 46
IV. PARANIN DEĞER KAYBI VE DEĞER KAYBINI DOĞURAN OLAYLAR........................................ 50
A. Paranın Değer Kaybı Olgusu..............................................................................................................50
1. Paranın Değer Kaybının Esas İtibariyle İktisadi Bir Olgu Olma Özelliği............................................. 51
2. Paranın Değer Kaybını Doğuran Temel Olaylar..................................................................................52
a. Enflasyon Kavramı ve Türleri...........................................................................................................52
aa. Kavram ve Tanım.......................................................................................................................52
bb. Enflasyon Türleri........................................................................................................................ 54
b. Devalüasyon.................................................................................................................................... 55
B. Para Değerindeki Düşüşün Hesaplanması........................................................................................ 56
C. Paranın Değer Kaybından Doğan Zararın Hukuki Değerlendirilmesi................................................ 58
1. Zarar Kavramı.......................................................................................................................................58
a. Genel Olarak....................................................................................................................................58
b. Maddi Zarar Türleri.......................................................................................................................... 61
aa. Fiili Zarar (Damnum Emergens) - Yoksun Kalınan Kâr (Lucrum Cessans)..............................61
bb. Müspet Zarar - Menfi Zarar........................................................................................................ 62
2. Paranın Değer Kaybının Hukuk Düzeni Tarafından Karşılanması Sorunu......................................... 64
a. Paranın Değer Kaybının Borçlunun Temerrüdüne Kadar Geçen Süreçte
Değerlendirilmesi..............................................................................................................................64
aa. Genel Olarak İşlem Temelinin Çökmesi.....................................................................................65
aaa. Objektif İşlem Temelinin Çökmesi.....................................................................................67
aaaa. Uygulama Koşulları.................................................................................................. 67
bbbb. Uygulamadan Örnekler............................................................................................ 70
11
içindekiler
a1. Yasa Gereği Uygulama Halleri.......................................................................... 70
aal. istisna Akdinde.............................................................................................70
aa2. Nafaka Miktarının Arttırılmasında...............................................................72
bl. Hakim Kararıyla (MK. m.2. Gereği) Uygulanan veya Uygulanması Gereken
Haller.................................................................................................................. 75
aal. Kira Parasının Belirlenmesinde................................................................... 76
aa2. Karz Akdinde Para Borçlusunun iade Borcunun Kapsamının
Belirlenmesinde Para Değerinin Düşmesi Olgusunun Dikkate Alınması... 79
aa3. Mirasçıların Paylarının Belirlenmesinde Ve Bazı Haklarının Elde
Edilmesinde Para Değerinin Düşmesinin Etkisi.......................................... 81
bbb. Sübjektif işlem Temelinin Çökmesi Hali (BK. m.24/1. b.4)................................................ 85
bb. Borçlunun Temerrüdüne Kadar Geçen Süreçte Borcun Kaynaklarına Göre,
Paranın Değer Kaybının Değerlendirilmesi............................................................................... 87
aaa. Sözleşmeden Doğan Para Borçlarında..............................................................................88
bbb. Haksız Fiilden Doğan Para Borçlarında............................................................................. 89
ccc. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Para Borçlarında..........................................................90
b. Borçlunun Temerrüdünden Sonra Ortaya Çıkan Para Değeri Değişiklikleri.................................... 95
aa. Vincentz ve Geiler'in Görüşleri.................................................................................................... 96
bb. Risk Alanı Görüşü........................................................................................................................ 97
cc. Grunsky'nin Görüşü......................................................................................................................99
dd. Von Maydell'in Görüşü...............................................................................................................101
ee. Karayalçın'ın Görüşü................................................................................................................. 103
ff. Domaniç'in Görüşü,..................................................................................................................... 104
gg. Görüşümüz................................................................................................................................ 106
V. MUNZAM ZARAR TAZMİNATI.......................................................................................................... 111
A. Munzam Zarar Kavramı..................................................................................................................... 111
B. Munzam Zarar Tazminatının Borçlar Kanununun Sistematiğindeki Yeri...........................................112
1. Munzam Zarar Tazminatının Kanunda Ayrıca Düzenlenmesinin Temel
Düşünce ve Nedenleri......................................................................................................................... 112
2. Munzam Zarar Tazminatının Benzerleriyle Karşılaştırılması.............................................................. 114
a. İfaya Eklenen Cezai Şart ve Munzam Zarar Tazminatı........................ ......................................... 114
b. Gecikme Zararı ve Munzam Zarar Tazminatı................................................................................. 115
c. İcra İnkar Tazminatı ve Munzam Zarar Tazminatı.......................................................................... 116
3. Muzam Zarar Tazminatının Hukuki Niteliği..........................................................................................116
4. Paranın Değer Kaybının Munzam Zarar Olarak Tazmin Edilebilirliğinin Hukuki
Temelleri...............................................................................................................................................117
12
Paranın Değer Kaybından Doğan Zararın Tazmin Edilebilirliği (BK. m.105)
İkinci Bölüm
MUNZAM ZARAR TAZMİNATI TALEBİNİN ŞARTLARI
I. GENEL OLARAK.................................................................................................................................123
II. MUNZAM ZARARI TALEP EDEBİLME ŞARTLARI..........................................................................124
A. Maddi Hukuka İlişkin Şartlar..............................................................................................................124
1. Para Borcunda Borçlu Temerrüde Düşmüş Olmalı............................................................................ 124
a. Borçlu Temerrüdünün Oluştuğu An ve Etki Süresi........................................................................ 125
b. Para Borçlarında Borçlunun Temerrüdünün Doğurduğu Genel Sonuçlar.....................................130
aa. Temerrüt Faizi Ödeme Yükümlülüğü........................................................................................134
aaa. Genel Olarak Faiz Kavramı ve Türleri............................................................................. 134
bbb. Temerrüt Faizi Kavramı................................................................................................... 138
ccc. Temerrüt Faizinin Amacı ve işlevi.................................................................................... 139
ddd. Temerrüt Faizinin Hukuki Niteliği.....................................................................................141
eee. Temerrüt Faizi ile Benzer Hukuki Kurumlar Arasındaki İlişki.......................................... 143
aaaa. Temerrüt Faizi ve Gecikme Tazminatı................................................................... 143
bbbb. Temerrüt Faizi ile Zarar Faizi ve Zenginleşme Faizi İlişkisi................................... 144
cccc. Temerrüt Faizi ve Yargılama Faizi.......................................................................... 146
fff. Türk Hukukunda Temerrüt Faizi Sistemi............................................................................ 147
aaaa. Hukukumuzda 3095 Sayılı Kanundan Önceki Temerrüt Faizi Sistemi..................148
bbbb. 3095 Sayılı Kanunla Kabul Edilen Temerrüt Faizi Sistemi.................................... 149
al. Ticari Olmayan İşler Bakımından Temerrüt Faizi............................................. 152
aal. Kanun Gereği Uygulanacak Temerrüt Faizi.............................................. '52
bbl. Sözleşme Gereği Uygulanacak Temerrüt Faizi Oranı...............................'54
b1. Ticari işlerde Temerrüt Faizi............................................................................ ' 57
aal. Ticari işler Bakımından Kanuni Temerrüt Faizi......................................... ' 58
bbl. Ticari işler Bakımından Sözleşmeyle Temerrüt Faizinin Belirlenmesi...... 161
cl. Yabancı Para Borçlarında Temerrüt Faizi........................................................ 163
dİ. Temerrüt Faizine İlişkin Bazı Özel Kanunlardaki Düzenlemeler......................168
e1. Temerrüt Faizi Talebinin Kapsamı.................................................................. 169
bb. Munzam Zarar Tazminatı Ödeme Yükümlülüğü...................................................................... 171
cc. Faizlerin, İratların ve Bağışlanan Para Meblağının Ödenmesinin Temerrüdünde
Durum...................................................................................................................................... 171
2. Para Borcu Alacaklısının Temerrüt Faiziyle Karşılanamayan Bir Zararının
Bulunması...........................................................................................................................................176
3. Borçlunun Temerrüdü ile Munzam Zarar Arasında Uygun İlliyet Bağının
Bulunması........................................................................................................................................... 183
a. Genel Olarak Uygun İlliyet Bağı..................................................................................................... 183
b. Munzam Zararın Tazmini Bakımından Uygun İlliyet Bağı..............................................................184
4. Alacaklının Zararını ve Miktarını Kanıtlama Zorunluluğu....................................................................187
içindekiler
13
5. Borçlunun Kusursuzluğunu Kanıtlayamaması....................................................................................190
B. Usul Hukukuna İlişkin Şartlar..................................................................................... 192
1. Görevli ve Yetkili Mahkeme.................................................................................................................192
a. Görevli Mahkeme............................................................................................................................192
b. Yetkili Mahkeme..............................................................................................................................193
2. Tazminat Talep Zamanaşımı.............................................................................................................. 193
Üçüncü Bölüm
MUNZAM ZARAR KAPSAMINA GİREN KALEMLER VE
MUNZAM ZARAR TAZMİNATININ BELİRLENMESİNE İLİŞKİN
ESASLAR
I. MUNZAM ZARAR KAPSAMINA GİREN KALEMLER...................................................197
A. Alacağı Elde Etmek Amacıyla Yapılan Masraflar...................................................... 197
B. Borçlunun Temerrüdünün, Alacaklının Taraf Olduğu Başka Bir Hukuki
İlişkiyi Olumsuz Etkilemesi Sebebiyle Oluşan Zararlar............................................202
C. Ödenmeyen Alacağı İkame İçin Yapılan Masraflar................................................... 204
D. Yoksun Kalman Kâr-Kazanç Kaybı (Entgangener Gevvinn, lucrum
cessans)........................................................................................................................ 208
E. Yabancı Para Borçlarında Kur Farkı........................................................................... 213
F. Para Değerinin Düşmesinden Doğan Zarar................... ............................................222
II. MUNZAM ZARAR DOLAYISIYLA UĞRANILAN ZARARIN TAZMİNİNE
İLİŞKİN ESASLAR........................................................................................................ 232
A. Genel Olarak................................................................................................................. 232
B. Tazminat Miktarının Belirlenmesi............................................................................... 234
1. Genel Olarak....................................................................................................................................... 234
a. Zarar Miktarının Belirlenmesi..........................................................................................................234
b. Tazminatın Miktarının ve Biçiminin Belirlenmesi............................................................................ 235
aa. Tazminat Miktarının Belirlenmesi..............................................................................................235
bb. Tazminatın Biçiminin Belirlenmesi............................................................................................ 238
2. Paranın Değer Kaybında Ödenecek Tazminatın Belirlenmesi........................................................... 240
Sonuç..................................................................................................................................243
Yararlanılan Kaynaklar...................................................................................................... 245