Aldatıcı Reklam ve Yaptırımları

www.
mer
t
van.
av.
t
r
Aldatıcı Reklam ve Yaptırımları
Reklam Nedir
Firmalar açısından günümüzün önemli sorunlarından birisi üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanmasıdır. Üretici ile
tüketici arasında iletişim kurulmasını sağlayan en önemli bağlardan biri reklamdır.
Reklam, tüketiciye üretilen mal ve hizmetler hakkında yeterli ve doğru bilgiyi çeşitli reklam, gazete, dergi, radyo,
televizyon, sinema, afiş, tabela gibi kitle iletişim araçları yardımı ile para karşılığında geniş halk kitlelerine
tanıtımıdır.
Reklamın Etkileri
Reklam tanıtımı sadece ticari alanda değil günümüzde siyasi ve sosyal alanlarda önemli rol oynamaktadır.
Reklamlar, tüketicinin malı tanımasını, nereden, nasıl, ne fiyata alınacağını ve nasıl kullanılacağı konularında
doğru seçim yapmasını özetle tüketicinin bilgilendirilmesini sağlar. Ayrıca reklam; üretici ve iş adamına, rekabet
ortamı sağlayarak iyi ve geniş pazarlar bulmasına, yeni üretim ve yatırımlara yönelmesine destek verir.
Reklamlarda Uyulması Gereken Genel İlkeler
Bazı firmalar tüketicilerine veya alıcılarına doğru olanı vermeye çalışırken diğerleri kısa dönemde yüksek kar elde
etme hevesine kapılırlar. Böylece reklamın bilgilendirme fonksiyonu bazen kötü uygulamalarla yanlış ve yanıltıcı
reklamlara dönüşebilmektedir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 16. maddesi "Ticari reklam ve ilanların
yasalara ve genel ahlaka uygun, dürüst ve doğru olmaları esastır. Tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe
ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, tüketicinin can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürücü, şiddet hareketlerini ve
suç işlemeyi özendirici, kamu sağlığını bozucu, hastaları, yaşlıları, çocukları ve özürlüleri istismar edici reklam ve
ilanlar yapılamaz." hükmünü getirmektedir. Bu yasa hükmü ile reklamlarda uyulması gereken genel esasları
belirtilmiştir. Yasa ne şekilde reklam yapılamayacağını sıralayarak, bu tür reklamları yasaklamaktadır. Bu hüküm
doğrultusunda reklamda aranan şartlar şöyle sıralanabilir:
* Hukuka Uygunluk,
* Genel Ahlaka Uygunluk,
* Dürüstlük ve Doğruluk
Reklamların muhatapları tüketicilerdir. Reklam yapanın esas amacı, malını veya hizmetini mevcut pazarında daha
fazla pay oranıyla satarak ve daha yüksek kar elde etmektir. Reklamların maliyetinin yüksek olması nedeniyle
reklamların mal veya hizmeti doğru yansıtması, yani tüketiciyi aldatmaması gerekir.
Aslına uymayan ya da kanıtlanamayan iddialar içeren her türlü reklam aldatıcı ve yanıltıcıdır.
Eğer reklamda vurgulanan nitelikler ve bilgiler gerçeği yansıtmıyorsa bu durumda yanlış reklam söz konusudur.
Örneğin gazetede yayınlanan bir ilanda satılığa çıkarılan bir sitenin denize 0 km olarak tanıtıldığını gördünüz
ancak gidip gördüğünüzde denizden 5 km uzakta bir site ile karşılaşırsanız ortada yanlış reklam vardır.
Esasında vurgulanan nitelikler ve bilgiler gerçek olmasına rağmen bilinçli bir şekilde reklamda olması gereken
bazı husus/hususlar gizlenmişse yanıltıcı reklam söz konusudur. Örneğin bir devre mülk tatil köyünün döneminin
500 YTL olarak reklam edilmiş ve başkaca hiçbir ibare kullanılmamıştır. Siz tatil köyüne gittiğinizde bu fiyatın
www.
mer
t
van.
av.
t
r
sadece Şubat ayı için uygulandığını Temmuz ayında ise 800 YTL olduğunu söylemişlerdir. Reklamda en önemli
hususlar bildirilmeden tüketicinin yanılması söz konusudur.
Reklamların Denetimi
Tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, tüketicinin can ve mal
güvenliğini tehlikeye düşürücü, şiddet hareketlerini ve suç işlemeyi özendirici, kamu sağlığını bozucu, hastaları,
yaşlıları, çocukları ve özürlüleri istismar edici reklam ve ilanlar yapılamaz. Genellikle dünyada yasak olan aldatıcı
reklamlarla mücadele edilirken, üç esas yöntem uygulanmaktadır. Bu yöntemler ülkemizde de uygulanmaktadır.
Bunlar;
Öz Denetim: Ülkemizde 1994 yılında reklam verenler, reklam ajansları, mecralar ve tüketici temsilcileri bir araya
gelerek Reklam Özdenetim Kurulu'nu (RÖK) oluşturmuşlardır. Bu kurul sadece gelen uyan ve şikayetler üzerine
faaliyet göstermektedir. Kurulun bir reklamın esaslara uymadığının bulması halinde;
* Yayından kaldırma,
* Düzeltilmiş halini yayınlatma yetkisi vardır.
İdari Denetim: Ülkemizde reklamların hukuka uygunluğunun denetimini ve özellikle aldatıcı reklamlar karşısında
tüketicinin korunmasını sağlamak amacıyla Reklam Kurulu kurulmuştur. Bunun yanında RTÜK reklamlar üzerinde
idari denetim görevi yapmaktadır. Bu iki kurum idari denetim organı olarak reklamlarda uyulması gereken ilkeleri
belirlemekte ve belirlenen bu ilkelere göre gereken davranışları yerine getirmektedirler. Reklam Kurulu yasaya
aykırı reklam verenlere karşı;
* Para cezası,
* Reklamın durdurulması,
* Reklamın aynı yöntemle düzeltilmesi yaptırımlarını uygulayabilmektedir.
Özel Hukuk Davaları: Aldatıcı reklamlarla mücadelede en eski yöntemdir. Hukuk sistemimizde, haksız rekabete
ve özellikle aldatıcı reklamlara ilişkin Ticaret Kanun'un 56, 57 ve 58. maddelerine dayanarak rakiplere, zarar gören
tüketicilere ve ilgili mesleki ve iktisadi teşekküllere dava açma hakkı veren hükümlerle aldatıcı reklamların
önlenmesinde önemli bir imkan sağlamaktadır.
Sonuç
Günümüzde medya insan hayatında yer alan büyük bir güçtür. Reklamın tüketici davranışları üzerinde büyük
etkisi vardır. Bu nedenlerle reklamcının topluma karşı bazı sorumlulukları vardır. Bunlardan en önemlisi reklamın
içerdiği mesajın doğruluğudur. Tüketiciye yanlış mesaj vermek, onları yanlış yönlendirmek reklamın toplumsal
sorumluluğuna aykırıdır. Reklam mesajında abartılı cümleler kullanılmamalı, eksik bilgi verilmemeli, anlam açık
olmalıdır.