Çocuklarda Kavak Poleni Alerjisi: Sanıldığı Kadar Çok mu? (M.R. CENGİZLİER*, E. DİBEK MISIRLIOĞLU**) * S.B. Ankara Dışkapı Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Alerji Bölümü ** Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatri Anabilim Dalı Polenler; önemli dış ortam alerjenleri olup, ot, hububat, ağaç ve çiçeklerin erkek gametleridir. Ağaç polenleri zayıf alerjen özelliktedir ve ŞubatNisan ayları arasında polenizasyon yapar. Kavak ağacı Ankara ve çevresinde yaygın olarak bulunan bir ağaç türüdür, bahar aylarında havaya saçılan pamukçukları alerjen olarak suçlanır. Çalışmamızda, astım ve/veya rinit tanısı ile takip edilen 850 hastayı değerlendirdik. Deri prick testine göre 374 hasta atopikti. Hastaların 24 (%6.4)’ünde kavak poleni alerjisi ve bu hastalardan sadece birinde monoalerjen olarak kavak poleni duyarlılığı vardı. Kavak polen alerjisinin sanıldığı kadar çok olmadığı, şikayetlerin esas kaynağının eş zamanlı çimen ve yabani bitki polenlerine bağlı olduğu görüldü. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Ovacık Mah. Hasat Sok. No: 3 Başiskele/KOCAELİ Telefon: 0 (262) 312 11 43 Faks: 0 (262) 312 11 37 Web: http://kavakcilik.ogm.gov.tr/ E-posta: [email protected] Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü KOCAELİ POLEN ALERJİSİ SORUNLARI KAVAK VE ALERJİ Anadolu’da kavak ve kavakçılık, asırlardır önemli ve yaygın rastlanılan bir kültür alışkanlığıdır. Anadolu insanı, yaşamının her aşamasında kavakla özdeşleşmiştir. Özellikle karakavak yetiştiriciliği Anadolu insanının sevincini simgelemiş evlilik veya çocuk doğumu gibi özel günlerde dikimi gelenek haline almış ve yaşamı boyunca önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Kavak cinsinin (Populus sp.), dünya üzerinde, özellikle ılıman yörelerde doğal yayılış gösteren 100’den fazla türü, alt türü, varyeteleri ve sürekli yenileri elde edilen sayısız melezleri ve klonları bulunmaktadır. Botanik sınıflandırmaya göre kavaklar (Populus L.) Salicales takımına ait Salicaceae familyası içinde yer alırlar. Bu ailede erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı salkım halinde birleşmişlerdir. Bir cinsli ve iki evciklidirler (Dioik). Yani dişi ve erkek çiçekler genelde farklı bireylerde yer alırlar. Doğada tohumdan gelen bir kavak bireyi, bazı Erkek kavak ağaçları henüz yapraklanmadan önce Nisan ayı içinde, 4-5 cm uzunluğunda ve 1-2 cm kalınlığında bordo renkli erkek çiçek salkımları oluşturmakta ve polenler olgunlaşan salkımlardan rüzgarın vasıtasıyla çevreye yayılmaktadır. Polenler sarı renkte ve toz halinde olup, görünüşleri toz kükürde benzer. Dağılan bu polenler, genelde kent halkı tarafından fark edilip şikayet konusu olmamaktadır. Dişi ağaçlarda ise mayıs ayı sonunda dişi çiçekler olgunlaşır ve açılan kapsüllerden pamukçuklara asılı küçük tohumlar uçuşup etrafa yayılmaya başlar. Bu pamukçukların görsel rahatsızlıktan başka hiçbir zararı yoktur. Alerjinin, vücudun savunma sisteminin yabancı maddelere karşı kendini korumak maksadıyla aşırı tepki göstermesi olduğu kaydedilmiştir. Normal olarak bağışıklık sistemi, vücuda bakteri gibi bir mikroskobik zararlılar girdiğinde tepki gösterir. Alerjik insanların bağışıklık sistemi ise polen gibi nisbeten zararsız maddelerin varlığına da tepki göstermektedir. Polenler, “çiçek tozu” da denilen ve boyutları mesela kayın ağacında 0.02 mm ile kabak’ta 0.2 mm arasında değişen erkek eşey hücreleridir. Alerjik reaksiyonun şiddeti, hafif bir rahatsızlıktan, yaşamı tehdit eder durumlara kadar değişebilmektedir. Alerjik maddeler nefes yoluyla, temasla, yiyecek ve içeceklerle veya alınan ilaçlarla bağışıklık sistemini uyarabilir. Aksırma, hapşırma, hırıltılı soluma, öksürme, mide ağrısı, gözlerde ve deride kaşınma gibi rahatsızlıkların biri veya birkaçı alerjik tepkimelerin genel belirtileridir. Bazı Bitkiler ve Polenlerinin Alerjik Etkileri: Akçaağaç Bütün türleri alerjiye sebep olur Ceviz Orta derecede allerjiktir. Çam türleri Orta derecede allerjiktir. Kavaklar, Yukarıda bahsedilen bazı olumsuz özelliklerin yanında birçok olumlu özelliklere de sahiptir: Çınar Orta derecede alerjiktir. Ihlamur Orta derecede alerjiktir. Meşe Ortadan şiddetliye kadar alerjiktir. Kavak Orta derecede alerjiktir. Dişbudak Orta derecede alerjiktir. Söğüt Alerjiktir Çim bitkileri Alerjiktir ve 10 000 kadar türü vardır Bazı taksonları, kent içinde oluşabilecek gaz ve duman zararlarına, özellikle kükürtdioksite karşı dayanıklıdır. Budamaya karşı dayanıklıdırlar Tuza dayanıklıdırlar (özellikle akkavak, boz kavak) Park ve bahçelerde sonbaharda altın sarısı yaprak rengine sahip güzel görüntü oluştururlar. Bazı estetik değerlerinden dolayı tek olarak kullanılabilirler (gri yapraklı ve beyaz gövde ve dala Tabloda görüldüğü gibi kent peyzajında kullanılan bütün ağaçların ve diğer tüm bitkilerin polenleri alerjiktir. Burada üzerinde özellikle durulmak istenen, polen alerjisine sadece kavakların sebep olmadığıdır. Kavakların tamamı kesilerek yok edilse dahi, polen alerjisi sorunları bitmeyecektir.