PowerPoint Sunusu
advertisement
13.10.2012 Bölüm 3 Etkileşim Hazırlayan: Etkileşim Etkileşim modelleri Kullanıcı ve sistem arasındaki çeviriler Fatih YÜKSEKKAYA İsrafil ÇETİNKAYA Ergonomi Ders Sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Turgay İBRİKÇİ Bağlam Etkileşimin fiziksel özellikleri Etkileşim çeşitleri Kullanıcı / sistem iletişiminin doğası Sosyal, örgütsel, motivasyonel 2012 – 2013 Güz Dönemi İnsan - Bilgisayar Etkileşimi Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim nedir ? Kullanıcı Etkileşim Modelleri Sistem Etkileşim koşulları Norman modeli Kullanıcı ile sistem arasındaki ilişkidir. Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim terimlerinden bazıları ▫ Alan (Domain): Kullanıcının çalışma alanı Örneğin; grafik dizayn ▫ Amaç (Goal): Gerçekleştirilecek görevden elde edilen gerekli işlemler Örneğin; kırmızı bir üçgen oluşturmak ▫ Görev (Task): Alanın kavramlarını kullanma işlemi Örneğin; şekil dolgusu aracını seç ve üçgenin üzerine tıkla ▫ Niyet (Intention): Amaçları gerçekleştirmek için gerekli özel eylemler. ▫ Ana dil (Core Language): Sistemin dili ▫ Görev dili (Task Language): Kullanıcı dili Etkileşim çerçevesi Bölüm 3 : Etkileşim Donald Norman modeli Norman modeli adımları Hedefi belirle Amacı şekillendir Yapılacak eylemlerin sırasını belirle Eylemleri uygula Sistem durumunu algıla Sistem durumunu yorumla Hedef açısından sistem durumunu değerlendir Norman modeli, kullanıcının arayüz görünümü üzerine yoğunlaşmaktadır. Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim 1 13.10.2012 Peki Donald Norman kimdir ? Uygulama/Değerlendirme döngüsü Donald Norman; bilişsel bilim, tasarım ve kullanılabilirlik mühendisliği alanında akademik çalışmalar yapmış ve Nielsen Norman Group’un kurucu ve danışmanlarındandır. Ve ayrıca The Design of Everyday Things kitabının yazarıdır. Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim Norman modelinin kullanımı Bazı sistemlerin kullanımı diğer sistemlere göre daha zordur. İnsan Hataları (Kayma ve Yanılgılar) Kayma (slip) • Sistemi ve amacı anlar • İşlemleri doğru formüle eder • İşlemi yanlış yapar ! Uygulama Kısmı (Gulf of Execution) kullanıcının belirlediği işlemler sistem tarafından izin verilen işlemler bir amaca/hedefe sahip Yanılgı (mistake) • Doğru olmayabilir ! Değerlendirme Kısmı (Gulf of Evaluation) kullanıcının sistem durum değişikliği ile ilgili beklentisi sistem durumu ile ilgili asıl sunum Bölüm 3 : Etkileşim Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi • Kayma – Daha iyi bir arayüz Peki bu tasarımı yapılabilir problemleri nasıl • Yanılgı – Sistemi daha iyi anlamak düzeltebiliriz ? gerekir. Düzeltilmesi zordur. Bölüm 3 : Etkileşim Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi Etkileşimde bileşenler arasında 4 ana tercüme vardır: sunum, performans, bildirme, gözlem Kullanıcı yapmak istediklerini giriş birimine bildirir Giriş birimi sistemin anlayacağı dile çevirir ve işlem gerçekleştirilir Sistem çıkış biriminin anlayacağı dile çevirir Çıkış birimi kullanıcı diline tercüme yapar. Kullanıcı sonucu görerek değerlendirme yapar. Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim 2 13.10.2012 Abowd and Beale Etkileşim Çerçevesi Ergonomi Her bir ana parçanın kendine has dili vardır etkileşim dilleri birbirine çevirerek (translation) Etkileşimde problemler = Çeviride problemler Bölüm 3 : Etkileşim Ergonomi İnsanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek insanın makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olarak araştırma ve geliştirme çalışmaları topluluğudur. Etkileşimin insan faktörü olarak da tanımlayabiliriz. Ergonomi, standartları belirlememiz için iyidir ve sistemin belirli yönlerini dizayn etmemizi sağlayan yolları sınırlayıcı kurallardır. Bölüm 3 : Etkileşim Ergonomi için yapılması gerekenler Bölüm 3 : Etkileşim Ergonominin Amacı Ergonominin birinci amacı insan – makine etkileşiminin verimliliğini ve iş güvenliğini arttırmaktır. Çalışmanın yöntemli bir şekilde düzenlenmesini amaçlayan ergonomi aynı zamanda insanın kullandığı araç ve makinelerin yaptığı işin insanın özellikleri ile uygunluk içinde olmasını sağlamaya yöneliktir. Bölüm 3 : Etkileşim Ergonomi için yapılması gerekenler Sağlık Sorunları Kontrol ve göstergelerin düzenlenmesi Örn. Kontroller ve göstergeler kolay erişim için mantıksal olarak gruplanmalıdır. Çevresel birimler Örn. Oturma düzenlemeleri tüm kullanıcılar için uyarlanılabilir olmalıdır. Bölüm 3 : Etkileşim Bilgisayar kullanmanın riskli bir iş olmadığı düşünebiliriz ama tasarımlarımızın sonucu olan sağlık ve güvenlik sorunlarını aklımızdan çıkarmamalıyız. Fiziksel çevrede var olan faktörler etkileşimin niteliğini ve kullanıcının performansını direkt olarak etkilemektedir. Bölüm 3 : Etkileşim 3 13.10.2012 Etkileşimin kalitesini ve kullanıcı performansını direk etkileyen çevresel faktörler; Fiziksel pozisyon: Kullanıcılar tüm kontrollere rahatlıkla ulaşmalı ve tüm göstergeleri görmelidir. Uzun süre ayakta kalmamalı. Eğer oturacaklarsa sırtlarına destek sağlanmalı, vücudun bir kısmı uzun süre için kullanılıyorsa (yazma gibi) dinlenmeleri sağlanmalı. Sıcaklık: Fazla sıcak ve soğuk performansı etkilemektedir, kullanıcılar konsantre olamamaktadır. Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim Renk kullanma Işıklandırma: Kullanıcıların gözlerini yormayacak, ekranı rahat görmelerini sağlayan yeterli ışıklandırma sağlanmalıdır. Ses: Fazla ses sağlık için zararlıdır, ağrı ve duyma kaybına neden olabilir. Zaman: Kullanıcıların sistemi kullanırken harcadığı zaman kontrol edilmeli. Bölüm 3 : Etkileşim Göstergelerde renk kullanımı bir ergonomi sorunudur. Göstergelerde kullanılan renkler mümkün olduğunca belirgin olmalı. Belirginlik kontrastlıktaki değişimden etkilenmemeli. Renk kullanımında kültür ve geleneklerin özelliklerine dikkat edilmeli Bölüm 3 : Etkileşim Arayüzler Cam Arayüzler Örnek olarak; Windows Aero. Ofis arayüzü vs. Endüstriyel arayüz? veri tipi ofis endüstriyel textual numeric değişim oranı yavaş hızlı çevre temiz kirli Bölüm 3 : Etkileşim Daha ucuz, daha esnek, çoklu gösterim imkanı, hassas Bazıları fiziksel olarak yerleştirilememekte, karışık arayüzler Bölüm 3 : Etkileşim 4 13.10.2012 Etkileşim Çeşitleri Ofis – Direk Etkileşim Kullanıcı, yapay dünya ile etkileşim içindedir. Endüstriyel – Dolaylı Etkileşim interface system immediat e feedbac k instruments Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim Çeşitleri Komut satırı arayüzü Sistem fonksiyonlarına direkt ulaşmada etkilidir. Esnektir, birçok parametre ve seçeneğe sahiptir. Kullanımı ve öğrenmesi zordur. Komutların hatırlanması gerekir. Uzman kullanıcılar için uygundur. Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim Çeşitleri Doğal Dil Kullanıcıların kullandığı dile benzer. Bir çok nedenle bilgisayarın anlaması zordur, örn: bazı kelimelerin anlamlarının cümleye göre değişmesi The boy hit the dog with the stick Kullanıcılar sistemin tanıdığı sözcükleri öğrenerek o şekilde bir iletişim sağlanabilir. Bölüm 3 : Etkileşim Komut Satırı arayüzü Kullanıcı, arayüz aracılığıyla gerçek dünya ile etkileşim içindedir. Menüler Doğal dil Soru-cevap ve sorgu plant Form doldurma ve tablolama WIMP (Windows-Icons-Menus-Pointer) Nokta ve tıkla 3 boyutlu arayüzler Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim Çeşitleri Menüler Menü tabanlı arayüzlerde, kullanıcılar tarafından ulaşılabilen seçenekler ekranda görünür ve mouse yada klavye tarafından seçilir. Seçenekler anlamlı ve mantıksal olarak gruplandırılmış olmalı. Gruplama yada menü seçeneklerinin ismi kullanıcılara gerekli seçeneği bulmada işaretler sağlamalı. Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim Çeşitleri Soru/Cevap ve Sorgu Soru-cevap: Kullanıcıya sorular sorulur ve alınan cevaplara göre etkileşim sağlanır.Yeni kullanıcılar için uygundur. Sınırlı bir yapısı vardır. Örn. Web anketleri, program doğrulama sorguları Sorgu dili: Veritabanından bilgi almada kullanılır. Sorgular kullanıcıların bir özellik belirlemelerini gerektirir. Sorgu dilinin etkili kullanılması bazı tecrübeleri gerektirir. Bölüm 3 : Etkileşim 5 13.10.2012 Etkileşim Çeşitleri Form doldurma Form doldurma arayüzü öncelikle veri girişi için kullanılır ama veri geri alma uygulamalarında da yararlı olabilir. İlgili boşluklara gerekli bilgiler yazılarak kullanılırlar. Form içerisinde kolay hareket sağlanmalıdır. Düzeltme olanakları açık olmalıdır. Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim Çeşitleri Tablolama Tablolar form doldurmanın daha gelişmiş ve daha karmaşık bir çeşididir. Hücrelerden oluşur, bu hücreler; değerler yada formüller içerir. Kullanıcı istediği gibi verileri girip değiştirebilir, süreç devam eder. Bölüm 3 : Etkileşim WIMP Arayüzü (Windows – Icons – Menus – Pointer) Nokta ve Tık Arayüzleri İşaretleme ve Tıklama Birçok çoklu ortam sistemleri ve web tarayıcıda tüm eylemler sadece farenin butonuna tek tıklamayı gerektirir. İnteraktif bilgisayar sistemleri için default şekildir. Özellikle PC ve desktop bilgisayarlardır. Nokta ve tıkla stili fare tabanlı arayüzlere bağlı değildir, dokunmatik ekran bilgi sistemlerde de kullanılmaktadır. Örn: Haritada bir şehrin adına tıklayınca açılan pencerede şehir hakkında turistlik bilgi görüntülenmesi Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim Etkileşim Çeşitleri WIMP Arayüz Bileşenleri 3 Boyutlu Arayüzler Sanal gerçeklik özelliklidir. Işık oyunları ve gölgeler ile derinlik katılan simgelerdir. Pencereler İkonlar Menüler İşaretçiler Butonlar Araç Çubukları Paletler İletişim Pencereleri Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim 6 13.10.2012 Pencere Bir pencere genellikle metin ve grafikerlerden oluşmaktadır, hareket ettirilebilir yada yeniden boyutlandırılabilir. Farklı görevlerin aynı anda görülebilmesini imkan sağlar. Kaydırma çubuğu gibi kullanışlığı arttıran nesnelere sahiptir. İkon: Bilgisayarda bir dosyayı, dizini veya uygulamayı simgeleyen resim, görüntü İşaretçiler: Kullanıcılar ekranda sunulan imleci giriş aracı ile kontrol ederler. İşaretçiler farklı durumlar için farlı şekiller alırlar. İşaretçiler kullanıcılara sistem faaliyetlerini anlatır. Butonlar: Butonlar bireyseldir ve kullanıcılar tarafından özgün bir işlemi başlatmada kullanılırlar. Butona basma bir komutu başlatır. Bunlar metin etiketi yada küçük ikonlar tarafından gösterilirler. Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim Kaynaklar www.zeepedia.com/read.php?interaction_the_terms_of_i nteraction_donald_normans_model_human_computer_in teraction&b=11&c=14 https://wiki.ucl.ac.uk/display/UCLICACS/Rationality+and +Interaction http://en.wikipedia.org/wiki/Donald_Norman http://tr.wikipedia.org/wiki/Ergonomi DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER http://www.ergonomi.itu.edu.tr/ergonomi.html http://www.hcibook.com/e3/plain/resources/ http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0kon http://en.wikipedia.org/wiki/WIMP_(computing) Bölüm 3 : Etkileşim Bölüm 3 : Etkileşim 7
