6. Ulusal Yenidoğan İşitme Tarama Programı

Ulusal Yenidoğan Ġşitme Tarama
Programı (YDĠTP) –
Konjenital ve Erken çocukluk Dönemi
Ġşitme Kaybının Erken Tanısı
Prof. Dr. Yusuf K. Kemaloğlu
Gazi Ün. Tıp Fak. KBB AD Öğr. Üy. ve
Odyoloji BD Başkanı
1
[email protected]
Ulusal Yenidoğan Ġşitme Tarama
Programı
2
[email protected]
Ülkemide Yenidoğanlarda Ġşitme Kaybı Sıklığı
Araştırmacı
Yer
Tarih
Grup
Yöntem
Sıklık
Genç ve ark
Hacettepe
Ün. Hast.
2005
SNYD
TOAE
2/1000
Kemaloglu
ve ark
Gazi Ün.
Hastanesi
2005
SNYD
TOAE
2/1000
Kemaloglu
ve ark
Gazi Ün.
Hastanesi
2005
YBYD
TOAE +
BSO
1.82/100
Ertürk
Z. Hanım
Doğumevi
2004
SNYD
TOAE
1/1000
SNYD: Sağlıklı normal yenidoğan bebekler;
YBYD: Yenidoğan yoğun bakımında kalan bebekler;
1-3 (6) /1000
3
[email protected]
Yenidoğanlarda Ġşitme Kaybı Sıklığı
2-3 / 1000
Ülkemizdeki doğum sayısı:
1.300.000 doğum / yıl
Ülkemizde yılda 2600 3900 arasında (en az orta
derecede) her iki kulağı da
işitme engelli bebek
doğmaktadır.
4
[email protected]
Coğrafi Bölgelerimizdeki Ġşitme
Kaybı Sıklığı
Bölgeler
Akdeniz
Ege
İç Anadolu
Doğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Karadeniz
Marmara
Sıklık
% 0.34
% 0.36
% 0.37
% 0.31
% 0.36
% 0.45
% 0.37
Türkiye Özürlüler Araştırması (2002), DİE, OZİDA
5
[email protected]
• TORCH
Enfeksiyonları
• Sfiliz
% 50 • Ototoksisite
çevresel • Prematürite
• Asfiksi
• Travma
• Fetal alkol send.
DİK
% 50
genetik
%35
non-sendromik
• Usher sendromu: x’e bağlı
• Pendred sendromu:
• Waardenburg sendromu
% 15
sendromik
• Brankio-otorenal sendromu
• Jervel ve Lange
NielsonSendromu
• Hunter ve Hurler sendromu
% 28 resesif
% 7 dominant
% 1-3 X’e bağlı
<% 1
mitokondriyal
6
[email protected]
Yeni Doğanlarda Ġşitme Kaybı (ĠK) Riskini Arttıran Faktörler
• Ailesinde konjenital ya da gecikmiş ailevi İK olanlar;
• İşitme kaybına neden olma olasılığı olan toxoplasma, sifilis, rubella, CMV
ve herpes gibi konjenital enfeksiyonları geçirenler;
• Kulak kepçesi ve dış kulak yolunun morfolojik bozuklukları, filtrum
yokluğu, düşük saç çizgisi, vb kraniyofasiyal anomaliler olanlar
• 1500 gr’dan daha düşük doğum ağırlığı ile doğanlar;
• Exchange transfüzyon gerektirecek kadar yüksek hiperbilirubinemisi
olanlar;
• Aminoglikozitler ve diüretikler başta olmak üzere, 5 günden daha uzun süre
ototoksik ilaç verilen bebekler;
• Bakteriyal menenjit geçirenler;
• Doğumda ileri derecede depresyonu olanlar:
i) 3 ≥ Apgar skoru ile doğan ve 5 dakika bu şekilde kalanlar;
ii) 10 dakika boyunca spontan solunumu başlayamayanlar;
iii) İlk 2 saat boyunca hipotonisi devam edenler;
• En az 10 gün süre ile mekanik ventilasyona bağlı kalanlar;
• İK ile ilişkili olduğu bilinen herhangi bir sendromun belirtileri ile doğanlar
‘The Joint Committee on Infant Hearing-USA’, 1994.
7
• Doğuştan işitme kayıplı bebeklerin
sadece % 50’sinin öz ve soygeçmişinde
işitme kaybı yapan bir risk faktörü
saptanabiilmektedir;
• Geri kalan % 50’de işitme kaybı
(saptanamayan nedenlere bağlı olarak) görünürde
hiçbir risk taşımayan ailelerin, tamamen
normal süren gebeliklerinin sonunda
“rastlantısal” olarak ifade edilebilecek
şekilde ortaya çıkmaktadır.
8
• Doğuştan işitme kaybı, sadece işitme
yetersziliğine değil, işitme ile ilgili diğer
gelişimsel süreçlerin geri kalmasına yol
açar; bu anlamda ilk olarak etkilenen
“konuşma” sonrasında da “öğrenme”
yetisidir.
• Bu bağlamda yenidoğan işitme tarama
programları sayesinde işitme kaybı
“kader” olsa bile, konuşma kaybı kader
olmaktan çıkacaktır.
9
Yoshinaga-Itano et al. (1998):
Children with hearing loss identified by age 6 months had
significantly higher receptive, expressive, and total language
quotients than those of children identified at 7-12, 13-18, 19-24,
and 25-34 months.
This statistical difference was independent of the following
demographic variables: age, sex, ethnicity, communication
mode, degree of hearing loss, socioeconomic status, and
presence or absence of other disabilities.
10
[email protected]
• Evrensel Yenidoğan Ġşitme
Tarama Programları
* Erken Ġşitme Tanı ve Müdahale
Programları
• American National Institutes of Health
Concensus Statement (1993)
• European Consensus Statement on Universal
Newborn Hearing Screening (1998)
11
[email protected]
Amaç:
• Bilateral ileri derecede işitme
kayıplı çocukların ilk 3 ayda
tanısını ve ilk 6 ayda da İC
rehabilitasyonunu sağlamak
ve eğitsel rehabilitasyon için uygun hale getirmek
12
[email protected]
Hedefler
1) Ġşitme rehabilitasyonunu çocuğun konuşma
gelişim dönemini kaçırmadan başarmak;
2) Ġşitme ve konuşma kaybının neden olacağı
diğer sorunların (psikososyal gelişim, eğitim,
vb) ortaya çıkmasına engel olmak
3) Üretken ve mutlu bir birey olarak
toplumdaki yerini almasına olanak vermek
4) Ġşitme ve konuşma özründen dolayı bireyin
ailesine, topluma ve devlete olan ekonomik
yükünü en aza indirmek
13
[email protected]
Yendioğan Ġşitme Tarama
Programı (YĠTP) için Gerekenler:
• Objektif tanı cihazları: Pratik, taşınabilir ve
güvenilir olmalıdır
– t- TOAE
– t- ABR
• Yetişmiş personel: Sahada çalışan hemşire,
ebe, sağlık teknisyeni ve pratisyen hekimler
arasından seçilmelidir.
• Ġleri tanılama ve rehabilitasyon merkezleri
14
[email protected]
Uyarılmış otoakustik emisyon (UOAE) tarama
cihazları
- Transient OAE (TOAE)
30
dB
- Distortion product OAE (DPOAE)
<
* Ses sinyalini kulak
kanalından yollar ve
yollanan sesin neden
olduğu dış tütrek tüy
hareketinin ürettiği
sesi dış kulak
yolundan algılar.
- Maliyeti düşük
- Kullanımı kolay
- TOAE: 19 sn
- DPOAE: 26 sn
15
TOAE/DPOAE Tarama
Cihazları
30 dB <
* Ses sinyalini kulak
kanalından yollar ve yollanan
sesin neden olduğu dış tütrek
tüy hareketinin ürettiği sesi
dış kulak yolundan algılar.
- Dky ve orta kulak
problemlerinden etkilenir;
- Yalancı negatiflik yüksek
İlk 24 saat: % 2 - % 40 (< % 15)
Gazi Hast. 1970 bebekte ilk test
başarısızlık oranı: % 5.8
- Beyin sapının üstündeki
merkezlerin neden
olduğu işitme kayıplarını
yakalayamaz.
İşitsel nöropatiyi yakalayamaz
16
ABR Tarama Cihazı
35-40-50 dB <
* Ses sinyalini kulak
kanalından veya kemik
yoluyla yollar ve yollanan
sesin neden olduğu beyin
dalgalarını EEG yoluyla
kaydeder.
- Maliyeti (genellikle) yüksek
- Kullanımı daha zor;
- Vakit alıcı: 3.97 ile 7.8 dak.
- Her seviyedeki işitsel
kaybın saptanmasına
olanak verir.
- Yalancı negatifliği düşük
(= düşük sevk oranı)
% 92 - % 98
Gazi Hast.- YDYB (ort 42 gün): 62-107 sn; % 12- % 19
552 bebek: ort % 8
17
Gazi Universitesi Yenidoğan Ġşitme Tarama
Programı
Riskli YD
Sağlıklı YD
İlk test: t-TEOAE
Taburcu
15. gün
1 ay sonra
Ġşitme
cihazı
t-TEOAE + t-ABR Taburcu
< 6. ay
İkinci test: TEOAE
Üçüncü test:
ABR
İleri tanı
testleri
TEOAE +
Timpanometri +
KBB muayenesi
< 3. ay
18
Ulusal YDĠTP Etkinliği
• İşitme konuşma engellilerin eğitimi için
yapılan harcamalardan tasarruf:
– Eğitim desteği
– İşitme-konuşma engeliler okullarına yapılan
harcamalar
• Daha ileri akademik ve mesleki başarı:
– Üretken bir vatandaş olma: Milli gelire doğrudan katkı
‘vergi veren vatandaş’
• Bireylerin ve ailelerinin ‘mutluluğu’
19
[email protected]
• Ġşitme cihazı takmak, işitme
kaybını ortadan kaldırmak için
yapılması gerekendir.
• Ancak çocuğun konuşmayı
öğrenmesi için yeterli değildir.
20
[email protected]
Erken teşhis ve erken işitme cihazı
uygulaması ile birlikte
başlayacak
erken ve doğru bir EĞĠTĠM
desteği
ile çocuk konuşmayı öğrenecek ve
yaşıtlarını yakalayacaktır.
21
[email protected]
Ġşitsel Rehabilitasyon
- Aile eğitimi
- Özel eğitim
desteği
- Kaynaştırma
eğitimi
- …….
- Alternatif eğitim
yöntemleri
İşitme kayıplı çocuğun var olan
işitmesini, en iyi şekilde
kullanabilir duruma gelmesinin
sağlanması amacıyla düzenlenen
etkinlikleri içeren eğitim
programıdır.
Rehabilitasyonda temel amaç,
kişinin çevresi ile maksimum
iletişimini sağlamaktır.
22
[email protected]
Ġşitsel Rehabilitasyon ve Cihaz
Ġlişkisi
• İşitsel rehabilitasyonun etkinliği için kullanılan
İC’nın etkin olması gerekir.
• Bu nedenle işitme kayıplı çocuklara ilk 2 yaşta 3
ayda bir daha sonra ise en az 6 ayda bir tekrar
cihazlı ve cihazsız işitsel değerlendirme
yapılmalıdır.
• Özel eğitime giden İC kullanan çocuklar sık
olarak otoskopi ve/veya timpanometri ile takip
edilmelidir.
23
[email protected]
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
KBB Anabilim Dalı
Odyoloji Bilim Dalı
Gazi Üniversitesi
Prof.Dr.N.Akyldız
Ġşitme Konuşma Ses ve Denge Bozuklukları
Tanı Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi
www.kbb.gazi.edu.tr
www.odyoloji.gazi.edu.tr
24