türk ye cumhur yet merkez bankası

TÜRKİYE
CUMHURİYET MERKEZ
BANKASI
Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Sunumu
Durmuş Yılmaz
Başkan
Haziran 2009
1
Sunum Planı
I.
Küresel Kriz ve Son Gelişmeler
II.
Türkiye Ekonomisine İlişkin Göstergeler
III.
Yakın Döneme İlişkin Öngörüler Enflasyon Görünümü
IV.
Para Politikası Duruşu
V.
Uluslararası Banka Hesap Numarası (IBAN)
VI.
Finansal Eğitim
2
I. Küresel Kriz ve Son Gelişmeler
3
Küresel Kriz
2008 yılının son çeyreğinden itibaren küresel krizin dünya ekonomileri üzerindeki
etkisi hızlı ve yıkıcı bir şekilde ortaya çıkmıştır.
Bölgelere Göre Büyüme Oranları
Seçilmiş Ülkelerin 2009 Yılı Büyüme Tahminleri
(2002 1.Ç – 2009 1.Ç, yüzde)
(yüzde)
5
ABD
4
3
2
1
OECD
0
-1
-2
Avrupa Birliği
-3
-4
Kaynak: IMF, TCMB
2009Ç1
2008Ç1
2007Ç1
2006 Ç1
2005Ç1
2004Ç1
2003Ç1
2002Ç1
-5
İzlanda
Estonya
Singapur
Ukrayna
Japonya
Rusya
Almanya
Turkiye
İtalya
İngiltere
Meksika
Hırvatistan
Çek Cum.
Malezya
Macaristan
ABD
Bulgaristan
Arjantin
Brezilya
G.Afrika
Kolombiya
Şili
Endonezya
Hindistan
Çin
-15
-10
-5
0
5
10
Kaynak: IMF, TCMB
4
Finansal Piyasalarda Son Gelişmeler
Son dönemde küresel finans piyasalarında göreli bir iyimserliğin yaşandığı
görülmektedir.
3 Ay Vadeli LIBOR Faiz Oranı ile ABD Hazine Bonosu
Getirisi Arasındaki Fark (TED Spread)
Risk İştahı Endeksi
(2 Ocak 2006 – 1 Haziran 2009)
(2 Ocak 2007 – 3 Haziran 2009, baz puan)
500
10
445
450
8
400
Aşırı İyimserlik
6
350
4
300
2
250
0
200
-2
150
100
50
0
01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09
Kaynak: Bloomberg, TCMB
51
-4
Panik
-6
-8
2006
2007
2008
2009
Kaynak: Credit Suisse, TCMB
5
Güven Endeksleri ve Öncü Göstergeler
Finans piyasalarında yaşanan bu olumlu hava, reel kesime ilişkin göstergelerde
de gözlenmektedir. Son dönemde küresel ekonomiye ilişkin beklentilerde
kısmi de olsa bir toparlanma yaşanmaktadır.
Küresel Satın Alma Yöneticileri Endeksi
ve Öncü Göstergeler
Baltık Kuru Yük Taşımacılık Endeksi
(Ocak 2004 – Mayıs 2009)
(Ocak 2004 – Mayıs 2009)
70
4
14,000
3
65
2
60
1
55
0
50
-1
Küresel Satın Alma Yöneticileri
Endeksi (sol eksen)
45
12,000
10,000
8,000
-2
-3
40
6,000
-4
35
-5
Küresel Öncü Göstergeler
(sağ eksen)
30
25
-6
-7
05-09
01-09
09-08
05-08
01-08
09-07
05-07
01-07
09-06
05-06
01-06
09-05
05-05
01-05
09-04
05-04
-8
01-04
20
Kaynak: Bloomberg, Goldman Sachs, TCMB
4,000
2,000
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Kaynak: Bloomberg, TCMB
6
Küresel Ekonomiye Etkileri
Bununla birlikte yaşanan krizin dünya ekonomilerinde çok büyük bir tahribata yol
açtığı unutulmamalıdır. Varlık fiyatlarında görülen sert düşüşler ve geleceğe
ilişkin olumsuz beklentiler, ihtiyati tasarruf eğilimini de artırarak şiddetli bir
talep daralmasına neden olmuştur.
ABD’de Hanehalkı Varlıkları
ABD’de Hanehalkı Tasarrufunun GSYİH’ye Oranı
(2006 4.Ç – 2008 4.Ç, trilyon ABD Doları)
(Ocak 1990 – Nisan 2009, yüzde)
66
9
64,4
64
8
62,7
6 aylık hareketli ortalama
7
62
Değer Kaybı:
11.2 trilyon
ABD doları
60
58
5,7
6
5
4
3
56
2
54
1
51,5
52
0
07Ç4
Kaynak:Amerikan Merkez Bankası, TCMB
08Ç1
08Ç2
08Ç3
08Ç4
Kaynak:Amerikan Merkez Bankası, TCMB
2009
07Ç3
2004
2005
2006
2007
2008
07Ç2
1999
2000
2001
2002
2003
07Ç1
1994
1995
1996
1997
1998
06Ç4
1990
1991
1992
1993
-1
50
7
Küresel Ekonomiye Etkileri
Yaşanan tahribatın boyutu göz önüne alındığında, dünyada finansal koşullardaki sıkılığın
kısa vadede ortadan kalkması ve küresel talebin yakın dönemde kalıcı bir şekilde
canlanması ihtimali düşük görülmektedir. Merkez Bankası olarak öngörümüz, küresel
ekonominin potansiyel üretim düzeyine ulaşmasının uzun bir süre alacağı yönündedir.
Küresel Bankacılık Kesiminin Açıklanan Zararları
Finansal Koşullar Endeksi
(2007 2.Ç – 2009 1.Ç, milyar ABD doları, birikimli)
(Ocak 2005 – Mart 2009)
1800
103
1600
Dünya
1400
Sıkı
102
ABD
1200
Avrupa
ABD
101
1000
100
800
99
600
400
AB
98
200
0
2007 Ç3 2007 Ç4 2008Ç1 2008 Ç2 2008 Ç3 2008 Ç4 2009 Ç1
Kaynak: Bloomberg, TCMB
97
2005
Gevşek
2006
Kaynak: Goldman Sachs, TCMB
2007
2008
2009
8
II. Türkiye’de Finansal Piyasalar ve
Reel Kesime İlişkin Göstergeler
9
Küresel Krizin Türkiye Ekonomisine Etkileri
2007 yılının ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan küresel kriz, finansman
imkanlarını ve dış talebi olumsuz etkileyerek, diğer gelişmekte olan ülkeler gibi
Türkiye’de de iktisadi faaliyette belirgin bir yavaşlamaya yol açmıştır.
6
Büyümenin Bileşenleri
GSYİH
(2007 1.Ç – 2008 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre,
yüzde katkı)
(2004 1.Ç – 2008 4.Ç, mevsimsellikten arındırılmış,
1998 sabit fiyatlarıyla, 2008 1.Ç = 100)
105
100,0
4
100
2
95
0
90
-2
85
-4
80
Devletin Nihai Tüketim Harcamaları
Net Dış Ticaret
Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu
Stok Değişmeleri
Yerleşik Hanehalkının Tüketimi
Kaynak: TÜİK, TCMB
Kaynak: TÜİK, TCMB
08 Ç4
08 Ç3
08 Ç2
08 Ç1
07 Ç4
07 Ç3
07 Ç2
07 Ç1
06 Ç4
06 Ç3
06 Ç2
08 Ç4
06 Ç1
08 Ç3
05 Ç4
08 Ç2
05 Ç3
08 Ç1
05 Ç2
07 Ç4
05 Ç1
07 Ç3
04 Ç4
07 Ç2
04 Ç3
07 Ç1
70
04 Ç2
-8
75
04 Ç1
-6
93,5
10
Türkiye’de Finansal Gelişmeler
Son zamanlarda küresel risk algılamalarında gözlenen toparlanma eğilimi
Türkiye’nin risk primine, yurt içi piyasa faizlerine ve döviz kurlarındaki
oynaklığa olumlu yönde yansımıştır.
Risk Göstergeleri
Döviz Kuru Oynaklığı ve Gösterge DİBS Faizi
(1 Ocak 2008 - 2 Haziran 2009, baz puan)
(Ocak 2008 - Mayıs 2009, aylık ortalama, yüzde)
1000
25
Gösterge DİBS Faizi
(nominal, sol eksen)
900
800
EMBI+
700
0.12
21,7
0.10
20
0.08
600
15
500
400
Gösterge DİBS Faizi
(beklenen reel*, sol eksen)
12,1
12,0
0.06
10
EMBI+Türkiye
300
0.04
200
5
TL/ABD Doları Oynaklığı
(sağ eksen)
5,3
0.02
100
0
01-08
03-08
05-08
07-08
Kaynak: Bloomberg, TCMB
09-08
11-08
01-09 03-09
05-09
0
0.00
01-08
04-08
07-08
10-08
* 12 ay sonrasının enflasyon beklentilerine göre
Kaynak: BBDK, TCMB
01-09
04-09
11
Türkiye’de Finansal Gelişmeler
Alınan önlemler sonucunda, Türkiye’deki finansal koşulların, benzer durumdaki
ekonomilere kıyasla son dönemde daha ılımlı bir seyir izlediği görülmektedir.
Kredi Piyasası
(Ocak 2008 – Mayıs 2009, 4 haftalık hareketli ortalama, yüzde)
24
22,3
22
20
TL Cinsi Ticari Kredi Faizleri
18,2
18
16,7
15,1
16
14
12
ABD’de BB Kredi Notuna Sahip Firmalara
Uygulanan Faiz Oranları* (ABD doları cinsi)
9,3
10
8
01-08
14,2
03-08
05-08
07-08
09-08
11-08
01-09
03-09
* BB kredi notuna sahip ABD firmalarının ihraç etmiş olduğu tahvillerin faiz oranları
Kaynak: JP Morgan, TCMB
12
Üretim Gelişmeleri ve Sipariş Beklentileri
Mevcut göstergeler, gelecek 3 ay içinde beklenen siparişlerde bir toparlanma
yaşandığına ve 2009 yılının ikinci çeyreğinde sanayi üretiminin istikrar kazanacağına
işaret etmektedir.
Sanayi Üretim Endeksi* (Ocak 2006 – Mart 2009)
ve Kapasite Kullanım Oranı* (Ocak 2006 – Nisan 2009)
85
Kapasite Kullanım Oranı
(Sol Eksen)
Talep Göstergeleri
(Ocak 2007 – Nisan 2009)
125
60
120
40
80
70
PMI Yeni Siparişler
Endeksi* (sağ eksen)
60
50
115
20
75
40
110
0
105
70
30
İYA Gelecek Üç Aydaki İç
Piyasa Sipariş Beklentisi**
(sol eksen)
-20
100
65
Sanayi Üretim Endeksi
(Sağ Eksen)
60
95
90
01-05 07-05 01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09
* Mevsimsellikten arındırılmış
Kaynak: TÜİK, TCMB
20
-40
10
-60
0
01-07
05-07
09-07
01-08
05-08
09-08
01-09
* PMI: Satın Alma Yöneticileri Endeksi, mevsimsellikten arındırılmış
** İktisadi yönelim anketi
Kaynak: ABN Ambro, TCMB
13
İç Talep Göstergeleri
Vergi indirimlerinin etkisiyle Mart ayından itibaren stok eritme sürecinin hızlandığı
gözlenmektedir. Bununla birlikte, iç talepte gözlenen canlanmanın bir bölümünün,
tüketim talebinin öne çekilmesinden kaynaklandığı unutulmamalıdır.
Yurt İçine Yapılan Beyaz Eşya ve Otomobil Satışları
150
(Ocak 2007 – Nisan 2009, mevsimsellikten arındırılmış 3 aylık hareketli
ortalama, 2007=100)
130
140
120
130
120
110
Beyaz Eşya Satışları
110
100
100
90
90
80
Otomobil Satışları
70
80
60
50
70
01-07
04-07
07-07
10-07
01-08
04-08
07-08
10-08
01-09
04-09
Kaynak: BESD, OSD, TCMB
14
Güven Endeksleri ve Öncü Göstergeler
Bunun yanı sıra, reel kesim güven endeksinin ve tüketici güven endeksinin artış
eğilimine girmesi, önümüzdeki dönemde iktisadi faaliyette kısmi bir toparlanma
yaşanabileceğine işaret etmektedir.
Öncü Göstergeler
Tüketici Güven Endeksi (Ocak 2007 – Nisan 2009) ve
Reel Kesim Güven Endeksi (Ocak 2007 – Mayıs 2009)
120
110
Reel Kesim
Güven Endeksi
(sağ eksen)
100
90
(Ocak 1992 – Nisan 2009)
105
115
100
110
95
90
105
100
85
95
Tüketici Güven
Endeksi
(sol eksen)
80
80
75
70
70
60
50
01-07
05-07
Kaynak: TCMB
09-07
01-08
05-08
09-08
01-09
90
85
65
80
60
05-09
75
92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09
Kaynak: TCMB
15
Dış Talep Beklentileri
Nominal olarak hem ihracatta hem ithalatta yüksek oranda düşüşler yaşanmıştır.
Ancak mevsimsellikten arındırıldığında, miktar bazında (reel) ihracatın son dönemde
istikrarlı bir eğilim sergilediği, dış talebe ilişkin beklentilerde bir toparlanma yaşandığı
görülmektedir
ABD Doları Bazında İhracatta ve İthalatta Değişim
(Temmuz 2007 – Nisan 2009, bir önceki yılın aynı dönemine göre
3 aylık hareketli ortalama, yüzde)
50
İhracat Miktar Endeksi* (Temmuz 2007 – Mart 2009)
ve İhracat Beklentileri** (Temmuz 2007 – Nisan 2009)
145
150
140
140
40
30
135
20
Yurt Dışı Sipariş
Beklentisi
(sağ eksen)
130
10
İhracat
0
125
130
120
110
100
120
-10
İhracat Miktar Endeksi
(altın hariç, sol eksen)
115
-20
İthalat
-30
90
80
110
70
-28,6
-40
-41,6
-50
07-07
10-07
01-08
Kaynak: TÜİK, TCMB
04-08
07-08
10-08
01-09
04-09
105
60
100
50
07-07
10-07
01-08
04-08
07-08
10-08
01-09
04-09
* İş günü sayısına göre düzeltilmiş ve mevsimsellikten arındırılmış
** İktisadi yönelim anketi ihracat beklentilerinde artış ile azalış arasındaki fark (iki ay ileri
kaydırılmış)
Kaynak: TÜİK, TCMB
16
Kredi Gelişmeleri
2008 yılı Kasım ayından itibaren gerileyen tüketici kredileri, son haftalarda ılımlı bir
artış eğilimine girmiştir. Ancak zayıf seyreden yatırım eğilimi nedeniyle işletme
kredilerinin gerilemeye devam ettiği ve toplam kredi hacmindeki düşüşün Mayıs
ayında da sürdüğü görülmektedir.
Şirket ve Tüketici Kredilerinin Aylık Değişimi
Yurt İçi Reel Kredi Hacmi
(Ocak 2008 – Mayıs 2009, 6 haftalık hareketli ortalama, yüzde)
(Ocak 2006 – Mayıs 2009, Eylül 2008=100)
1,5
110
100,0
100
1,0
90
0,5
Tüketici Kredileri
91,0
Kaynak: BDDK, TCMB
05-09
03-09
01-09
11-08
İşletme
Kredileri
09-08
05-09
12-08
07-08
02-08
09-07
04-07
-1,5
11-06
50
06-06
-1,0
01-06
60
07-08
-0,5
05-08
70
03-08
0,0
01-08
80
Kaynak: BDDK, TCMB
17
III. Yakın Döneme İlişkin Öngörüler
18
İktisadi Faaliyette Toparlanma
Son dönemde politika faizlerindeki indirimler ve alınan mali tedbirler sonrasında,
içinde bulunduğumuz yılın ikinci çeyreğinde ülkemizde yurt içi talebin göreli olarak
istikrar kazanabileceğini ve son çeyrekten itibaren büyümenin pozitif olacağını
öngörmekteyiz.
Merkez Bankasının Çıktı Açığı Tahminleri
(2008 4.Ç – 2012 1.Ç)
0.0
-1.0
-2.0
-3.0
-4.0
-5.0
-6.0
-7.0
-8.0
Kaynak: TCMB
12 Ç1
11 Ç4
11 Ç3
11 Ç2
11 Ç1
10 Ç4
10 Ç3
10 Ç2
10 Ç1
09 Ç4
09 Ç3
09 Ç2
09 Ç1
08 Ç4
-9.0
19
Bankacılık Sektörü
Kriz boyunca Türkiye’nin finans piyasalarındaki oynaklık sınırlı kalmış, Türkiye’nin
risk priminde gerçekleşen artış, diğer bir çok yükselen piyasa ekonomisinin
gerisinde kalmış ve Türkiye’nin finans sistemi krize, kredi notunun ima ettiğinden
çok daha fazla direnç göstermiştir.
Döviz Kuru Oynaklığı
Ülkelerin Kredi Notları ve
Risk Primlerindeki Değişim
(Eylül 2008 - Mayıs 2009, döviz kurlarının günlük
değişimlerinin standart sapması)
(12 Eylül 2008 – 29 Mayıs 2009 arası)
175
Şili
150
Kolombiya
Macaristan
125
CDS Değişimi (baz puan)
Meksika
Çek Cum.
Y.Zelanda
Türkiye
Macaristan
Polonya
G.Afrika
Rusya
100
Polonya
75
Şili
50
Brezilya
Hindistan
Kolombiya
G.Afrika
25
G.Kore
0
0
G.Kore
Meksika
Çek Cumh.
1
2
3
4
5
-25
0,013
0,015
0,017
0,019
0,021
0,023
7
8
9
Türkiye
Brezilya
0,011
6
-50
S&P Kredi Notları (1=A+, 9=BB-)
Kaynak: Bloomberg, TCMB
Not: Eğilim eğrisi Türkiye hariç ülkeleri kapsamaktadır.
Kaynak: Bloomberg, TCMB
20
Finansal Stres Endeksleri
Türkiye’nin Finansal Stres Endeksindeki bozulma diğer gelişmekte olan ülkelere
göre daha sınırlı olmuştur. Bir çok ülkenin bankacılık sektörünün, bu ülkelerin
finansal sistemleri üzerinde yüksek oranda baskı oluşturduğu, Türkiye’de ise bu
baskının düşük seviyelerde kaldığı görülmektedir.
Finansal Stres Endeksleri*
Finansal Stres Endeksi–Türkiye’nin Bileşenleri
(Ocak 1997 – Mayıs 2009)
(Ocak 2007 – Mayıs 2009)
2.5
Lehman Brothers
iflası
4
Rusya krizi
LT CM iflası
3
2
Asya
krizi
2.0
Enron ve
World Com
skandalları
T ürkiye
bankacılık
krizi
1.5
1.0
İkinci Irak
Savaşı
1
0.5
0.0
0
Gelişmiş Ülkeler
Gelişmekte Olan Ülkeler
Türkiye
Kaynak: TCMB, IMF
Endekslerin standardize edilmiş üç aylık hareketli ortalama değerleridir. Türkiye
endeksi 20 Mayıs’ta güncellenmiştir.
Ülke Kredi Riski
İma Edilen Oynaklık
Döviz Piyasası
Kaynak: TCMB, IMF
05-09
01-09
09-08
05-08
01-08
09-07
01-07
01-09
04-08
07-07
10-06
01-06
04-05
07-04
10-03
01-03
04-02
07-01
10-00
01-00
04-99
-1.5
07-98
-2
10-97
-1.0
01-97
-1
05-07
-0.5
Hisse Senedi Piyasası
Bankacılık Sektörü
Finansal Stres Endeksi
21
Bankacılık Sektörü
Küresel kriz karşısında ekonomimizin dayanıklılığını artıran temel unsur finansal
sistemimizin sağlam ve istikrarlı yapısıdır.
Yabancı Para Net Genel Pozisyonu
Kredi Şoklarının Sektörün SYR’sine Etkileri
(2000 1.Ç – 2009 2.Ç*, milyar ABD Doları)
2
20
1
Aralık 2007
18
0
16
-1
-2
14
-3
12
Eylül 2008
Mart 2009
-4
10
-5
8
-6
6
* 22 Mayıs 2009 itibarıyla
Kaynak: BDDK, TCMB
2009 Ç1
2008 Ç1
2007 Ç1
2006 Ç1
2005 Ç1
2004 Ç1
2003 Ç1
2002 Ç1
2001 Ç1
2000 Ç1
-7
Yasal sınır yüzde 8
4
1
Mevcut
Durum
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15
TGA Dönüşüm Oranı Artış Puanı
22
Bankacılık Sektörü
Bankalarımızın bilançolarında sorunlu yabancı menkul kıymetlerin bulunmaması,
sermaye yeterlilik rasyolarının ve likidite yeterlilik oranlarının yüksek seviyesi,
Türkiye’de kredi piyasalarının dünyadaki örneklerine göre, daha erken
normalleşmesine destek verecektir.
Sermaye Yeterlilik Oranı
Kısa Vadeli Yabancı Para
Likidite Yeterlilik Rasyoları
(Temmuz 2007 – Nisan 2009, yüzde)
24
300
20
250
16
200
12
150
(1 Ocak 2008 – 15 Mayıs 2008, yüzde)
0-7 gün
1 aya kadar
Hedef oran yüzde 12
8
100
Yasal sınır yüzde 8
Kaynak: BDDK, TCMB
Kaynak: BDDK, TCMB
05-09
03-09
01-09
11-08
09-08
07-08
05-08
03-08
Yasal sınır yüzde 80
01-08
03-09
01-09
11-08
09-08
07-08
05-08
03-08
01-08
0
11-07
0
09-07
50
07-07
4
23
Bankacılık Sektörü
Bankacılık sektörünün derinliğinin ve bankaların aracılık fonksiyonlarının
gelişiminin bir göstergesi olarak değerlendirilen, kredilerin mevduata
oranı, küresel kriz sırasında bir risk unsuru olarak ön plana çıkmıştır.
Türkiye’de Kredilerin Mevduata Oranı
Seçilmiş Ülkelerde Kredilerin Mevduata Oranı
(Ocak 2001 – Nisan 2009, yıllık yüzde)
(2007, yüzde)
80
300
72.9
70
62.8
60
200
50
40
100
30
24.8
20
10
Kaynak: BDDK, TCMB
01-09
07-08
01-08
07-07
01-07
07-06
01-06
07-05
01-05
07-04
01-04
07-03
01-03
07-02
01-02
07-01
01-01
0
Lüksemburg
Çek Cum.
Slovakya
Yunanistan
Belçika
Türkiye
Polonya
Bulgaristan
İngiltere
Romanya
Almanya
AB27
Euro Bölgesi
Hollanda
İspanya
Avusturya
Macaristan
Portekiz
Fransa
Malta
Letonya
Finlandiya
İrlanda
Slovenya
Litvanya
İtalya
Estonya
İsveç
Danimarka
0
Kaynak: IMF, BDDK, TCMB
24
Hanehalkı
Önümüzdeki dönemde Türkiye ekonomisinin göreli olarak daha hızlı toparlanmasına
destek verecek diğer bir unsur, Türkiye’de hanehalkı borçluluk oranının ve dövize
duyarlı tüketici kredilerinin, bir çok yükselen piyasa ekonomilerine kıyasla düşük bir
düzeyde olmasıdır.
Hanehalkı Yükümlülüklerinin GSYİH’ye Oranı
Döviz Cinsi Kredilerin Toplam Kredi
Hacmi İçindeki Payı
100
(2005 – 2007, yüzde)
70
(2008 , yüzde)
Avrupa Birliği
56
55
(AB27)
60
80
56
50
Doğu
Avrupa
60
40
40
Türkiye
30
28
23
20
17
20
10
Kaynak: IMF, TCMB
Meksika
Çek Cumh.
Rusya
Arjantin
Türkiye
Polonya
Romanya
Peru
Ukrayna
Hırvatistan
Litvanya
Macaristan
Bulgaristan
Estonya
Letonya
0
12
10
8
0
2005
2006
2007
Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TCMB
25
Hanehalkı
2006 yılı ortasından itibaren uygulanan basiretli para politikasının da desteği ile
Türkiye’de kredi genişlemesi, diğer ülke örneklerine göre daha ılımlı gerçekleşmiş
ve bu durum hanehalkının tüketim talebini ertelemesine neden olmuştur.
Yerleşik Hanehalkı Tüketiminin GSYİH İçindeki Payı (2003 1.Ç – 2008 4.Ç, yüzde) ve
Tüketici Kredilerinin Çeyreklik Değişimi (2003 1.Ç – 2009 2.Ç*, reel, yüzde)
72.5
72,2
60
Özel Tüketim/
GSYİH (sol eksen)
71.5
50
40
30
70.5
20
69,7
10
69.5
0
Tüketici Kredileri (sağ eksen)
09Ç1
08Ç3
08Ç1
07Ç3
07Ç1
06Ç3
06Ç1
05Ç3
05Ç1
04Ç3
04Ç1
03Ç3
-10
03Ç1
68.5
* Mayıs 2009 itibarıyla
Kaynak: TÜİK, TCMB
26
Reel Sektör
Banka dışı kesimin yabancı para açık pozisyonu, 2008 yılının son çeyreği itibarıyla
78 milyar ABD dolarıdır. Sektörün kısa vadeli açık pozisyonu, Ocak ayı itibarıyla
5 milyar ABD dolarıdır.
Firmaların Uzun Vadeli Dış Borçlarının Vade
Kompozisyonu*
Firmaların Yabancı Para Varlık ve Yükümlülükleri
(2005 – 2008 4.Ç, milyar ABD Doları)
(Mart 2009, milyar ABD Doları)
YP Cinsi Yükümlülükler
200
70
167
172
154
150
YP Cinsi Varlıklar
100
100
72
50
63
108
66
117
68
129
161
139
59,4
60
50
73
78
81
86
87
83
40
31,9
46
30
23,6
18,5
20
0
2005
2006
2007
Ç1
2007
Ç2
2007
Ç3
2007
Ç4
2008
Ç1
2008
Ç2
2008
Ç3
2008
Ç4
10
-50
0
Net YP Pozisyonu
-100
Kaynak: TCMB
2009
* Vadeye kalan gün sayısı
Kaynak: TCMB
2010
2011
2012 Sonrası
27
Dış Finansman İhtiyacı
2008 yılının 3. çeyreğinden bu yana dış ticaret açığının önemli ölçüde gerilediği ve
cari açığın kapanması ile birlikte finansman ihtiyacının hızla azaldığı görülmektedir.
Merkez Bankası rezervlerinin seviyesi, Türkiye’nin kısa vadeli dış borcunu
karşılayacak seviyededir.
Merkez Bankası Rezervlerinin Kısa Vadeli
Dış Borçlara Oranı
Dış Ticaret Dengesi
70
(Ocak 2005 – Nisan 2009, milyar ABD doları)
200
180
58,0
60
(1996 – 2008 4.Ç, yüzde)
Dış Ticaret Açığı
160
50
140
40
31,4
120
100
30
80
17,9
20
60
10
Enerji Hariç Dış Ticaret Açığı
40
(3,3)
0
0
-10
01-05
20
07-05
01-06
Kaynak: TÜİK, TCMB
07-06
01-07
07-07
01-08
07-08
01-09
96
97
98
99
00
01
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB
02
03
04
05
06
07
08
28
Riskler
Dış finansmana erişim imkanlarının sınırlı kalmaya devam etmesi, ihracat
pazarlarımızda toparlanmanın daha geç ve kademeli olması ve ihracatımızda dış talebe
duyarlı dayanıklı tüketim ve sermaye mallarının yüksek payı, Türkiye ekonomisindeki
toparlanmanın, alışılagelmiş tecrübelerimizden farklı olacağını göstermektedir.
İhracat İçinde Yatırım ve Dayanıklı
Tüketim Mallarının Payı
Büyüme Tahminleri
(2006 – 2011*, yüzde)
10
30
(1996 - Nisan 2009, yüzde)
Gelişmekte Olan Ülkeler
8
6 aylık hareketli ortalama
25
6
Dünya AB
4
20
2
15
0
-2
10
-4
-6
Kaynak: IMF
*2009 ve sonrası tahmin
Kaynak: TÜİK, TCMB
10-08
01-08
04-07
07-06
10-05
01-05
04-04
07-03
10-02
01-02
04-01
07-00
10-99
01-99
04-98
07-97
10-96
01-96
2011
2010
2009
2008
2007
2006
5
29
Yatırım ve İstihdam Beklentileri
Yatırım ve istihdam göstergeleri, 1994 ve 2001 krizlerinin ardından iktisadi
faaliyette gözlemlediğimiz hızlı toparlanmanın aksine, mevcut krizden çıkışın
yavaş ve kademeli olacağına, kısa vadede toplam talepte belirgin bir ivmelenme
yaşanmayacağına işaret etmektedir.
Yatırım Harcamaları
(2006 1.Ç – 2009 1.Ç, yüzde)
İşsizlik Oranları*
20
(Ocak 2000 - Şubat 2009, yüzde)
16
Tarım Dışı İşsizlik Oranı
12
İşsizlik Oranı
8
* Yatırım malları üretimi ve ithalatı verileri kullanılarak oluşturulan endeks
** Ocak-Şubat Dönemi
Kaynak: TÜİK, TCMB
01-09
01-08
01-07
01-06
01-05
01-04
01-03
01-02
01-01
01-00
4
*Mevsimsellikten arındırılmış
Kaynak: TÜİK, TCMB
30
Finansal Sıkılık Göstergeleri
Gerçekleştirilen faiz indirimlerine rağmen finansal koşullardaki ek sıkılık kısmen devam
etmektedir. Merkez Bankasının sağladığı likidite imkanlarının, piyasadaki likidite
sıkışıklığını hafifletmekle beraber, bankaların vade açısından daha önce kullandıkları
fon kaynaklarının yerini tutamayacağı unutulmamalıdır.
Faiz Oranları
(Temmuz 2007 – Nisan 2009, yıllık yüzde)
26
10
Ticari Kredi Faizleri ve Tüketici Kredi Faizleri ile
Mevduat Faizleri Arasındaki Farkı*
(Temmuz 2007 – Nisan 2009, yıllık yüzde)
Tüketici Kredi Faizi*
24
Ticari Kredi Faizi*
22
8
20
Tüketici Kredi si –
Mevduat Faizi
6
18
16
4
14
Mevduat Faizi**
12
2
Ticari Kredi Mevduat Faizi
Merkez Bankası Politika Faizi
10
8
* Ağırlıklı ortalama akım faiz oranları. Tüketici kredisi faizleri; taşıt, konut ve
ihtiyaç kredilerinin ağırlıklı ortalamasıdır.
* Bankalararası mevduat hariç.
Kaynak: BDDK, TCMB
* Ağırlıklı ortalama akım faiz oranlarıdır.
Kaynak: TCMB
03-09
01-09
11-08
09-08
07-08
05-08
03-08
01-08
11-07
09-07
07-07
03-09
01-09
11-08
09-08
07-08
05-08
03-08
01-08
11-07
09-07
07-07
0
31
Kredi Eğilim Anketi Sonuçları
Kredi Eğilim Anketleri, son dönemde yatırım kaynaklı kredi talebinin belirgin bir şekilde
azaldığını, kredi talebinin esas olarak firmaların mevcut kredilerini yeniden yapılandırma
isteklerinden kaynaklandığını, bankaların kredi standartlarını sıkılaştırmalarında ekonomiye
ilişkin risk algılamalarının önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
Kredi Arzını Etkileyen Unsurlar
(Haziran 2004- Mart 2009.)
40
Bankaların Likidite ve
Sermaye Kısıtlarının Etkisi
20
0
Rekabet
Baskısının Etkisi
-20
-40
-60
Sektör ve Ekonomiye İlişkin
Algılamaların Etkisi
-80
-100
06-04
Kaynak: TCMB
12-04
06-05
12-05
06-06
12-06
06-07
12-07
06-08
12-08
32
Tahsili Gecikmiş Alacaklar
Kredilerin tahsili gecikmiş alacak dönüşüm oranında, 2008 yılı Eylül ayından itibaren
gözlenen artış eğilimi devam etmektedir.
Karşılıksız Banka Çek Adetinin Takas Odasına İbraz
Edilen Toplam Çek Adetine Oranı
Firma ve KOBİ Kredilerinin TGA’ya Dönüşüm Oranı
(Aralık 2007 – Nisan 2009)
(2003 – Nisan 2009, yıllık yüzde)
6.0
9
5.5
7.9
8
KOBİ Kredileri
7.2
7
5.0
6.8
4.5
6.0
6
5.6
5.2
5.5
4.0
5
Firma Kredileri
3.5
4
* Nisan 2009 itibarıyla
Kaynak: BTOM , TCMB
04-09
02-09
12-08
2009*
10-08
2008
08-08
2007
06-08
2006
04-08
2005
02-08
2004
12-07
3.0
2003
Kaynak: TCMB
33
IV. Enflasyon Görünümü
34
Dünya Emtia Fiyatları
Küresel büyümedeki yavaşlamaya paralel olarak emtia fiyatları düşük seviyelerini
korumaktadır.
Emtia Fiyatları
(1 Ocak 2006 – 2 Haziran 2009, 2001 = 100)
600
500
Enerji
400
Metal
300
200
Tarım
100
01-06
05-06
09-06
01-07
05-07
09-07
01-08
05-08
09-08
01-09
05-09
Kaynak: Bloomberg
35
Türkiye’de Enflasyon Gelişmeleri
Mayıs ayında tüketici fiyatları yıllık enflasyonu yüzde 5,2 olarak gerçekleşmiştir.
Tüketici Enflasyonu
Gıda ve Enerji Enflasyonu
(Ocak 2007 – Mayıs 2009, yıllık yüzde değişim)
(Ocak 2007 – Mayıs 2009, yıllık yüzde değişim)
13
20
12
18
11
Gıda ve Enerji
16
10
TÜFE
14
9
12
Kaynak: TÜİK, TCMB
04-09
01-09
10-08
07-08
04-08
01-08
10-07
07-07
04-07
Gıda ve Enerji
Dışı TÜFE
01-07
04-09
2
01-09
4
10-08
4
07-08
5
04-08
6
01-08
6
10-07
8
07-07
7
04-07
10
01-07
8
Kaynak: TÜİK, TCMB
36
Türkiye’de Enflasyon Gelişmeleri
Hizmet grubu yıllık enflasyonunda son iki çeyrektir devam eden yavaşlama eğilimi
Mayıs ayında da sürmüştür. Fiyatların artış hızındaki yavaşlama, tüm alt gruplarda
gözlenmeye devam etmektedir.
Mal ve Hizmet Fiyatları
Hizmet Fiyatları
(Ocak 2007 – Mayıs 2009, yıllık yüzde değişim)
14
25
12
20
(Ocak 2007 – Mayıs 2009, yıllık yüzde değişim)
Ulaştırma
10
15
8
10
6
5
Kira
Lokanta ve Oteller
Diğer Hizmetler
Mal Grubu
Kaynak: TÜİK, TCMB
03-09
01-09
11-08
09-08
05-08
03-08
01-08
11-07
09-07
07-07
05-07
03-07
0
01-07
05-09
03-09
01-09
11-08
09-08
07-08
05-08
03-08
01-08
11-07
09-07
07-07
05-07
03-07
01-07
4
07-08
Hizmet Grubu
Kaynak: TÜİK, TCMB
37
Stok ve Maliyet Gelişmeleri
Firmaların stok eritme sürecinde sona yaklaştıkları ve önümüzdeki dönemde de
talepteki artışın devam etmesi halinde, bu durumun üretime olumlu yansıyabileceği
düşünülmektedir.
Mamul Stok Seviyesi*
(Ocak 2007 – Mayıs 2009)
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
01-07
04-07
07-07 10-07
01-08
04-08
07-08
10-08
01-09
04-09
* İktisadi yönelim anketinde yer alan normal üstü mamul stok seviyesi ile normal altı stok seviyesi farkıdır.
Kaynak: TCMB
38
Enflasyon Beklentileri
Açıklanan enflasyon verilerinin Merkez Bankası’nın faiz indirimlerini destekler
nitelikte olması, beklentileri olumlu etkilemiş, özellikle Ocak ayından itibaren orta
vadeli enflasyon beklentilerinde kayda değer bir iyileşme gözlenmiştir.
Enflasyon Beklentileri
(Ocak 2006 – Mayıs 2009, yıllık yüzde değişim)
10
9
8
12 Aylık Beklenti
7
6.5
6
6.3
5
24 Aylık Beklenti
4
01-06
05-06
09-06
01-07
05-07
09-07
01-08
05-08
09-08
01-09
05-09
Kaynak: TÜİK, TCMB
39
Enflasyon ve Çıktı Açığı
İktisadi faaliyetteki toparlanmanın zaman alacağı, enflasyon üzerindeki aşağı yönlü
baskıların süreceği, kısa vadede enflasyondaki düşüşün hızlanacağı tahmin
edilmektedir.
Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri
(2008 4.Ç – 2012 1.Ç)
Tahmin Aralığı*
Çıktı Açığı
2009 için Belirsizlik Aralığı
Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri
12
Kontrol Ufku
10
8
Yüzde
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
4
2008
1
2
3
2009
4
1
2
3
2010
4
1
2
3
2011
4
1
2012
Kaynak: TCMB
40
V. Para Politikası Duruşu
41
Para Politikası Duruşu
Gelişmekte olan ülkelerin merkez bankaları, 2008 yılının ilk yarısında döviz
kurlarındaki değer kaybı ve finansal istikrar kaygıları nedeniyle temkinli bir tavır
izlemişlerdir.
Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon ve
Para Politikası Faiz Oranları
Türkiye’de Enflasyon ve
Para Politikası Faiz Oranları
(Ocak 2008 – Mayıs 2009, ortalama yüzde)
(Ocak 2008 – Mayıs 2009, ortalama yüzde)
12
9.0
14
11
8.5
13
9
7.5
8
7.0
Enflasyon Oranı
(sol eksen)
7
11
10
9
6.5
6.0
5
5.5
6
5.0
5
05-09
04-09
03-09
01-09
02-09
12-08
09-08
08-08
07-08
06-08
05-08
03-08
04-08
02-08
01-08
Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB
10-08
11-08
Faiz İndirim Süreci
Enflasyon Oranı
(sol eksen)
8
6
4
Faiz Oranı
(sağ eksen)
14
12
10
7
8
Faiz İndirim Süreci
6
08-08
09-08
10-08
11-08
12-08
01-09
02-09
03-09
04-09
05-09
8.0
16
12
01-08
02-08
03-08
04-08
05-08
06-08
07-08
10
18
Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB
42
2001 Sonrası Para Politikası Nasıl Şekillendi?
III
II
Olumsuz Maliyet Şoku
2008 2.Ç
Yükselen
Enflasyon
Yüksek Talep ve
Olumsuz Maliyet Şoku
2006 2.Ç
Politika Tepkisi
Politika Tepkisi
Hedef revizyonu,
Ölçülü faiz artırımı
Fiyat
İstikrarı
Düşen
Enflasyon
Güçlü parasal
sıkılaştırma
HEDEF
IV
I
Düşük Talep Şoku
Olumlu Maliyet Şoku
2008 4.Ç
2003-05
Politika Tepkisi
Politika Tepkisi
Faiz indirimleri
İhtiyatlı Faiz İndirimi ve
Faiz Dışı Araçlar:
Düzenleme ve Denetlemelerin
sıkılaştırılması
Düşen Milli
Gelir
Sürdürülebilir Aşırı Hızlı Artan
Büyüme
Milli Gelir
43
Para Politikası Duruşu
Merkez Bankası, 2008 yılının son çeyreğinde enflasyonu yükselten küresel gelişmelerin
tersine dönmesiyle birlikte süratli bir şekilde faiz indirimlerine gitmiş, bu konuda yükselen
piyasalar arasında öncü bir rol üstlenmiştir.
Gelişmekte Olan Ülkelerde Politika Faiz Oranlarının Değişimi (yüzde)
Eylül 2008 – Mayıs 2009
Şubat 2008 – Ağustos 2008
Türkiye
Şili
Kolombiya
G. Afrika
İsrail
G. Kore
Meksika
Brezilya
İzlanda
Tayvan
Tayland
Çek Cum.
Polonya
Çin
Peru
Endonezya
Malezya
Romanya
Rusya
Macaristan
Romanya
Ukrayna
İzlanda
Brezilya
Şili
Türkiye
Peru
Endonezya
G. Afrika
Rusya
Macaristan
Meksika
Polonya
Kolombiya
Tayland
Tayvan
G. Kore
Çin
Malezya
Çek Cum.
İsrail
-1.0
0.0
1.0
Kaynak: TCMB, Merkez Bankaları
2.0
3.0
-8.0
-6.0
-4.0
Kaynak: TCMB, Merkez Bankaları
-2.0
0.0
2.0
44
Para Politikası Duruşu
Hem risk algılamalarındaki sınırlı iyileşme, hem de Merkez Bankasının faiz
indirimlerinin açıklanan enflasyon verileri ile desteklenmesi sonucunda piyasa
faizleri hızlı bir düşüş eğilimine girmiştir.
TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DİBS Faiz Oranı
(1 Ocak 2008 – 1 Haziran 2009, bileşik, yüzde)
26
Gösterge DİBS Faiz Oranı
24
22
20
18
16
Politika Faiz Oranı
14
12
10
8
01-08
03-08
05-08
07-08
09-08
11-08
01-09
03-09
05-09
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB
45
İhracat Reeskont Kredileri
Yaşanan küresel krizin reel sektör üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak
amacıyla, ihracat reeskont kredisi limiti 500 milyon ABD dolarından 2,5 milyar
ABD Dolarına çıkarılmış ve kullanım koşulları kolaylaştırılmıştır.
İhracat Reeskont Kredisi Kullanımları
(1992 – Mayıs 2009)
700
595
600
500
400
300
2004
2005
3
2
2
2009*
20
2008
27
2007
31
2006
32
2003
54
2001
1995
39
2000
1994
* 17 Nisan 2009 itibarıyla
Kaynak: TCMB
29
1999
1993
0
1
1998
1
12
1997
5
12
1996
10
12
1992
100
2002
200
46
Dengeleyici Kamu Maliyesi
Bu dönemde para politikasının etkinliğini belirleyecek en önemli unsurlardan biri
maliye politikasındaki gelişmelerdir. İç talebi canlandırmak için birçok ülke,
imkanları ölçüsünde, kamu harcamalarını artırmaktadır. Bu dönemi kamu borç
stoklarında sınırlı bir artış ile atlatan ülkeler, krizin ardından potansiyel büyüme
oranlarına daha çabuk dönebilecektir.
2008 Yılı Bütçe Açığı ve 2009-2010 Bütçe Açığı Tahminleri* (GSYİH’ye oranı, yüzde)
Hindistan İngiltere Japonya
ABD
Fransa
Gelişmiş
Ülkeler Türkiye
Gelişmekte
Olan
Ülkeler
Çin
Meksika G. Afrika Brezilya
0
-2
-4
-6
2008
-8
2009
-10
2010
-12
* Türkiye için KEP verisi, diğer ülkeler için IMF tahmini kullanılmıştır
Kaynak: IMF, KEP, TCMB
47
Orta Vade Mali Çerçeve Gereksinimi
İçinde bulunduğumuz iktisadi konjonktürde kamu kesiminin artan finansman
gereksinimi, para politikası kararlarının iktisadi faaliyet üzerindeki olumlu etkilerini
zayıflatma potansiyeli taşımaktadır.
Merkezi Yönetim Vergi Gelirleri ve Faiz Dışı Harcamalar
(Mart 2007 – Nisan 2009, yıllık yüzde değişim, 3 aylık hareketli ortalama)
35
30
Faiz Dışı Harcamalar
25
20
15
10
5
0
Vergi Gelirleri
-5
-10
03-07
06-07
09-07
Kaynak: Maliye Bakanlığı, TCMB
12-07
03-08
06-08
09-08
12-08
03-09
48
Orta Vade Mali Çerçeve Gereksinimi
Önümüzdeki dönemde kısa vadeli politika faizlerinin uzunca bir süre tek haneli
seviyelerde seyretmesi muhtemeldir. Uzun vadeli faizlerin de tek haneli
seviyelere daha erken gelebilmesi, güçlü ve inandırıcı bir orta vadeli mali disiplin
perspektifi verilmesiyle mümkün olabilecektir.
AB Tanımlı Kamu Borç Stoku
(2002 – 2007, GSYİH’ye oranı)
80
73,7
67,4
70
Maastricht Kriteri: %60
59,2
60
52,3
50
46,1
39,4
40
30
20
2002
2003
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı, TCMB
2004
2005
2006
2007
49
Orta Vade Mali Çerçeve Gereksinimi
Kısa vadedeki mali gevşemenin, borç dinamiklerinin sürdürülebilirliğini ve bütçe
disiplinini gözeten orta vadeli somut bir mali çerçeve ile desteklenmesi büyük önem
taşımaktadır.
AB Tanımlı Kamu Borç Stoku ve Hedefler
80
(2002 – 2012, GSYİH’ye oranı)
73,7
70
67,4
Maastricht Kriteri: %60
59,2
60
52,3
50
Katılım Öncesi Ekonomik Programı
46,1
40
39,4
39,5
2007
2008
43,1
44,1
43,4
2009
2010
2011
30
20
2002
2003
2004
2005
2006
Kaynak: Katılım Öncesi Ekonomik Program , Hazine Müsteşarlığı, TCMB
50
VI. Uluslararası Banka Hesap
Numarası (IBAN)
51
Uluslararası Banka Hesap Numarası
••
Uluslararası
Uluslararası Banka
Banka Hesap
Hesap Numarası
Numarası (IBAN)
(IBAN) Hakkında
Hakkında Tebliğ,
Tebliğ, 10
10 Ekim
Ekim
2008
2008 tarihinde
tarihinde Resmi
Resmi Gazete’de
Gazete’de yayımlanmıştır.
yayımlanmıştır.
••
IBAN,
IBAN, mevcut
mevcut hesap
hesap numaralarının
numaralarının yerine
yerine kullanılacak
kullanılacak olan
olan ve
ve belli
belli bir
bir
standardlara
standardlara göre
göre oluşturulmuş
oluşturulmuş uluslararası
uluslararası banka
banka hesap
hesap numarasıdır.
numarasıdır.
Mevcut Hesap Numaraları
IBAN’a dönüşüyor
142005787XYZ
TR08 0006 4000 0014 2005 787X YZ
••
IBAN
IBAN ile
ile para
para transferleri
transferleri hızlı
hızlı ve
ve hatasız
hatasız olarak
olarak gerçekleşecektir.
gerçekleşecektir.
••
Avrupa
Avrupa Birliği
Birliği mevzuatına
mevzuatına uyum
uyum sağlanmıştır.
sağlanmıştır.
52
Uluslararası Banka Hesap Numarası
••
IBAN,
IBAN, Avrupa
Avrupa Birliği
Birliği ülkeleri
ülkeleri dahil
dahil pek
pek çok
çok ülkede
ülkede kullanılmaktadır.
kullanılmaktadır.
••
11 Ocak
Ocak 2010’dan
2010’dan itibaren
itibaren para
para transferlerinde
transferlerinde IBAN
IBAN kullanılacaktır.
kullanılacaktır.
••
Para
Para transferini
transferini gerçekleştirmek
gerçekleştirmek için
için IBAN
IBAN bilgisine
bilgisine sahip
sahip olmak
olmak
gerekmektedir.
gerekmektedir.
••
Vatandaşlar,
Vatandaşlar, hesaplarının
hesaplarının bulunduğu
bulunduğu banka
banka şubelerinden
şubelerinden veya
veya söz
söz
konusu
konusu bankaların
bankaların internet
internet sitelerinden
sitelerinden IBAN’larını
IBAN’larını temin
temin edebilirler.
edebilirler.
53
VI. Finansal Eğitim
54
Finansal Eğitim
Finansal
Finansal hizmet
hizmet ve
ve ürünlerin
ürünlerin çeşitliliği
çeşitliliği ve
ve karmaşıklığı
karmaşıklığı artmaktadır.
artmaktadır.
Buna
Buna paralel
paralel olarak,
olarak, bireylerin
bireylerin yatırım
yatırım ve
ve kredi
kredi kararlarını
kararlarını verirken
verirken
bilgi
bilgi sahibi
sahibi olmaları
olmaları ve
ve finansal
finansal ürünleri
ürünleri amacına
amacına uygun
uygun
kullanmaları
kullanmaları önem
önem arz
arz etmektedir.
etmektedir.
Bu
Bu çerçevede,
çerçevede, finansal
finansal farkındalığın
farkındalığın oluşturulması
oluşturulması için,
için, eğitim
eğitim
faaliyetlerine
faaliyetlerine önem
önem ve
ve öncelik
öncelik verilmesi
verilmesi gerekmektedir.
gerekmektedir.
Konuyla
Konuyla ilgili
ilgili olarak;
olarak;
4077
4077 sayılı
sayılı Tüketicinin
Tüketicinin Korunması
Korunması Hk.
Hk. Kanun,
Kanun, Madde
Madde 20
20
tüketicinin
tüketicinin eğitilmesi
eğitilmesi konusunu
konusunu düzenlemektedir.
düzenlemektedir.
Milli
Milli Eğitim
Eğitim Bakanlığı,
Bakanlığı, müfredata
müfredata tüketicinin
tüketicinin eğitilmesi
eğitilmesi
konusunda
konusunda gerekli
gerekli ilaveleri
ilaveleri yapmakla
yapmakla görevlendirilmiştir.
görevlendirilmiştir.
55
Finansal Eğitim
••
Sanayi
Sanayi ve
ve Ticaret
Ticaret Bakanlığı,
Bakanlığı, radyo
radyo ve
ve televizyonlarda
televizyonlarda konuya
konuya ilişkin
ilişkin
programlar
programlar düzenlenmesi
düzenlenmesi yönünde,
yönünde, esasları
esasları belirlemeye
belirlemeye Tüketici
Tüketici
Konseyinin
Konseyinin önerisi
önerisi ile
ile yetkili
yetkili kılınmıştır.
kılınmıştır.
••
Merkez
Merkez Bankası,
Bankası, finansal
finansal eğitim
eğitim konusunda
konusunda üzerine
üzerine düşeni
düşeni
yapmaya
yapmaya hazırdır.
hazırdır.
56
TÜRKİYE
CUMHURİYET MERKEZ
BANKASI
Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Sunumu
Durmuş Yılmaz
Başkan
Haziran 2009
57