genel yetenek
advertisement
türkçe kpss sözel akıl yürütme dil bilgisi yazım kuralları matematik 2014 sayısal akıl yürütme mantıksal akıl yürütme geometri lise-ön lisans mezunları için genel yetenek 94 soru yeni s larla u n o k yeni larla u r o s tır ş ı yeni m n ırla z a h e gör e n i stem i s v a ın e kpss’ 12 d 0 2 Komisyon KPSS LİSE-ÖN LİSANS GENEL YETENEK ISBN 978-605-364-591-7 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 3. Baskı: Kasım 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş. (Ankara-0312-278 34 84) Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected] SUNU Değerli Adaylar, Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testi Türkçe, Matematik ve Geometri alanı kapsamındaki soruları güven veren bir bilgi birikimi ile etkin bir şekilde çözebilmeniz için hazırlanmıştır. Sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle, ÖSYM formatına uygun sorular ve çözümleriyle bilgilerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilerek faydanıza; - özgün, - güncel, - öğrenme ve öğretme tekniklerine uygun, - zaman kazandırıcı çözüm tekniklerini içeren yapısıyla sınava hazırlamada öncü bir kitap olma göreviyle hizmetinize sunulmuştur. Yoğun bir emek ve birikimin ürünü olan bu kitapla ilgili görüşlerinizi ve önerilerinizi bizimle [email protected] aracılığı ile paylaşabilirsiniz. Hayalinizdeki resme ulaşmada önemli bir tercih, tamamlayıcı bir renk ve büyük bir adım olmak dileğiyle… Başarılar. v TÜRKÇE İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Sözcükte Anlam 2. BÖLÜM Cümlede Anlam Sözcüğün Anlam Özellikleri ....................................1 Cümlenin Yorumu .................................................27 Gerçek Anlam ....................................................1 Cümlenin İletisi.................................................27 Mecaz Anlam .....................................................2 Cümlede Vurgu ................................................28 Terim (Terimsel) Anlam ......................................3 Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ............................28 Mecaza Dayalı Söz Sanatları .................................4 Anlamca Çelişen Cümleler...............................28 Benzetme (Teşbih) .............................................4 Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ............29 Eğretileme (İstiare).............................................4 Anlamlarına Göre Cümleler ..................................30 Kişileştirme (Teşhis) ...........................................5 Olumlu Cümleler ..............................................30 Kinaye (Değinmece) ..........................................6 Olumsuz Cümleler ...........................................30 Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) .........................6 Soru Cümleleri .................................................31 Dokundurma (Tariz) ...........................................7 Ünlem Cümleleri ..............................................31 Mübalağa (Abartma) ..........................................7 Emir Cümleleri .................................................31 Dolaylama ..........................................................7 İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler ......................................................32 Güzel Adlandırma ..............................................8 Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ......................8 Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler .............................8 Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ............................9 Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler ...............................9 Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ......................9 Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler ...........................10 Genel-Özel İlişkili Sözcükler ............................10 Yansıma Sözcükler .......................................... 11 Kalıplaşmış Söz Öbekleri ..................................... 11 İkilemeler.......................................................... 11 Pekiştirmeler ....................................................12 Deyimler ...........................................................12 Atasözleri .........................................................13 Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ................................15 Çözümlü Test ........................................................17 Çözümler ..............................................................20 Çıkmış Sorular ......................................................22 Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................25 Çıkarım ............................................................32 Kanıksama .......................................................32 Saptama...........................................................32 Beğenme - Takdir .............................................33 Yakınma - Sitem ...............................................33 Pişmanlık .........................................................33 Ön Yargı ...........................................................34 Tahmin - Olasılık ..............................................34 Varsayım ..........................................................34 Şaşırma............................................................35 Kuşku ...............................................................35 Uyarı ................................................................35 Öneri ................................................................36 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler ....................36 Öznel ve Nesnel Anlatım .................................36 Neden (Gerekçe) Bildiren Cümleler .................37 Amaç Bildiren Cümleler ...................................38 Koşul (Şart) Cümleleri ......................................38 Tanım Cümleleri ...............................................38 Karşılaştırma Cümleleri....................................39 İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler........39 Doğrudan Anlatım Cümleleri ............................39 Dolaylı Anlatım Cümleleri.................................40 vi Cümlenin Yapısı ...................................................41 Duruluk.............................................................64 Cümle Tamamlama ..........................................41 Tutarlılık ...........................................................64 Cümle Oluşturma .............................................41 Çözümlü Test ........................................................65 Çözümlü Test ........................................................42 Çözümler ..............................................................69 Çözümler ..............................................................45 Çıkmış Sorular ......................................................71 Çıkmış Sorular ......................................................47 Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................82 Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................51 3. BÖLÜM Paragrafta Anlam 4. BÖLÜM Sözel Mantık Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar .............53 Sözel Mantık .........................................................87 Paragrafın Yapısı ..................................................53 Mantıkla İlgili Temel Kavramlar ........................87 Paragrafın Bölümleri ........................................53 Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ..................87 Paragrafın Yapısıyla İlgili Soru Tipleri ..............54 Paragrafın İçeriği ..................................................57 Konu.................................................................57 Ana Düşünce ...................................................57 Yardımcı Düşünceler ........................................57 Paragrafta Anlatım Özellikleri ...............................58 Anlatım Biçimleri ..............................................58 Açıklayıcı Anlatım ........................................58 Sözel Mantık Soruları Hakkında ......................87 Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ...88 Simgeler Kullanma ...........................................88 Tablo Oluşturma ...............................................88 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri .....89 Sıralama Soruları .............................................89 Çıkarım Soruları ...............................................90 Tartışmacı Anlatım .......................................58 Şifreleme Soruları ............................................91 Betimleyici Anlatım ......................................59 Yer – Yön – Konum Bildiren Sorular ................91 Öyküleyici Anlatım (Öyküleme) ...................59 Eşleştirme ........................................................93 Düşünceyi Geliştirme Yolları .................................59 Tablo Yorumlama Soruları ................................94 Tanımlama .......................................................59 Karma Sorular ..................................................95 Karşılaştırma ....................................................60 Çözümlü Test ........................................................97 Örnekleme .......................................................60 Çözümler ............................................................101 Tanık Gösterme (Alıntılama) ............................60 Soru Sorma ......................................................60 Sayısal Verilerden Yararlanma .........................60 Duyulardan Yararlanma ...................................60 5. BÖLÜM Ses Bilgisi Kişileştirme.......................................................61 Benzetme .........................................................61 Sesler .................................................................103 Parçaya Dayalı Sorular.........................................63 Ünlü Harfler ve Ünlü Uyumları .......................103 Anlatım Nitelikleri ..................................................64 Ünsüz Sesler..................................................104 Özgünlük ..........................................................64 Ses Olayları ........................................................104 Özlülük (Yoğunluk) ...........................................64 Sert Sessizlerin Yumuşaması ........................104 Yalınlık (Sadelik) ..............................................64 Akıcılık .............................................................64 Sürükleyicilik ....................................................64 Açıklık ..............................................................64 Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme).....................104 Ses Düşmesi ..................................................105 Ses Türemesi .................................................105 vii Ulama.............................................................106 Bağlaç.................................................................127 Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi ...................107 Ünlem .................................................................128 Ünlü Daralması ..............................................107 Fiil (Eylem)..........................................................128 Çözümlü Test ......................................................108 Çekimli Fiiller..................................................128 Çözümler ............................................................ 111 Fiillerde Kip ....................................................128 Fiillerde Kişi....................................................130 Fiillerde Olumsuzluk.......................................130 Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması..................130 6. BÖLÜM Yapı Bilgisi Fiillerde Çatı ...................................................131 Fiilimsiler.............................................................133 Kökler ................................................................. 113 Yardımcı Fiiller ....................................................134 Ekler ................................................................... 113 Ek-Fiil (Ek-Eylem) ...............................................134 Yapım Ekleri ................................................... 113 Çözümlü Test ......................................................135 Çekim Ekleri ................................................... 114 Çözümler ............................................................138 Yapılarına Göre Sözcükler.................................. 115 Çıkmış Sorular ....................................................140 Çözümlü Test ...................................................... 116 Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................142 Çözümler ............................................................ 119 Çıkmış Sorular ve Açıklamaları ..........................120 8. BÖLÜM 7. BÖLÜM Sözcük Bilgisi İsim (Ad) .............................................................121 Varlıkların Türüne Göre İsimler ......................121 Varlıkların Sayılarına Göre İsimler .................121 İsmin Hâlleri ...................................................121 İsim Tamlamaları ............................................122 Zamir (Adıl) .........................................................123 Zamir Çeşitleri ................................................123 Sıfat (Ön Ad).......................................................124 Niteleme Sıfatları ...........................................124 Belirtme Sıfatları ............................................124 Zarf (Belirteç) ......................................................125 Durum Zarfları ................................................126 Yer-Yön Zarfları ..............................................126 Zaman Zarfları ...............................................126 Ölçü-Miktar Zarfları ........................................126 Soru Zarfları ...................................................126 Edat (İlgeç) .........................................................127 Cümle Bilgisi Cümle Türleri ......................................................143 Yüklemlerine Göre Cümleler ..........................143 Öge Dizilişine Göre Cümleler.........................143 Yapılarına Göre Cümleler ..............................144 Cümlenin Ögeleri ................................................145 Yüklem ...........................................................145 Özne ..............................................................146 Nesne.............................................................146 Dolaylı Tümleç ...............................................146 Zarf Tümleci ...................................................147 Edat Tümleci ..................................................147 Çözümlü Test ......................................................148 Çözümler ............................................................151 Çıkmış Sorular ....................................................153 Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................154 viii 9. BÖLÜM Yazım Kuralları Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler .....................155 Kısaltmaların Yazımı...........................................158 Sayıların Yazımı .................................................159 Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı.......................159 Birleşik Kelimelerin Yazılışı.................................160 Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ....................160 Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler .......................161 Bağlaç Olan “Ne... Ne”nin Yazımı..............164 Soru Eki “Mı, Mi, Mu, Mü”nün Yazımı ........164 Hece Yapısı ve Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi ...............................164 “İken” Sözcüğünün Yazımı ........................165 “İle”nin Ek Olarak Yazımı Yazılışı ..............165 Ek Fiil Olan “İdi, İmiş, İse”nin Yazımı .........165 Pekiştirmeli Sıfatların Yazılışı ....................165 Yabancı Özel Adların Yazımı ..............................165 Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları ...................166 Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler .....................167 Çözümlü Test ......................................................169 Çözümler ............................................................172 Çözümlü Test ......................................................186 Çözümler ............................................................189 Çıkmış Sorular ....................................................191 Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................192 11. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ..................193 Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ..................193 Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı .............................................194 Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ......................194 Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ..................195 Deyim-Atasözü Yanlışları ...............................195 Anlam Belirsizliği ............................................195 Mantık Hataları...............................................196 Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ............196 Fiil ve Yüklem Yanlışları .................................196 Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ..........................197 Özne Eksikliği ................................................197 Çatı Uyuşmazlığı............................................198 Nesne Eksikliği...............................................198 Çıkmış Sorular ....................................................174 Dolaylı Tümleç Eksikliği .................................199 Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................175 Edat Tümleci Eksikliği ....................................199 Tamlama Yanlışları .........................................199 Çözümlü Test ......................................................201 10. BÖLÜM Noktalama İşaretleri Nokta ( . ) ...........................................................177 Virgül ( , ) ...........................................................177 Noktalı Virgül ( ; ) ................................................179 İki Nokta ( : ) .......................................................179 Üç Nokta ( ... ) ....................................................180 Soru İşareti ( ? ) ..................................................180 Ünlem İşareti ( ! ) ................................................181 Kısa Çizgi ( - ) .....................................................181 Uzun Çizgi (–) .....................................................182 Tırnak İşareti ( “ ” ) ..............................................182 Parantez ( ) .........................................................183 Kesme İşareti ( ’ ) ...............................................183 Çözümler ............................................................204 Çıkmış Sorular ....................................................206 Çıkmış Soruların Açıklamaları ...........................207 ix MATEMATİK İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR.............................................211 Küme ......................................................................211 Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı ......................211 Kümelerin Gösterilişi...............................................211 Boş Küme ...............................................................212 Sayı Kümeleri .........................................................212 Tek - Çift Tamsayılar ...............................................213 Tam Sayılarda İşlemler ...........................................213 İşlem Önceliği .........................................................215 Rasyonel Sayılar ....................................................216 Rasyonel Sayılarda İşlemler ...................................216 Harfli İfadeler ..........................................................217 Denklemler .............................................................218 Çözüm Kümesi Bulma ............................................218 İkili ..........................................................................219 Sıralama .................................................................220 Eşitsizlik ..................................................................220 Oran – Orantı..........................................................221 Ortak Paranteze Alma ............................................221 Çözümlü Test .........................................................223 Çözümler ................................................................225 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................227 3. BÖLÜM BÖLME – BÖLÜNEBİLME KURALLARI ................275 Bölme .....................................................................275 Bölünebilme Kuralları .............................................279 2 ile Bölünebilme ..............................................279 3 ile Bölünebilme ..............................................279 4 ile Bölünebilme ..............................................280 5 ile Bölünebilme ..............................................281 7 ile Bölünebilme ..............................................282 8 ile Bölünebilme ..............................................282 9 ile Bölünebilme ..............................................282 10 ile Bölünebilme ............................................284 11 ile Bölünebilme ............................................284 Çözümlü Test ..........................................................286 Çözümler ................................................................288 Çıkmış Sorular ve Çözümler...................................290 4. BÖLÜM 2. BÖLÜM SAYILAR.................................................................229 Sayı Kümeleri .........................................................229 Doğal Sayılar ..........................................................230 Tam Sayılar.............................................................233 Tek ve Çift Tam Sayılar ...........................................234 Pozitif ve Negatif Sayılar ........................................236 Ardışık Sayılar ........................................................238 Asal Sayı ................................................................243 Aralarında Asal Sayılar ...........................................243 Basamak Analizi .....................................................244 Çözümleme ............................................................249 Faktöriyel ................................................................251 Sayma Sistemleri....................................................254 Çözümlü Test – 1 ....................................................261 Çözümler ................................................................263 Çözümlü Test – 2 ....................................................265 Çözümler ................................................................267 Çözümlü Test – 3 ....................................................269 Çözümler ................................................................271 Çıkmış Sorular ........................................................273 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................274 ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB – EKOK ......291 Asal Çarpanlara Ayırma .........................................291 Bir Tam Sayının Bölenleri .......................................292 Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı....................294 En Büyük Ortak Bölen (EBOB) .........................295 En Küçük Ortak Kat (EKOK).............................298 Çözümlü Test .........................................................303 Çözümler ................................................................305 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................307 5. BÖLÜM DENKLEMLER .......................................................309 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler ........309 Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler .........312 Denklem Sistemi.....................................................312 Yok Etme Metodu .............................................312 Yerine Koyma Metodu ......................................313 Özel Denklemler .....................................................314 Çözümlü Test .........................................................317 Çözümler ................................................................319 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................321 x 6. BÖLÜM RASYONEL SAYILAR ............................................323 Kesir ve Kesir Türleri ..............................................323 Kesir .................................................................323 Basit Kesir ........................................................323 Bileşik Kesir ......................................................323 Tam Sayılı Kesir................................................324 Sabit Kesir ........................................................325 Denk Kesir ........................................................325 Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ...............................326 Toplama İşlemi..................................................326 Çıkarma İşlemi..................................................327 Çarpma İşlemi ..................................................327 Bölme İşlemi .....................................................327 Kuvvet Alma .....................................................327 İşlem Önceliği ...................................................328 Ondalık Kesirler ......................................................331 Ondalık Sayılarda Dört İşlem..................................332 Devirli Ondalık Açılımlar .........................................334 Rasyonel Sayılarda Sıralama .................................335 İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma.........337 Çözümlü Test - 1.....................................................338 Çözümler ................................................................340 Çözümlü Test - 2.....................................................342 Çözümler ................................................................344 Çıkmış Sorular ........................................................346 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................347 7. BÖLÜM EŞİTSİZLİKLER ve MUTLAK DEĞER ...................349 Basit Eşitsizlikler .....................................................349 Özellikleri ..........................................................349 Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları ...................................353 Kapalı Aralık .....................................................353 Yarı Açık Aralık .................................................353 Açık Aralık ........................................................353 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler .......353 Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi .............................355 Mutlak Değer ..........................................................357 Özellikleri ..........................................................358 Çözümlü Test – 1 ....................................................362 Çözümler ................................................................364 Çözümlü Test – 2 ....................................................366 Çözümler ................................................................368 Çıkmış Sorular ........................................................370 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................371 8. BÖLÜM ÜSLÜ SAYILAR ......................................................373 Özellikleri ..........................................................373 Üslü Sayılarda Dört İşlem .......................................377 Toplama – Çıkarma ..........................................377 Çarpma .............................................................377 Bölme ...............................................................379 Çözümlü Test - 1.....................................................382 Çözümler ................................................................384 Çözümlü Test – 2 ....................................................386 Çözümler ................................................................388 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................390 9. BÖLÜM KÖKLÜ SAYILAR ...................................................391 Köklü Sayıların Özellikleri .......................................391 Köklü Sayılarda Dört İşlem .....................................395 Toplama-Çıkarma .............................................395 Çarpma .............................................................396 Bölme ...............................................................397 Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması ........399 Eşlenik ....................................................................400 İç İçe Sonlu Kökler..................................................402 İç İçe Sonsuz Kökler ...............................................403 A ∓ 2 B İfadesinin Kök Dışına Çıkarılması ..........405 Köklü Sayılarda Sıralama .......................................407 Köklü Sayılarda Denklem Çözme ...........................408 Çözümlü Test .........................................................409 Çözümler ................................................................411 Çıkmış Sorular ........................................................413 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................414 10. BÖLÜM ÇARPANLARA AYIRMA .........................................415 Ortak Parantez Yöntemi ...................................415 Gruplandırma Yöntemi .....................................415 ax2+bx+c ifadesinin Çarpanlara Ayrılması ........416 Özdeşlikler ..............................................................418 İki Kare Farkı ....................................................418 Tam Kare İfadeler .............................................420 III. Dereceden Özdeşlikler ......................................423 Çözümlü Test – 1 ....................................................425 Çözümler ................................................................427 Çözümlü Test – 2 ....................................................429 Çözümler ................................................................431 Çıkmış Sorular ........................................................433 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................434 11. BÖLÜM ORAN – ORANTI ...................................................437 Oran..................................................................437 Orantı................................................................437 Orantının Özellikleri ..........................................437 Orantı Türleri ..........................................................440 Doğru Orantı .....................................................440 Ters Orantılı Çokluklar ......................................441 Bileşik Orantı ....................................................443 Ortalamalar .............................................................444 Aritmetik Ortalama ............................................444 Geometrik Ortalama .........................................445 Çözümlü Test - 1.....................................................447 Çözümler ................................................................449 Çözümlü Test - 2.....................................................451 Çözümler ................................................................453 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................455 xi 12. BÖLÜM PROBLEMLER .......................................................457 Denklem Kurma Problemleri...................................457 Yaş Problemleri ......................................................464 Yüzde Problemleri ..................................................466 Faiz Problemleri......................................................468 Kâr – Zarar Problemleri ..........................................469 Karışım Problemleri ................................................472 İşçi Problemleri .......................................................475 Havuz Problemleri ..................................................477 Hareket Problemleri ................................................478 Çözümlü Test - 1 ....................................................484 Çözümler ................................................................486 Çözümlü Test - 2 ....................................................488 Çözümler ................................................................490 Çözümlü Test - 3 ....................................................492 Çözümler ................................................................494 Çözümlü Test - 4.....................................................496 Çözümler ................................................................498 Çözümlü Test - 5 ....................................................500 Çözümler ................................................................502 Çözümlü Test - 6 ....................................................504 Çözümler ................................................................506 Çözümlü Test - 7 ....................................................508 Çözümler ................................................................510 Çözümlü Test - 8 ....................................................512 Çözümler ................................................................514 Çözümlü Test - 9 ....................................................516 Çözümler ................................................................518 Çıkmış Sorular ........................................................520 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................524 13. BÖLÜM KÜMELER ..............................................................529 Küme ......................................................................529 Kümelerin Elemanı ve Eleman Sayısı ..............529 Kümelerin Gösterimi .........................................529 Küme Çeşitleri ..................................................530 Kümelerde İşlemler...........................................531 Alt Küme ...........................................................534 Küme Problemleri .............................................536 Çözümlü Test .........................................................539 Çözümler ...............................................................541 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................543 Modüler Aritmetik....................................................552 Modüler Aritmetiğin Özellikleri ..........................553 Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü .............557 Çözümlü Test – 1 ....................................................559 Çözümler ................................................................561 Çözümlü Test – 2 ....................................................563 Çözümler ................................................................565 Çıkmış Sorular ........................................................567 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................568 15. BÖLÜM PERMÜTASYON – KOMBİNASYON – OLASILIK .569 Saymanın Temel Kuralları ......................................569 Toplama Kuralı..................................................569 Çarpma Yolu ile Sayma ....................................569 Saymanın Temel İlkesi......................................569 Permütasyon (Sıralama).........................................571 Tekrarlı Permütasyon........................................572 Dairesel Permütasyon ......................................573 Kombinasyon (Gruplama) ......................................574 Olasılık....................................................................579 Olasılık Fonksiyonu .........................................579 Olasılık Hesabı .................................................580 Koşullu Olasılık .................................................584 Bağımsız ve Bağımlı Olasılık............................585 Çözümlü Test – 1 ....................................................587 Çözümler ................................................................589 Çözümlü Test – 2 ....................................................591 Çözümler ................................................................593 Çözümlü Test – 3 ....................................................595 Çözümler ................................................................597 Çıkmış Sorular ........................................................599 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................600 16. BÖLÜM TABLO VE GRAFİKLER .........................................601 Tablo ve Yorumlama ...............................................601 Grafik ve Yorumlama ..............................................605 Çizgi Grafik .......................................................605 Sütun Grafiği.....................................................607 Daire Grafiği .....................................................607 Çözümlü Test – 1 ....................................................610 Çözümler ................................................................611 Çözümlü Test – 2 ....................................................613 Çözümler ................................................................615 Çıkmış Sorular ........................................................617 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................620 14. BÖLÜM İŞLEM – MODÜLER ARİTMETİK...........................545 Bağıntı ....................................................................545 Fonksiyon ...............................................................545 İşlem .......................................................................546 İşlem Tabloları ..................................................549 İşlemin Özellikleri..............................................549 17. BÖLÜM SAYISAL MANTIK PROBLEMLERİ........................623 Sayı Örüntüleri .......................................................623 Sayı Dizileri.............................................................626 Tablo ve Şekil Soruları ............................................629 Akıl Yürütme ve Mantık Soruları .............................637 Görsel Yetenek .......................................................645 Çözümlü Test .........................................................651 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................662 xii GEOMETRİ İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Ağırlık Merkezi ........................................................688 GEOMETRİK KAVRAMLAR VE Kenarortay Bağıntıları.............................................690 DOĞRUDA AÇILAR ...............................................665 Özel Üçgenler .........................................................692 Geometrik Kavramlar..............................................665 İkizkenar Üçgen ......................................................692 Tanımsız Kavramlar ................................................665 Eşkenar Üçgen .......................................................694 Açılar ......................................................................665 Üçgende Alan .........................................................698 Açının Ölçüsü .........................................................665 Üçgende Benzerlik .................................................703 Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler.........................666 Açı – Açı – Açı Benzerlik Kuralı ..............................703 Açı Ölçü Birimleri ....................................................666 Tales Teoremi .........................................................705 Derecenin Alt Birimleri ............................................666 Temel Orantı Teoremi .............................................705 Açı Çeşitleri ............................................................666 Çapraz Tales Teoremi .............................................706 Dar Açı....................................................................666 Kenar – Açı – Kenar Benzerlik Kuralı .....................707 Dik Açı ....................................................................666 Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Kuralı.................708 Geniş Açı ................................................................666 Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları ............................711 Doğru Açı................................................................666 Üçgen Eşitsizliği .....................................................711 Tam Açı...................................................................666 Komşu Açılar ..........................................................666 Açıortay ..................................................................667 Tümler Açılar ..........................................................667 Bütünler Açılar ........................................................667 Ters Açılar...............................................................668 Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar ..........................................................668 Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen İle Meydana Getirdiği Açılar ...................................668 Kenarları Paralel Açılar...........................................670 Kenarları Dik Açılar.................................................670 Üçgenler .................................................................673 Üçgen Çeşitleri .......................................................673 Açılarına Göre Üçgenler .........................................673 Kenarlarına Göre Üçgenler.....................................673 Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar .................674 Yükseklik ................................................................674 Açıortay ..................................................................674 Kenarortay ..............................................................674 Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler ...........................675 Dik Üçgen ...............................................................679 Pisagor Teoremi......................................................679 Öklid Bağıntıları ......................................................680 Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ......................681 Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler ..........................682 Üçgende Açıortay Teoremleri .................................684 İç Açıortay Teoremi .................................................685 Dış Açıortay Teoremi ..............................................686 Üçgende Kenarortay Teoremleri .............................688 2. BÖLÜM ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER .........................717 Çokgenler ...............................................................717 Dışbükey ve İçbükey Çokgenler .............................717 Düzgün Çokgen ......................................................718 Dörtgenler ...............................................................723 Özellikleri ................................................................723 Dörtgenlerde Alan...................................................724 Paralelkenar ...........................................................726 Paralelkenarda Alan ...............................................727 Paralelkenarın Alan Özellikleri................................727 Paralelkenarda Uzunluk İle İlgili Özellikler..............729 Eşkenar Dörtgen.....................................................730 Dikdörtgen .............................................................731 Kare ........................................................................733 Yamuk – Deltoid .....................................................735 İkizkenar Yamuk .....................................................738 Dik Yamuk ..............................................................740 Deltoid ....................................................................740 Çıkmış Sorular ........................................................741 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................742 xiii 3. BÖLÜM Noktanın Simetriği ..................................................782 ÇEMBER VE DAİRE ..............................................745 Doğrunun Simetriği .................................................785 Çemberde Açı.........................................................745 Eşitsizlikler ..............................................................787 Çemberde Yardımcı Elemanlar ..............................745 Çemberde Yay ve Açı Özellikleri ............................747 Merkez Açı..............................................................747 5. BÖLÜM Çevre Açı ................................................................747 KATI CİSİMLER ......................................................789 Teğet Kiriş Açı.........................................................748 Prizma ....................................................................789 İç Açı.......................................................................749 Dikdörtgenler Prizması ...........................................790 Dış Açı ....................................................................749 Küp .........................................................................791 Çemberde Kiriş Yay Özellikleri ...............................750 Silindir .....................................................................792 Kirişler Dörtgeni ......................................................750 Dönel Silindir ..........................................................793 Çemberde Uzunluk .................................................752 Piramit ....................................................................794 Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti .................752 Düzgün Piramit .......................................................795 Kuvvet Ekseni .........................................................754 Kesik Piramit...........................................................796 İki Çemberin Ortak Teğetleri ...................................755 Küre ........................................................................798 İki Çemberin Birbirine Göre Durumları ...................757 Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................799 Üçgenin Çemberleri ................................................757 Üçgenin İç Teğet Çemberi ......................................757 Üçgenin Dış Teğet Çemberi....................................758 Teğetler Dörtgeni ....................................................758 Dairede Alan ...........................................................759 Dairenin Alanı ve Çevresi .......................................759 Daire Diliminin Alanı ...............................................759 Çember Yayının Uzunluğu......................................759 Daire Kesmesinin Alanı ..........................................759 Daire Halkasının Alanı ............................................760 Çemberde Benzerlik ...............................................761 Çıkmış Sorular ........................................................763 Çıkmış Soruların Çözümleri....................................764 4. BÖLÜM ANALİTİK GEOMETRİ ...........................................765 Noktanın Analitik İncelenmesi ................................765 Analitik Düzlem .......................................................765 İki Nokta Arasındaki Uzaklık ...................................766 Doğrusal Noktalar ...................................................767 Doğrusal Olmayan Noktalar ...................................769 Doğrunun Analitik İncelenmesi ...............................772 Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi ...............................772 Doğrunun Grafiğinin Çizimi.....................................774 Doğrunun Denklemleri ............................................775 Özel Doğrular .........................................................777 İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları ...................777 Doğru Demeti .........................................................779 Simetriler ................................................................782 akıcı ayrıntılı güncel kpss konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar 2014 pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları türkçe sözel akıl yürütme dil bilgisi yazım kuralları 94 soru e kpss’ 12 d 0 2 yeni s arla l u n o yeni k la r a l u r o tır ş ı yeni s m n ırla z a h e gör e n i stem i s v a ın 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM 2006 2008 2010 2012 Ortaöğretim 6 3 4 3 Ön lisans 3 5 4 4 n SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine “sözcük” denir. Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok anlam karşılamaktadır. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. n n kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme: “Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.” testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç: “Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.” (Kaynak: tdk.gov.tr) Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yoktur. 2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek: Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım. 3. Yere devrilmek, yere serilmek: Çocuk koşarken yere düştü. 4. Yağmak: Dağlara kar düştü. 5. Vurmak, değmek, rastlamak: İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu. (Kaynak: tdk.gov.tr) “Düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün yukarıda belirtilenler dışında da kazandığı daha birçok anlam vardır. Dilimizdeki sözcüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara da “yan anlam” ya da “mecaz anlam” denir. Gerçek Anlam Temel Anlam PÜR DİKKAT! Bu konudan KPSS’de ortalama 3 soru gelmektedir. Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısından ziyade, cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından çok önemlidir. Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir. n Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. n düşmek: 1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor. ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk: Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu. n n boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı: Sabaha kadar boynum ağrıdı. durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak: Babası odanın ortasında durup biraz düşündü. Yukarıdaki cümlelerde “göz, boyun, durmak” sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır. 2 Yan Anlam Mecaz Anlam Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır. Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir. n n Dilberin başında siyah saç olur. (temel anlam) PÜR DİKKAT ! n ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “temel anlam” ve “yan anlam” değil, “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulmaktadır. Sorularda, seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır; oysa mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır. Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı bir anlama geçmiştir. Aşağıdaki altı çizili sözcükler de mecaz anlamda kullanılmıştır: n “Baş” sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir: n n n Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı. (Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) “Baş” sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır. n Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. n n n Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar. (“Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış.) Gülen gözlerinin manası pek derin. (“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anlamında kullanılmış.) Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın. (“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.) Aldanma cahilin kuru sözüne. (“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.) Not Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz / Suyu gürül gürül akan çeşme başında. Yukarıya, üste gelen yön: Yatağın başında oturmuş ağlıyordu. 0HFD]DQODPVDGHFHV¶]F¼NWHGHßLOELUV¶] ¶EHßLQGH\DQLELUV¶]F¼NJUXEXQGDELUGH\LPGHDUJRGD\DGDDWDV¶]¼QGHGHJ¶U¼OHELOLU%X GXUXPGDPHFD]LIDGHQLQWDPDPñQGDG¼ğ¼Q¼O¼U 2QDJHU§HNOHULDQODWDDQODWDGLOLPGHW¼\ELWWL RFXNODUñQRKDOLQLJ¶U¼QFHL§LPFñ]HGL\RU .RPğXQXQWDYXßXNRPğX\DND]J¶U¼Q¼U .D\PDßñVHYHQPDQGD\ñ\DQñQGDWDğñU .¶UOHUPHPOHNHWLQGHğDğñODUSDGLğDKROXU Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz: Sözcük Gerçek Anlam Temel Anlam Mecaz Anlam Yan Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri 2. Çark, testere, tarak, vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri 3. Sarımsak dilimi, karanfil vb.nde dişe benzetilen tane 4. Bazı dantel ve işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri bölüm 5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek (diş göstermek) 6. Kötülük yapmak için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. Zorla veya inatla istediğini yaptırmak (diş geçirmek) “Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr) 3 PÜR DİKKAT ! ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya başladığı “düşsel öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir. “Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır? A) Yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor. B) Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır? Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın. C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi. A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam. D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına su kaçmış. B) Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık. E) C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık. Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun? D) Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı. E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk. “Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır. Cevap B B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? Cevap B A) B) Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kullanılmıştır? C) A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz. D) B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı. E) C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü ilk burası. D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı. E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder. C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır. Cevap C Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle. Beyaz at üstünde gelin görününce düğün başladı. Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı. Bu boş sözleri dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz. Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak istiyordu. A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmamıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır. Cevap D Terimsel Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. n Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi) n Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi) n Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi) 4 PÜR DİKKAT ! Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır? A) B) C) D) E) Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize. Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir. Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır. Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu. Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır. Benzetme, ÖSYM’nin tüm sınavlarında, en fazla soruların sanatlardan biridir. LYS (eski ismiyle ÖSS) tarzı sınavlarda, benzetme edatı, benzetme yönü, benzetme çeşitleri gibi detaylara girilse de KPSS’de cümlede ya da paragrafta benzetme olup olmadığı sorulmaktadır. E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim anlamlıdır. (I) Edebiyat sevgisi olmayınca kişi ister politikacı, ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun gerçek bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez. (III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterant’ın konuşmaları, kitapları da… Cevap E Not %D]ñV¶]F¼NOHULQWHULPDQODPOñROXSROPDGñßñ V¶]F¼ß¼QNXOODQñOGñßñF¼POH\HJ¶UHGHßLğLU ȋð]OHGLßLPL]R\XQXQELULQFLSHUGHVLGDKD J¼]HOGL WHULP ȋ2GDQñQSHUGHVLQL\ñNDWPDNLVWL\RUDQQHP WHULPDQODPOñGHßLO Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır? A) I n MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık: göz Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği varlık: zeytin Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi yönden benzediği: siyah Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük: gibi n Kar benzetilen n Tilki benzetilen gibi benzetme edatı gibi benzetme edatı gibi benzetme edatı uzun benzetme yönü Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” ögeleriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir. PÜR DİKKAT ! Benzetme örneklerinde hem “benzeyen” hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Fakat eğretilmede benzetmeden farklı olarak bu kavramlardan sadece biri söylenir; diğer kavram karşı tarafça anlaşılır. n Her yaz bu cennette tatil yaparım. benzetilen (Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.) n Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen çamaşırlar kurnaz çocuk benzetme yönü Eğretileme (istiare), aslında benzetme sanatından çok da farklı değildir. Benzetmede de eğretilmede de amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu başka bir kavrama benzetmektir. boy benzeyen beyaz benzetme yönü E) V 2. Eğretileme (İstiare) “Zeytin gibi siyah göz” benzetmesinde şu ögeler vardır: Selvi D) IV Cevap E Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Tam bir benzetmede dört öge bulunur. Fakat bütün ögelerin kullanılması şart değildir. benzetilen C) III V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir. 1. Benzetme (Teşbih) n B) II (Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.) benzeyen benzeyen n Güneş bugün gülümsüyor bize. benzeyen (Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.) 5 2. İnsana ait bir özellik doğaya aktarılabilir, yani kişileş- PÜR DİKKAT ! Eğretilme de aslında bir çeşit benzetmedir. Kavramlardan biri gizlendiği ve benzetmeye göre daha fazla yorum gücü gerektirdiğinden daha nitelikli bir sanat kabul edilir. Fakat KPSS’de benzetme ve istiare ayrımına şu ana kadar yer verilmemiş, her iki sanat da “benzetme, benzerlik ilgisi” şeklinde tek başlık altında sorulmuştur. Not (ßUHWLOHPHGHDPD§EHQ]H\HQ\DGDEHQ]HWLOHQ NDYUDPODUñQGDQELULQLV¶\OH\HUHNGLßHUNDYUDPñ NDUğñGDNLNLğLQLQVH]PHVLQLVDßODPDNWñU%XGD DQODWñPñGDKD§HNLFLKDOHJHWLUPHNWHGLU $ğDßñGDNLHßUHWLOHPH¶UQHNOHULLQFHOHQGLßLQGH EXVDQDWñQJ¼]HOOLßLGDKDGDL\LJ¶U¼OHFHNWLU <DğRWX]EHğ<ROXQ\DUñVñHGHU 'DQWHJLELRUWDVñQGD\ñ]¶PU¼Q &DKLW6ñWNñ7DUDQFñ $UWñNGHPLUDOPDNJ¼Q¼JHOPLğVH]DPDQGDQ 0H§KXOHJLGHQELUJHPLNDONDUEXOLPDQGDQ <DK\D.HPDO%H\DWOñ ðONGL]HGH¶P¼U\RODLNLQFLGL]HGHLVHWDEXW JHPL\HEHQ]HWLOPLğ Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eğretileme (istiare) örneklenmiştir? A) B) C) D) E) Ağalıktan ve ağalardan kurtulmuş, başka diyarlara gidiyordu. Kültürün mayası, edebiyatta oluşup olgunlaşır. Bahçedeki söğüt ağacında yaşayan serçe yavrusu daldan düşmüştü. Bu kitapta yedi yazarın hikâyeleri bulunmaktadır. Eskiden, herkes birbirine selam verirdi. B seçeneğinde, “kültürün mayası” ifadesinde “kültür” kavramı mayalanabilen bir kavrama (yoğurt, hamur vs.) benzetilmiş ama bu kavram söylenmemiştir. Dolayısıyla istiare (eğretileme) yapılmıştır. Cevap B tirme yapılabilir: n Yılların hüznünü taşıyordu yollar. n Güneş gülmüyor bugün yine. tarılabilir: n Yıldızlar akıyor damların üzerine. n Bulutlar salkım salkım. n Babam geciktiğimi öğrenince yine esip gürleyecek. rüzgârın özelliği (üzümün özelliği bulutlara aktarılmış) için kullanılabilir; buna “duyular arası aktarma” denir: n Sıcak bir gülümseyişi vardı. dokunma görme n Birbirinize tatlı n Yumuşak sesiyle herkesi büyüledi. n Dışarıdan acı bir fren sesi geldi. tatma dokunma sözler söyleyin. işitme işitme tatma işitme PÜR DİKKAT ! Bu aktarma çeşitlerine bazı kaynaklarda “Deyim Aktarmaları” başlığıyla da rastlanır. 3. Kişileştirme (Teşhis) İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesidir. n Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış. (Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir özellik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir.) n Poyrazla n O kuşun ömrü bir güzel gecede söyleşir insana ait özellik yaprakların sesi. kişileştirilen varlık kişileştirilen varlık Bir güzel beste söylemekle geçer. insana ait özellik n sıvılara ait özellik (suyun özelliği yıldızlara aktarılmış) 4. Bir duyuyla ilgili bir kavram başka bir duyuyu anlatmak 1. Doğaya ait bir özellik insana aktarılabilir: O, cıvık bir insandır. insana ait özellik 3. Doğaya ait bir özellik, doğadaki başka bir varlığa ak- Eğretileme çeşitli şekillerde yapılabilir: n insana ait özellik Rıhtımda uyuyan insana ait özellik gemiyi hatırladın mı? kişileştirilen varlık PÜR DİKKAT ! Kişileştirme, ÖSYM’nin sınavlarında çıkan soruların bir konudur. 6 5. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) (I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan ayıran özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yüceliğinden neredeyse okur kadar o da etkilenir. (III) Bazen başladığı cümlede heyecanın giderek arttığını hissederiz. (IV) Çılgınca renklere bürünmüş toprak ve coşkulu deniz, yarpuzlar, hatmiler, baş döndürücü bir etki yaratır. (V) Ama bu baş döndürücü etki sadece okurda değil, yazının kendi içinde de varlığını sürdürür. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir sözün yerine kullanılmasıdır. Ad aktarmasında asıl anlatılmak istenenle onun yerine kullanılan söz arasında bir çeşit ilginin olması gerekir. Bu anlam ilgilerinden bazıları aşağıda gösterilmiştir: a) Parça - Bütün İlgisi n b) İç - Dış İlgisi n IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır. Cevap D 4. Kinaye (Değinmece) n Ateş düştüğü, yeri yakar. (“Ateş düştüğü yeri yakar.” atasözü mecaz anlamda “Acıyı yaşayan bilir.” demektir. Gerçek anlamı da anlaşılacağı üzere ateşin düştüğü yeri tutuşturacağıdır.) Çorba çok güzeldi, iki kase içtim. (Burada, “iki kase içtim” sözüyle “İki kase çorba içtim.” denilmek istenmiştir. “Dış (kase)” söylenmiş “iç (çorba)” kastedilmiştir.) c) Sanatçı - Eser İlgisi n Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak biçimde kullanılmasıdır. Fakat elbette mecaz anlam kastedilmektedir. Ellerim dolu, arabayı sen açar mısın? (Bu cümlede “araba” sözcüğü ile kastedilen aslında “kapı”dır. Araba (bütün) söylenmiş, kapı (parça) kastedilmiştir.) Şiiri sevmek için Yahya Kemal’i okumalısın. (“Yahya Kemal(sanatçı)” söylenmiş “Yahya Kemal’in şiirleri” kastedilmiştir.) d) Yer - Kişi (Topluluk) İlgisi n Bizim mahalle bu olayı asla unutmaz. (“Mahalle (yer)” söylenerek “mahalledeki insanlar (topluluk)” kastedilmiştir.) n Dikensiz gül olmaz. e) Kişi - Araç ilgisi n Hamama giren terler. n n Taşıma su ile değirmen dönmez. Değerli kalemlerimizden birini daha yitirdik. (“Kalem” söylenmiş, “yazar” kastedilmiştir.) n İstanbul’a ünlü raketler geldi. (“Raket” söylenmiş, “tenisçiler” kastedilmiştir.) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kinaye sanatı örneklenmiştir? A) B) C) D) E) Gençliği, gözünde birden canlandı yaşlı kadının. Kaldırım çalışmalarında dükkân sahipleri büyük zorluk çıkardı. Bu konular üzerinde çok fazla düşünmemelisin. Romanın görevi insanı insana anlatmaktır. Kendisine hakaret edildiğinde yüzü hiç kızarmazdı onun. E seçeneğinde “yüzü kızarmak” deyimi hem “tenin renk değiştirmesi” anlamında hem de “utanmak” anlamında kullanılabilir. Bu ifadede kinaye örneklenmiştir. Cevap E f) Yer - Olay İlgisi n Erzurum ve Sivas, bağımsızlık savaşının ilk adımlarıdır. (“Yer” söylenmiş, “olay (kongreler)” kastedilmiştir.) g) Yön - Yer / Ülke İlgisi n Batı, Doğu’daki olaylara müdahale etmek zorunda. (“Yön” söylenmiş, “ülkeler” kastedilmiştir.) PÜR DİKKAT ! Anlatım bozukluğu sorularında seçeneklerde ad aktarması gören bazı öğrenciler, ad aktarmasını anlatım bozukluğu zannedebilmektedir. Ad aktarmaları anlatım bozukluğu sayılmaz.
